Literatuur. Jaargang 18

[p. 61]

literatuur-ingekomen uitgaven

* Alleen de dood is tussen u en mij. Literaire dodenkalender van de twintigste eeuw. Samenstelling Dirk Baartse, Chantal van Dam, Dirk van Delft, Bob Polak en Dick Welsink. Amsterdam: Bas Lubberhuizen, 2000; 114 blz.; ills.; ƒ37,50; isbn 90-76314-35-7.

Een jaar na de (officiële) eeuwwende wordt er nog steeds op allerlei gebieden de balans van de voorgaande eeuw opgemaakt. Hoeveel schrijvers zijn ons wel niet ontvallen in de afgelopen honderd jaar? De sterfdata van 477 auteurs zijn in deze eeuwigdurende dodenkalender genoteerd. Op ieder blad van de weekkalender staat een ‘dode van de week’ centraal. Van hem of haar wordt een passend citaat over de dood

Het graf van Louis Couperus in 's-Gravenhage.

gegeven en er is een prachtige foto door Ferry André de la Porte van het graf opgenomen. In geval van crematie is dat een stemmige afbeelding van de plek waar de as is verstrooid, of in het geval van Jan Campert, een foto van het herdenkingsmonument. De kalender is ontsloten door een naamregister.

eg

* Vrouwen dichten anders. Samenstelling en inleiding Cox Habbema. Amsterdam: Bert Bakker, 2000. 244 blz.; isbn 90-35120-97-3.

Habbema beweert ‘alles wat Nederlandse dichteressen hebben geschreven’ opnieuw gelezen te hebben alvorens een keuze te maken voor deze bundel met ruim tachtig gedichten. Zij wilde weten of vrouwen anders dichten en haar conclusie zegt meer over Habbema dan over de dichteressen. In hun werken zag zij niets anders dan stereotiepen: tot de uitvinding van de pil was de vrouw niet meer dan een gefrustreerd wezen dat vol schaamte uiting gaf aan ‘onmacht en beperkingen’, een ‘opgesloten gevoel’, het ‘zoeken naar vrijheid’ en ‘moedeloos verzet’. Na 1968 werd gelukkig alles anders en getuigen gedichten van vrouwen van de ‘bevrijding’.

De gedichten zijn naar thema (liefde, kind, vrijheid, (t)huis, vriendschap en strijd) gerangschikt.

eg

* Cras, Hendrik Constantijn. De alleronaangenaamste arbeid uit welke de ziel weinig voedzel trekt. De Praefatio van Mr. Hendrik Constantijn Cras tot zijn Catalogus Bibliothecae Publicae Amstelaedamensis (1796). Uit het Latijn vertaald en van aantekeningen voorzien door Chris L. Heesakkers en ingeleid door Piet Visser. Amsterdam: Vossiuspers, 2000. 40 blz.

Fraaie vertaling van de inleiding van Mr. H.C. Cras, hoogleraar in de rechten aan het Athenaeum Illustre van Amsterdam, tot zijn nieuwe in 1796 verschenen catalogus van de bibliotheek die hij als deeltijd-bibliothecaris volgens de nieuwste catalografische inzichten had samengesteld. De ontstaansgeschiedenis van Cras' catalogus wordt uitvoerig toegelicht in de inleiding van Piet Visser.

pv

[p. 62]

* Haren, Elma van & Hella S. Haasse. Verten van papier. Twee verkenningen in de Kaartenzaal van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam. Amsterdam: Het Spinhuis, 2000. 39 blz.; ills.; ƒ 17,50; isbn 90-5589-177-0.

De UB Amsterdam en het Amsterdamse Fonds voor de Kunst entameren projecten die de verborgen schatten van de UB op artistieke wijze ontsluiten. Ditmaal is de rijke cartografische collectie onderwerp van reflectie in een aantal gedichten van Helma van Haren en in een studie van Hella Haasse, die met veel oog voor detail zich vooral over de versieringen op de atlassen, kaarten en plattegronden van de grote uitgevers uit het verleden buigt. Voor wie goed kijkt, openen zich verten van papier waarin de cultuurgeschiedenis van eeuwen zichtbaar wordt. Het boekje is bijzonder smaakvol uitgegeven door Het Spinhuis, OZ Achterburgwal 185, 1012 DK Amsterdam.

pv

* Jaarboek voor Nederlandse Boekgeschiedenis. Leiden: Nederlandse Boekhistorische Vereniging, 2000; 252 blz.; ills.; ƒ60,- (voor leden van de NBV ƒ45,-, voor studentleden ƒ30,- (inclusief lidmaatschap); isbn 90-7513-307-3.

De zevende aflevering van dit mooi uitgegeven jaarboek bevat, naast meer specialistische boekhistorische artikelen, veel bijdragen die voor neerlandici interessant zijn. Berry Dongelmans gaat in zijn artikel in op de twintigste-eeuwse romantrilogie die veelal door en voor vrouwen geschreven wordt. Susanne

Pallas Athena door List en Bedrog in een net gevangen. Album Juw van Harinxma (fol. 105r).

