Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 28

[p. 138]

Waar hangt je engel?
Bart Moeyaert¹

Soms, als het avond is, zet ik geen muziek op. Dan is het bijvoorbeeld winter, en luistert het hele huis mee met wat ik lig te denken. Mijn muren bekijken me, zoals ik daar op de bank lig, met mijn hoofd scheef, zodat ik de ruggen in mijn boekenkast kan lezen. Verder gebeurt er niets. Het blijft, om u een idee te geven, een half uur stil op straat. Ik hoor bij wijze van spreken alleen mijn plankenvloer krimpen.

Als u niet beter wist, zou u zeggen dat iedereen weleens toe is aan rust, maar ik neem aan dat u wel beter weet. Als ik 's avonds mijn boekenkast lig te lezen, dan rust ik niet. Dan werk ik. Werk ik hard, zelfs.

Op zo'n moment laat ik me niet makkelijk storen, zelfs niet door mijn engel. Hij is een vriendelijk, goeiig mens met vleugels, daar niet van, maar hij denkt dat hij altijd met mij mee moet voelen. Terwijl ik daar lig, vindt hij het soms nodig om neuriënd met me mee te kijken, en ongevraagd een opmerking te maken. Hij bedoelt het goed, maar zijn opmerkingen komen altijd fout aan. Ik geef hem geen antwoord, als het mij niet past. Ik plak hem bij wijze van spreken in een hoek tegen het plafond.

Als ik met hem in discussie ga, wat zoveel is als een werelds gesprek beginnen met mijzelf, loopt het fout. Een neutrale opmerking als: ‘Hier staan veel kasten vol verhalen bij elkaar,’ kan de hele sfeer verpesten. Dan duikel ik voor ik het weet van veel kasten vol verhalen een depressie in, met vragen als ‘Waarom schrijf ik nog?’ en ‘Is niet alles al geschreven?’

Nee. Wereldse gesprekken met je engel kun je maar beter vermijden.

Engelen hebben geen verstand van inspiratie. Als je boeken schrijft, moet je er eens op letten: je engel begint ofwel hard te lachen ofwel hard te gillen, als je muze op bezoek komt. Er wordt beweerd dat engelen uit de

1 Eerder verschenen in jaargang 33 van Literatuur zonder leeftijd (1995) en lichtelijk bewerkt voor deze uitgave.

[p. 139]

hemel komen, of uit de zesde chakra, ik wil het kwijt zijn, maar in feite zijn ze wereldser dan de mensen zelf. Met hun opmerkingen proberen ze schrijvers tot vergelijken te dwingen. ‘Kijk, auteur X heeft ook al over dat onderwerp geschreven. Wel anders, maar toch. Zou je je boek nog wel schrijven?’ Ze meten ruggen van boeken na, en zeggen: ‘Je hebt al twaalf centimeter boekenplank gepubliceerd. Gefeliciteerd.’ Soms neuzen engelen ook in je rekeninguittreksels. ‘Dat eerste boek van je, dat verkoopt zo goed. Zou je er eens niet nog zo eentje schrijven?’ En in het slechtste geval verwarren ze zichzelf met een muze, wat ze helemaal niet zijn.

Een muze vertelt van binnenuit wat een auteur moet gaan schrijven, maar een engel zegt rechttoe rechtaan wat het gat in de markt is. ‘Schrijf eens over een meisje waarvan de ouders gaan scheiden, omdat de moeder lesbisch is, daar bestaat nog geen jeugdboek over.’ Of: ‘Die brief van dat jongetje dat vraagt of je geen boek over zijn leven wil schrijven, zou je daar eens niet op ingaan, dan schrijf je tenminste nog eens een écht jeugdboek.’ Zulke dingen zeggen engelen.

Natuurlijk doen ze het om je tegen de wereld te beschermen, dat is hun werk, maar laat je niet misleiden. Verwar je engel niet met je muze, je eet ook geen peer als je een appel eet. Engelen zitten op je schouder als je de straat oversteekt. Ze geven door jouw mond antwoord, als je bij een ruzie begint te schelden. Ze pakken je bij de kraag, als je over een brede sloot springt. Een engel is een lijfwacht. Verder gaat zijn bevoegdheid niet.

Als je boeken schrijft, kun je het hem maar beter meteen duidelijk maken: ‘Jij moet alleen maar zorgen dat mij niks overkomt.’ Dat horen ze niet graag, dat kan ik je wel vertellen. Ze vloeken en ze morren, en ze voorspellen je een hoop last. Dat is het enige waar ze gelijk in hebben: last krijg je, als je niet naar je engel luistert, en voor je muze kiest.

Een muze komt of komt niet, een muze fluistert en vraagt geen antwoord, een muze denkt alleen aan de wereld waarin je zelf bestaat. ‘Jij jij,’ zucht ze. ‘Jij bent wat je schrijft, dus schrijf het, schrijf het!’

Ooit fluisterde een muze Carson McCullers in het oor dat ze over het meisje Frankie van twaalf moest schrijven. Ooit zei een muze tegen Roddy Doyle dat hij over Paddy Clarke van dertien moest schrijven. Ooit blies een muze Els Pelgrom in het oor dat ze over Sofie van pakweg negen moest

[p. 140]

schrijven. En Carson en Roddy en Els, die deden het nog ook. Het rare was dat alleen Els' engel huilde van woede: ‘Jij krijgt last, je vraagt erom!’ En de Engel kreeg gelijk. Met haar De bruiloft ging Carson beroemd dood, en met zijn Paddy Clarke Hahaha kreeg Roddy de Bookerprize. Geen mens die zei dat het eigenlijk kinderboeken waren, geen haan die ernaar kraaide.

En Els? Die kreeg een Gouden Griffel en een hoop heisa, want heel veel mensen zeiden dat Kleine Sofie en Lange Wapper een boek voor volwassenen was, en anderen vonden het een kinderboek, en er werden veel woorden aan versleten, en discussies, en complete studies.

De engel van Els heeft ondertussen geleerd zijn mond te houden. Els doet gewoon wat ze vindt wat ze moet doen, zoals haar muze het wil. Zelf vind ik dat niet eens moedig van haar. Ik ben gewoon blij dat ik niet de enige persoon ben die zijn engel tegen het plafond plakt en vervolgens het raam openzet om de muze binnen te laten.

Niet letterlijk, nee. Een avond zonder muziek is al goed voor het bezoek van de muze. Als het maar stil is in huis, want het enige wat geen auteur mag missen, is het gefluister in de lucht. ‘Jij jij!’ En: ‘Schrijf het, schrijf het!’