Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 25

[p. 155]

Flessenpost en msn
Selma Niewold

Wat kunnen een 12+ boek en een boek voor jongvolwassenen met elkaar gemeen hebben? Veel. Flessenpost uit Amsterdam. Hoogst geheime brieven van een prinses van Harm de Jonge en will grayson, will grayson van het schrijversduo John Green en David Leviathan gaan beide over de liefde en hebben beide een bijzondere verhaalvorm. De liefde in Flessenpost uit Amsterdam kan niet bestaan zonder de Fantasie, terwijl die in will grayson, will grayson het juist moet hebben van de waarheid.

Het woord ‘flessenpost’ roept bij niemand een beeld van de Amsterdamse binnenstad op. Eerder denk je hierbij aan de zee met een op de golven dobberende fles waarin een briefje zit dat oproept om te melden waar de fles is aangespoeld. De titel Flessenpost uit Amsterdam is niet het enige waarin de lezer zich zal vergissen. Harm de Jonge zet in dit nieuwe boek zijn lezers zo nu en dan op het verkeerde been.

De veertienjarige Tommie woont in Groningen op een woonboot in het natuurgebied bij Munniketil. Hij weet alles van vogels en speelt op mondorgels. Zijn vader is schilder en beeldhouwer en zijn moeder is pottenbakker. Beiden hebben hun atelier in de boot. In oktober 2008 neemt Tommies vader hem mee naar Amsterdam om hem het werk van Rembrandt te laten zien. Terwijl ze door de stad lopen en het beeld van Femke en Woutertje Pieterse bekijken, merkt Tommie op dat er een flesje vastgeplakt zit op de achterkant van het beeld. Het briefje dat erin zit is van Charlie, een Amsterdams meisje van bijna dertien jaar dat de vinder van het flesje vraagt om te schrijven, als deze schrijven leuk vindt. Vanaf oktober 2008 schrijven Tommie en Charlie elkaar. Het zijn grappige brie-

[p. 156]

ven, waarbij Tommie geen touw kan vastknopen aan de raadselachtige prinsessenverhalen, nieuwsgierig wordt naar Yucatucan en zijn krijgers en zich afvraagt of hij zich Charlie moet voorstellen als een soort Pocahontas, met vlechten en een veer in het haar. Dan krijgt Tommie in maart 2009 opeens een kaartje waarop staat dat Charlie moet stoppen met schrijven, hij mag haar ook niet komen opzoeken in Amsterdam. Vanaf dan begint de queeste van Tommie.

Hij besluit om de brieven van Charlie nog eens heel goed te lezen. ‘Met elke oude brief begin ik meer te zien. Het is zoals ze bij de politie een compositietekening maken. Stukje bij stukje leg ik de puzzel Charlie Buissommer. Ik zal doorgaan tot ze helemaal voor me staat en als ik haar dan gevonden heb, zal ze precies zo zijn als ze in mijn hoofd is opgebouwd.’

De Jonge schept in de brieven van Charlie een beeld van een fantasievol meisje, dat haar gestorven moeder erg mist. Zij noemt zich prinses van Yucatucan, ze speelt saxofoon en verzamelt Interessante Feiten. Onder haar hoogst geheime brieven staan altijd een paar postscripta en genummerde ‘interessante feiten’ en af en toe een eveneens genummerd BK, Beroemd Kind.

Ondanks dat er veel brieven in Flessenpost uit Amsterdam staan, is het geen brievenroman. We lezen geen brieven die Tommie aan Charlie heeft geschreven. Hij heeft die immers niet meer, ze zijn naar Amsterdam gestuurd. We lezen ook niet alle brieven die Charlie gestuurd heeft. Het is Tommie die voor ons de brieven selecteert die van belang zijn voor zijn zoektocht naar het wezen van Charlie. Hij voegt bij zijn leesverslag aan de datum van verzending van de brief toe wat er die dag voor bijzonders in de wereld gebeurde. Hij schrijft bijvoorbeeld bij zondag 23 november 2008: ‘(de dag dat de Amerikaanse regering een miljoenenproject startte om Afghaanse boeren granaatappels te laten verbouwen in plaats van papaver).’

