Literatuur. Jaargang 15

[p. 109]

literatuur-nieuws

Hoe weerloos is het boek in de vrije markt?

Wie in Nederland een boek koopt, hoeft niet langs verschillende winkels om de prijs te vergelijken. Elk boek heeft een vaste prijs. Al jaren is over deze kwestie een discussie gaande. Veel economen vinden dit principe indruisen tegen de regels van de vrije concurrentie. Ze zien het als een soort subsidie waarbij de prijs van moeilijk verkoopbare boeken kunstmatig laag gehouden wordt. Zo zou de elite die zo graag deze boeken leest, de kosten afwentelen op de massa. Aan de andere kant wordt gezegd dat de vaste boekenprijs een zegen is voor de literatuur. Wanneer supermarkten bestsellers voor een lagere prijs zouden mogen verkopen, verliezen de gewone boekhandels klanten. Ze kunnen hun hoofd niet meer boven water houden en de minder gemakkelijk verkoopbare boeken, in de discussies meestal aangeduid als ‘de dichtbundel’, zal nergens meer te koop liggen of tegen een absurd hoge prijs.

De werkgroep Boekwetenschap van de Leidse universiteit organiseerde in het najaar een rondetafelbijeenkomst waarbij enkele deskundigen waren uitgenodigd om over dit onderwerp te debatteren. Niet dat er een actuele aanleiding is. Zojuist hebben de overheid, de uitgevers en de boekhandelaren afgesproken die vaste boekenprijs tot 2004 te handhaven. Die afspraak maakt het aantrekkelijk om eens wezenlijk op dit thema in te gaan, dacht men bij de werkgroep.

Even leek het erop dat de discussie vrij saai zou worden. Wie kan er nou tegen bescherming van het boek zijn? De Engelse uitgever John Calder hield een gloedvol betoog vol retoriek waarin hij stelde dat voor Engeland het afschaffen van de vaste boekenprijs een ramp is. Als een laatste der Mohikanen vocht hij de maatregel tot in de rechtszaal aan. Tot nu toe zonder succes.

Ook in Frankrijk en Zweden is volgens Calder aangetoond hoe slecht het loslaten van de boekenprijs is. ‘Veertig procent van de mensen bepaalt de keuze van het boek pas nadat ze in de boekhandel hebben rondgesnuffeld. Dat is een soort extra service die verdwijnt’, aldus Calder. ‘Wie houdt van een geciviliseerde samenleving, moet de vaste boekenprijs handhaven.’

Die mening vond geen gehoor bij Arjo Klamer, hoogleraar kunst en economie uit Rotterdam. ‘De waarde van het boek is weerloos in de vrije markt’, meende hij. Het is oneigenlijk om iets meetbaars (de prijs van het boek) te koppelen aan iets onzeglijks (de liefde voor de cultuur). Daarom moet die koppeling er niet zijn. Een boekhandel voor liefhebbers moet drijven op giften. ‘Put your money where your mouth is’, stelde Klamer. Laurens van Krevelen, directeur van uitgeverij Meulenhoff en voorzitter van de Koninklijke Vereniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels, vond dit maar een naïef standpunt. ‘Er is een verschil tussen de praktijk en de ideologie. De praktijk leert dat de vaste boekenprijs goed werkt. In Frankrijk en Zweden is aangetoond hoe slecht het loslaten ervan is. De Zweedse overheid moest de eigen literatuur extra gaan subsidiëren omdat er anders niets van over zou blijven. Bovendien blijkt uit een onderzoek dat 65 procent van de Nederlanders het wel prettig vindt dat ze niet allerlei winkels afhoeven op zoek naar het goedkoopste exemplaar.’

De Amsterdamse econoom prof. dr. P. Uitermark had geen boodschap aan de buitenlandse voorbeelden. ‘Ik zie de zegeningen van de vaste boekenprijs niet’, zei hij, ‘op dit moment is het assortiment in de Nederlandse boekhandels hartstikke slecht. Dat neem ik waar. Het loslaten van de vaste boekenprijs zal geen nadelige gevolgen hebben. De boeken zullen eerder goedkoper worden. En dan heb ik het er wel voor over om verschillende boekhandels langs te lopen.’

