|
| |
| |
| |
Berichten van buiten
Vakliteratuur en meer
Wilma van der Pennen en Bea Ros
Stichting Geschiedschrijving Illustratie Nederland
Eind november 1997 nam een aantal mensen die zich vanuit een professioneel kader bezig houden met de illustratie het initiatief tot de oprichting van een stichting, met het doel structuur te brengen in de geschiedschrijving van de illustratie in Nederland. De stichting heeft het op zich genomen om de ontwikkeling van de illustratie en de rol van de illustratie in de geschiedenis in Nederland te beschrijven, te definiëren en zichtbaar te maken, door het stimuleren van onderzoek. Er moet onder meer onderzoek gedaan worden naar archieven van overleden en nog levende illustratoren, zodat er een overzicht komt van bestaand en origineel materiaal. Daarnaast wil de stichting een databestand aanleggen van beeld en gegevens over illustratoren, en deze informatie publiekelijk toegankelijk maken via publicaties en tentoonstellingen. Een eerste praktische opdracht die de stichting zich stelde was (met subsidie van de Mondriaan Stichting) het interviewen van een aantal (zeer) oude illustratoren, om zicht te krijgen op de ontwikkeling van het vak.
In juni 1999 organiseerde de stichting een studiedag samen met het Instituut Collectie Nederland. Daar werd nog eens benadrukt dat de stichting zich een coördinerende taak toedicht. Het is niet de bedoeling een eigen onderzoeksinstituut in het leven te roepen. Gestreefd wordt naar het maken van een inventarisatie van alle kennis die voorhanden is (studie en onderzoek, publicaties, verzamelen, archiveren) en het in kaart brengen van archieven. De stichting brengt binnenkort een nieuwsbrief uit. Voor informatie: Hanneke Heerema (voorzitter). Westerstraat 158, 1601 AN Enkhuizen. (WvdP)
| |
Prijs van de stad Hasselt
Dit jaar voor de derde keer organiseert de stad Hasselt in samenwerking met uitgeverij Clavis de tweejaarlijkse internationale wedstrijd voor illustratoren van kinderboeken. De opdracht is een kinderboek te maken voor de leeftijdsgroep tussen twee en zeven jaar. De inzendingen worden beoordeeld op artistieke, literaire en kindgerichte kwaliteiten, door een vakjury die dit jaar bestaat uit Jan Yperman (stad Hasselt), Guido Van Genechten (illustrator), Marcella Pleysier (hoofdredacteur Bobo, Sesamstraat, Teletubbies), Elzbieta (illustratrice), Kathy Lindekens (recensente) en Philippe Werck (uitgever). De winnaar ontvangt 300.000 Bfr. (ca.
| |
| |
f 15.000 / 7.437 Euro) en krijgt een uitgavecontract bij Clavis. Uit de inzendingen wordt een tentoonstelling samengesteld waar kinderen de illustratie die hen het meest aanspreekt uitkiezen. Deze wordt vervolgens bekroond met de Prijs van het kind, bestaande uit een beeldje van een Hasseltse kunstenaar.
Aan de wedstrijd namen volgens de organisatoren de eerste twee keren illustratoren uit de hele wereld deel (1996: 183; 1998: 241; hoe de verhouding Vlaams/buitenlands ligt wordt niet vermeld). Winnaar in 1996 was Riske Lemmens met Doosje Monster; in 1998 won Guido Van Genechten met Rikki. Beiden zijn van Vlaamse origine, wat overigens geldt voor alle deelnemers wier prentenboeken door Clavis zijn uitgegeven (onder meer Leo Timmers, Ria Baens, Hilde Schuurmans en Erika Cotteleer). Uitzondering vormt de Nederlandse Marijke ten Cate, die in 1999 een Vlag en Wimpel kreeg van de penseeljury voor Altijd Tijger. Is de kwaliteit van de buitenlandse inzendingen van dien aard dat zij niet in aanmerking komen voor publicatie? Of valt het aantal buitenlandse inzendingen tegen?
Deelnemers kunnen tot 7 juli 2000 hun werk inzenden. Inlichtingen: Stad Hasselt - Dienst voor Cultuur, Stadhuis B-3500 Hasselt, tel.: 0032 11 239553, fax: 0032 11 225742.(WvdP)
| |
Merchandising
Documentatie jeugdlectuur in thema's: Merchandising; Bijzondere boekvormen. Den Haag, Biblion, 1999.
