Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 27

[p. 113]

Toch het mooiste
Bregje Boonstra

‘Graag een korte bijdrage over wat jij het mooiste boek van Imme en/of Harrie vindt en natuurlijk ook waarom.’ Redacties verzinnen van die simpele vragen, waarop alleen ingewikkelde antwoorden mogelijk zijn. Want hemel, wat bestaan er veel soorten mooi. Onmiddellijk na binnenkomst van het verzoek meldde Annetje Lie zich, maar hoe verhoudt zich haar mooite tot die van de inlevende poëzie in Imme's prentenboeken, tot de meesterlijke weergave van de oude mythologische verhalen of tot de jongerenromans, waarin springlevende kinderen hun weg naar volwassenheid zoeken?

Laat ik mooi verruilen voor belangrijk.



Immers dat is Annetje Lie in het holst van de nacht, zowel binnen de vaderlandse jeugdliteratuur en het oeuvre van Dros, als binnen mijn eigen leesbiografie. Ik herinner me het mijlpaal-gevoel bij verschijning in 1987, een gevoel iets van tijdloze waarde ontdekt te hebben, dat ik kende van de eerste Toon Tellegenverhaaltjes, van Pelgroms Kleine Sofie en Lange Wapper of van Biegels Nachtverhaal. In de recensie in NRC Handelsblad zag ik Dros in Carrolls voetsporen gaan ‘door de creatie van een benauwende wereld met eigen en onbegrijpelijke wetmatigheden.’ En wat een rijkdom kregen kinderen in handen met niet alleen een superieure, geheimzinnige tekst, maar ook nog eens een door Margriet Heymans minutieus en liefdevol getekend beeldverhaal, dat zich langs de bovenkant van de pagina's ontrolt.

[p. 114]

Dit was precies waar we met de eerste jury van de kersverse Woutertje Pieterseprijs naar op zoek waren. Voorzitter Jan Blokker schreef met warmte en respect over Annetje Lie en kwalificeerde haar warrige avonturen als ‘feesten van angst en pijn’, met dank aan Paul van Ostaijen. Voor mij hoort het boek op het niet zo hoge stapeltje klassieken van de Nederlandse jeugdliteratuur. Het werd in verschillende talen vertaald, inspireerde theatermakers tot een mooie voorstelling en Harrie Geelen tot een animatiefilm (VPRO, 2004) met surrealistische en nachtmerrieachtige kwaliteiten, waarin het holst van de nacht tot leven komt via acteurs, poppen, kindertekeningen en indringende stemmen. En bij het vijfentwintigjarig bestaan van de Woutertje Pieterseprijs behoorde Annetje Lie tot een van de vijf titels, die onder de bekroningen vanaf 1988 de tand des tijds met gemak bleken te hebben doorstaan. Tijdens de juryberaadslagingen deed ik in een soort oma-vertelt-sfeer verslag van mijn bijzondere ervaringen met de herlezing, waarop jongste jurylid Bas Maliepaard fijntjes opmerkte dat hij Annetje Lie ook al eerder las, maar dan als kind... Daar lag dus zomaar een mooi voorbeeld van een klassieke titel in wording op tafel.

Binnen het omvangrijke oeuvre van de auteur neemt het boek een aparte plaats in. Niet zo zeer een geïsoleerde, want kinderpijn komt bij Dros vaker voor en de schrijfster weet daar als weinig anderen precies de juiste en onsentimentele vorm aan te geven, maar de intensiteit en de diepgang van het vertelde zijn uitzonderlijk en het verhaal wekt de indruk de schrijfster dicht onder de huid te zitten. Zelf zei ze er eens over: ‘Voor mij heeft het te maken met de traumatische angsten uit de oorlog. Altijd moest je uitkijken: dit mocht niet, dat was gevaarlijk, die mensen deugden niet. Je hoorde de volwassenen over van alles praten, maar je begreep het nooit precies. (...) Iedereen was bang voor bombardementen en als kind ervaar je angst op een uitzonderlijke manier. Je kunt de dingen nog niet beredeneren, geen afstand nemen. Als ik zie hoe rampzalig kinderen soms kunnen huilen, dan moet daar toch meer dan zomaar een verdrietje achter zitten.’

In Annetje Lie is een schrijfster aan het woord die zich niet afvraagt wat kinderen nu eens spannend of leuk zouden vinden, maar die haar volwas-

[p. 115]

sen preoccupaties weet te vangen in beelden die bij het domein van de kindertijd horen. Dat doet ze met (h)erkenning van kinderlijke angst en eenzaamheid, en met inzet van al haar vakvrouwschap. Ze plaatst zichzelf op gelijke hoogte met haar lezers, want bang en eenzaam zijn en het gevoel dat je er niet toe doet zijn niet aan leeftijd gebonden. Vooral daarom schreef Imme Dros voor mij uiteindelijk toch haar mooiste boek. En dat dat in papieren vorm niet langer verkrijgbaar is, is een treurig gemis dat getuigt van een gebrek aan cultuur historisch besef. Je gaat kinderen nu eenmaal niet zitten voorlezen uit de Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren.