Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 12

[p. 129]

Spelen met prentenboeken
Truusje Vrooland-Löb

Ook al gaat niet elke prentenboekmaker zo ver in het speels integreren van de technische mogelijkheden met betrekking tot het fenomeen ‘boek’ als prentenboekmaker Eric Carle (‘Ein Buch mit dem man spielen kann und ein Spielzeug das man lesen kann’) soms doet, toch zie je de laatste tien jaren steeds meer boeken met ingenieuze pop up-tekeningen die uit de bladzijde springen, flapjes, lapjes, lampjes, hologrammen en voelelementen.

Het boek als leesobject dus, soms zelfs gevuld met speelgoeddier (Fisher-Price) of vergezeld van klei (Play-Doh), heeft zijn plekje gevonden in het schap van de speelgoedwinkel en op de plank in de boekhandel.

Als je als volwassene vindt dat er naar aanleiding van het lezen of voorlezen van een boek daarmee door de kinderen ook iets gedáán moet worden, dan biedt een gewoon prentenboek als ‘ding op zichzelf’ natuurlijk vaak allerlei speelse mogelijkheden.

Je moet ze er alleen even in zien; ‘a creative mind is a joy forever’, ook in dit opzicht. Maar als je als peuterleidster of ouder met het zèlf bedenken van leuke activiteiten naar aanleiding van het gelezene toch wat moeite hebt, dan is er ter ondersteuning gelukkig ook vakliteratuur over het fenomeen ‘boekverwerking’.

Zoals Spelen met prentenboeken van Margriet Chorus (Uitgeverij Lemniscaat, f 34.50), geïllustreerd door Sandra Klaassen. Vanuit de visie dat prentenboeken naast een taalactiverende en leesstimulerende functie ook een uitstekend uitgangspunt vormen voor het stimuleren van de creativiteit, lichamelijke vaardigheden en de sociale en emotionele ontwikkeling, heeft Margriet Chorus vijfentwintig prentenboeken van gerichte activiteiten voorzien. Deze manier van werken met boeken - en dat weet elke jeugdbibliothecaris en Bibliotheek OVB-er die met voorleesprojecten voor deze leeftijdsgroep werkt - is beslist niet nieuw of opzienbarend. Het tijdschrift Boekidee (NBLC, 1994-) bijvoorbeeld, geeft op vrijwel dezelfde manier dat soort meerwaarde aan het lezen van boeken met kinderen.

[p. 130]

Een zusje voor Kiki
Amy Hest en Jill Barton

Verhaal en uitvoering

Het eendje Kiki heeft een zusje gekregen. Haar ouders zijn de hele dag met haar bezig, tot ergernis van Kiki Op allerlei manieren probeert ze de aandacht van haar ouders te trekken, maar het lukt haar met.

De hele familie gaat op bezoek bij opa, met de nieuwe baby in de kinderwagen. Dat is het toppunt: zo'n baby die nog niets kan, krijgt ook nog Kiki's spullen. Opa heeft een andere aanpak. Hij neemt Kiki mee naar de keuken en vraagt haar hem te helpen bij het klaarmaken van het eten. Iedereen geniet volop van de maaltijd en Kiki, gestreeld door alle lof, neemt haar zusje mee in het karretje Ze doet haar alles voor wat het kleintje nog niet kan: ‘Ik zal wel zeggen hoe het moet.’

Net als het elders in dit boek besproken Eendje in de regen (van dezelfde auteur en illustrator) is dit prentenboek groot en kleurrijk, met illustraties van verschillend formaat. De gevoelens en de stemming van de verschillende personages zijn duidelijk herkenbaar.

Voorlezen

De tekst kan heel levendig voorgelezen worden, met name door de vele dialogen. Ook de emoties, vooral de verontwaardiging van Kiki, zijn goed weer te geven.

Ik ben groot

De opa van Kiki is wijs: hij erkent haar groot zijn ten opzichte van de nieuwe baby en versterkt daarmee haar gevoel voor eigenwaarde. Kinderen moeten hun eigen plaatsje weer terugvinden als er een nieuw broertje of zusje bij komt. Een aardige manier om concreet te laten zien hoe groot de peuter of kleuter al is, is vergelijken. Je kunt dat doen aan de hand van foto's van het kind als baby en foto's van nu, als peuter of kleuter. Wat een verschil! Videofilms kunnen hetzelfde effect hebben, soms nog versterkt doordat er geluid bij is. Bijpassende vragen zijn. ‘Wat kan je nu, wat kon je toen nog niet?’ ‘Wat eet je nu, wat lustte je toen nog niet?’ ‘Hoe klein waren je schoentjes toen, hoe groot zijn ze nu?’

Peuter of kleuter kunnen ook zelf het woord voeren, ze zijn immers al groot. Met een eigen fotoboekje kunnen ze zelf ‘voorlezen’, waarbij een aandachtig luisterend publiek heel welkom is.

