Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 9

[p. 267]

Boek en Jeugd Prijs 1994
Juryrapport

Dit jaar wordt voor de eerste maal de Boek en Jeugd Prijs uitgereikt. Deze tweejaarlijkse prijs is ingesteld door het NBLC, de vereniging voor openbare bibliotheken, voor de beste universitaire scriptie over kinder- en jeugdliteratuur. De naam is ontleend aan die van het Informatie- en Studiecentrum op dit gebied, waar elke schrijver van een scriptie over jeugdliteratuur minstens eenmaal heen moet om literatuur te verzamelen.

De jury die benoemd is door het NBLC bestaat uit de volgende drie personen: Harry Bekkering, universitair docent moderne letterkunde aan de Katholieke Universiteit Nijmegen, Toin Duijx, docent kinder- en jeugdliteratuur bij de sectie Kind en Media aan de Rijksuniversiteit Leiden, en Helma van Lierop, universitair docent kinder- en jeugdliteratuur aan de Katholieke Universiteit Brabant.

Het reglement bepaalt dat de jury slechts één winnaar kan aanwijzen. Daarnaast kan zij ten hoogste drie eervolle vermeldingen toekennen. De winnaar ontvangt een oorkonde en een geldbedrag van 1500 gulden. Het NBLC verplicht zich bovendien tot publikatie van de bekroonde scriptie of een samenvatting daarvan in een artikel.

De jury heeft dit jaar zestien scripties ontvangen, waarvan twee uit het studiejaar 1992-1993 en veertien uit 1993-1994. De scripties tonen een breed scala van onderwerpen en benaderingen: genre-onderzoek, contemporain en historisch onderzoek naar het werk van één auteur, studies naar recente ontwikkelingen in visies op jeugdliteratuur, comparatief jeugdliterair onderzoek en empirisch lezersonderzoek.

De jury is als volgt te werk gegaan. In een eerste ronde zijn alle zestien scripties gelezen en beoordeeld met de bedoeling te komen tot een eerste selectie uit de ingezonden scripties. Alle scripties zijn beoordeeld op de volgende criteria: de mate waarin een scriptie belangwekkende nieuwe informatie bevat, de methodologische kwaliteit en de zorgvuldigheid en aantrekkelijkheid van de verslaglegging. Resultaat van de eerste beoordelingsronde was een selectie van zeven scripties die vervolgens in een tweede ronde opnieuw zijn gelezen en gewaardeerd.

[p. 268]

Deze zeven scripties waren alle van goede kwaliteit. Om haar waardering voor de kwaliteit tot uitdrukking te brengen, heeft de jury maximaal gebruik gemaakt van haar recht om behalve een winnaar ook nog drie eervolle vermeldingen toe te kennen. Twee van die drie eervolle vermeldingen gaan naar scripties met een historisch perspectief. Het betreft hier de scripties van Marieken van Eunen en Saskia van der Knaap, respectievelijk afgestudeerd aan de Vrije Universiteit Amsterdam en de Rijksuniversiteit Leiden. Marieken van Eunen heeft een studie verricht naar het werk van A.C.C. de Vletter geheel in de geest van De Vletter zelf die ooit zei: ‘Wie mij wil lezen, moet niet met één werk volstaan.’

Saskia van der Knaap heeft in haar scriptie Anak Belanda; Indische jeugdliteratuur over Japanse interneringskampen en de bersiap onderzocht hoe in jeugdliteratuur een beeld wordt gegeven van het leven in Japanse interneringskampen en tijdens de bersiap, de tijd direct na de onafhankelijkheidsverklaring van Indonesië in 1945.

De derde eervolle vermelding gaat naar de scriptie van Henk Peters, afgestudeerd aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Gebruik makend van inzichten uit de algemene literatuurwetenschap analyseert hij in zijn scriptie ‘Wat bedacht... Ach jullie begrijpen ook niks.’ Een onderzoek naar postmoderne tendensen in recente jeugdboeken een aantal spraakmakende jeugdboeken op overeenkomsten met tendensen binnen de literatuur voor volwassenen. Hij heeft daarin gestreefd naar een synthese tussen theorie en praktijk. Zijn verslaglegging is essayistisch. Het eindresultaat is een scriptie die uitdaagt tot reacties, iets waarvoor de jury veel waardering heeft.

En dan nu de winnaar. De jury heeft besloten de eerste Boek en Jeugd Prijs toe te kennen aan Ineke Vos, afgestudeerd aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, op een scriptie waarin opnieuw de historische benadering centraal staat. De titel van de scriptie luidt: Tine van Berken. Portret van een meisjesboekenschrijfster uit het fin de siècle. De jury is echter van mening dat Ineke Vos zichzelf met de ondertitel onrecht aandoet. De scriptie is meer dan een auteursportret. Het historisch onderzoek van Ineke Vos heeft uitgevoerd, heeft ontegenzeggelijk veel informatie opgeleverd over Tine van Berken, pseudoniem van Anna Christina Witmond-Berkhout, die al in 1899 op 29-jarige leeftijd overleed. Maar de informatie is nieuw en belangwekkend door de inpassing ervan in het bredere kader van een genre, in dit geval het genre meisjesboeken. Daarnaast heeft de jury veel waar-

[p. 269]

dering voor de aandacht die wordt besteed aan de werkinterne en werkexterne poëtica van Tine van Berken.

Een belangrijk methodologisch criterium in historisch onderzoek is de wijze waarop met het bronnenmateriaal wordt omgegaan. De jury stelt vast dat Ineke Vos het bronnenmateriaal niet alleen zorgvuldig heeft behandeld, maar dat ze er tegelijkertijd in is geslaagd er een eigen stempel op te drukken. Kleine verwijzingen in het bronnenmateriaal zijn tot in de finesses uitgezocht. Een mooi voorbeeld hiervan is de aanwijzing in het bronnenmateriaal dat Tine van Berken voorkomt in het werk van de Vlaamse auteur Johan Daisne. Deze aanwijzing voor een mogelijk bijzondere interesse bij Daisne voor Tine van Berken, heeft, na gedegen speurwerk in niet direct voor de hand liggend bronnenmateriaal, uiteindelijk een boeiend hoofdstuk over de rol van Tine van Berken in het leven van Johan Daisne opgeleverd. Mede hierdoor heeft de scriptie het karakter van een ontdekkingstocht.

Tenslotte is de jury van mening dat de scriptie goed gestructureerd en helder geschreven is. Het resultaat is een boeiend portret van Tine van Berken tegen de achtergrond van ontwikkelingen in het genre meisjesboeken in het laatste kwart van de negentiende eeuw.

Helma van Lierop juryvoorzitter