Liter. Jaargang 1

Christelijk literair tijdschrift

[p. 28]

Dirk Zwart
Hoe krijg ik het weer stil daarboven?

9.15 u. Ik zit maar steeds met de melodie van Gezang 20 (Liedboek) in m'n hoofd. Dat heb ik gisteravond gerepeteerd met het Gemeentekoor, maar we zijn er de avond niet eens mee geëindigd. Mijn hoofd leidt een geheel eigen muziekleven.

S. stond (voor ons doen) vroeg op (8.00 u.). Dat kwam mij goed uit: ik moet nog veel aan de Wilma-lezing doen. Ik heb me afgemeld bij mijn baas (softwarebedrijf): vandaag geen tijd. Wat een luxe dat dat zomaar kan.

Vanmorgen in het Nederlands Dagblad een berichtje met drie genomineerde boeken voor de christelijke-kinderboekenprijs. Ik verbaas mij over de truttigheid van de titels: Mijn vader is de sterkste, Bas, ga je mee? en Patatje oorlog. Lenze, winnaar van verleden jaar, wordt vermeld als Lenze L. Brouwer.

Vanavond literatuurkring. Ik heb De zwarte met het witte hart maar voor de helft kunnen lezen, maar het boeide me wel. Vooral het eerste hoofdstuk, met die schitterende beschrijving van het bezoek van de Nederlandse delegatie aan de inlanders in Ghana. Ik zou wel eens iets willen doen met negers in de Nederlandse literatuur: het verhaal ‘Mijne Topsy’ van Van Koetsveld zal een van de eerste verhalen zijn waarin een neger(innetje) voorkomt, denk ik. Ik bedoel: als personage in een verhaal dat zich afspeelt in Nederland. Verder weet ik alleen van een aantal recente boeken waarin de confrontatie tussen zwarten en de Nederlandse maatschappij voorkomt: Honingvogels van Pim Wiersinga (niet gelezen), De redder van Afrika van Guus Kuijer en nu dit boek van Japin.

Sinds woensdag draai ik weer Engelse koormuziek onder het werk. Heerlijk, ik zie alweer uit naar Engeland van de zomer. Op de bandjes hoor ik de enorme ruimtes van de kathedralen waar we 's avonds weer tijdens de Evensong in de prachtige koorbanken zitten, in de koelte van de kerk na de hitte van de zomerdag. Het scherpst zie ik Ely voor me: het gras rond de kathedraal, de immense ruimte binnen. Het rustige, kleine stadje eromheen, waar eigenlijk niets te beleven valt: geen gezellige winkels, weinig oude huizen, tamelijk sfeerloos. Ik zie ons ook weer zitten op dat bankje vlak bij de kathedraal, eerder op de dag, waarbij we flarden muziek hoorden van de repetitie van koor en orgel. Zulke herinneringen zijn mij het dierbaarst: niet de bezoeken aan deze of gene bezienswaardigheid, maar heel ‘gewone’ dingen: het zitten op een bankje in Ely; het slenteren op de boulevard van Eastbourne; het gadeslaan van de punters aan de oever van de Cam in Cambridge; het eten van een jacked patatoe in Bury-St.-Edmunds...

[p. 29]

Rogi Wieg uitgelezen (Liefde is een zwaar beroep). Ik moet denken aan een paar prachtige uitspraken van Puchinger in zijn (nog te publiceren) artikel over de Van Deyssel-biografie: ‘Met name Willem Kloos en Lodewijk van Deyssel hebben het grote nadeel ervaren van een teveel aan vrije tijd.’ En: ‘Wanneer er één duidelijke boodschap van dit boek uitgaat, dan is het deze: dat maatschappelijke arbeid wel een hinder is voor literaire creativiteit, maar het ontbreken daarvan een vloek kan zijn.’ Het is een ergerniswekend boek om de voortdurende respectloosheid (jegens Jeroen Brouwers, Carel Peeters, Michael Zeeman en anderen die veel meer formaat hebben dan Wieg), zelfingenomenheid en vooral domheid die ervanaf stralen. En na de walglijke, proleterige opmerking over Etty Hillesum heb ik op het punt gestaan het boek weg te gooien. Waarom heb ik het dan toch helemaal uitgelezen? Omdat mijn nieuwsgierigheid nóg groter was dan mijn ergernis.

Post. Weer een Centraal Weekblad waarin eigenlijk een artikel van mij had zullen staan, als ik niet zo cru van het ene op het andere moment door die Lútzen Kooistra aan de kant gezet was. (Een free-lancer is in dit opzicht vogelvrij.) Ik dacht: dan zal er wel weer, evenals met Pasen, zo'n babbelstuk van K. de Jong Ozn. in staan, maar nee, ook dat niet. Wel aandacht voor het kerklied (evangelisch en Liedboek). Lezen zodra ik tijd heb.

