Literatuur. Jaargang 15

[p. 383]

literatuur-nieuws

Vers voor de pers

Op 7 september is voor de tweede maal dit jaar de ‘Vers voor de pers’-beurs gehouden in de rai. Uit al het materiaal dat bij de diverse stands werd uitgereikt hebben wij een selectie gemaakt uit wat er binnenkort gaat verschijnen bij de diverse uitgeverijen.

Door een uniek samenwerkingsproject tussen verschillende Nederlandse literaire uitgevershuizen, is het mogelijk de Delta-reeks op de markt te brengen. Nieuw te verschijnen in deze serie zijn Poëzie en proza van Guido Gezelle en Moortje en Spaanschen Brabander van Bredero. Door deze uitgaven zullen in de komende jaren belangrijke werken uit onze letterkunde verschijnen en permanent verkrijgbaar blijven.

Uitgeverij Contact komt met Moos in de Lage Landen, over 400 jaar joodse schrijvers in de Nederlandse literatuur. De schrijvers die in deze bloemlezing door Daphne Meijer zijn opgenomen, geven door middel van hun verhalen een beeld van wat het is om jood te zijn in Nederland en een Nederlander in het jodendom, over een periode van 400 jaar.

De Historische Uitgeverij presenteert In droomcadans bedwongen, over Hendrik de Vries. Deze uitgave, waarin het dichterschap van Hendrik de Vries aan nader onderzoek wordt onderworpen, kwam tot stand onder redactie van Bart Slijper. Besproken wordt onder andere zijn correspondentie, de poëtica, zijn prozasprookjes, de ontstaangeschiedenis van de bundel Tovertuin et cetera. Tevens zijn niet eerder gepubliceerde brieven, portretten, foto's en ander historisch materiaal opgenomen. Hiernaast verschijnt bij dezelfde uitgever Dit eene brein, Opstellen over werk en dichterschap van J.H. Leopold.

Van Halsema, verantwoordelijk voor deze uitgave, laat de historische, literaire en filosofische context meeklinken in zijn beschouwingen over de totstandkoming en de aard van Leopolds poëzie.

Gerard Reve wordt in december 75 jaar. Dit vonden ze bij Atlas/L.J. Veen een uitstekende gelegenheid om de eerste twee van de zes delen Verzameld Werk van Reve aan het publiek te presenteren. Met de verschijning van twee tot drie delen per jaar hopen ze de reeks aan het eind van het jaar 2000 voltooid te hebben. Deel 1 bestrijkt de periode tussen 1947-1962 met onder andere De ondergang van de Familie Boslowits, De avonden, Werther Nieland en Tien vrolijke verhalen. Deel 2 loopt van 1963-1973 en bevat onder andere Op weg naar het einde, Nader tot u, De taal der liefde en Lieve jongens.

De Bezige Bij komt met Geen Dag Zonder Liefde. Honderd jaar Nederlandse liefdespoëzie uit Noord en Zuid op de markt, samengesteld en ingeleid door Eddy van Vliet. Het is een goedkopere herdruk van deze editie die al in de winkels verkrijgbaar is. 365 liefdesgedichten: een voor iedere dag van het jaar.

Het spinhuis presenteert Tussenfiguren in de literatuur, onder redactie van Elisabeth Leijnse en Michiel van Kempen. Schrijvers als V.S. Naipaul, Salman Rushdie, Ben Okrie, Anil Ramdas hebben allen gemeen dat zij tussen culturen in staan. Mensen met een multiculturele achtergrond, verdwaald tussen wereldgemeenschappen. Nederlandse en Belgische schrijvers buigen zich over deze schrijvers met speciale bijdragen van Lieve Joris en Anil Ramdas.

De bundel Jan Campert-prijzen 1998 bevat essays en bibliografische gegevens over het werk van de auteurs die in 1998 worden bekroond met een van de Campert-prijzen. In december wordt dit bij Uitgeverij Vantilt verwacht. Bij dezelfde uitgever verschijnt ook Multatuli voor iedereen (maar niemand voor Multatuli) van Nop Maas. Maas analyseert de reacties die binnenkwamen op de Max Havelaar. Hij wil laten zien dat Multatuli ‘gebruikt’ werd door zowel liberalen als conservatieven en later ook door socialisten, vrijdenkers en andere belangengroepen. Begin 1999 komt Moderniseren en affirmeren van Jos Muyres op de markt. Hierin wordt de ontstaansgeschiedenis van twee belangrijke naoorlogse romans, De Kapellekensbaan en Zomer te Ter-Muren door deze Boon-kenner in beeld gebracht. Centraal staat hierbij dat beide romans over het schrijven van een roman gaan, zij handelen over hun eigen ontstaan.

Zeg zacht mijn naam, samengesteld door Henk van Zuiden, bevat gedichten over de dood. Enkele dichters die in deze bundel zijn opgenomen zijn P.N. van Eyck, Ida Gerhardt, Hans Bouma en Remco Campert. Uitgeverij Kwadraat laat deze bundel in november verschijnen. Twee samengestelde dichtbundels die tijdens de boekenweek van 1999 in de boekhandel komen te liggen zijn Ik droeg nog kleine kleren met gedichten waarin kinderen centraal staan en Zij vonden de naam die zou blijven, met familiebanden als centraal thema.

H.H. Polzer, beter bekend als Drs. P, ontving in 1997 de Blijvend Applaus Prijs voor zijn rijke oeuvre en zijn grote verdiensten voor het Nederlandse lied. Bij Nijgh & Van Ditmar presenteren ze Tante Constance en Tante Mathilde, een verzameling van liedteksten van Drs. P,

[p. 384]

samengesteld door Ivo de Wijs. Tevens bevat de bundel een historische toelichting, een nauwgezette verantwoording en een discografie, alsmede een cd met zeldzame opnamen.

Ambo geeft in januari de vierde druk van Interview met geletterde vrouwen van Elisabeth Lockhorn uit. Een geschiedenis van het lezen, geschreven door Alberto Manguel, vertelt over het ontstaan van lezen, wat een boek met ons doet, hoe een boek ons leert leven. Hoe hebben leesgewoontes zich door de eeuwen heen ontwikkeld en hoe maakt de handeling van het lezen deel uit van ons mens-zijn?

In dezelfde lijn brengt ook Querido een boek uit, getiteld Poseren voor de bladspiegel door Kees Fens en Uta Janssens. Zij verschaffen ons een beeld van de fysieke aspecten van het lezen door de eeuwen heen, met de nadruk op de leesrituelen in de achttiende eeuw. Afbeeldingen worden begeleid door teksten van Kees Fens en de inleiding geeft een beeld van de geschiedenis van het (fysieke) lezen.

In november komt bij Bert Bakker in de reeks Nederlandse Klassieken het negentiende deel uit. Experimenten van Geerten Gossaert wordt ingeleid door Hafid Bouazza en van woordverklaring en dergelijke voorzien door Joost van der Vleuten. In dezelfde maand kunnen we In dienst van het Koninkrijk verwachten. David Bos schrijft over de maatschappelijke lotgevallen van negentiende-eeuwse predikanten. We lezen over kerkelijke bewegingen, over Bilderdijk, Kuyper en Allard Pierson en over dominee-dichters. Ook De abele spelen, vertaald door Gerrit Komrij, zullen weer verkrijgbaar zijn.

Na de biografie over Hans Andreus en de biografische schets over Hendrik de Vries heeft Jan van der Vegt zijn biografie over A. Roland Holst voltooid. Hij beschrijft het leven van de dichter vanaf diens geboorte in 1888, de ervaringen opgedaan tijdens de Eerste Wereldoorlog, de oorlogsdreiging in het interbellum, zijn rol tijdens de Tweede Wereldoorlog en zijn leven in Bergen, waar hij bijna zestig jaar heeft gewoond. Zijn relatie met Henriëtte Roland Holst krijgt aandacht, net als de vriendschappen die hij sloot met onder andere Bloem, Gorter, Gresshoff en de jongere Marsman, Du Perron en Slauerhoff.

Amsterdam University Press komt onder andere met de volgende titels: Afstand en verbintenis, Elisabeth Eybers in Amsterdam, De grenzen van het lichaam. Innerlijk en uiterlijk in de Renaissance, Reinaert de Vos, Jacob van Maerlant en op cd-rom Menasseh Ben Israel. Hoogtepunten van de zeventiende-eeuwse Joodse boekdrukkunst.

Sommige schrijvers schrijven maar één boek of schrijven er meer maar blijven bekend door dat ene. In de schaduw van het ene boek handelt over deze schrijvers waaronder Alberts, Arion, Beets, Emants, Kellendonk en Du Perron. Met bijdragen van A.F.Th. van der Heijden en J.J. Voskuil. Uitgever Bzzletin.

In de telefoongids van itt Promedia bleken telefoonnummers en gedichten goed samen te gaan. Dit jaar zijn de beste gedichten uit de gids in een scheurkalender samengebracht die Manteau presenteert. De beste gedichten uit de Gouden Gids, poëziekalender 1999 bevat ook handige informatie over het literaire bestel, adressen van tijdschriften en een literaire agenda.

In de Privé-Domeinserie van de Arbeiderspers is Rebels en beminnelijk. Brieven van Belle van Zuylen opgenomen en bij Open Domein komen ze met Zo meen ik ook dat jij bent. Biografie van Jan Hanlo van Hans Renders.

Nieuwe titels bij Uitgeverij Verloren zijn onder meer het Comburg-nummer (themanummer Queeste 5), een verzameling van de lezingen van het Comburg-congres naar aanleiding van de vorig jaar verschenen integrale editie van het Comburgse handschrift. Een ander handschrift dat aandacht krijgt is Het Haagse handschrift van heraut Beyeren.

Koningen in kronieken probeert antwoord te geven op de vraag hoe koningen in middeleeuwse kronieken worden voorgesteld en waarom op deze manier. Gerrit Kalff staat centraal in Literatuurhistoricus en samenleving. Memoriaal ofte mijn levens-reijsinghe van Hermanus Verbeeck schetst een beeld van het leven van een katholiek ambachtsman in de zeventiende eeuw en het dagboek van J.B. Molewater, Hoe zal het met mij afloopen, beschrijft het leven van een medicijnenstudent tussen 1833-1835. Het is thans zeer briljant van Jean Streng behandelt de aspecten van het Zwolse culturele leven tijdens de overgang van ancien régime naar moderne tijd.

Uitgeverij van Oorschot komt met de uitgave van Brood op de plank. Verzameld kritisch proza van Adriaan Morriën. Tot 15 januari 1999 is het mogelijk om in te tekenen op deze eenmalige uitgave; wie later komt, vist achter het net. Een herdruk zal niet verschijnen. Brood op de plank bevat een door de schrijver zelf samengestelde keuze uit zijn non-fictie werk. Een kleine greep uit zijn stukken: waarom Hoeren van Ischa Meijer Hoerenloper had moeten heten, waarom christelijke poëzie bijna nooit grote poëzie is, waaraan men goede en slechte ‘vrouwen-poëzie’ herkent, waarom

[p. 385]

Duitsers een reislustig volk zijn, ook als hun doel niet de verovering van de wereld is en hoe Morriën zelf terugkijkt op bijna zestig jaar schrijven over het werk van collega's.

juul verheijen

Uniek geschenk aan jubilerende KB

Ter gelegenheid van haar tweehonderdjarig bestaan heeft de Koninklijke Bibliotheek van de heer P. Fentener van Vlissingen, namens de directie van shv Holdings nv., een uniek middeleeuws getijdenboek ten geschenke gekregen.

Het handschrift werd geïllustreerd door de Meester van Zweder van Culemborg, een van de belangrijkste

Middeleeuws getijdenboek verlucht door Meester van Zweder van Culemborg; De Judaskus. Koninklijke Bibliotheek Den Haag.

boekverluchters die in de eerste helft van de vijftiende eeuw werkzaam was in de Noordelijke Nederlanden. Met niet minder dan 27 miniaturen en vijftien initialen vormt dit het rijkst verluchte handschrift dat van deze meester bewaard is gebleven.

De anonieme schilder, die de noodnaam ‘Meester van Zweder van Culemborg’ draagt, was tussen 1430 en 1450 werkzaam in de stad Utrecht. Onder invloed van de Parijse boekverluchting van rond 1400 en van de paneelschilderkunst, met name van Jan van Eyck, bracht hij een grote vernieuwing teweeg in de Noord-Nederlandse boekschilderkunst. Zijn werk wordt gekenmerkt door een nieuw naturalisme, dat tot uiting komt in gedetailleerde interieurs en wijdse landschappen onder atmosferische luchten. Een enkele maal past de meester een naturalistische rand toe, waarmee hij als enige Noord-Nederlandse schilder een traditie voortzet, die was ingezet door de gebroeders Limburg, de belangrijkste boekverluchters in Parijs uit het begin van de eeuw, die onder meer het beroemde getijdenboek voor de hertog van Berry vervaardigden.

Met de schenking van dit monumentale Nederlandse culturele erfgoed wordt het tweehonderdjarig bestaan van de Koninkijke Bibliotheek op grootse wijze gemarkeerd.

Zestiende-eeuwse unica

In de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek was van 7 september tot en met 8 oktober 1998 een unieke expositie te zien. In de tentoonstellingszaal waren onder de titel ‘Het enige exemplaar; 100 unica gedrukt in Nederland (1541-1600)’ honderd exemplaren te zien van zestiende-eeuws drukwerk waarvan geen tweede exemplaar bekend is. Wie de expositie gemist heeft, kan deze unieke gebeurtenis alsnog meebeleven via de Fraai vormgegeven catalogus Het enige exemplaar; een keuze van 100 unica uit de periode 1541-1600 bewaard in de Unversiteitsbibliotheek van Amsterdamn (Amsterdam: ub, 1998, 60 blz., ills.; ƒ20,-, isbn 90 6125 0447).

Deze tentoonstelling was ingericht ter gelegenheid van het verschijnen van de Typographia Batava 1541-1600, Repertorium van boeken gedrukt in Nederland tussen 1541 en 1600 (Nieuwkoop: De Graaf Publishers bv, 1998, 2 dln., xxxii + 661 + 635 blz.; ƒ950,-, isbn 90 6004 437 1, 90 6004 438 X), de vrucht van dertig jaar bibliografisch onderzoek van Paul

[p. 386]

Leeskaart voor de Zuiderzee, Amsterdam 1587.

Valkema Blouw, die hiervoor tijdens een feestelijk-wetenschappelijke bijeenkomst in de ub Amsterdam op vrijdag 4 september 1998 onderscheiden werd met de sta-penning van de Universiteit van Amsterdam.

De sprekers op die dag, dr. Wim Heijting (ub vu), mevrouw Elly Cockx-Indesteege (kb Brussel), drs. Paul Dijstelberge (stcn) en drs. A.R.A. Croiset van Uchelen (uba) staken allen de loftrompet over de typografische benadering door Valkema Blouw van het zestiende-eeuws drukwerk, dat op die wijze (volgens de ‘methode Valkema Blouw’ dus) voor een zeer belangrijk deel gelocaliseerd en gedateerd kon worden. De tb, zoals de tweedelige Typographia Batava voortaan bekend zal staan, moet dan ook gebruikt worden in combinatie met de vele baanbrekende artikels van Blouw in onder andere het tijdschrift Quaerendo.

In de slotfase van het project heeft Valkema Blouw zeer veel steun gehad van de inrichter van de tentoonstelling, Bram Schuytvlot, die de tb met haar niet minder dan 7438 beschreven edities persklaar heeft gemaakt en aan Paul Dijstelberge die tekent voor de vormgeving. Het werk wordt uitgegeven door de Graaf Publishers te Nieuwkoop, waarmee de cirkel rond is, want Bob en Emmy de Graaf zijn zo'n vijfendertig jaar geleden begonnen aan de bibliografie die het post-postincunabeltijdperk op voorbeeldige wijze ontsluit.

Een boek is iets aangenaams

Velen maken zich zorgen om het boek dat weinig kans meer zou maken temidden van de nieuwe media die immers de toekomst hebben. Dat vooral uitgevers graag zouden willen weten hoe het met de positie van het boek gesteld is, ligt voor de hand. Daarom hebben de Koninklijke Vereeniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels (kvb) en de Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen (vbvb), daartoe financieel in staat gesteld door de Nederlandse Taalunie, in 1997 een telefonische enquête georganiseerd in Nederland en Vlaanderen. De resultaten van dat onderzoek zijn gepubliceerd door marktonderzoeker Wim van Leeuwen van de Stichting Speurwerk betreffende het Boek in Een boek is iets aangenaams. Uitkomsten van een onderzoek over het imago van het boek in Vlaanderen en Nederland (Amsterdam / Antwerpen: kvb/vbvb, 1998, 165 blz.; isbn 90 70000 78 4, 90 72103 68 8).

De eerste tabellen halen meteen de kou uit de lucht: 71% van de Nederlanders en Vlamingen vindt het in principe prettig om in de vrije tijd een boek ter hand te nemen; 63% van de Nederlanders en 74% van de Vlamingen doet dat in principe zelfs graag. Televisie, krant en tijdschrift scoren weliswaar hoger, maar pc en Internet blijven vooralsnog ver daaronder. Wat men in de praktijk het allerliefste doet in de vrije tijd is inderdaad lezen, aldus 33% van de ondervraagden. Televisie kijken scoort lager (30%). Er blijkt echter een opmerkelijk verschil in ‘graaglezers’ (de term is van Van Leeuwen) in Nederland en Vlaanderen: 36 tegenover 24%; bij de ‘graagkijkers’ (de term is van ondergetekende) ligt dat andersom: 37% in Vlaanderen tegenover 27% in Nederland. Vrouwen lezen in principe veel meer boeken en tijdschriften dan mannen: 58 versus 28%; jongeren (boven de 18 jaar) lezen niet minder dan ouderen.

Het eerste ‘in-principe’-hoofdstuk ziet er dus veelbelovend uit, maar hoe is het in de praktijk? Slechts 22% acht boeken lezen dagelijkse kost; 15% vindt eenmaal per week voldoende; voor 19% is een maandelijkse frequentie al veel gevraagd en nog eens 19% doet het nooit. Door de geringe vrijetijd (werk, overwerk, sport, huishouden, kinderen enzovoort) schiet het lezen, ook van de graaglezers, er vaak bij in.

Het onderzoek heeft ook boven water gebracht dat 22% van de ondervraagden van mening is dat wat oudere hoog opgeleiden veel lezen. Voor velen is het ideale boek een spannend boek. Vrij opmerkelijk is dat 44% van de graaglezers geen boeken wil bezitten: dat zijn dus

[p. 387]

graagleners. Bij het kopen of lenen speelt vaak mee of men denkt een boek vaker open te zullen slaan of slechts eenmaal te lezen.

Wie de antwoorden op en de conclusies uit de enquête op zijn gemak wil graaglezen, moet onverwijld het spannende Een boek is iets aangenaams van graaguitgevers kvb en vbvb gaan graaglenen uit de bibliotheek. Over graagkopen kan ik niet adviseren, omdat ik niet weet of het voor een graagprijsje aan te schaffen is. Wellicht is het dienstig om dan tegelijk de publicatie Leesgewoonten van Wim Knulst en Gerbert Ktaaykamp van het Sociaal en Cultureel Planbureau uit 1996 er naast te leggen, want daartegen zet Wim van Leeuwen zich nadrukkelijk af: tegenover het ‘niemand leest meer’ uit 1996 staat het ‘boeken lezen is één van de aangenaamste bezigheden’ uit 1997. Zou dat aan de vraagstellingen uit de enquêtes liggen en/of aan de organiserende instellingen?

pjv

Boeken in Brugge

Onder de titel ‘Een stad vol boeken; bibliotheken en leescultuur in Brugge in de 16de eeuw’ werd van 17 augustus tot 17 oktober 1998 in de Centrale Openbare Bibliotheek De Biekorf te Brugge een expositie gehouden. Onder redactie van Ludo Vandamme verscheen ter begeleiding van de tentoonstelling een fraai geïllustreerde publicatie Een stad vol boeken (Brugge: Stadsbibliotheek, 1998, 32 blz.; ills.).

In de inleiding wijst Ludo Vandamme op het bijzondere karakter van het zestiende-eeuwse Brugge als boekenstad. Er waren weinig drukkerswerkplaatsen (vijftien drukkers met nog geen honderd titels), maar des te meer goed voorziene en druk beklante boekhandels, openbare veilingen van boeken en rijke bibliotheken. Dit alles wijst op een brede leescultuur in die periode, die gesteund werd door een uitstekende onderwijsinfrastructuur.

In de volgende hoofdstukken worden enkele hoogtepunten van boekenstad Brugge nader toegelicht. A. Dewitte verschaft bijzonderheden over de bibliotheek van kannunik Jacob de Heere die in zijn testament nauwkeurig bepaalde aan wie zijn ruim 120 titels moesten toevallen. De Spaans-Brugse koopliedenfamilie Prado en haar boekenbezit vormt het onderwerp van de bijdrage van A. Vandewalle. Ludo Vandamme beschrijft de theologische bibliotheek van het karmelietessenklooster Sion en de humanistische collectie van de Sint-Andriesabdij. De kapittelbibliotheken van Sint-Donaas, Sint-Salvator en Onze-Lieve-Vrouw worden behandeld door Alfons Dewitte en Dirk Imhof tenslotte belicht de boekhandel van Jacob Plante of Jacobus Plantius die nauwe contacten onderhield met Plantijn. Bestellingen kan men richten aan de Centrale Openbare Bibliotheek De Biekorf, Kuipersstraat 3, 8000 Brugge, 050/330050.

pjv

Leidse opstellen

In de reeks Leidse opstellen van de Stichting Internationaal Forum voor Afrikaanse, Vlaamse en Nederlandse Taal- Vertaal- Letter- en Geschiedkunde zijn inmiddels twee nieuwe delen verschenen. Als nummer 30 verscheen Zogenaamde politieke incorrectheid in Nederlandse literatuur. Ideologiekritiek in analyse van René Marres. Marres gaat daarin in op de kritiek van een aantal wetenschappers als Mieke Bal, Ernst van Alphen, Maaike Meijer die auteurs ervan beschuldigden dat zij seksistisch, racistisch, misogyn of iets dergelijks zijn. Marres gaat na of hun interpretaties kloppen met de feiten die de teksten bieden. De bundel kost ƒ33,95.

Facetten van Boendale. Literair-historische verkenningen van Jans Teestye en de Lekenspiegel (ƒ43,95) door Dirk C.J. Kinable is nummer 31 van de reeks. Het boek bestaat uit een inleiding en zes studies, waarin de beide werken centraal staan en bestudeerd worden in hun relatie tot hun maatschappelijke en literaire context.

De boeken kunnen besteld worden bij Internationaal Forum, Paul Krugerstraat 40, 2312 zd Leiden. Men kan ook donateur worden van Internationaal Forum voor ƒ45,- per jaar. Donateurs ontvangen een korting op boekaankopen en ontvangen het Internationaal Forumnieuws gratis thuis.