[p. 131]

In Spelen met boeken is elke bespreking volgens een logisch en consequent stramien opgebouwd. Onder elke titel op de linkerbladzijde staan als vingerafdrukken van het boek het voorplat en een illustratie daaruit, afgebeeld. Daarnaast staat een uitvoerige (altijd enthousiasmerende) annotatie over het verhaal en de uitvoering van het behandelde boek, die steeds besloten wordt met een persoonlijke opmerking van de auteur hierover. Bijvoorbeeld: ‘Poëtisch en heel invoelbaar, maar ook concreet voor jonge kinderen’ (pag. 16 n.a.v. Raad eens hoeveel ik van je hou) of: ‘De prenten zijn soms wat karikaturaal, maar heel duidelijke en kleurrijk’ (Pag. 44 n.a.v. Ik hou van alle dieren) en: ‘Tekst en illustratie staan speels door elkaar en vormen een hecht geheel’ (Pag. 76 n.a.v. Rooie).

Verwerkingssuggesties

Op de rechterpagina en de volgende twee bladzijden geeft Chorus de verwerkingssuggesties bij de boeken. Deze variëren van het aanreiken van bij het verhaal passende liedjes, knutseltips, verkleedspelletjes, dramatiseren tot bewegingsspelletjes; al naar gelang de mogelijkheden die dat specifieke boek in zich heeft. En elk boek is natuurlijk anders, waardoor er in de aangeboden speelsuggesties een grote variatie ontstaan is. Chorus geeft bij deze vijfentwintig boeken over het algemeen zeer bruikbare en stimulerende verwerkingssuggesties, zonder ooit het hoofddoel, het plezier in en met het lezen van prentenboeken, uit het oog te verliezen. In haar inleiding maar ook in de rest van het boek geeft ze tussen neus en lippen door de onervaren voorlezer ook nog eens extra informatie over voorlezen, het jonge kind en zijn wereld mee (Chorus is zowel neerlandicus als pedagoog) en dat alles steeds op een plezierige toon.

Haar teksten over de verwerking van de prentenboeken worden ondersteund door charmante speelse kleine zwart-wit strooigoedtekeningen van Sandra Klaassen. Het is jammer dat die niet alleen geplaatst werden op de dubbele pagina's met tips.

Nu staan ze ook op de rechterpagina naast de afgebeelde illustraties (dus van een andere illustrator) uit het boek aan de linkerkant, waarmee ze natuurlijk nooit een harmonieus beeldgeheel vormen. Een typografische misser, want niet alleen ontkrachten/bijten ze elkaar, maar maken ze ook het beeldaspect van dit boek rommelig. En dat is jammer voor de illustratrice van dit boek, die de kijker echt

[p. 132]

binnenlokt met haar lekker getekende en geaquarelleerde omslag (werken in kleur ligt Sandra Klaassen beslist) en speelse schutblad en zo duidelijk haar best heeft gedaan om in haar tekeningen op een fantasierijke manier aan te sluiten bij de tekst.

Titelkeuze

In deze bundel worden veel bekende boeken besproken: Ga je mee, Kleine Beer / Raad eens hoeveel ik van je hou / Plons / Platvoetje/ Woeste Willem; succesvolle prentenboeken die zich door hun opbouw, thematiek en sfeer goed lenen voor het werken met kinderen vanaf een jaar of drie. Aan het eind van het boek wordt alles nog even in een schematisch register weergegeven, zodat ook in vogelvlucht gezien kan worden wat er met een boek gedaan kan worden.

Hoewel er met elk van de gekozen titels op zichzelf niets aan de hand is, geeft de selectie van 25 titels afkomstig uit het fonds van één uitgever (uitgeverij Lemniscaat, waar ook dit boek verscheen) toch het gevoel alsof deze uitgave eigenlijk een serieuze en charmant verpakte ‘uitgeversfondslesbrief’ is.

En omdat een uitgeversfonds natuurlijk altijd een eigen smaak, een eigen sfeer uitstraalt, heeft deze uitgave ook een veilig ‘huismerkgevoel’. Daar is op zich niets mis mee omdat de besproken boeken déugen, maar het provocerende, prikkelende en uiterst diverse dat de gehéle Nederlandse prentenboekenmarkt tegenwoordig natuurlijk wel uitstraalt, wordt hierdoor gemist. Een uitgave als deze zou door een onafhankelijke, bredere keuze uit het totale aanbod van boeken voor jonge kinderen, waarschijnlijk een stuk spannender geworden zijn.

Spelen met prentenboeken is niettemin toch een zeer enthousiastmerende, gebruiksvriendelijke en professioneel gemaakte uitgave te noemen, die in de dagelijkse praktijk van de kinderopvang en op de Pabo beslist als geslaagde vakliteratuur gezien mag worden.