Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 23

[p. 109]

Jeugdliteratuur in academische curricula
Gerard de Vriend

Tijdens de studiedag van de Nederlands-Vlaamse Werkgroep Onderzoekers Jeugdliteratuur ontstond het plan om gegevens uit te wisselen over de plaats van jeugdliteratuur in de verschillende (academische) onderwijsprogramma's. Dat leverde een flink aantal reacties op, waarvan hier een overzicht.

Opvallend is dat het onderwerp jeugdliteratuur niet altijd als afzonderlijk (keuze) vak bestaat, maar ook een plaats kreeg bij andere studieonderdelen uit de curricula, zowel op bachelor- als op masterniveau. Zo tref je jeugdliteratuur als onderdeel aan in vertaalcursussen, bijvoorbeeld bij afdelingen Toegepaste Taalkunde in Vlaanderen, of als specifieke invulling bij Zweeds in Amsterdam.

Sara Van den Bossche verzorgt bijvoorbeeld samen met Wolfgang Bekschnitt het bacheloronderdeel Zweedse Letterkunde in Gent en zij besteden daarbij ook aandacht aan belangrijke Zweedse kinderboekenschrijvers. Om de twee jaar biedt Heidy Muller aan de Vrije Universiteit Brussel jeugdliteratuur aan bij de studie Duits (met eenzelfde aanbod voor Gentse universiteit). En Francesca Blockeel, werkzaam in Antwerpen en Leuven, vlocht het onderwerp jeugdliteratuur in bij het vertaalatelier Vertalen van Spaanse literatuur, waar de vertaalpraktijk natuurlijk van centrale betekenis is.

Bij Skandinavistiek aan de Universiteit van Amsterdam zijn er dit voorjaar twee cursussen die Astrid Surmatz aanbiedt, de Engelstalige mastermodule Children's Literature and Postcolonialism en voor tweedejaars studenten Zweeds Astrid Lindgren en intermedialiteit. Aan diezelfde Amsterdamse universiteit zette bijzonder hoogleraar Illustratie Saskia de Bodt een werkcollege op over Kunst en Illustratie voor bachelorstudenten. Volgend jaar komt er een masterscollege over beeldvorming door middel van illustraties in kinderboeken, terwijl een historisch onderzoek naar Nederlandse illustratoren van 1850 tot nu op stapel staat.

Aan de lerarenopleiding van het Brugse KHBO brengt Sofie De Jonckheere de aanstaande docenten theoretische inzichten bij over kinderboeken, maar de nadruk ligt, uiteraard, op praktische onderwerpen als leesbevordering op basis- en secundaire scholen en het integreren van kinderboeken in de lessen.

Jan van Coillie, die werkt bij Toegepaste Taalkunde aan de HUB (Brussel) verzorgt een college over jeugdliteratuur in vertaling, binnenkort een verplicht

[p. 110]

onderdeel van de master Vertalen en Meertalige Communicatie. Voor bachelor3-studenten is er bovendien een keuzevak jeugdliteratuur.

Karin Lesnik-Oberstein verzorgt aan de Universiteit van Reading (zie voor het onderzoek haar artikel) een masterscursus over kinderliteratuur en samen met drie collega's zijn er elk studiejaar vijf bachelormodules, met onderwerpen als: algemene kinderliteratuur, ‘school-stories’, Victoriaanse of Edwardiaanse kinderboeken, en achttiende-eeuwse kinderliteratuur, cultuur en pedagogiek.

Helma van Lierop doceert zowel in Tilburg als in Leiden. In Leiden is er jaarlijks een cursus kinder- en jeugdliteratuur, waarbij de nadruk ligt op de genres. In Tilburg heet haar college Cultuuruitingen voor de jeugd en die titel dekt de lading volledig: er is niet alleen aandacht voor kinderboeken, maar ook voor kindertijdschriften, de kinderfilm en het kindertheater en games. In de collegereeks Polemieken en debatten in de kunsten van de 20e eeuw brengt Van Lierop drie colleges over jeugdliteratuur in. Eervol is het verzoek om volgend jaar voor een groepje geselecteerde studenten Ethics and Aesthetics of Children's Literature te organiseren binnen het Honoursprogram van de Tilburgse Universiteit.

