Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 28

[p. 175]

De wonderjaren
Norbert Vranckx

Midden augustus begon ik aan een korte bijdrage voor een special van Literatuur zonder leeftijd over Bart Moeyaert. Het mocht persoonlijk zijn, doorspekt met anekdotes. Al vrij snel merkte ik dat een aantal herinneringen nogal vaag en niet meer zo accuraat waren. Nu ja, Barts debuut, Duet met valse noten, verscheen in 1983, dus 31 jaar geleden. Ik snuffelde in de luttele documenten die ik uit die periode kon vinden en probeerde mij opnieuw een beeld te vormen van het begin van de tachtiger jaren, toen Bart Moeyaert debuteerde.

Ik werkte al enkele jaren in Averbode en leerde het boekenvak beetje bij beetje. Ik kreeg/nam meer en meer de vrijheid om me op het kinderboekenfonds te concentreren. Het was een verwaarloosd segmentje van ‘Averbodes imperium’. Uiteraard ging de meeste aandacht naar de tijdschriften die toen wekelijks een oplage van bijna een miljoen exemplaren haalden. Het kinderboekenfonds in Averbode stelde niet zoveel voor in die jaren zeventig.

In Vlaanderen waren toen auteurs zoals Gaston Van Camp, René Struelens, Gerda Van Cleemput, Henri van Daele, René Swartenbroekx, Guy Laenen of Karel Verleyen heel populair en werden gretig gelezen. Maar ‘goede kinderboeken’ kwamen ook vaak uit Nederland en fondsen als Lemniscaat, Ploegsma of Holland scoorden in Vlaanderen hoog en waren geliefd bij nogal wat leerkrachten.

Toch was de tijdgeest geleidelijk aan het veranderen. In Antwerpen was een Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur (NCJ) opgericht en de Universiteit van Leuven introduceerde de cursus Jeugdliteratuur. Deze cursus door Rita Ghesquière gegeven, heeft trouwens een grote invloed gehad op een hele generatie filologiestudenten. Daarnaast zagen de Vlaamse Kinderjury's het levenslicht, die heel populair waren dankzij de

[p. 176]

inzet van tientallen vrijwilligers uit onderwijs en bibliotheek. Het vak boekillustratie werd stilaan een vaste waarde in de opleiding van de grafische hogescholen. Ook de media deden mee en de meeste kranten en tijdschriften besteedden ruime aandacht aan pas verschenen jeugdboeken. De Jeugdboekenweek - die in Vlaanderen nog steeds veertien dagen duurt - was overgeheveld naar het NCJ en werd kindvriendelijker en grootser, mede dank zij de sponsoring door de spaarbank Anhyp. Nieuwe uitgeverijen als Infodok en Clavis kwamen op de markt en legden nieuwe, eigen accenten.

Er was dus een nieuwe dynamiek voelbaar in de Vlaamse jeugdboekenwereld op het ogenblik dat in Brugge een zestienjarige jongeman, Bart Moeyaert, begin november 1980 de laatste hand legde aan een autobiografisch getint liefdesverhaal Duet met valse noten. Het manuscript werd door de auteur verstuurd naar een uitgever, maar het werd teruggestuurd. Een tweede keer hetzelfde scenario. Ik vermoed dat die afwijzingen zwaar geweest zijn voor de jonge, gevoelige Bart Moeyaert.

Enkele maanden later, omstreeks november/december 1981 vond ik een enveloppe op mijn kantoor, met een briefje van de directeur erbij: ‘Manuscript van de zoon van inspecteur Moeyaert. Als het niet goed is, laat het niet te lang liggen, maar stuur het met een vriendelijk briefje terug.’

Ik stuurde het manuscript naar Karel Verleyen, hoofdredacteur van Top-magazine en ook adviseur van de Top-romans. Karel adviseerde heel snel positief. Hij schreef dat het een behoorlijk opgebouwd verhaal was, geschreven door iemand die jongeren heel goed kende. Als ‘second opinion’ las ik het typoscript zelf en kon Karel Verleyen enkel bijvallen. Toen ook onze oppas, een meisje van veertien, bij ons thuis het script op één avond helemaal uitlas wist ik het zeker: dit kon een succes-

[p. 177]

boek worden. In maart 1982 vertrok de verlossende brief naar Bart Moeyaert. Zijn manuscript zou uitgegeven worden. Dit werd het begin van een samenwerking die meer dan tien jaar en vijf boeken zou duren.

Het zou nog meer dan een jaar duren vooraleer het boek in de boekhandel lag. Uiteraard is eerst de tekst van het script geredigeerd. Dat gebeurde door Karel Verleyen zelf en de geredigeerde versie werd aan de auteur voorgelegd.

Het boek kreeg natuurlijk ook



een omslag. Vaste waarde voor de coverillustratie van deze boeken was André Sollie. Bart stond achter ons voorstel en vond de illustratie met de vormgeving van Gregie de Maeyer prachtig. Zijn boek zou er aantrekkelijk uitzien. Toen recensent Rik Pareit achteraf in Knack Magazine de ‘Colgate glimlach’ van Liselot en Lander maar niks vond, nam André Sollie dit ter harte. Nooit nog zou hij zijn personages zo'n uitbundige smile meegeven...