Koers: een interview met prof. Heering. (Idem.) De recensie van Tjerk herinnert me eraan dat ik snel dat boek van Troost over Barnard / Van der Graft moet kopen. Lijkt me zeer boeiend. Ook goed dat Van der Graft nu eens toegankelijk wordt gemaakt voor een breed publiek. Nu de P.C. Hooft-prijs voor zijn poëzie nog.

hn -Magazine. Die poëtische reflecties op de psalmen van Anton Ent lees ik ooit nog wel eens. Ents poëzie ‘leeft’ niet meer voor mij, maar als ik er weer induik, word ik prompt weer gefascineerd, weet ik. Weer geen recensie van het Paasoratorium in de cd-rubriek. Ik bleef er toch nog een beetje op hopen, maar het zal nu wel niet meer gebeuren, zo lang na Pasen. Misschien alsnog in de lijdenstijd volgend jaar?

Gebeld door ene meneer K. uit de gereformeerde kerk vrijgemaakt van Enschede-Oost, met de vraag of wij hier in Rotterdam-Centrum misschien een muziekreglement hebben. Ik heb nog nooit van een muziekreglement gehoord, maar na enige toelichting begreep ik dat er afspraken mee bedoeld worden voor orgelspel, orgel-onderhoud, muzikale vormgeving van de eredienst etc. Hij vertelde dat er vier organisten waren, die allemaal weer anders spelen en dat de gemeente daar nogal onzeker van wordt. Ik heb aangeboden wat te komen vertellen over liturgie en orgelspel. Dat zou hij ter vergadering brengen.

Tussen de 32 brieven van Wilma Vermaat aan Heeroma (die ik in huis heb om een lezing op de Wilmadag, morgen, voor te bereiden) zit een ongedateerde brief, die interessant

[p. 30]

zou kunnen zijn voor diegene die zich, zoals ik, interesseert voor de geschiedenis van Opwaartsche Wegen. Zou kunnen, want dit hangt geheel af van de datum van deze brief. Iemand - misschien Niek van der Heide? - heeft op de kopie van deze brief in het Wilma-archief te Amsterdam geschreven, dat het poststempel op de envelop 11 augustus 1941 luidt. Dan zou deze brief echter wel zéér curieus zijn. Wilma reageert hier namelijk op een brief van Heeroma, waaruit zou zijn gebleken dat bij Opwaartsche Wegen opnieuw de kwestie van Barthianisme contra niet-Barthianisme speelt. Ze refereert hierbij ook aan een gesprekje met J. van Ham, ‘in de auto na de oudejaarsavondnachtdienst in Uchelen’. Niet alleen is de tijd tussen die oudejaarsavonddienst en de datum van 11 augustus wel erg groot, ten tweede was in 1941 Opwaartsche Wegen al lang opgeheven. Het laatste nummer was verschenen in september 1940. Dat poststempel verdient dus een nadere bestudering, maar daarvoor zal ik toch naar de oorspronkelijke brief moeten, die zich hoogstwaarschijnlijk in Den Haag bevindt.

Best mooi trouwens, die brieven. Daar zou misschien een aardig boekje van te maken zijn.

23.15 u. J. had - als altijd wanneer hij dat doet - een uitstekende inleiding. Hij heeft alleen een paar steekwoorden op papier, maar weet daar dan een uiterst boeiend verhaal van te maken. Hij had ook nog een videoband bij zich van een documentaire, waarin het fort Elmina te zien is, alsook dat verschrikkelijke tekeningetje - dat ik al eens gezien had - van de manier waarop een schip volgestouwd moest worden met slaven: precies is uitgetekend hoe al die lichamen gepositioneerd moesten worden, om geen ruimte te verliezen. Een groot percentage stierf onderweg.

1.15 u. De lezing is af en goedgekeurd: S. vond hem erg aardig. Alleen hoefde zede laatste twee brieven van Heeroma niet meer te horen, omdat ze bijna in slaap viel. Maar die hoort ze morgen dan wel.

Nu zit ik weer met Gezang 252 in m'n hoofd. Hoe is dat er nu weer ingekomen? Ik heb het lied woensdagavond in Zoetermeer (samenzangavond) laten zingen én we zingen het met het Gemeentekoor, maar vandaag heb ik er verder niets mee gedaan. En hoe krijg ik het weer stil daarboven? Ik wil slapen. Morgen al om 7 uur op...

Dirk Zwart (1962) woont in Rotterdam, is kerkmusicus en neerlandicus. Hij was redacteur van Bloknoot (1991-1998). Beschouwend werk: De gereformeerde bietebauw, Ontmoeting 1946-1964 (1997, Bloknoot nr. 18).