Janssen maakt de balans op wat betreft het Nederlandse onderzoek naar literaire uitgeverijen en zet enkele lijnen uit voor toekomstig onderzoek. De productie van pornografische lectuur in de Republiek (‘de sexshop van Europa’) is het onderwerp van een boeiend artikel van Inger Leemans. L. Saalmink behandelt de drukgeschiedenis van Kleine gedichten voor kinderen van Van Alphen. De bijdrage van Kees Thomassen en Klaas van der Hoek over de recent teruggevonden en door de Koninklijke Bibliotheek verworven zeventiende-eeuwse alba amicorum van de gebroeders Van Harinxma, is prachtig geïllustreerd met gouaches uit de alba.

eg

* Raadgeep, Marcel. Annie M.G. Schmidt uitgelicht. Een bibliografie. Boeken met bijdragen van en over Annie M. G. Schmidt uit de periode 1946-2000. Met een voorwoord van Joke Linders en een omslag van Annemarie van Haeringen. 4e herziene en uitgebreide druk Delft: Marcel Raadgeep, 2000. 165 blz.; isbn 90-8024-244-6.

Raadgeep blijft onvermoeibaar bezig met het bibliograferen van Annie Schmidt. Na zijn in 1999 verschenen bibliografie van het werk ván haar (Ik krijg zo'n drang van binnen; bibliografie van Annie M.G. Schmidt 1911-1995), publiceert Raadgeep nu alweer de vierde druk van zijn bibliografie óver haar, totaal zo'n 900 nummers. Hoewel, ván en óver lopen voortdurend door elkaar heen in Raadgeeps bibliografeën. Hij zou er goed aan doen om de in technische termen subjectieve en objectieve bibliografische gegevens duidelijk

[p. 63]

te scheiden. Nu vindt men wat bijvoorbeeld bloemlezers geanthologiseerd hebben en wat Annie als voorwoord en interview in boeken heeft doen opnemen, in deze objectieve bibliografie van boekpublicaties. Aan de typografie met de brede bladspiegel en veel vet zou in een volgende druk ook wat gedaan moeten worden (twee kolommen; minder vet?). Een volgende bibliografie met kranten- en tijdschriftartikelen óver Schmidt wordt in het vooruitzicht gesteld.

pv

* Reus, Tjerk de & Dirk Zwart (red.). Laat ons het wagen met de hoogste worp. Jan Wit (1914-1980). Themanummer van Liter, christelijk literair tijdschrift 2 (1999), nr. 9 (okt.). 144 blz.; ills.; met cd; ƒ 35,-. issn 1388-3143; isbn 90-239-9018-8.

Het tijdschrift Liter, evenals de voorganger daarvan, Bloknoot, verrast vaak met doorwrochte themanummers over christelijke dichters. Ook dit nummer over de blinde Jan Wit is even veelzijdig als het beschreven onderwerp. Wit was predikant, schreef gedichten (waaronder ook gedurfde limericks), psalmberijmingen, kerkliederen, toneelteksten, hoorspelen, cabaret en hij componeerde. Herinneringen aan hem worden opgehaald door zijn collega's Ad den Besten, C.M. de Vries en J.P. Boendermaker. De redacteurs van de bundel geven een schets van Wits leven en werk; Dirk Zwart publiceert een interview met diens weduwe. Daarna

Maurits Wagenvoort en Christien Vierhout.

volgen afdelingen met bijdragen over Wit en het kerklied en over diens vrije poëzie. Een bibliografie van en over Wit en een ‘Tekstboekje’ bij de bijgeleverde cd, die aan alle aspecten van de dichter en musicus aandacht besteedt (behalve aan zijn musiceren op een stofzuigerslang), besluiten het themanummer.

pv

*Christien Vierhout/Maurits Wagenvoort, Tegen het leven is niet te strijden. Briefwisseling 1889-1910. Ed. Rob van de Schoor. Nijmegen: Vantilt, 1999. 256 blz.; ills.; ƒ39, 90; isbn 90-75697-20-1.

Van 1889-1910 correspondeerde de ‘vergeten tachtiger’ Maurits Wagenvoort tijdens zijn reizen met een Amsterdamse vriendin, de schooljuffrouw Christien Vierhout. Zij behartigde zijn zakelijke belangen aan het thuisfront. In hun brieven wordt van alles besproken: het letterkundig werk van Wagenvoort en auteurs als Couperus, Van Eeden, Tolstoj en Ibsen; maatschappijkritiek, ziekte, huwelijk en liefde. Bij de aanvang van de correspondentie was Vierhout verliefd op Wagenvoort, maar die bleek homosexueel te zijn. Voorzichtig lichtte hij haar in de loop der jaren in over zijn ‘grote geheim’ en noodgedwongen veranderden Christiens gevoelens in een hechte vriendschap.

Deze uitgave geeft een selectie van 128 brieven uit de collectie van bijna vierhonderd die zich in het Letterkundig Museum bevinden. De brieven zijn geannoteerd en er is een register opgenomen.

eg