Na 23 jaar heeft Biblion besloten te stoppen met de uitgave van de zogenoemde blauwe mappen: documentatiemappen waarin de belangrijkste literatuur over een onderwerp rondom kinder- en jeugdliteratuur bij elkaar werd gebracht. De gebruiker moet voortaan zelf de digitale snelweg op, wat in de praktijk helaas minder eenvoudig is dan Biblion deed voorkomen in de begeleidende brief aan de abonnees.
Een van de laatste mappen is gewijd aan de merchandising rond het kinderboek. ‘Jip en Janneke op kopjes, gordijnstof, koffertjes en stoeltjes bij de Hema, Kikker en IJsbeer in pluche in de boekwinkel, t-shirts met Muis op de markt.... De helden uit de kinder- en jeugdliteratuur zijn in veel verschijningsvormen terug te vinden op producten voor kinderen (en veel volwassenen!). Of, zoals Joost van der Vleuten in Boekblad opmerkte: “Steeds meer auteurs van kwaliteitskinderboeken laten hun geesteskinderen verwerken tot handelswaar”.’ Aldus de toelichting op de map, waarin overdrukken zijn opgenomen van artikelen uit binnen- en buitenlandse tijdschriften rond dit onderwerp.
| |
| |
De map Bijzondere boekvormen bevat informatie over gedrukte media die bijzonder is vanwege de vorm of materiaalsoort: pop-ups, spelletjesboeken, boeken die geluiden voortbrengen of geuren verspreiden en boeken met reliëfafbeeldingen, houten of stoffen boeken. Ook in deze map zijn kopieën van artikelen opgenomen. Zo is er een bijdrage van Arnout Borms, die de term ‘speelboeken’ gebruikt voor het materiaal dat zich bevindt zich op de grens van boekenwereld en speelgoedland. P.J. Buijnsters schreef over scrapbooks, en Griet Vandewalle over het ontstaan en de geschiedenis van pop-up prentenboeken en de hedendaagse pop-up technieken. Verder zijn er bijdragen over verzamelingen, verzamelaars, samenstellers, zoals de Nederlander Ron van der Meer, die na een Engelse kunstopleiding en een experiment met educatief materiaal begeesterd raakte door beweegbare boeken en daarvoor Engelse en Amerikaanse uitgevers vond. De documentatiemappen zijn te leen of ter inzage in de meeste openbare bibliotheken.(WvdP)
| |
Achttiende-eeuwse kindergedichten
Gerrit Paape en Maria van Schie, Kinderpligten, gebeden en samenspraaken, geschikt naar de vatbaarheid der jeugd. Negentien gedichten uit een verdwenen boekje, uitgegeven en ingeleid door Anne de Vries. Te bestellen voor f13,90 (+ f2,50 verzendkosten) bij Stichting Neerlandistiek VU Amsterdam, De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam
‘Om de toppen te meten moet het hele gebergte in kaart worden gebracht én het omringende laagland’, beargumenteert Anne de Vries in zijn inleiding bij de uitgave van deze achttiende-eeuwse kindergedichten. Het is een opvatting die, in elk geval in de historische letterkunde gemeengoed is. Gerrit Paape en Maria van Schie waren met hun Kinderpligten, gebeden en samenspraaken (1779) regelrechte navolgers van Van Alphens succesvolle kindergedichten uit 1778 en verdienen om die reden bestudering.
Aardig om te lezen is hoe De Vries de gedichten uit de nevels van de geschiedenis weet op te diepen. Het genoemde boekje van Paape en Van Schie is spoorloos verdwenen, de inhoud kan louter gereconstrueerd worden uit bloemlezingen en recensies. De Vries geeft keurig verantwoording van deze zoektocht. Helaas gedraagt hij zich te exclusief als tekstbezorger. Aan een inhoudelijke analyse van de gedichten waagt hij zich nauwelijks; aan een vergelijking met de poëzie van Van Alphen dan wel met andere van diens epigonen ook niet. Terwijl dat toch juist de reden voor uitgave was. De lezer ziet nu slechts een momentopname van een landschap, zonder te weten of hij zich nu halverwege de berg of in een diepe krocht bevindt.
| |
| |
De Vries legt momenteel de laatste hand aan wat een soort Komrij van de jeugdpoëzie moet worden: een overzicht van kindergedichten door de eeuwen heen. Wellicht dat in deze uitgave - die voor najaar 2000 op stapel staat - zich de contouren van een landschap beter aftekenen.(BR)
| |
Kinderboekrecensies
Kinderboek in de Krant. Een onderzoek naar kinderboekrecensies. Afstudeerscriptie Boekhandel en Uitgeverij, Marieke Woortman. Amsterdam, 1999.
Recensenten dragen voor een belangrijk deel bij aan de jeugdliteraire canonvorming. Wat zij bespreken krijgt veel aandacht, waar zij niet naar omkijken, verzinkt in vergetelheid. Oordelen recensenten daarbij strikt literair of houden ze rekening met de smaak en capaciteiten van kinderen? Aan die discussie wil Marieke Woortman met haar afstudeerscriptie naar eigen zeggen graag een bijdrage leveren. Daartoe analyseerde ze het werk van zeven recensenten en interviewde ze vijf van hen. De interviews - met Selma Niewold, Joke Linders, Judith Eiselin, Marjoleine de Vos en Nanda Roep - zijn weinig verrassend; reeds bekende stellingen worden betrokken. Ook de inhoudelijke analyse van de recensies is mager, vooral omdat Woortman weinig controleerbaar te werk is gegaan. En om nou de criteria die het NBLC heeft opgesteld voor de aanschafinformatie als analysemodel te benutten is ook niet echt voor de hand liggend. Het lijkt erop alsof Woortman wel een bijdrage aan de discussie wil leveren, maar verzuimd heeft zichzelf in te lezen in het onderwerp.
Wel boeiend en vermeldenswaard is het cijfermateriaal over wie wat bespreekt. In de onderzochte periode (september/oktober 1997 tot april/mei 1999) verschenen maar liefst 2091 kinderboeken bij in totaal 86 uitgeverijen (waarbij zestien uitgeverijen verantwoordelijk zijn voor ruim 1200 boeken). Bijna negentig procent (1868) betreft nieuwe titels. Twaalf procent hiervan wordt gerecenseerd, waarbij er veel consensus blijkt te zijn onder de recensenten, want de meeste titels worden vaker besproken. Non-fictie krijgt de minste aandacht, leesboeken voor kinderen van 9 tot 12 jaar de meeste.
Uitgeverij Querido blijkt veruit favoriet bij de recensenten: alle boeken worden besproken en de meeste zelfs meerdere keren. Bovendien vallen Queridoboeken vaak een exclusieve beoordeling ten deel, terwijl andere boeken de recensieruimte moeten delen met andere titels. Ook Leopold mag zich verheugen in een grote aandacht.
Lieke van Duin onderscheidt zich van haar collega's door haar aandacht evenwichtiger onder de uitgevers te verdelen. Met name de NRC-recensenten beperken zich tot een kleine groep uitgevers. Ook Van Duins opvolger Nanda
| |
| |
Roep selecteert anders dan haar collega's: niet Querido, maar Zwijsen spant hier de kroon. Ook Gottmer, Van Holkema & Warendorf en Ploegsma krijgen van haar meer aandacht. Roep valt ook op, omdat ze meer rekening houdt met wat kinderen leuk vinden. En dat is eigenlijk beter, stelt Woortman tussen de regels door. Want, zoals ze in haar nabeschouwing stelt, auteurs voegen zich naar het oordeel van de recensenten en zo ‘verschijnen er steeds meer boeken in een op zijn minst twijfelachtig genre: kinderboeken voor volwassen recensenten met heel hoge maatstaven’. Als de macht van recensenten toch eens zo groot was! (BR)
| |
Internet
In de nieuwste aanvullingen op de gidsen Boek en Jeugd (4-12 en 12+) is informatie te vinden over jeugdliteratuur en literatuuronderwijs op Internet. Bij de verschijning van de eerste basisgids voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs (de zogenoemde gids Boek en Jeugd 12+) in 1997 werd een eerste begin gemaakt met het bieden van relevante informatie op dit gebied. De rubriek is inmiddels uitgegroeid tot een handig overzicht voor iedereen die op de hoogte wil blijven van dit moderne medium. Zie onder: ‘Over jeugdliteratuur en lezen’.
Voor de lezer van Literatuur zonder leeftijd zet ik hierbij een aantal interessante Nederlandse en Vlaamse sites op een rijtje:
Www.lezen.nl is de site van Stichting Lezen, met links (verwijzingen) naar andere sites. De site biedt onder meer een maandkalender, overzichten van publicaties en projecten, persberichten, stand van zaken rond leesonderzoek en de integrale weergave van de Nieuwsbrief Lees!
Een literaire maandagenda, uiteenvallend in de categorieën radio, televisie, literair café, lezingen, evenementen, exposities, film, theater, uitgever van de maand en antiquarische boeken treft u op www.schrijversnet.nl. Hier vindt u ook biografische informatie van vooral auteurs voor volwassenen.
Wie op zoek is naar biografische informatie kan veelal terecht op de site van een uitgeverij. Een aantal uitgeverijen biedt een goed onderhouden site aan. Vaak kan deze gevonden worden door te zoeken op www.naam-van-uitgever.nl (of voor Vlaanderen: .be). Probeer bijvoorbeeld www.sjaloom.nl, www.uitgeverijholland.nl of www.lannoo.be.
Informatie en praktische doorverwijzingen via: www.letteren.nl. Ook hier helaas nog weinig over jeugdauteurs. Met verwijzingen naar bijvoorbeeld instanties, tijdschriften en wetenschap.
Een aantal auteurs heeft een eigen site. Die van de Vlaamse auteur Willy Schuyesmans (www.gallery.uunet.be/Willy.Schuyesmans) geeft weer links naar
| |
| |
collega-schrijvers uit Vlaanderen en Nederland. Deze goed onderhouden site biedt veel doorverwijzingen naar Nederlandstalige en Engelstalige sites en naar sites voor kinderen. Zo kunt u doorklikken via Jeugdauteurs op de site van Mario Lecluyze, die links geeft naar Vlaamse en Nederlandse jeugdauteurs, maar ook naar The Web, waarop veel informatie te vinden is over jeugdliteratuur.
Heel praktisch is ook de site van Richard Thiel (bibliotheek KUB). Deze biedt onder meer een overzicht van belangrijke Nederlandse bekroningen, auteursinformatie en tips voor het zoeken naar informatie over kinderboekenschrijvers en kinderboeken: http://cwis.kub.nl/~dbi/users/thiel/richard.htm. In het Mats Beeks schrijversarchief veel informatie over auteurs en zeer uitgebreide bibliografieën: www.geocities.com/Athens/Ithaca/2249.
Een verzameling van poëzie, proza en artikelen die online te lezen zijn vindt u op http://meander.italics.net, met veel links naar literaire sites, schrijvers die eigen werk hebben geplaatst, uitgevers, tijdschriften, uittreksels enzovoort.
Sites over leesbevordering vindt u onder www.nblc.nl, www.bibliotheek.nl of www.bib.vlaanderen.be. De laatste biedt ook informatie over overheid, organisaties en mensen die professioneel bezig zijn met kinder- en jeugdliteratuur. Alle sites bieden veel links. Vermeldenswaard is nog de site van de Stichting Openbare Bibliotheek Soest (www.tref.nl/Eemland/bib-soest) waarop onder meer een overzicht van kinderboekenprijzen, alfabetisch op auteursnaam, idem per prijs, chronologisch per jaar en chronologisch per prijs.
Een overzicht van onderwijssites biedt Edunet op www.ima.nl/ima_ict_groep/edunet.html.
Het is mogelijk de bibliotheek van een universiteit of organisatie op het gebied van de jeugdliteratuur online te raadplegen. Het gaat te ver alle adressen te noemen. Probeer te zoeken op naam van de instelling, bijv. www.lokv.nl of www.LeidenUniv.nl. Via Nederlandse zoekmachines, maar bijvoorbeeld ook via Altavista of Google (www.google.com) en invoeren van (woorden uit) de naam van de instelling (of de exacte naam tussen aanhalingsteken) kunt u de gezochte instellingen vinden.
Speciaal in het kader van dit themanummer verwijs ik tenslotte naar de site van Stichting Kijken (www.flnet.nl/~kijken), waarop informatie te vinden is over kinderboekillustratoren, tentoonstellingen, adressen van kinderkunstuitleen en een algemene basisopleiding tentoonstellen.(WvdP) |
|
Auteursrechtelijk beschermd