Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 21

[p. 159]

‘Vandaag at ik een haring en ik dacht aan Paul Biegel’
In memoriam Paul Biegel
Wilma van der Pennen

‘Gistermiddag 21 oktober is Paul Biegel ons ontvallen. Hoewel hij een respectabele leeftijd van bijna 82 jaar heeft behaald en wij ons de afgelopen weken hebben kunnen voorbereiden op het naderende einde, lopen wij met gebogen hoofd.’ Met deze woorden kondigde uitgever Ruurt van Ulzen^1. van uitgeverij Holland de dood aan van de auteur die vanaf het begin van zijn schrijversloopbaan aan deze uitgeverij verbonden was. De samenwerking startte in 1962 met de publicatie van De gouden gitaar, Biegels eersteling die in 2005 is herdrukt ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag op 25 maart van dat jaar. Op verzoek van de auteur werd het geen ‘Biegel-jaar’ en is slechts in kleine kring stilgestaan bij dit heugelijke feit.

‘Natuurlijk kan gesteld worden dat Paul Biegel één van de meest succesvolle schrijvers was, die Uitgeverij Holland aan zich heeft gebonden. Maar we zullen Paul Biegel vooral missen als persoon. Als geen ander was hij betrokken bij het wel en wee van de uitgeverij’, vervolgt Van Ulzen. ‘Een nieuw boek produceren van Paul Biegel was altijd een feest. Het typoscript kwam hij vaak persoonlijk op kantoor overhandigen met de mededeling: “Volgens mij is het niks, kijk maar wat je ermee doet.”. (...) En de ingeleverde typoscripten waren altijd “af” en geweldig; juwelen van vertelkunst en evocatieve kracht. En dan ging het feest verder met je verkneukelen hoe we het zouden gaan uitgeven: welke tekenaar, welk formaat, welke aanbiedingstekst, welke flaptekst en op welke manier we de verkoop zouden gaan aanpakken. Ook in dit traject was Paul Biegel altijd stimulerend en inspirerend aanwezig. Graag ging hij tussentijds bij ateliers van tekenaars kijken naar de vorderingen en was hij daar verrukt over. Opvallend was dat hij ook op hoge leeftijd openstond voor nieuwe ideeën en inzichten en graag wilde experimenteren. In de redactiefase was hij altijd intens dankbaar dat hij behoed werd voor “kleine rampen”. ledere opmerking van de redactrice werd met gejuich begroet, maar niet altijd overgenomen. Soms koos hij ervoor om bewust iets “fout” te doen, omdat het bijvoorbeeld mooier klonk. Natuurlijk

1. De volledige tekst is te vinden op http://uitgeverijholland.web-log.nl/.

[p. 160]

Paul Biegel (links) met de nog jonge Ruurt van Ulzen, 1965.

mislukte er ook wel eens wat. Maar altijd zag hij de grote inspanning van iedereen om alles zo goed en mooi mogelijk te doen en als dan toch het eindresultaat niet goed was, had hij daar vrede mee.’

Van Ulzen heeft dierbare herinneringen aan Biegel, die al dateren vanaf het moment dat hij zelf nog een jonge lezer genoemd kon worden. ‘In 1965 moest ik van mijn vader (toen de uitgever van Holland) op de foto met Paul Biegel ter promotie van het zojuist bekroonde Sleutelkruid. Mijn vader had tevoren instructies gegeven dat wij geboeid moesten kijken voor de foto en door mijn moeder waren wij keurig aangekleed met een terlenka broek en een nieuwe trui. Ik vroeg mij wel af hoe we zo moesten kijken, als we dat niet waren? Maar ik had mij voor niets zorgen gemaakt. Aan de foto is te zien dat ik alles om mij heen vergeten ben en volledig ben opgegaan in het verhaal van Paul Biegel. En dat is nooit meer opgehouden.’