Kinderboekenmuseum

In het Kinderboekenmuseum zijn vanaf oktober 1998 veel nieuwe kinderboeken, manuscripten en bijzondere illustraties te zien. In de vaste opstelling van het museum, bestaande uit een vijftiental kabinetten met thema's als verliefdheid, dieren, geschiedenis, de bijbel, de dood en sprookjes, zijn ook tal van bijzondere voorwerpen tentoongesteld, zoals de griezelhand van Bies van Ede en het

[p. 388]

‘spinnevrouwtje’. Kinderen kunnen ook, als ze een beetje moe zijn van het rondsnuffelen, een boek pakken en wegzinken in de kussens om lekker te gaan lezen.

Het museum heeft voorts afzonderlijke lessen ontwikkeld voor midden- en bovenbouw en brugklassen en voor de onderbouw. Voor de midden- en bovenbouw en de brugklassen bestaat het programma uit een inleiding en een begeleide rondgang door het museum met allerlei opdrachten. De duur hiervan is ongeveer anderhalf uur. Voor de onderbouw is er een programma van ongeveer een uur, waarin na een inleiding wordt voorgelezen en een korte rondleiding wordt gegeven.

Vanaf januari 1999 kan men intekenen op de geheel nieuwe museumles voor de onderbouw. Voor deze museumlessen kan men de klas telefonisch aanmelden bij Carina Brummel (070-3339605). Men wordt verzocht om per klas met minimaal drie begeleiders de tentoonstelling te bezoeken. Vanuit het museum is steeds een begeleider aanwezig.

Het Kinderboekenmuseum maakt deel uit van het Letterkundig Museum en is op dinsdag tot en met vrijdag geopend van 10.00 tot 17.00 u. en in het weekend van 12.00 tot 17.00 u.

gvb

Slauerhoff; dichter op zee

Van 2 september 1998 tot en met 3 januari 1999 organiseert het Nederlands Scheepvaartmuseum Amsterdam een expositie over de schrijver, dichter en scheepsarts J.J. Slauerhoff (1898-1936). De aanleiding hiervoor is zijn honderdste

J.J. Slauerhoff.

geboortedag, op 14 september 1998. De expositie geeft een beeld van het leven van Slauerhoff tijdens de jaren 1924-1935 en de exotische oorden die de inspiratie vormden voor zijn geschriften. Een vijftigtal unieke en zelden eerder getoonde foto's, afkomstig uit een privéverzameling, vormen de leidtaad voor de expositie. Een aantal van die foto's is door Slauerhoff zelf gemaakt.

Voor informatie kan men zich wenden tot: Nederlands Scheepvaartmuseum Amsterdam, Kattenburgerplein 1, 1018 kk Amsterdam, 020-5232222 of fax [phone].

angelina hansman

Expositie Frans Kellendonk

Tot en met 28 maart 1999 is in het Letterkundig Museum een tentoonstelling te zien over Frans Kellendonk (1951-1990) onder de titel Oprecht veinzen. Voor deze expositie is uit zijn literaire nalatenschap een rijke selectie gemaakt van handschriften, documenten, foto's en schilderijen. Boeken en bijzondere objecten uit zijn bezit geven een beeld van zijn leven en zijn werk: Het tekenende en schrijvende kind van de jaren vijftig, de gymnasiumleerling van het Nijmeegse Dominicuscollege, de student anglistiek die onder meer stelling neemt tegen De Rooie Flikkers, de wetenschapper die jong promoveert en tijdelijke betrekkingen aan verschillende universiteiten bekleedt, de onafhankelijke schrijver die van zijn pen leeft, redactielid is van De Revisor, reist en doceert in de Verenigde Staten, Rusland en Duitsland, de begenadigde vertaler van onder meer werk van Henry James, Wyndham Lewis, Laurence Sterne, Thomas de Quincey en Joseph Brodsky. Bovendien was Kellendonk een spreker die zijn eigenzinnige mening in talloze lezingen uitdroeg, zoals hij dat ook deed in zijn vele interviews. Een grote verzameling portretfoto's en een serie portretschilderijen geven een beeld van de eigenzinnige persoonlijkheid die hij was.

In samenwerking met uitgeverij J.M. Meulenhoff heeft het Letterkundig Museum veel materiaal gebruikt voor een deel in de reeks Schrijversprentenboeken, met een bio- en bibliografie en met een aantal essays van onder meer Arnold Heumakers, Bas Heijne, W. Bronzwaer, Paul van Tongeren en Hugo

[p. 389]

Frans Kellendonk door Kees Knopper.

Brandt Corstius. In de videoreeks Schrijvers in Beeld van het Letterkundig Museum verscheen voorts een documentaire over Frans Kellendonk, die in het museum te zien zal zijn en die te koop wordt aangeboden voor ƒ49,50.

Het Letterkundig Museum is geopend van dinsdag tot en met vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur en op zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur. Als contactpersonen voor het museum treden op Aagtje Smid (070-3339632) of Aafke Boersma (070-33399620).

gvb

Nieuwtjes

h.h. ter balkt heeft de Constantijn Huygensprijs 1998 gekregen voor zijn gehele oeuvre. De prijs bedraagt tienduizend gulden.

De neerlandicus ton brandenbarg -hij promoveerde in 1990 bij Herman Pleij op Heilig familieleven: verspreiding en waardering van de historie van Sint-Anna in de stedelijke cultuur in de Nederlanden en het Rijnland aan het begin van de moderne tijd (15de-16de eeuw) - is per eind oktober 1998 benoemd tot secretaris van de Raad voor Cultuur. Ruim zes jaar was hij directeur van het Museum Meermanno-Westreenianum/Museum van het Boek in Den Haag.

De achtste en laatste nominatie voor de eci-prijs voor Schrijvers van Nu is h.m. van den brink. De jury selecteerde zijn boek Over het water voor opname in de langstlopende literaire reeks van het Nederlands taalgebied, Schrijvers van Nu. Daarmee werd de auteur genomineerd voor de op 4 februari 1999 uit te reiken prijs.

Het boekenweekessay van 1999 zal worden geschreven door remco campert en jan mulder. Het duo is mede bekend door de dagelijkse rubriek in de Volkskrant onder de naam CaMu. Het essay zal echter niet onder deze naam verschijnen. In de boekenweek van 1999, die duurt van 10 tot 29 maart, zal speciale aandacht worden geschonken aan de relatie tussen ouders en kinderen in de literatuur. Het boekenweekgeschenk wordt geschreven door connie palmen.

Per 1 januari 1999 wordt hugo brandt corstius gasthoogleraar aan de letterenfaculteit van de Katholieke Universiteit Brabant om colleges te geven over het thema ‘bewustzijn’.

In het Mondriaanhuis in Amersfoort is vanaf 6 september de tentoonstelling over theo van doesburg te bezichtigen. Naast het schilderen schreef Van Doesburg ook gedichten onder het pseudoniem I.K. Bonset. De kern van de expositie bestaat uit een reeks gedichten die op posterformaat zijn uitgevoerd. Ook komt de visie van Piet Mondriaan op Van Doesburgs literaire activiteiten aan de orde. De tentoonstelling werd voorbereid door het Instituut Nederlands Abstract Transformation of the Card Players, Theo van Doesburg van de Katholieke Universiteit Nijmegen en werd door het Mondriaanhuis aangevuld met documentair materiaal als foto's en correspondentie. De expositie duurt tot 10 januari. Mondriaanhuis, Kortegracht ii, 3811 kg

[p. 390]

Amersfoort. di/vr 10.00-17.00 uur, za/zo 14.00/17.00.

Het Prins Bernhard Fonds heeft het Charlotte Köhlerstipendium 1998 toegekend aan arnon grunberg voor zijn essaybundel De troost van slapstick. Het stipendium bedraagt vijftienduizend gulden.

Op de Annie M.G. Schmidtleerstoel in Leiden is als eerste bijzonder hoogleraar jeugdliteratuur voor een periode van vijf jaar benoemd dr. helma van lierop, universitair docent aan de kub te Tilburg. Mevrouw van Lierop is ook voorzitter van de Stichting ter bevordering van de studie van de kinder- en jeugdliteratuur en redacteur van Literatuur zonder Leeftijd.

Het Prins Bernhard Fonds heeft de vijfjaarlijkse Charlotte Köhlerprijs toegekend aan willem g. van maanen voor zijn verhalenbundel Vrouw met Dobermann (1997). De prijs bedraagt veertigduizend gulden.

De Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde te Gent heeft op 1 juli 1998 de Maurice Gilliamsprijs 1994-1997 toegekend aan gwij mandelinck voor zijn bundel De overval.

Bij uitgeverij nblc is de kalenderaffiche Literair Cultureel 1999 uitgebracht. Allerlei activiteiten die een relatie met literatuur hebben zijn hierop terug te vinden. Actuele informatie is ook dagelijks te vinden in de Literaire agenda op internet van het nblc (www.nblc.nl).

Aan kees ouwens is de Herman Gorterprijs 1998 toegekend voor zijn dichtbundel Van de verliezer & de lichtbron. De prijs van het Amsterdamse Fonds voor de Kunst bestaat uit een geldbedrag van vijftienduizend gulden.

De Gouden Zoen 1998 is in het Amsterdamse Felix Meritis toegekend aan anne provoost voor haar derde jeugdboek De Roos en het Zwijn, gebaseerd op het sprookje De Schone en het Beest. De prijs is bestemd voor het beste jeugdboek voor kinderen van 12 tot en met 15 jaar. Provoost ontving een legpenning en een bedrag van drieduizend gulden. Eerder door haar gewonnen prijzen zijn o.a. de Boekenleeuw, de Gouden Uil, de Woutertje Pieterse Prijs en een Zilveren Griffel.

De Stichting Lezen heeft besloten tot het instellen van een bijzondere leerstoel bij de Faculteit der Letteren aan de Universiteit Utrecht. Het bestuur van de stichting heeft dr. d.h. schram per 1 september 1998 benoemd tot bijzonder hoogleraar met leesbevordering als leeropdracht. Hij zal onder meer onderzoek verrichten naar het leesgedrag van adolescenten en onderwijs geven in het vakgebied Literatuurwetenschap.

Aan de bibliograaf paul valkema blouw is bij gelegenheid van het verschijnen van zijn magnum opus, de Typographia Batava 1541-1600; repertorium van boeken gedrukt in Nederland tussen 1541 en 1600, op 4 september 1998 door de rector magnificus de sta-penning van de Universiteit van Amsterdam uitgereikt.

De Anjerfonds-Anna Blamanprijs ter waarde van 12.500 gulden krijgt de Rotterdamse dichter theo verhaar voot zijn hele oeuvre. Deze prijs is bestemd voor auteurs in het Rijnmondgebied.

Als nieuwe stagiaire van de nieuwsredactie van Literatuur is per 1 september 1998 aangesteld mevrouw juul verheijen. Zij volgt mevrouw Angelina Hansman op, die een jaar lang die functie heeft vervuld.

De Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde te Gent heeft op 1 juli 1998 de Nestor de Tièreprijs 1996-1997 toegekend aan eric de volder voor zijn toneelstuk Polderkoorts.

Tot lid van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde te Gent is op 1 juli 1998 verkozen de taalkundige em. prof. dr. sera de vriendt op de door het overlijden van dr. M. Gysseling vrijgekomen plaats.

*****

Op 25 juli 1998 overleed te Amsterdam sal santen (* 3 augustus 1915 te Amsterdam). Santen, stenograaf bij Het Vrije Volk, werd bekend als revolutionair door een proces in 1960 over vervalste papieren voor Algerijnse vrijheidsstrijders. Pas in 1994 publiceerde hij daarover zijn Dapper zijn omdat het moet. Als auteur was hij bekend geworden door zijn late debuut Jullie is jodenvolk (1969), gevolgd door een aantal andere werken die alle autobiografisch van aard zijn en gesitueerd zijn in het joods-socialistische milieu.

Op 29 juli 1998 overleed op 47-jarige

[p. 391]

leeftijd te Antwerpen gregie de maeyer, auteur en illustrator van kinderboeken. Zijn bekendste boek, over pesten op school, verscheen in 1996: Juul.

Op 12 augustus 1998 overleed te Amsterdam guus vleugel (*Goes 29 april 1932), dichter (onder het pseudoniem Guus Valleide), toneelschrijver en auteur van geruchtmakende teksten voor o.a. cabaret Lurelei met Jasperina de Jong, die ook daarna nog veel van zijn liedjes zong. Een proces wegens majesteitsschennis in 1966 ging uiteindelijk niet door. Samen met Ton Vorstenbosch schreef hij nog onlangs het toneelstuk Srebrenica!

Op 14 september 1998 overleed te Amsterdam drs. robbert nicolaas de jong (*27 juli 1967 te Leiden), assistent in opleiding bij de Opleiding Nederlands van de Vrije Universiteit. Rob de Jong had zijn proefschrift over de receptie van de Franse literatuur in Nederland tussen 1870 en 1900 bijna voltooid.

Op 18 september 1998 overleed te Grimaud (Frankrijk) prof. dr. henri (hans) albert gomperts (*26 december 1915 te Amsterdam), emeritus hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde te Leiden (1965-1981). Zijn belangrijkste gedichten werden gebundeld in Dingtaal (1939). Zijn essaybundel Jagen om te leven (1949) werd bekroond met de Wijnaendts Franckenprijs. In 1959 verscheen De schok der herkenning, een bundel essays waarin hij naging wat de verhouding was van een aantal auteurs tot de door hen bewonderde voorbeelden. Zijn Leidse intreerede (1966), De twee wegen van de kritiek, lokte in structuralistische en formalistische kringen felle kritiek uit.

Agenda

Zie voor de Literaire Agenda van het nblc de BiblioWeb-site: http://www.nblc. nl.

Voor inlichtingen betreffende de agenda kan men contact opnemen met het nblc, Jef van Gool, Franck Hockx of Dick Welsink, postbus 43300, 2504 ah Den Haag (tel: [phone]/175).