Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 8

[p. 148]

Zelfportret met kinderstaartjes
Jessica Soomers

Stofdeeltjes marcheren mijn neus binnen. Ze worden zo beschenen door het schaarse licht dat hier doordringt, dat ik de gevechtsopstelling om mijn neus te veroveren kan uittekenen. Mijn hersens zijn inmiddels op zoek naar het woord dat past bij de geur. Gevonden bij de letter m. Muf. Of, na verwerking van de informatie die via mijn ogen wordt doorgegeven, bij de z. Zoldermuf.

Ik buk om mijn hoofd niet te stoten en schuifel voetje voor voetje voort. Op dit deel van de zolder komt geen straaltje zonlicht meer naar binnen. Op de tast loop ik verder. Meestal denk ik bij zolders wel aan spinnewebben, maar nu schiet ik na een schrikreactie naar een andere hoek. Een draai om mijn evenwicht te behouden. Het stoten van mijn scheenbeen aan de venijnige punt van een kist, die er waarschijnlijk al jaren staat. Ik ga verdwaasd zitten. Met mijn hand probeer ik de restjes spinneweb, die zich wanhopig aan mijn wang proberen vast te houden, weg te halen. En plotseling merk ik dat ik de tranen de vrije loop laat.

‘Ik wil mooi, blond haar.’

‘Met staartjes, geen vlechtjes.’

‘Een bloemetjesjurk.’

‘Nee, géén broek.’

‘Een jurk, ja.’

‘Hakkenschoenen, rode.’

‘Oorbellen, van die clips.’

‘Waarom heb je nou bruine getekend,

ik wil altijd blauwe...

dat weet je nu zo langzamerhand wel!’

Op het moment dat Roos de mond tekende, wist ze dat ze een fout beging.

[p. 149]

Observatiepapier

Stagiaire:	Merel Versteegh.
Datum:	Donderdag 8 mei.
Leerling:	Roos.
Leeftijd:	6 jaar.
Vak:	Tekenen.
Opdracht:	Teken jezelf en je moeder op een vel in verband met moederdag.
Materiaal:	Viltstiften.
Algemene opmerking:	Omdat R. zich de vorige keer, bij het tekenen niet aan de opdracht heeft gehouden, heeft de mentor gevraagd of ik haar wil observeren.
Aandachtspunten:	Wordt de opdracht begrepen / waar gaat het mis / concentratie.

Aan de opdracht gaat een kringgesprek vooraf, over hoe de kinderen er zelf uitzien. Welke kleur ik ogen, haar, wat voor kleren, etc. R. krijgt een paar keer een beurt en weet goed hoe ze er zelf uitziet.

Observatie

Nadat de mentor de opdracht gegeven heeft, pakt R. haar viltstiften. Ik vraag of ze het leuk vindt om te gaan tekenen en ze knikt. Ze gaat zitten, pakt een zwarte viltstift en begint een gezicht te tekenen. De ogen maakt ze bruin. Ik kijk naar haar ogen om te zien of ze bruin zijn; dat klopt.

Mijn aandacht is even door iets anders weg maar nu zie ik dat ze de neus en de mond getekend heeft. R. kijkt strak voor zich uit. Haar lichaam is heel gespannen. Het duurt even voor ze reageert als ik haar naam roep. Op de vraag of ze soms aan het dromen was, schudt ze haar hoofd. Ik kan niet nalaten te zeggen dat ze robot-achtig een andere stift pakt. R. ontspant niet.

Ze pakt een gele stift en tekent blonde staartjes. R. heeft donkerbruin, kort haar. Ook de rest van de tekening klopt niet. Een bloemetjesjurk in plaats van een broek. Rode hakkenschoenen. Oorbellen. R. heeft geen gaatjes.

Tot de mentor zegt dat het tijd is om op te ruimen lijkt het wel of R. verward is. De concentratie die ze in het begin liet zien, is weg. Ze doet lang over het kiezen van een kleur. En als ze eenmaal besloten

[p. 150]

heeft, kiest ze de verkeerde kleur voor dat wat ze gaat tekenen. Het klopt niet met hoe ze er zelf uitziet.

Nabespreking mentor

De mentor had gelukkig ook opgemerkt dat R. gespannen was. Maar toch staan we voor een raadsel. Hoe kan het dat de concentratie in één seconde weg was? Echt van het ene op het andere moment.

