Literatuur. Jaargang 21

[p. 37]

Vlaanderen boven
Boudewijn van Houten, schrijver in ballingschap

Renzo Verwer

De Nederlandse schrijver is zwaar overschat. Boudewijn van Houten heeft het niet zo op zijn gewezen landgenoten. Te weinig ruggengraat, te modieus, niet eigenzinnig. Hij woont sinds 28 jaar in België, een vrijwillige ballingschap: ‘ik denk dat ik daar maar ga sterven’.

Boudewijn van Houten: ‘Nederland is als een schrijver van wie je in onnozele jaren alles gelezen hebt. Dan blijf je hem zo'n beetje volgen, al zie je er niet zo veel meer in. Aan Belgische vrienden laat ik nog wel eens het mooie van Nederland zien: de Utrechtse grachten, de grote rivieren die traag..., de Waddeneilanden en provinciesteden als Deventer of Maastricht. Ik kijk naar het Vlaamse televisienieuws - uiteindelijk werk ik als journalist in België - maar ik lees nog steeds het NRC Handelsblad. Niet zonder ergernis. De ergste bezoeking is Fokke & Sukke. Dat is nu net Koot & Bie: de volslagen doorsnee-ideetjes van de klein-intellectuelen, de gemeenplaatsen van de dag, zeg maar: de absolute stop op het denken. Maar Nederland heeft ook een Heldring en zulk niveau vind je niet in Vlaanderen, dat toch een provincie blijft en dat met geestdrift het Nederlandse geestelijke leven van twintig jaar geleden overneemt.’

‘De Nederlandse schrijver is zwaar overschat. Nu ze hem in het Duits vertalen, denkt Nederland dat dit het bewijs van z'n hoge kwaliteit is. Maar in Duitsland - de Roemeense filosoof Cioran zei het al - zitten ze nog steeds met een slecht geweten en kan het allemaal niet politically correct genoeg zijn. Dus importeren ze uit Nederland, waar ze er ook van iets kunnen als het om braaf, behaagziek geschrijf gaat.’

‘Nederland is zo klein dat er slechts plaats is voor één enkele literaire stroming. Hoor je daar niet bij, vergeet je literaire leven dan maar. In Frankrijk (en Engeland en andere grote landen) is uiteraard ook een hoofdstroom, maar schrijvers van een ander genre kunnen eveneens voortbestaan - moeilijk, maar ze behouden in een kleine kring een “succès d'estime”. Neem Cioran: tot vlak voor zijn dood werd hij niet hooggeacht, maar de meest aanzienlijke uitgever, Gallimard, bleef hem toch uitgeven. Op een gegeven moment breken dat soort auteurs soms door, want het publiek heeft kennis kunnen blijven nemen van hun geschrijf - en heel belangrijk: ze hebben zich kunnen blijven ontwikkelen. In Nederland sterven buitenbeentjes af.’

Boudewijn van Houten
Boudewijn van Houten (Den Haag, 1939) is auteur van een vijftiental boeken. In 1964 lichtte hij samen met o.a. Theo Kars de PTT voor ruim een ton op. Het was de basis voor hun beider schrijverschap. Van Houten debuteerde in 1970 met een roman over deze affaire: Onze Hoogmoed. De roman werd gunstig ontvangen; zo was Tim Krabbe laaiend enthousiast. Van Houten werd een grote toekomst voorspeld, maar grote verkoopcijfers bleven uit. Hij werd steeds meer omstreden, met boeken als Hoerenlopen, Erotisch Dagboek en Fout. In 1968 vluchtte Van Houten naar Frankrijk; sinds 1975 woont hij in België. Hij publiceert geregeld in het opinieblad HP/De Tijd en in diverse Vlaamse bladen.

‘Aan dat proces zijn natuurlijk in de eerste plaats de uitgevers schuldig. Typisch voor uitgevers is dat ze altijd het boek willen dat al geschreven is. Heeft Harry Potter succes, dan willen ze dat je een soort Harry Potter schrijft, doet Reve het goed, dan moet je Reve-achtig doen. Terwijl een interessant boek natuurlijk een nieuw boek is. Ik ben er trots op dat ik herhaaldelijk met iets nieuws gekomen ben. Ik dacht met Onze Hoogmoed voor het eerst in de Nederlandse letteren een soort case story te schrijven van een criminele psychopaat. Met Zoveel lol meende ik het eerste verslag te brengen van hetgeen zich achter de

[p. 38]

chris van houts

muren van de sociëteit van het studentencorps afspeelde. In Hoerenlopen beschreef ik als eerste schrijver (Philo Bregstein zei er wel kort iets over) over wat er door je heen gaat bij hoerenbezoek. In Erotisch dagboek ging ik verder op deze weg en probeerde ik als eerste auteur een oprecht, dus niet te rooskleurig, beeld van de seksuele verlangens en activiteiten te geven. Fout was volgens mij het eerste boek waarin iemand wiens vader op enig niveau in de collaboratie werkzaam was geweest, over zijn jeugd en over die vader vertelde. Recensenten hebben veel onaardigs en soms iets aardigs over mij gezegd, maar ze hebben er nooit op gewezen dat ik steeds met iets nieuws kwam. Het lijkt of ook zij willen dat je boeken lijken op succesboeken. De behoudzucht van de mensen die zich constant tegen conservatisme beweren te verzetten, is mateloos. Ze willen nog steeds dat je aan dadaïsme doet, ze willen nog steeds dat je de Internationale zingt, ze willen nog steeds dat je modernist bent zoals de kunstenaars dat honderd jaar geleden waren...Ik moet ervan gapen.’