Een jonge uitgeefster uit de zaal vreesde dat zij door het loslaten van de vaste boekenprijs haar boeken niet kwijt zou kunnen. ‘Hoe moet ik dat dan aanpakken?’, vroeg ze met een gevoel voor dramatiek. Klamer beaamde het probleem. Volgens hem had dit echter niets met de vaste boekenprijs te maken. ‘Ik denk dat jonge uitgevers naar alternatieven moeten zoeken. Ze kunnen gebruik maken van nieuwe technologieën zoals internet of hun boeken in kleinere oplagen verspreiden.’ De trorse Engelse uitgever Calder schudde teneergeslagen het hoofd. ‘De vaste boekenprijs ondersteunt de beginnende uitgever. Die steun is nodig. Toen ik als eerste schrijver Samuel Beckett introduceerde, kende niemand hem. Door de jaren heen heb ik een reputatie opgebouwd. De Nobelprijs voor Beckett in 1969 betekende een doorbraak. Nu heb ik 18 nobelprijswinnaars in mijn fonds waarvan 3 nobelprijswinnaars van de vrede. Dat lukte alleen dankzij de steun van de vaste boekenprijs.’

ries agterberg

Van Heine naar Brecht

Uitgever C.J. Aarts (Postbus 11671, 1001

[p. 110]

Illustratie uit Maar is het niet fraai geformuleerd?

gr Amsterdam) heeft het door hem geproclameerde Heinrich Heine-jaar 1997 afgesloten met de publicatie van aflevering 50 van het Heine-Bulletin en twee ftaai uitgegeven bloemlezingen. De bundel ‘klassieke citaten’ Maar is het niet fraai geformuleerd?, bijeengesprokkeld door C.J. Aarts en M.C. van Etten (Amsterdam, 1997; 48 blz.), bevat ‘een nagenoeg volledig overzicht van alle citaten uit het werk van Heinrich Heine die in de twintigste eeuw aan het Nederlandse culturele erfgoed werden toegevoegd’. M'n liefje wat wil je nog meer?, bijeengegaard door C.J. Aarts en M.C. van Etten (Amsterdam, 1997; 48 blz.), is een bloemlezing van 25 bekende gedichten van Heine, voorzien van Nederlandse vertalingen door onder andere Seth Gaaikema, Gerard den Brabander, Marko Fondse, Peter Verstegen en oudere vertalers als P.A. de Génestet, Adriaan van der Hoop en Jan Pieter Heije. Beide bundels worden vergezeld van begerenswaardige boekenleggers en briefkaarten.

Inmiddels heeft Kees Aarts 1998 uitgeroepen tot Bertold Brecht-jaar, hetgeen moge blijken uit het verschijnen, op ‘de eerste januari van het Bertold Brecht-jaar 1998’, van Bertold Brechts gedicht ‘Vergnügungen’, vergezeld van de vertaling daarvan door A. Marja uit 1962: Genoegens (Amsterdam, 1998; 4 blz.). Het is duidelijk dat de volgende uitspraak van Heine niet van toepassing is op het duo Aarts-Van Etten: ‘Hij had een groot idee van zichzelf, maar dat was ook zijn enig idee.’

pjv

Spel en spelen in de zestiende en zeventiende eeuw

Spel en spelen vormen nog niet lang een object van wetenschappelijk onderzoek. Dat geldt zeker voor de historische dimensie. Als uitgangspunt dient de omschrijving van Johan Huizinga, die in Homo ludens het spel karakteriseerde als een vrijwillige handeling, die los staat van het gewone leven, die beperkt is in tijd en ruimte en gebonden is aan vaste regels.

Alle vormen van spel zullen aandacht krijgen: gezelschapsspelen (kaarten, trictrac), spel met woorden (raadsels, emblemata, woorspelingen), het verband tussen feest en spel (carnaval, toernooien, kalenderfeesten), spel in beeld (kinderspelen, gezichtsbedrog), spel in de muziek (drinkliedjes), loterijen. Al deze spelsituaties kunnen in een bredere context van amusement, vrije-tijdsbesteding, feesten en sport worden gezet.

Naast historische, kunsthistorische en literair-historische zijn ook andere invalshoeken denkbaar. Al in de zestiende en zeventiende eeuw wetd bijvoorbeeld een relatie tussen spel, ontspanning en gezondheid gelegd, waarnaar thans medisch onderzoek wordt verricht. Aan het spel zit ook een economisch aspect, zowel voor de spelers - de professionalisering van onze tijd heeft wortels in het verre verleden - als voor de betalende of gokkende toeschouwers.

