Liter. Jaargang 1

Christelijk literair tijdschrift

[p. 40]

Ria Borkent
Brief aan de toekomst

Merkwaardig, vandaag schrijf ik zowel een brief aan het verleden als aan de toekomst.

De lokale omroep Radio Kerkstraat van het Beraad van kerken (Samen-op-weg) te Apeldoorn vraagt mij in mei een brief te schrijven aan een bijbelse figuur, en die in de uitzending te willen voorlezen. Ik schrijf zonder zijn postcode te kennen aan Jozef van Arimatea, in de verwachting dat een postduif de boodschap wel overbrengt. Jozef is een boeiende man, hij neemt initiatieven (vraagt Jezus' lichaam aan Pilatus), hij investeert in een rouwritueel (nieuw linnen en een nieuw graf), hij verwacht Gods Koninkrijk. Voorwaar een man van de toekomst.

Hij zal het wel zachtjes gezongen hebben tijdens de graflegging: Mache dich mein Herze rein, ich will Jesum selbst begraben, op de melodie der belofte: zalig de reinen van hart, want zij zullen God zien. Er was verwachting in Jozefs ogen toen hij het lichaam van de Heer nam, en het in doeken neerlegde. Dacht hij daarbij aan het teken van de Messias: u zult een Kind vinden in doeken gewonden? Wat een grootse ontwikkeling deed zich voor, bijna onder zijn handen en nabij zijn ogen: de doeken lagen terzijde, dat is gesignaleerd. De Heer is waarlijk opgestaan.

Er zijn wat brieven aan de toekomst geschreven in die dagen!

Uitgeverij Almachtige & Co heeft ze verzameld en wereldwijd bekend gemaakt.

Vandaag de Kunstbijlage in Trouw over 25 jaar Liedboek toegestuurd gekregen. Aardig om te lezen wat ieders favoriete gezang is. Trouwrecensent Franz Straatman, die de cd Het Lam dat ons doet leven besprak, vroeg mij naar mijn Liedboekkeuze: dat is gezang 225 Zingt voor de Heer een nieuw gezang. De melodie is van Frits Mehrtens, die fantastische gemeente-cantor die na een kwarteeuw nog altijd met brede armzwaaien op mijn netvlies staat.

De openingsregel / titel van gezang 225 is een oproep die blijvend actueel is, maar waaraan helaas in orthodoxe kerken tot op heden allerminst gehoor gegeven is.

Wij hebben de psalmen niet gepraktiseerd, Zingt zingt een nieuw gezang des Heren. Psalm 98, psalm 96, psalm 149, psalm 40. Voor de voorzanger. Voorde koorleider. De psalmen Davids kennen koorleiders en voorzangers, maar wij niet; dat verklaart misschien wel het belevingsprobleem in de kerk. Een betaalde kerkmusicus met talent op de

[p. 41]

[p. 42]

tong en vaardigheid in de vingers, zal vaders en moeders en kinderen (!) kunnen winnen voor de kerkzang, waarin immers het alledaagse en het hemelse op elkaar betrokken worden. Te duur, zegt iemand? Och, Jozef kocht nieuw linnen en Maria van Betanië kocht dure nardusmirre, geloof mag wat kosten.

De kerk van de toekomst maakt budgetten vrij voor de kerkzang van de toekomst.

Vannacht droomde ik over een voettocht door mul zand.

Of ik het belang van meer gezangen wil duidelijk maken aan een gemeente ‘die daar niet op zit te wachten’.

Ik ben nu bijna vijftig jaar - nog nooit heb ik in onze kerk een gezang mogen zingen waarvan tekst èn melodie uit deze twintigste eeuw stammen. Kerkmensen weten over het algemeen beter raad met e-mail en internet dan met liturgievernieuwing.

Zal onze kerkenraad kunnen besluiten tot het vrijgeven van de onlangs door het deputaatschap Kerkmuziek geselecteerde gezangen uit het Liedboek van 1973 (mijn kinderen vinden anno 15 mei 1998 de helft al weer ouderwets) en zal onze gemeente zich mee laten voeren in deze lawine van vernieuwingsdrift en zal het dan gebeuren dat we nog juist voor het jaar 2000 een gezang uit deze eeuw mogen aanheffen? Een dag met een sterretje zal dat zijn.

Ik lees in Af en Toe, de nieuwe bundel van Frank Daen, die hij mij toestuurde. Het lenige, droevige gedicht De panter van Rilke staat erin. Wat mooi om onverwacht een gedichtenbundel als een gebaar van vriendschap bij de post te vinden - Frank investeert om de winter te overwinnen in genegenheid, want

Tocht uit de eeuwigheid
voelt kil en naakt en wijd.

‘Wie liefhad blijft het meest alleen’, een scherfje hooglied bij Frank Daen.