Elie Balduck, onze vertegenwoordiger in de boekhandel, tevens Bruggeling, beloofde ons dat hij van het boek van ‘de jongste van Omer’ (vader Moeyaert) dé seller van het najaar zou maken. Vanaf de zomer van 1983 trok hij ermee op pad en in september had hij al meer dan duizend exemplaren verkocht, wat uitzonderlijk veel was voor het boek van een negentien-jarige debutant. De eerste druk van drieduizend exemplaren zou in maart 1984 uitverkocht zijn.

Bij zo'n boek hoorde uiteraard een boekpresentatie. Als locatie werd



boekhandel ‘Het Volk’ in Brugge gekozen en het eerste exemplaar zou er aan de auteur overhandigd worden door de Minister van Onderwijs, Daniël Coens, ook afkomstig uit Brugge. Ik moest enkel voor een spreker zorgen. Die keuze was snel gemaakt. Els Beerten werkte

[p. 178]

toen in Averbode op de redactie van de tijdschriften en was wild enthousiast over het boek. Ze hield een prachtige speech. Een paar jaar later zou ze zelf haar eerste boek publiceren.

Duet met valse noten werd inderdaad een succesboek. Het werd bekroond door de jeugdjury's en zowat alle kranten, tijdschriften en radiozenders interviewden de veelbelovende jonge auteur. Bart werd geliefd in Vlaanderen. Een hele generatie meisjes zou hun eerste dochter Liselot noemen. Duet met valse noten werd bijna elk jaar herdrukt. Ik meen mij te herinneren dat er zowat 35.000 exemplaren van verkocht zijn.

Ondertussen was Bart verhuisd naar Brussel voor een leraarsopleiding. Traag maar zeker groeide daar zijn tweede boek, Terug naar af dat in 1986, drie jaar na zijn debuut verscheen. Opnieuw autobiografisch, heel gevoelig en hier en daar een symboliek die wijst op een literaire richting. Het was een verhaal over zitten blijven en werd gewaardeerd door wie er zelf mee geconfronteerd was. Het succes van zijn populaire debuut werd echter niet gehaald. Toch wist Bart toen al waar hij naartoe wou.

Na zijn studies zocht Bart Moeyaert een job. Naar Brugge wou hij niet terug en in les geven had hij geen zin. Toen er in Averbode een plaats vacant was op de redactie van de kindertijdschriften hapte Bart meteen toe. Een tijdlang deelde hij er een kantoor met Benoit Drousie, redacteur bij de Franstalige tijdschriften. Drousie thans bekend in Frankrijk als Zidrou, was een extraverte knettergekke Brusselaar. Terwijl Bart een eerder stil, introvert en gevoelig type was. Een groter contrast was ondenkbaar.

De jonge Bart Moeyaert werd zo populair in Vlaanderen dat hij het Jeugdboekenweekgeschenk van 1989 mocht schrijven. Onder sterke tijdsdruk schreef hij toen Het boek van Niete. Niet zijn beste werk!

Ondertussen had hij al wel plannen voor zijn echte oeuvre. Zijn derde boek Susanne Dantine (ook 1989) zou het eerste deel van een

[p. 179]

trilogie worden. Een plan dat hij uiteindelijk niet uitwerkte. Het was wel duidelijk dat hij resoluut voor een literaire carrière koos. Dat werd nog duidelijker met Kus me (1991) toen hij ook een ‘format’ ontdekte dat hem erg goed lag. De novelle. Korte, indringende verhalen werden zijn handelsmerk.

In 1992 krijgt Bart een eerste ‘droomjob’. Majo De Saedeleer had het Centrum voor Jeugdliteratuur geruild voor Averbode waar alle hoop op haar gevestigd was om het zwalkende Top-magazine nieuw leven in te blazen. Bart Moeyaert werd haar assistent. Samen zouden ze er een ‘kwaliteitstijdschrift’ voor jonge lezers van maken. Helaas sloeg hun formule niet aan. Na twee jaar werd Top-magazine stopgezet en ging Bart zijn eigen weg als auteur.

Meer dan tien jaar hebben we samengewerkt, waarvan een zestal jaar zelfs als collega's in Averbode. Voor Bart waren deze jaren een heel vruchtbare leerschool, hij verkende de jeugdboekenwereld, lokaal maar ook internationaal (hij ging elk jaar mee naar de kinderboekenbeurs in Bologna). Hij kreeg kansen en greep ze met beide handen. Hij wist erg snel waar hij als auteur naar toe wilde en volgde consequent het pad dat hij voor zichzelf uitgestippeld had. Voor mij was Bart één van de auteurs uit een boekenfonds in expansie. Wellicht de meest taalgevoelige van allemaal.

Zétrud-Lumay, Augustus 2014

Openingsfeest van de Jeugdboekenweek (1993) in de ZOO van Antwerpen