De zestiende en zeventiende eeuw vormen een periode waarin belangrijke veranderingen in spelen en speelcultuur inzetten. Door de scheiding tussen werk en vrije tijd nam de behoefte aan ontspanning, en dus aan spel, toe. Daarmee werd ook een economische vraag geschapen, waardoor onder meer de industriële

[p. 111]

speelkaartfabricage kon opkomen. Een tweede belangrijke ontwikkeling is de diversificatie van speelculturen. In de Middeleeuwen bestond nog een weinig verdeelde speelcultuur, daarna ontstaat bijvoorbeeld een scheiding tussen spelen van kinderen en van volwassenen.

Andere scheidslijnen die scherper worden, zijn die tussen stad en platteland, tussen verschillende landen, tussen elite en volk, tussen man en vrouw. Ook veranderen spelen zelf in de loop der tijd; het is interessant te zien of er bijvoorbeeld werd teruggegrepen op spelen uit de Oudheid.

Het congres krijgt een internationaal karakter. Er worden onder meer lezingen geven door Alessandro Arcangeli (Italië) en Peter Burke (Engeland). Er komt hiernaast ruimte voor de presentatie van resultaten en plannen met een voorlopig karakter. De organisatie is in handen van de Werkgroep xviie Eeuw (27 en 28 augustus 1998, Fac. Historische en Kunstwetenschappen, Erasmus Universiteit Rotterdam). Voorstellen voor lezingen (20 min.) worden (voor 1 april 1998) tegemoet gezien bij de congrescommissie. Rudolf Dekker (fhkw eur L3-063 Pb 1738, 3000 dr Rotterdam) (email: [e-mail]); na jan. '98: Pieter Spierenburg (zelfde adres, email: [e-mail])

paul koopman

Rederijkers

Op 1 januari 1998 gaat in het kader van de Vlaams-Nederlandse samenwerking aan de Universiteit Gent (ug) en de Vrije Universiteit Amsterdam (vua) een onderzoeksproject van start onder de titel ‘Rederijkers: conformisten en rebellen. Literatuur, cultuur en stedelijke netwerken (1400-1650)’. De uitvoerders zijn de promovendi-historici drs. Anne-Laure van Bruaene (ug) en drs. Arjan van Dixhoorn (vua) en de postdoc-literatuurhistoricus dr. Bart Ramakers (vua), die tevens de rol van coördinator vervult. Het project wordt begeleid door de twee aanvragers, prof, dr. Hilde de Ridder-Symoens (ug/vua) en prof. dr. Marijke Spies (vua), door prof. dr. Dirk Coigneau (ug) en prof. dr. Willem Frijhoff (vua). Het project verbindt onderzoeksvragen van historici en literatuurhistorici met als doel meer inzicht te krijgen in de betekenis van de rederijkerij voor de literaire, culturele en sociale geschiedenis van de Nederlanden.

Het onderzoek volgt twee lijnen, een maatschappelijke en een culturele. De twee promovendi concentreren zich op de maatschappelijke aspecten. Zij verrichten institutioneel en prosopografisch onderzoek. De een richt zich op de zuidelijke, de ander op de noordelijke Nederlanden. In de eerste plaats zullen ze een repertorium van rederijkerskamers samenstellen en een verzameling aanleggen van kamergeschiedenissen, reglementen en andere publicaties met institutionele en prosopografische relevantie. Uiteraard gaan ze ook op zoek naar nog ongepubliceerd materiaal. Op basis van alle gegevens maken ze een analyse van de verspreiding van rederijkerskamers, zowel synchroon als diachroon. Daarnaast bestuderen ze de samenstelling, organisatie en activiteiten van rederijkerskamers. Naast institutioneel onderzoek in de breedte is het de bedoeling, mede op basis van bewaard gebleven ledenlijsten, prosopografisch onderzoek in de diepte te verrichten. In dit verband wordt gekeken naar de sociale, professionele, religieuze en intellectuele achtergrond van rederijkers, hun relaties met bestuurders, drukkers en humanisten. Hiervoor wordt een repertorium van rederijkers samengesteld.