Aan de Universiteit van Antwerpen zijn sinds 1999 Vanessa Joosen en Katrien Vloeberghs ingeschakeld om de jeugdliteratuur een plaats te geven in de curricula. Dit jaar is er zowel overdag (niveau bachelor 2/3) als 's avonds (mensen van buiten de universiteit) een inleidende cursus in jeugdliteratuur. Vloeberghs geeft daarnaast een werkcollege over kinderboeken en de Holocaust. Interessant is dat er verder elk jaar een andere onderwerp wordt behandeld: adolescentenliteratuur, de Bildungsroman, postmoderne jeugdliteratuur, sprookjes, klassiekers uit de jeugdliteratuur en hedendaagse Britse kinderboeken zijn al aan bod gekomen.

Aan de Katholieke Universiteit van Leuven brengt Rita Ghesquiere de jeugdliteratuur ter sprake voor bachelo3-studenten. Haar aanpak is theoretisch (systeem- en veldtheorie) en comparatistisch en ze behandelt de kinderboeken binnen de systemen ‘literatuur’, ‘pedagogiek’, ‘filosofie’, ‘canonisering’ en ‘vertalen’. Opmerkelijk is het aantal deelnemers: negentig studenten lezen primaire teksten en leggen een dossier aan over een bepaald thema, er komen zes bachelorscripties uit voort en er zijn tien master-studenten met hun proef bezig op het gebied van de jeugdliteratuur. Dat onderwerp komt ook voor (onder andere met Harry Potter) in de cursus Verhaaltheorie.

Dick Schram behandelde in een werkcollege onderwerpen als: het jeugdliteraire veld, opvattingen over jeugdliteratuur, de afbakening jeugdliteratuur/literatuur voor volwassenen, de literarisering, de auteurs poëtica, meisjes- en jongensboeken en jeugdliteraire kritiek en prijzen. In een ander college, Literaire socialisatie komt het kinderboek als onderwerp eveneens voor.

[p. 111]

Gerard de Vriend gaf jarenlang een hoorcollege Geschiedenis en theorie van de jeugdliteratuur, na een paar introducerende colleges werd de jeugdliteratuurgeschiedenis behandeld, liefst medeverzorgd door specialisten uit de betreffende periode. De tweede collegehelft bracht hij onderwerpen ter sprake als: poëzie voor kinderen, jeugdliteraire prijzen, tekst en beeld, literaire jeugdliteratuur, adolescentenliteratuur en het bestuderen van jeugdliteratuur. De ruim zestig deelnemers kregen drie huiswerkopdrachten en zijn nu toe aan een afsluitend schriftelijk tentamen. Het keuzevak blijft bestaan aan de Universiteit van Amsterdam, waarbij in elk geval twee medewerkers van Historische en Moderne Nederlandse literatuur betrokken zullen zijn.

Er gebeurt dus veel op ons vakgebied aan de diverse universiteiten. Maar ik weet zeker dat er meer is. Harry Bekkering hield zich bijvoorbeeld in Nijmegen jarenlang bezig met jeugdliteratuur in het curriculum. Na zijn pensionering in de zomer van 2009 wordt zijn werk niet voortgezet. Er is de succesvolle IBBY-cursus Oordelen over jeugdliteratuur georganiseerd door Toin Duijx en bij de Schrijversvakschool beijvert Joke Linders zich om het schrijven voor kinderen aan te leren.

Interessant is ten slotte iets te horen over de output van al die academische modulen. Komen alle interessante scripties wel boven water bij de tweejaarlijks scriptieprijsvraag?