Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 17

[p. 154]

Schaduw van ‘n eens levende
Kees Fens

In onderstaande column^1. haalt Kees Fens herinneringen op aan Willem Wilmink, die op 2 augustus 2003 op 66-jarige leeftijd in zijn woonplaats Enschede overleed. Wilmink kreeg vooral bekendheid met zijn liedjes, gedichten en cabaretteksten. Hij behoorde samen met Hans Dorrestijn en Karel Eykman tot het schrijverscollectief en werkte mee aan talrijke tvprogramma's. Voor zijn werk kreeg hij onder meer de Theo Thijssenprijs.

Hoe lang duurt een onmogelijke herkenning? Tien meter voor mij stapt een brede, niet zo grote man, met forse stappen. Een man met een doel, met plezier ook, denk ik. Ik schrik heel even, ik herken Willem Wilmink, lopend door de stad die hij lang geleden verliet, Amsterdam. Ik vermoed zijn ogen heel groot, want hij is een altijd verwonderde kijker. Maar Wilmink is alweer een maand dood. De man voor mij wordt een willekeurig iemand: even had hij de schaduw van een eens levende laten zien. Velen nemen kort de omtrekken van een vertrouwde uit het verleden aan.

Ik liep in gedachten met Willem Wilmink verder door de stad, zoals ik dat jaren geleden soms deed. Hij schreef een proefschrift over de poëzie van Hendrik de Vries. Hugo Verdaasdonk en ik waren zijn promotores. We bespraken wat hij had bedacht in Verdaasdonks toenmalige huis op de Groenburgwal. Dat waren uiterst amusante sessies, want Wilmink weigerde de zware poort tot de wetenschap te openen; hij kwam liever door zijn eigen open deuren binnen. En die waren verrassend. Met die grote ogen keek hij naar een gedicht en toverde er - De Vries’ gedichten kwamen uit diens bundel Tovertuin - door niemand ooit bedacht vanzelfsprekendheden te voorschijn. Hij formuleerde die in dat vierkante Twents, waardoor alles nog eenvoudiger werd. De literatuurwetenschap liet hij bij binnenkomst op de stoep achter. Wie een proefschrift maakt, schrijft een liedje voor de universiteit. Toen hij het in de aula van de Katholieke Universiteit Brabant in Tilburg moest zingen, kon hij geen toon houden. Hij moet de zenuwachtigste promovendus uit de geschiedenis zijn geweest. Zijn mooie grote ogen waren nu wanhopig: hij keek rond na elke vraag. Waar lagen de antwoorden? Niet in de aula, niet in Tilburg, misschien in Enschede, maar hij

1. Deze tekst verscheen in de Volkskrant van 28 augustus 2003 en wordt hier gepubliceerd met toestemming van de auteur.

[p. 155]

kon ze niet vinden. De zaal golfde van

Foto Willem Wilmink

deernis, want Willem Wilmink wist altijd sympathie te wekken. ‘Een stratenmaker op zee’, dacht ik tijdens zijn verdediging. Niet zo aardig. Toch zijn enkele van de interpretaties in het boek heel goed, in het dubbele perspectief: voor kinderen en volwassenen.

Na de zitting op de Groenburgwal liepen we meestal samen door de binnenstad naar het station. Dat waren mooie wandelingen. Wilmink vertelde over zijn steeds eenzamer wordende studentenjaren in Amsterdam. Hij moet heel wat door de kleinste straten en stegen gelopen hebben, op zijn eentje. Het mooie was dat dat kleine verdriet iets genoegelijks kreeg. We passeerden een roodgloeiend raam waar de liefde lonkte. ‘Ik vond dat eigenlijk heel gezellig’, merkte hij op. ‘Die gezelligheid was de verleiding. Maar ja, overal snuffelden ziektes’. Dat laatste vond ik geniaal geformuleerd.

Hij verliet de stad Tilburg getiteld. Hij moet de bul bij thuiskomst meteen in een kast hebben gestopt; hij is op de promotie nooit teruggekomen, ook niet bij Hugo Verdaasdonk. Er was in Amsterdam een etentje voor een klein gezelschap. Joost Prinsen trad op als ceremoniemeester. En in diens woorden en blikken werd Willem Wilmink steeds groter. Tenslotte wist ik zeker tegenover Goethe te zitten. Wilmink moet dat ook hebben gevonden, hij straalde steeds dieper. Kijk, zo eenvoudig was eigenlijk Goethe! Het was een lieflijke wraak tegenover mij, want hij vond mij als lezer een levensgevaarlijke diepzeeduiker, als ik niet wilde zien dat de gedichten van Leopold en teksten van de Zangeres zonder Naam veel gemeen hadden.

Hij verdween naar zijn geboortestraat in Enschede. Ik las wat hij schreef en schreef er soms ook over. Nog een keer reageerde hij met een heel aardige brief, waarin de ongunst der tijden begon door te klinken. Ineens was hij dood.

Ik hoop dat hij weer gauw voor mij uit loopt. In de Reestraat bijvoorbeeld, waarover hij zo mooi heeft geschreven, Dr. Willem Wilmink.