Kees Fens, die de laatste jaren slechts een paar huizen bij Biegel vandaan woonde, memoreerde hem in de Volkskrant^2. ook met een anekdote: ‘Vandaag at ik een haring en ik dacht aan Paul Biegel. Wij stonden rond het middaguur soms samen aan de kar. We begonnen een klein gesprek, nadat hij mij eerst uiterst hoffelijk had begroet. Hij sprak een haast voorzichtig Nederlands.

2. Kees Fens, ‘De verfijndheid van Biegel’. In: de Volkskrant, 9 november 2006.

[p. 161]

Na enige tijd was een van ons aan de beurt, er ontstond een klein wedstrijd in beleefdheid, ik liet hem ten slotte altijd voorgaan. Hij verdiende dat, alleen al om zijn zeer onschuldige gezicht, dat, in mijn herinnering, altijd glimlachte. Hij kocht altijd één haring. Hij at die niet ter plaatse op, maar liet hem keurig inpakken. Hij liep er haast gelukkig mee weg, de grote schrijver met zijn kleine vis. Hij moet een man van vele dagelijkse kleine vreugden zijn geweest, van kleine rituelen ook. Zijn kleding, die van een countrygentleman, verried dat ook. Hij had altijd bijna hetzelfde aan, bij enige kou droeg hij een klein regenhoedje, dat hem, er is geen ander woord, guitig stond. Hij werd er nog kleiner mee. Hij was het oudste kind dat ik heb gekend.’

Biegel kwam uit wat Fens aanduidt met ‘een wat voornaam Bussums gezin’. Hij kwam, ‘leek het, uit een verre wereld van hogere burgerij, met een vanzelfsprekende cultuur, met talenkennis als natuurlijk en met een hoogwaardig rooms geloof. Uit dat alles en ook uit de vrijheid die hij zal hebben gehad, moet Paul Biegel zijn fantastische verhaalwerelden hebben geschapen. Dit maakte op mij altijd indruk, in die korte gesprekken die ik met hem had: hij werkte hard, maar altijd in die vrijblijvendheid van de amateur. Dat maakte hem ook ontspannen. Hij bleef zich, in bescheidenheid en heel ingehouden, gedragen als een licht verwend kind. De aardigste mensen zijn vaak zij die de indruk geven nooit iets te doen of te hoeven doen. (...) Ik denk nu, als ik mij hem langs de gracht lopend voorstel, dat hij er als een sprookjesfiguur uitzag. Sommige schrijvers scheppen ook zichzelf.’

Paul Biegel is ooit omschreven als ‘meesterverteller met een rovershart’, een aanduiding die hem typeert en de titel vormt van een schrijversprentenboek bij de tentoonstelling die het Letterkundig Museum van 14 september 1996 tot en met 12 januari 1997 aan hem wijdde^3.. Dit boek is onlangs opnieuw beschikbaar gekomen. Het bevat een biografie van de hand van Bregje Boonstra en gaat in op de invloed van Biegels karakter en gebeurtenissen in zijn leven op de figuren en onderwerpen in zijn boeken. Daarnaast zijn er onder meer gesprekken opgenomen met de illustratoren van Biegels werk, facsimiles van brieven, illustraties, recensies en afbeeldingen van omslagen. Omdat over Biegel nog lang niet het laatste woord is gesproken en geschreven, heeft de redactie van Literatuur zonder leeftijd besloten hem te eren met een ‘Biegel-nummer’, dat in de zomer van 2007 zal verschijnen.

Geen ‘Biegel-jaar’ dus, wel een speciaal Biegel-nummer. Hopelijk kijkt Biegel toch nog over onze schouders mee, om onze ode in zijn rovershart te sluiten.

3. Paul Biegel: meesterverteller met een rovershart. Red. Aad Meinderts, Denise Mooyman en Muriël Steegstra. Haarlem, Holland; Den Haag, Letterkundig Museum/Kinderboekenmuseum, 1996. (Schrijversprentenboek; 39)