Daar belt Joke de Vin: ‘Wil je nog twee exemplaren van je boek Zing met de hemelboden sturen naar dat en dat adres. Het is voor de Fortkerk in Curaçao waar ze heel graag nieuwe liederen zingen.’

Joke de Vin is een enthousiaste vakvrouw, ze is alt, voor de telefoon valt me haar zorgvuldige dictie op. We hebben elkaar al eens ontmoet na afloop van de Matthauspassion, even oogcontact na haar intens gezongen Erbarme dich. Op 30 mei zal ze het Ave Maria van Gounod zingen op de hooglieddag van prins Maurits en Marilène in Apeldoorn, terwijl tegelijk hoogtij gevierd wordt in Utrecht tijdens de tweede poëziecarroussel, waar hoogliederen in alle kleuren van de regenboog zullen klinken.

[p. 43]

Vanmorgen las ik een hooglied in een rouwadvertentie in het Nederlands Dagblad: ‘Vol van liefde, zuiver uit ons hart, namen wij afscheid, vol van vertrouwen en nabijheid. In vreugde namen wij afscheid. Echtgenote en hartsvriendin van mij.’

Vandaag komt Truus thuis. Dinsdag jl. een borstamputatie. Je bent snel weer thuis, maar wachten op de uitslag duurt lang. Kanker, maar in welk stadium? Alle dingen die je doet zijn door die vraag aangeraakt, waarbij regels opleven, ooit geschreven in het gedicht ‘Strijken’ (Bloknoot 7):

Een dal is niet uitte deuken.
Worden kreukels nog tot heuvels
met nieuw uitzicht op de dag?
Bloesje, sla je weer je vleugels
uit? Wie weet strijk ik de vlag.

Ik zie haar ranke gestalte voor me, een moderne vrouw, vegetariër, baan als klinisch onderzoeker, en agnost. Wij bidden als familie, dat ze zal ondervinden dat ze een helper heeft, God ‘ten zeerste bevonden een hulp in benauwdheden’.

Zal kanker, die stille killer, overwonnen zijn in de volgende eeuw?

De poëziekalender 1998 (thema: de liefde) die ergens in ons huis aan een touwtje bungelt, heeft 15 mei 1998 een gedicht van Antoine Uitdehaag over meisjes, met de regels:

Ik zou ze willen
proeven op jouw tong, je eerste
mondvol tongen, een geschrokken neus,
als alles te beginnen staat

Mooi vers.

Joska intussen knipt op dit moment voorzichtig de kaartjes van haar nieuwe kleren: korte broeken, t-shirts, zomerjurk. Het mooie weer van de afgelopen week heeft ons overvallen, mijn dochter blijkt ineens overal uitgegroeid, dus wij doorkruisen samen de hete hoofdstraat.

Jeans en leggings oefenen weliswaar nog steeds een ware terreur in de jongemeidencultuur, er zijn ook eigenzinnige veertienjarigen die geen strakke truitjes, geen korte rokjes, maar ‘gewoon’ een opwaaiende zomerjurk willen. Een rebelse wens, want vind die maar eens bij girls mt 164/170 tussen de overdaad aan taaie tuinbroeken en rechte ver-

[p. 44]

pleegstersjurken van stijf spijkergoed. Je kunt net zo goed een fluitketel op de boekenmarkt zoeken. Alleen het toeval doet je slagen.

Joska draait een lenteballet in haar waaierend gewaadje. Wat ben je mooi, meisje op de drempel.

Voor de Zondagavondzang van 17 mei voer ik een telefoongesprekje met de organist en de dirigent van de cantorij. Er zullen ook liederen gezongen worden door onze gasten die hier een cursus volgen: studenten uit Korea, Uganda, Indonesië, de Filippijnen, Zimbabwe.

In die zangerige, soms monotone, sfeervolle lokale liederen zullen wij Hollanders alleen het woord Jesu verstaan. Maar dat is genoeg. ‘Echt tof, zoveel christenen die in één God geloven,’ zeiden de jongens vorige week al, ‘zag je die ene, die lijkt op Babangida.’ Voetbal is internationaal, maar de kerk van Christus is kosmisch, pelgrims uit alle landen zingen Gods lof.

Lofzangen zijn, zoals Frits Mehrtens zegt, geen klapstoeltjes voor menselijke gevoelens, maar tronen voor God. Wij zingen om te geloven dat aardse dingen, zoals een hooglied in een rouwbrief, niet blijven zoals ze nu zijn.

Ria Borkent (1950) woont in Apeldoorn en schrijft gedichten en kerkliederen. Poëzie: Gaatjes in mijn oren (1994), Christen ben ik uit gemis, 40 Bachkoralen herdicht (1995), Een schaal met water, 40 Bachkoralen herdicht (1997), Het Lam dat ons doet leven (cd 1998, muziek Dirk zwart, liedteksten Ria Borkent).