Eén keer gaat Tommie op zoek in Amsterdam. Hij belt aan bij het huis op de Prinsengracht waar hij de brieven altijd naartoe heeft gestuurd en waarvandaan hij na maart de brieven teruggestuurd heeft gekregen die hij nog verzond. De vrouw die opendoet, zegt geen Charlie te kennen, maar hij mag even naar binnen. Op zolder ziet hij dat alles precies zo is als Charlie in haar brieven aan hem heeft beschreven.

[p. 157]

Terug in Groningen gaat hij door met het lezen van de brieven. Als hij bijna alle brieven heeft gelezen, gaat hij met de boot en zijn ouders naar Amsterdam. Daar gaat hij nog eens op onderzoek uit. Uiteindelijk komt hij erachter waar Charlie woont. Dan heb je als lezer al veel mogelijkheden overwogen. De brieven zijn misschien als tijdverdrijf geschreven door de oude man die eerst op de Prinsengracht woonde op het adres van Charlie, of die brieven zijn door iemand heel anders verzonnen en Charlie bestaat niet.

Het is aardig om te weten dat De Jonge (1939-) tot zijn achtste jaar met zijn ouders meevoer op hun binnenschip. Het vooronder waar Tommie slaapt zal uit eigen ervaring zijn plek in het verhaal hebben gekregen. Natuurlijk zijn er in Flessenpost uit Amsterdam ook parallellen aan te wijzen met eerder werk. Tommie is net als andere hoofdpersonen in het werk van De Jonge een vogelliefhebber. Met zijn mondorgel heeft hij een mix gemaakt van harmonicamuziek met vogelgeluiden, hij noemt het ‘Het orgeltje van de Vogeltjesman.’ En hij werkt aan een Vogel-abc, bij elke letter komt een gedichtje over een vogel te staan. In veel van De Jonge's jeugdromans, worstelen de hoofdpersonen met angsten, depressies, dood en verraad. In Flessenpost uit Amsterdam hebben Tommie en Charlie wel problemen, maar deze worden nergens in het verhaal een loden last. Charlie mist haar overleden moeder en fantaseert zich een andere werkelijkheid, waarin haar vader professor is en zij een prinses uit Yucatucan. Tommie is wat eenzaam en lijdt onder de depressies van zijn moeder, maar hij vindt troost bij zijn mondorgel, de vogels en de brieven van Charlie.

Niet voor niets begint het verhaal van Tommie en Charlie bij het standbeeld van Wouter en Femke. Multatuli schreef met Woutertje Pieterse zijn ode aan de fantasie. In de dagdromen van Woutertje speelt de liefde voor Femke een grote rol. In haar brieven maakt Charlie het gewone dagelijkse leven een stuk mooier en interessanter door haar fantasie de vrije hand te geven. Haar brieven fleuren ook het leven van Tommie op. De Jonge heeft met Tommie en Charlie eigentijdse equivalenten van Wouter en Femke geschapen. Hun brievenverhaal in een tijd van korte msn- en sms-berichten is een ode aan de fantasie en een ode aan de liefde die vriendschap is, gevat in de schoonheid van de taal.

[p. 158]

In will grayson, will grayson van John Green en David Levithan spelen sms en msn wel een grote rol. De twee auteurs schreven elk vanuit een jongen die Will Grayson heet aan het verhaal. Die verhaallijnen wisselen elkaar af in de opeenvolgende hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk leren we Will Grayson kennen, een jongen met weinig vrienden. Vanaf de lagere school heeft hij één hele grote vriend, die ironisch genoeg luistert naar de naam Tiny. Tiny is niet alleen heel erg groot en breed, hij is er op de middelbare school rond voor uit gekomen dat hij homo is. Wat deze Will beleeft, denkt en met Tiny en diens vrienden en vriendin Jane bespreekt, is op een vrij traditionele manier opgeschreven. Het tweede hoofdstuk is vanuit will grayson geschreven. In deze hoofdstukken staan geen hoofdletters en er zijn veel msn gesprekken en sms-jes opgenomen, waarbij iedereen zich bedient van krankzinnige namen zoals gothblood voor Maura en laatste will voor will. Deze will weet dat hij op jongens valt, maar hij is nog niet uit de kast gekomen. Hij leeft alleen met zijn moeder, zijn vader verliet het gezin toen will nog heel jong was. De enige waar will contact mee heeft is een somber meisje Maura. Contact is wat veel gezegd, will probeert haar op afstand te houden.