De tekening klopt verder helemaal niet. Alleen de bruine ogen heeft R. zelf ook. Morgen wordt er verder gewerkt aan de tekening. De mentor en ik zijn benieuwd hoe de moeder eruit komt te zien.

Aanvulling

Datum:	9 mei.
Opmerking:	Ik heb vandaag met opzet R. niet geobserveerd. Dit om haar niet het gevoel te geven dat ik alleen haar observeer.

Reactie op tekening

De moeder, gezicht en kleren, klopt precies.

Op het moment dat Roos de mond tekende, wist ze dat ze een fout beging. De volgende keer zou ze er niet weer in stinken.

Ik was de verfpotjes aan het omspoelen, toen er plotseling een vrouw voor me stond. Heel ver achter in mijn hoofd rinkelde een belletje van herkenning. Dat overkomt me wel vaker als ik een oud-leerling na lange tijd weer zie.

Roos Wagemans. Toen de vrouw zich voorstelde, viel het laatste stukje puzzel op z'n plaats. Roos.

‘Algemene informatie leerling’. flitste er door mijn hoofd.

Een rustige, ingetogen leerling. Een paar keer extra geobserveerd naar aanleiding van het niet opvolgen van de opdracht. Dit kwam alleen voor bij het vak tekenen. Het probleem heeft zich als vanzelf opgelost. Wel valt op dat ik altijd moet aandringen om de mond te tekenen. R. doet dit dan wel, zonder tegenstribbelen.

Ze had haar haren geblondeerd en ze droeg het in twee staartjes.

[p. 151]

Daarom was de herkenning laat op gang gekomen.

‘Hallo, Roos, hoe gaat het met jou’. zei ik, ‘Dat is lang geleden zeg!’

Gek, er was al die jaren niets wezenlijks veranderd. Nog steeds de piep in de deur, dezelfde knikkerpotjes en kapstokken. Zelfs de juf had nog dezelfde knot in haar nek. Toen ik de school uit liep, werd het plots helder waarom ik teruggekomen was.

Ik was op zoek naar mijn mond.

Ik stond op. Als het goed was, moest de doos met mijn jeugd erin ergens achterin die hoek staan. Voorzichtig schuifelde ik verder, deze keer beter voorbereid op eventuele spinnewebben.

Mijn vingers herkenden de doos feilloos. De bovenkant voelde vertrouwd aan, van de vele keren dat ik er vroeger over heen gestreken had. Een roos, uitgesneden in hout, was op de bovenkant geplakt.

Ik ging zitten en zette de doos op mijn schoot. Moeder had de doos dus nooit weggegooid. Ik deed het deksel open. Bovenop lagen een paar brieven die een vriendinnetje gestuurd had nadat ze verhuisd was. Ik had nooit teruggeschreven en na een paar keer was ze er mee opgehouden. Daaronder vond ik wat ik zocht. Het papier was opgevouwen, omdat het anders niet in de doos paste. Ik vouwde het open en zag de tekening voor moederdag. Ik zag mijn moeder, getekend door een zesjarig meisje, met aan haar hand de dochter die ze altijd had willen hebben. Geen doerak met kort zwart haar, maar een echt meisje met blonde staartjes en blauwe ogen.

Een maagdelijk wit papier en een pakje viltstiften liggen op tafel. Ik pak een zwarte stift en teken de vorm van een gezicht. Dan neem ik een rode viltstift. Ik heb de mond nog maar net getekend of de stem in mijn hoofd begint alweer te zeuren.

‘Ik wil mooi, blond haar.’

‘Met staartjes, geen vlecht...’

Ik luister niet meer. Als ik bruine ogen, kort zwart haar en oren zonder oorclips teken, wordt het tumult in mijn hoofd haast ondraaglijk.

Maar deze keer schreeuw ik terug.

[p. 152]

Nu zal ik mezelf tekenen zoals ik er echt uitzie. En deze keer zonder de mond op het laatste te tekenen. Dat heb ik altijd gedaan om pas aan het eind commentaar te krijgen, als er toch niets meer aan te doen was.

‘Hoe zou U het willen hebben, mevrouw?’

‘Kort en zwart.’

‘Weet U dat zeker?’