Uitgeverij
Non-books
Je hoort wel eens een uitgeverij beweren dat ze iets heel nieuws heeft bedacht: je kunt op een boek intekenen. Of: je kunt zelf een apart omslag voor je boek bestellen. Oude koek, dat gebeurde al in de achttiende eeuw, zo niet eerder. Zelfs de elektronische vernieuwingen beginnen nu heel langzaam - maar zeker - het wiel opnieuw uit te vinden. Het nieuwste snufje in het digitale uitgeverswezen is immers het elektronische boek waarvan de bladzijden zijn gemaakt van spul dat op papier lijkt en waarop je letters kunt binnenhalen, het zogeheten e-papier. Hoe komen ze erop! De volgende stap zal zijn dat het toch handiger is om zo'n e-boek op e-papier per keer te drukken, in plaats van dat gepiel met bestandjes die steeds weer opnieuw op het apparaat gedownload moeten worden. En goedkoper is het dan ook, omdat mensen besluiten die e-books na lezing terug te brengen naar de e-bliotheek, of onderling te laten circuleren in hun e-kring. Voor een beetje historicus ziet de toekomst er altijd vertrouwd uit. Dat dacht ik ook toen De Bezige Bij deze zomer het imprint Zoem lanceerde. Geestige naam, voor een in het buitenland succesvol gebleken concept, namelijk het luisterboek, oftewel ‘audiobooks’. In Nederland is naast Zoem ook uitgeverij Rubinstein actief op dit gebied, en uiteraard bestaan er al veel langer voorzieningen voor blinden en slechtzienden. Zoem oogt als een literair en trendy cultproduct. Er zit een boekje bij de cd's en het hele pakketje heeft de vorm van een paperback, zodat het ook niet door een warenhuis op de muziekafdeling zal worden geplaatst. Zoem begint met Donna Tartt, Kees van Kooten en Lucebert, en heeft plannen voor werk van onder anderen Jessica Durlacher, Hugo Claus, ja zelfs de snerpende stem van Willem Frederik Hermans kun je straks in je discman overal met je meedragen. Van De avonden, voorgelezen door Gerard Reve zelf, zijn er destijds 4500 exemplaren verkocht, maar zou dat met Jessica Durlacher of Hermans ook
gaan lukken?
In de Verenigde Staten is het luisterboek in elk geval wel een succes, daar is deze loot aan de uitgeversstam al zo groot dat er een heuse Association van Audiobooks-uitgevers bestaat, met annual meetings, er worden audities georganiseerd voor audiobookvoorlezers, er is een aparte winkel voor (audioeditions.com) en er is een aparte top-10 voor zowel audiofictie als audionon-fictie. Onder die non-fictie zitten veel zelfhulpboeken, waar ik me direct een mooie scène uit een Woody Allenfilm bij kan voorstellen (Woody die zich tijdens het bakken van een eitje door Dr. Phil laat uitleggen hoe je je vriendinnetje kunt bevredigen). Bij de fictie is het bovenal Harry Potter: van alle tot nog toe verschenen delen zijn er maar liefst drie miljoen luisterboeken verkocht in de Verenigde Staten, volgens Publishers Weekly.
Ook de sterke verhalen over het luisterhoek hebben Nederland bereikt, nu Vassallucci Ron McLarty's The Memory of Running gaat uitbrengen - een boek dat in de v.s. noodgedwongen als audiobook uitkwam omdat geen gewone uitgever het wilde hebben, en vervolgens als ‘The best book you can't read’ een succes werd. De roman van deze voormalige audiobook-voorlezer verschijnt in Nederland toch maar op papier. Op het internet zijn immers al ettelijke audioboekpiraten actief die her en der gescoorde bestanden voor niks aanbieden, precies zoals al eerder met de e-books gebeurde. Geen wonder dat uitgevers aarzelen om zich op de markt van dergelijke gemakkelijk te kopiëren ‘boeken’ te begeven. De muziekindustrie gaat aan het illegale kopieren ten onder, en met e-books is het uiteindelijk ook niets geworden.
Maar ondertussen rukken de
non-books om
ze zo maar eens te noemen, op. Want behalve de luisterhoeken, heb je nu ook steeds meer verstripte boeken (behalve
De avonden, ook werk van Proust en Baudelaire), steeds meer theaterversies van boeken (Sandor Marais Gloed,
Taal zonder mij van Kristien Hemmerechts,
Laten mij aanbidden van Ann-Marie MacDonald bijvoorbeeld) en de talrijke verfilmingen. Wie vandaag de dag nog een boek léést lijkt wel gek. En dat is precies waar het naar toe gaat. De historicus in mij ziet mensen die het lezen niet machtig zijn bijeenkomen, in een kring, waarna de spookspreker begint zijn verhaal te vertellen. De mensen zullen weer hunkeren naar geletterdheid, ze gaan er nog om smeken het lezen te leren. Lezen wordt een toverkunst, een kunde, een ambacht. Voor we er erg in hebben, duikt op braderieën naast de kantklosser en het haringkaken ook een lezer op.
lisa kuitert
Auteursrechtelijk beschermd