De eerste Will is wat verlegen, hij is een heel slimme jongen. Zijn ouders zijn beide arts. En zijn toekomst lijkt al min of meer vast te liggen.

will grayson, will grayson is met veel vaart geschreven. Het is een lichtvoetig boek, al is de centrale hoofdpersoon een zwaargewicht. Tiny is aan de lopende band verliefd, maar zijn relaties duren niet lang. Hoogte- en dieptepunten wisselen zich in sneltreinvaart af. Will voelt zich als vriend soms wat verwaarloosd. Hun vriendschap is een vanzelfsprekendheid geworden in hun leven. Bij een moment van twijfel aan die vriendschap denkt Will terug aan de dag waarop Tiny tegen hem zei: ‘“Ik ben homo, Grayson,” en ik die zoiets had van: “Hé, echt? Is de hemel blauw? Komt de zon op in het oosten? Is de paus katholiek?”’

will grayson wisselt al bijna een jaar op msn berichten uit met Isaac. Eindelijk zullen ze elkaar ontmoeten in Chicago. Maar wanneer hij bij de afgesproken plek komt is dat geen café, maar een pornozaak. Isaac blijkt niet te bestaan. Maura heeft zich achter deze naam verscholen. Als will

[p. 159]

daarachter komt, lijkt zijn wereld in te storten. Maar dan ontmoet hij in die pornozaak de andere Will Grayson. Will zou naar een concert gaan van een band met een vals identiteitsbewijs. Maar het bewijs was niet helemaal in orde en nu doodt hij zijn tijd in de pornoshop. Als Tiny en Jane, het meisje dat Tiny wil koppelen aan Will, terugkomen van het concert, zitten de twee Will's op de stoep. De ene is ontroostbaar. En dan bloeit er een hevige liefde op tussen Tiny en will.

De homoseksuele geaardheid van Tiny en van anderen in het verhaal is niet geproblematiseerd. En dat is een verademing. De liefde in will grayson, will grayson is wel een issue, maar dat heeft meer te maken met de zoektocht naar de ware liefde. Hetero's en homo's, alle jongeren in het verhaal zijn op zoek naar wie zij zijn en naar wat hun relatie is tot andere mensen. Mooi is dat deel van het verhaal waarin will zijn moeder vertelt dat hij homo is. Natuurlijk wist ze dat allang. De liefde in welke vorm dan ook, vriendschap, ouderliefde en seksuele liefde kunnen geen van allen zonder de waarheid. Dat is de strekking van de boodschap van de schrijvers.

Tiny is in het verhaal bezig met zijn musical. In het begin gaat die alleen over hemzelf, maar dan komt hij erachter dat het verhaal veel beter wordt als het gaat over de liefde. De musical is zijn grote project. Gay's en nietgay's treden gezamenlijk op in zijn productie.

Het boek zit vol met elementen uit de komedie, mensen geven zich voor iemand anders uit, de ware aard wordt verborgen, misverstand volgt op misverstand en af en toe zijn de situaties waarin de personages terecht komen echt hilarisch. Beide auteurs hebben een zeer vlotte pen, waarmee ze samen een roman van deze tijd hebben geschreven. Het enige dat op het boek is aan te merken is het eind. Alles komt meer dan honderd procent goed. Tiny, die ondanks zijn enorme verschijning een onzekere jongen is, die hunkert naar waardering, krijgt deze op een manier die zich niet anders laat omschrijven dan als zeer Amerikaans. Na het optreden spreken de toeschouwers hardop hun waardering en liefde voor Tiny uit. En dat is bij dit verhaal over verliefde jongeren van diverse geaardheid net iets te veel van het goede.

Harm de Jonge, Flessenpost uit Amsterdam. Hoogst geheime brieven van een prinses. Houten, Van Goor, 2010.

John Green & David Levithan, will grayson, will grayson. Vertaling: Aleid van Eekelen-Benders. Rotterdam, Lemniscaat, 2010.