Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 12

[p. 98]

Juryrapport Nienke van Hichtum-prijs 1997 voor Vreemd Land van Rita Verschuur

Vreemd land is het derde deel van de inmiddels vier delen tellende reeks kinderboeken van Rita Verschuur over haar jeugdige alter ego, Rita Verschuur. De 120 hoofdstukjes waaruit het boek bestaat, zijn geschreven in de tegenwoordige tijd van het jaar 1948, de opzet van het boek is fragmentarisch en de inhoud is gebaseerd op wat de twaalfjarige hoofdpersoon bezig hield: de voorbereiding op een logeervakantie in Zweden, de reis erheen en het verblijf aldaar.

‘Herinneringen bestaan pas als je ze vertelt of opschrijft’, noteert Marjoleine de Vos in haar recensie van Vreemd land. ‘Het is de vorm die maakt of ze waar zijn of niet.’ Deze observatie geeft al aan waar we de verklaring moeten zoeken voor de charme en de overtuigingskracht van dit boek. In de schrijfwijze, in de literaire vorm. Rita Verschuur biedt ons de gelegenheid in deze herinneringen meer te zien dan verhalen over vroeger. Zeker, dat zijn ze ook. De lezers krijgen immers een beeld van de naoorlogse periode. De dun belegde boterhammen komen aan de orde. De ontroering die het Wilhelmus vermocht op te wekken bij een twaalfjarige wordt begrijpelijk gemaakt. De reis door het verwoeste Duitsland is indringend beschreven: ‘Pappa wijst naar een paar dunne schoorsteenpijpjes die uit het puin omhoog steken. Er kronkelt rook uit. Daar wonen ze. In holen. De Duitsers moeten van voren af aan beginnen.’ Vaak is het juist de kinderlijke blik, de kinderlijke denktrant die de beschreven periode zo duidelijk naar voren haalt.

Maar Vreemd land reikt verder. De herinneringen zijn in een zeer geraffineerde literaire vorm gegoten: elk verhaal(tje) vormt als facet van het grotere geheel een eenheid. De jeugdige hoofdpersoon is een volwaardig romanpersonage, geen figurant; ze maakt zich zorgen over een kwestie die kinderen van alle tijden zeer ernstig nemen. Namelijk over de vraag: hoe kom ik over? Zal Britt-Marie, het Zweedse meisjes waar ik ga logeren, mij wel accepteren met mijn slipovertje van harde sokkenwol? Hoe leg ik contact in de mij aangeleerde vreemde taal? In hoeverre pas ik mij aan bij de gewoonten van het land? Taal en vriendschap, dat zijn de centrale thema's van dit boek.

[p. 99]

Het vreemde land uit de titel is in de ogen van de hoofdpersoon niet alleen een eigenaardig land. Het is haar ook lief. Dat woord heeft ze geleerd op haar tweede Zweedse les. ‘“Nu ga ik je een Zweeds woordje leren dat je goed moet onthouden”, heeft de lerares gezegd. “Het is het woordje raar. Je schrijft rar maar je spreekt het uit als raar en het betekent lief.”’

Rita Verschuur heeft met Vreemd land een prachtig en overtuigend kinderboek geschreven. De jury van de Jan Campert-stichting kent haar unaniem en van harte de Nienke van Hichtum-prijs 1997 toe.