De postdoc concentreert zich op de literaire en culturele aspecten van de rederijkerij. Hij zal onderzoek verrichten naar rederijkers en toneel in de stad Haarlem. Zijn belangrijkste bron vormt de collectie rederijkersspelen in het archief van de rederijkerskamer ‘Trou Moet Blijcken’, waartoe spelen uit Haarlem zelf behoren, maar ook spelen uit de omliggende steden en uit de zuidelijke Nederlanden. Doel van het onderzoek is inzicht te krijgen in de betekenis van rederijkers als literatuurvernieurwers en als middelaars van denkbeelden op uiteenlopend terrein. Dit tegen de achtergrond van een concrete lokale cultuur. Op basis van archivalia zal studie worden gemaakt van het toneelleven in Haarlem. Daarnaast worden de poëticale eigenschappen van de spelen bestudeerd, hun structuur en mise-enscène, en vindt een thematische analyse van hun inhoud plaats. Bijzondere aandacht zal worden geschonken aan de spelen van Lauris Jansz. De nadruk zal liggen op de rol van deze rederijker als cultureel intermediair. Het is de bedoeling het project af te sluiten met een congres over de rederijkersstudie.

paul koopman

Twee eeuwen herdrukt

G.J. van Bork & N. Laan (red.), Twee eeuwen literatuurgeschiedenis 1800-2000. Poëticale opvattingen in de Nederlandse

[p. 112]

literatuur. Amsterdam: Uitgeverij C.J. Aarts, 2e druk, 1997, 317 blz., ISBN 90 6187 653 2, ƒ 39,50.

De poëticale literatuurgeschiedenis met nadruk op de opeenvolging van literaire opvattingen, samengesteld door medewerkers van eertijds de Vakgroep en momenteel de Leerstoelgroep Moderne Nederlandse Letterkunde van de Universiteit van Amsterdam, was al enige jaren niet meer verkrijgbaar. Het was dientengevolge een uitstekend idee om dit voor de student en andere geïnteresseerden onmisbare overzicht uit 1983 opnieuw op de markt te brengen. Uitgeverij C.J. Aarts heeft het geheel in een fleurig nieuw omslag gestoken en de titel van de le druk gespecificeerd door aan te geven dat de twee eeuwen de periode 1800-2000 beslaan. Deze inhoudelijk niet gewijzigde herdruk van de eerste druk uit 1983 (bibliografisch gezien is dit eigenlijk een 3e, gewijzigde, oplage na een niet als zodanig aangeduide ‘bijdruk’ van Wolters-Noordhoff uit 1991) zou men als prospectieve literatuurgeschiedschrijving kunnen bestempelen.

Het gehele (toenmalige) docentencorps van Moderne Letterkunde behandelt de volgende onderwerpen: Nico Laan de diverse opvattingen over literatuurgeschiedenis (positivisme, Geistesgeschichte, marxisme, formalisme, structuralisme, receptietheorie, literatuursociologie), Wim van den Berg, George Vis en Marita Mathijsen romantiek en realisme, Enno Endt de dichtkunst voor en van Tachtig, Bernt Luger en Guido Lodders het naturalisme, Hans van den Bergh en Henk Prëpper het symbolisme, Jan Fontijn en Inge Polak het modernisme, Leo Ross de jaren '30, Frans de Rover het verhalend proza na 1945, Klaus Beekman, Gerard de Vriend en Anthony Mertens de experimentelen van na 1945, en Tom van Deel de poëzie van '70 en '80.

Alle onderdelen zijn voorzien van uitvoerige literatuuropgaven; het geheel is ontsloten door een register op persoonsnamen en tijdschrifttitels. Het boek is uitsluitend verkrijgbaar voor de prijs van ƒ 39,50 door het af te halen in de winkel van het P.C. Hoofthuis (geopend ma.- vr. 10-14 uur) van de Faculteit der Geesteswetenschappen, Spuistraat 134 te Amsterdam.

pjv

Leeftijdsdiscriminatie afgeschaft

De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (knaw) hanteert in het vervolg niet meer de leeftijdsgrens van veertig jaar voor het aanstellen van promovendi en postdocs. Dit besluit volgt op een uitspraak van de Commissie Gelijke Behandeling die concludeerde dat leeftijdsgrenzen nadelig uitpakken voor vrouwen, omdat zij hun loopbaan vaker zouden onderbreken om kinderen te krijgen en te verzorgen. De commissie deed uitspraak na een klacht van het Nederlandse Genootschap Vrouwenstudies en de Groningse hoogleraar R. Griffith. De knaw is het weliswaar niet eens met deze uitspraak, maar om gerechtelijke stappen te voorkomen, is besloten het leeftijdscriterium niet meer te hanteren.

