Boek & zaak
De keurslager
Bij de ‘keurslager’ hangt achter de toonbank een fraai versierd certificaat van het slagersgilde. En apotheker Anijs uit Publieke Werken had ook zijn diploma aan de wand. Wat hangt dan eigenlijk bij een uitgever aan de muur? Bij Mai Spijkers was dat een monsterlijk groepsportret van een aantal auteurs van Prometheus, en bij De Bezige Bij valt je oog onmiddellijk op de rijmprent van Jan Campert, de eerste Bijuitgave. Zo zal er bij de meesten wel iets treffends de wand versieren, maar wat het ook is: geen keurmerk van de erkende uitgever. Toch hebben uitgeverijen tot aan het jaar 2005 met dit ‘diploma’ te maken. Een Nederlandse uitgever dient erkend te zijn door de Koninklijke Vereniging voor het Boekenvak, en alleen met die erkenning op zak kan hij zaken doen met een ‘erkende boekhandel’. Al een tijdje rommelt het in het boekenvak omdat per 1 januari dit systeem vervalt. Geen erkenningen meer, en iedere ‘beunhaas’ mag zich uitgever of boekverkoper noemen. Drogisterijen en supermarkten kunnen dan niet alleen hun eigen boeken gaan verkopen, maar ook die van andere producenten, ja ze kunnen zelfs een echte uitgeverij worden. En dan zal de Kruidvat Couperuscassette niet alleen bij Kruidvat liggen, maar ook bij andere winkels, terwijl Albert Heijn een boekencorner begint. Ook de grote boekenclub ECI denkt koortsachtig na over uitbreiding van haar takenpakket. Natuurlijk, ze hadden al wekkerradio's, haardrogers, langspeelplaten en tenslotte ook cd's en dvd's, zelfs vliegreizen, maar nu moet het roer echt om.
Je hoort doorgaans niet veel van de boekenclubs, ze houden zich verre van het literaire gekrakeel en de meeste leden lopen niet met hun lidmaatschap te koop. De boekenclub heeft haar oubollige, a-literaire imago nooit helemaal kunnen wegpoetsen. Niet met haar ‘kekke’ marketingacties waarbij je per sms de nieuwste titels binnenkrijgt, niet door schrijvers standaard ‘artiest’ te noemen op de website (‘andere titels van deze artiest’), en ook niet met de instelling van een literaire prijs. Wat niet wil zeggen dat ze niet een grote speler zijn op de markt.
De ECI, die ook de Nederlandse Boekenclub (NBC) bestiert, heeft nog altijd 1,3 miljoen leden, in Nederland en Vlaanderen. Het aanbod is divers, maar de literatuur is goed vertegenwoordigd. Arnon Grunberg, Maarten 't Hart: ze staan in de catalogus. De ECI kan iemands bestellingen nauwkeurig bijhouden, zodat een klantenprofiel ontstaat. Big brother is reading you. Het gemiddelde boekenclublid is een vrouw van 37 jaar die in de randstad woont, merendeels de boeken per post bestelt, maar voor een op de vijf aankopen naar een ‘Clubcenter’-winkel gaat. Met die doelgroep in het achterhoofd ging de ECI in zee met het tv-programma Kaft dat zich met deze naam direct al diskwalificeerde, omdat men in het boekenvak niet van een kaft maar van een omslag, of band spreekt. Van Geert Maks In Europa konden dankzij Kaft in een klap vijfduizend exemplaren verkocht worden. De club had van deze uitgave een soort actieboek kunnen maken, doordat Geert Mak in een van de uitzendingen de hoofdgast was. Tenenkrommend: wie het heeft gezien zal dat niet gauw vergeten. Er waren al eerder plannen op doelgroepen gericht: zo dacht de boekenclub na over een softporno-club speciaal voor de notoire hardcore-lezers. Het plan is toch weer van de baan, want niemand wilde graag openlijk bij de erotomanen worden ingeschaald. Prachtig toch, zo'n instituut.
Maar de rek is eruit en de ECI, met maar liefst achthonderd man personeel, wringt zich in alle mogelijke bochten om te kunnen overleven. De clubs gaan steeds meer lijken op een gewone boekwinkel, want ze verkopen met de Alles & Altijd-formule tegenwoordig alles, en direct na verschijnen, ook al mag de club pas na vier maanden een nieuwe titel met korting aanbieden. Om de nieuwe boeken toch meteen al goedkoper aan te bieden maken ze er een zogenaamde licentie-uitgave van, onder het imprint Argeopagus. Dat dit een wassen neus is, blijkt uit de verkoop van Arnon Grunbergs Joodse Messias, dat voor de actieprijs van €14 meteen al bij de ECI te koop was, tegen €22,50 elders. Het enige verschil met de gewone winkel-editie is de prijs en het ISBNummer. Hmm.
Het zou me niet verbazen als de boekenclubs over een jaar niet meer bestaan. De ECI is dan niets meer dan een streepjescode, op je bonuskaart, waarmee je bij de Albert Heijn korting krijgt op je boekaankopen. Ik had het liever andersom gehad: een prachtige hypergrote boekenclub waar je ergens tussen de rijen hoog opgetaste meesterwerken ook nog een stuk kaas of een bosje prei ziet liggen, dat je, omdat je lid bent van de boekenclub, met korting kopen mag.
lisa kuitert
Auteursrechtelijk beschermd