Boek & Zaak
Koninginnedag
Wie had ooit gedacht dat een uitgever voor zijn boeken een peperdure stand zou afhuren op de Miljonair Fair. Dat miljonairs hartstochtelijke lezers zijn, is niet bepaald aannemelijk. Tussen lezen en kapitaal lijkt eerder een negatief verband te bestaan. Dat neemt niet weg dat er een markt bestaat voor dure boeken. Uitgeverij Taschen, die overigens juist bekend staat om zijn goedkope glossy kunstboeken (altijd op de ramsjafdeling vertegenwoordigd), had de stand speciaal gehuurd om het boek GOAT aan de man te brengen. GOAT is typisch zo'n boek waar geen lezer zich ooit aan zal wagen, maar kopers des te meer. De afkorting staat voor the Greatest Of All Time en het is de bedoeling dat we daarbij aan Mohammed Ali, de bokser, denken. In de goedkoopste uitvoering kost dit 34 kilo wegende en 792 pagina's tellende boek nog altijd € 3000,-. Het is niet het enige boek dat te duur is.
le dure boeken zijn momenteel een discussiepunt in de boekenbranche, maar dan gaat het om de te hoge prijs van gewone alledaagse boeken. Allemaal de schuld van de euro. De inkopers van de boekwinkelketens zeiden in het najaar ferm: ‘Boeken van 250 pagina's die 22,50 euro kosten, zullen we niet meer inkopen.’ Want ga maar na, dat is 50 gulden! Nou is de klacht dat boeken steeds duurder worden er eentje in de categorie van ‘de criminaliteit neemt toe’,‘de eerstejaars worden steeds jonger’, en ‘de jeugd wordt almaar bandelozer’.
Een klacht kortom van alle tijden die niet onomstotelijk te bewijzen is. Echt duur waren de boeken in vroeger eeuwen, toen een dominee van zijn jaarsalaris net één boek kon kopen. Gaandeweg werd lectuur steeds goedkoper. In de negentiende eeuw moest een arbeider nog altijd twee hele dagen, en een onderwijzer één dag werken om een doorsnee boek te kunnen betalen. En nu? Voor een minimumuurloon heb je al een boek. Als je het zo bekijkt is een boek vandaag de dag dus juist ‘goedkoop’. Toch ervaren de klanten de boekenprijs als ‘hoog’. Het is, om een beetje Erwin Krol met zijn gevoelstemperatuur na te praten, een ‘prijsbeleving’, in plaats van een rationele overweging. In het boekenvak breken ze er zich nu het hoofd over hoe dat kan. Waar komt die ‘beleving’ vandaan? Volgens een Engelse uitgeefster begrijpen uitgevers de consument gewoonweg niet. Die uitgevers hoeven namelijk zelf nooit boeken te kopen voor de volle prijs, ze kopen altijd met collegiale kortingen en kennen daardoor de waarde van een boek niet meer, was haar analyse. Maar iets dergelijks speelt natuurlijk ook bij lezers, alleen daar hoor je nooit eens iemand over.
Wie de berichten een beetje bijhoudt, ziet de ene gratis actie na de andere voorbijkomen. Was het in 1994 nog groot nieuws dat De Bezige Bij boeken gratis uit de lucht liet vallen als was het Zweeds wittebrood, nu is dat schering en inslag. Stunten met de prijs mag niet, vanwege de Wet op de vaste boekenprijs, maar gratis weggeven kan niemand verbieden. Dus krijg je behalve het boekenweekgeschenk nu ook her en der ‘proefboekjes’ cadeau, liggen er in de trein gratis restanten van uitgeverij Lemniscaat ter lezing, en met wat airmiles, freebees of ‘rocks’-spaarpunten loop je zelfs met een gratis Harry Potter de deur uit. Als je dan nog tijd over hebt kun je aan al die gratis kranten en weekbladen beginnen. Het is een vast patroon in elke economie dat dat wat schaars is, véél waard wordt, maar dat wat in groten getale beschikbaar is, juist minder. ‘Als iets gratis is’, zo redeneert de menselijke geest nu eenmaal, ‘zal het ook wel niet veel waard zijn.’ En omdat de weggevertjes vaak niet de beste boeken uit het fonds zijn (Lemniscaat gaf het eerlijk toe), krijgt de menselijke geest daarin gelijk. Zo werken we dus in het kader van de leesbevordering met zijn allen driftig mee aan de totale ontlezing op langere termijn. Boeken worden wegwerpfolders, die je niet leest maar hooguit even bekijkt. Hoe diep gezonken we al zijn, kun je zien op die ene dag in het jaar dat geen boekenliefhebber met droge ogen het Vondelpark doorkomt: de dag na Koninginnedag. Vooral als het ook nog zachtjes is gaan regenen.
lisa kuitert
Auteursrechtelijk beschermd