‘Of ik mezelf geniaal vind? Nooit! Geniaal zijn Dickens, Poe, Andersen...Dus ook geen Mulisch of Grunberg, godbetert. We hebben geen genieën in de huidige Nederlandse literatuur. Ik zie mezelf als heel gewoontjes: een man die van literatuur bezeten is en een zekere literaire ontwikkeling heeft (ontbreekt nogal bij mijn tijdgenoten) en die daarom wel mee zou mogen doen, temeer omdat hij leesbaar kan schrijven. Als ik ergens apart in ben, dan misschien in m'n onconventionaliteit. In tegenstelling tot mijn gesubsidieerde en daarom o zo voorzichtige collega's geloof ik dat het niet zo bijster interessant is als je steeds weer de geest des tijds vertegenwoordigt en met veilige ideetjes komt aandragen die in elke krant staan en in elk televisieprogramma verkondigd worden.’

‘Nederlands grootste schrijver vind ik Multatuli. En van de levenden? J.L. Heldring. Wat is er verder nog? Niets. Behaagziek geleuter. Herman Finkers schrijft beter dan al die genomineerden. Ik zie dat J.L. Heldring zelden in literair verband wordt genoemd, terwijl hij niet alleen wijzer maar ook mooier schrijft dan al onze gehuldigde cursiefjesschrijvers.’

‘En ik kijk verder dan die hooggeprezen literatuur: veel liedjesteksten zijn vaak beter dan boeken die Librisprijzen krijgen. Een liedje als “Where do you go to my lovely” van Peter Sarstedt is prachtig en zegt veel meer over man-vrouw-relaties dan de complete Nederlandse literatuur bij elkaar.’

[p. 39]

‘Mijn gewezen vriend Geerten Meijsing wordt behoorlijk overschat. Hij krijgt de ene positieve recensie na de andere - ze tuinen er allemaal in. Ik kan het opgeblazene van zijn boeken niet verdragen, maar dat is mogelijk omdat ik erbij stond toen hij zich opblies. Toch, ook als een buitenstaander zijn boeken kritisch leest, ziet hij dat er psychologisch iets niet klopt en dat het allemaal dient tot zelfverheerlijking. Het is een boekenwurm, niet iemand die leeft - al pretendeert hij dat wel in zijn verhalen. De grachtengordel van Meijsing, waar ik ook nog in voorkom, vind ik geen onaardig boek. Het stoorde me alleen een beetje dat ik voorgesteld werd als iemand die verteerd werd door jaloezie. Dat klopt niet. Meijsing is zelf veel verbetener met zijn literaire carrière bezig. Ik ben redelijk laconiek.’

‘Theo Kars, een andere gewezen vriend, is blijven steken in wat hij rond zijn twintigste was: een wrevelige puber die schrijft voor pubers. Ik heb een ander idee van literatuur. Ook van vertalen trouwens. Pas moest ik in NRC Handelsblad lezen dat Kars een boek van Stendhal zo prachtig vertaald had. Duidelijk een vriendendienst van de recensent, want Kars kan absoluut niet vertalen uit het Frans. Hij heeft nooit in een Franstalig land gewoond, niet tussen Franssprekende mensen geleefd. Dus krijg je een dwaze woordenboekvertaling. Kars heeft niet eens door dat Romaanse talen anders in elkaar zitten dan de Germaanse, en dat de Fransen bijvoorbeeld veel zelfstandige naamwoorden gebruiken waar wij dat niet doen. Het resultaat is een mal taaltje...dat door de Nederlanders die weinig van het Frans weten voor het typische taalgebruik van Casanova of Stendhal wordt aangezien...Recensenten kun je echt alles wijsmaken. Horen ze een paar van hun intellectuele clichés, zijn ze al gelukkig. Ze worden doorgaans geronseld onder wereldvreemde kinderen, die uit intellectuele vooroordelen en door allerlei ingebakken gebreken ook nooit enige toegang tot het leven zullen krijgen.’

‘Ik woon nu 28 jaar in België; ik denk dat ik daar maar ga sterven. Er siepelt daar minder water in je kist en je hoeft niet steeds zo'n malle ‘originele’ begrafenis mee te maken. Wij, van de christelijke cultuur, of we nu christelijk zijn of niet, moeten gewoon onder de grond worden gestopt met een steen erop. Maar van originaliteit hebben ze een raar idee in Nederland. Daarom liggen hun kunstenaars me ook niet bijzonder.’

nieuw verschenen: mijn auto's: een autobiografie / boudewijn van houten. uitgeverij aspekt, 2003. 157 p. € 15,00