Ook het algemeen bestuur van nwo heeft besloten het beleid te wijzigen. Als een promovendus postdoc bij nwo solliciteert, geldt geen leeftijdsgrens meer. De gebiedsbesturen van nwo mogen wel de voorwaarde hanteren dat tussen de afstudeer- dan wel promotiedatum en de aanvang van de aanstelling bij nwo niet langer dan een bepaalde periode verstreken is. Op dit moment is nog niet bekend welk beleid het Gebiedsbestuur Geesteswetenschappen voert in dit opzicht. Als een promovendus of postdoc met steun van nwo wordt aangesteld bij een universiteit, kunnen eventueel wel leeftijdscriteria worden gehanteerd, mits deze voldoende worden gemotiveerd. nwo werkt nu aan een zogenaamde zorgclausule, waarin geregeld wordt dat er bij toepassing van deze criteria rekening gehouden wordt met de periode waarin sollicitanten na hun afstudeerdatum of promotie de zorg voor kinderen op zich hebben genomen. Meer informatie over deze wijzigingen zal staan in de gids van het Gebiedsbestuur Geesteswetenschappen die waarschijnlijk in maart 1998 uitkomt.

paul koopman

Hollandse hoogte

Gedateerd op zomer 1997 verscheen vorig jaar het dubbelnummer 23-24 van het Bulletin Stichting Drukwerk in de Marge, onder de titel Hollandse hoogte samengesteld door Mathieu Lommen. Alles draait in deze aflevering uiteraard om drukletters. Er is een bijdrage van Frank E. Blokland over ‘Digitale fontproductie’, van Fred Smeijers over ‘De Renard, een eigenzinnige revival’, van Marja Keyser over ‘Een letterzetstertje van negen jaar; letterzettende vrouwen vóór 1900’, van Matheiu Lommen over ‘Amsterdamse lettergieterijen in de

[p. 113]

twintigste eeuw’ en van Jan Tholenaar ‘Over het verzamelen van letterproeven’. Met name de bij dit laatste artikel behorende losse bijlagen zijn een fantastische lust voor het oog. Tholenaar heeft daarvoor een keuze gemaakt uit zijn gigantische collectie letterproeven (‘een van de grootste particuliere collecties letterproeven ter wereld’, volgens Casper Gijzen in zijn inleiding bij het artikel van Tholenaar), welke keuze in prachtige veelkleurendruk is uitgevoerd door offsetdrukkerij Jan de Jong te Amsterdam.

Verder bevat Hollandse hoogte twee interviews van Gerrit Jan de Rook met respectievelijk Jo Peters van Uitgeverij Herik en grafisch ontwerper Piet Gerards, de afleveringen 12 (Beijing) en 13 (Milaan) van de serie over grafische musea door Frans A. Janssen, en een zestiental recensies van boeken over boeken en typografie.

Men kan in het bezit komen van het bulletin door contribuant te worden van de Stichting Drukwerk in de Marge door ƒ 50,- te storten op giro 3410420 van de penningmeester van de stichting te Amsterdam, welk lidmaatschap ook de Nieuwsbriefoplevert, alsmede de Bibliografie van marginale uitgaven. Nr. 23-24 is ook los verkrijgbaar voor de prijs van ƒ 39,50 in Minotaurus Boekwinkel, Sint Antoniesbreestraat 3 D, Amsterdam (open: dinsdag t/m vrijdag 13.30-17.30 uur; zaterdag 13.30-17 uur).

pjv

Typografische meesterwerken

Onder auspiciën van de Dr. P.A. TieleStichting zal, in samenwerking met de Leerstoelgroep Boek- en Informatiewetenschap van de Universiteit van Amsterdam, in april 1998 een serie lunchlezingen worden georganiseerd onder de titel ‘Typografische meesterwerken’.

Prof. dr. F.A. Janssen zal vier beroemde boeken bespreken en daarbij naast een samenvatting van de bekende feiten ook nieuwe gezichtspunten presenteren. De lezingen zullen worden geïllustreerd door dia's, terwijl ook een exemplaar van de oorspronkelijke uitgave getoond zal worden. Het programma is als volgt: 7 april - Poliphilus: Francesco Colonna, Hypnerotomachia Poliphili (Venetië, Aldus Manutius, 1499).

14	april - Psalmen: Quincuplex Psalterium (Parijs, Henri Estienne, 1509).
21	april - Vesalius: Andreas Vesalius, De humani corporis fabrica (Bazel, Johannes Oporinus, 1543).
28	april - Vergilius: Vergilius, Bucolica, Georgica et Aeneis (Parijs, Pierre Didot, 1799).

Tijd: steeds van 12.15 tot 13.15 uur. De lezingen zijn gratis toegankelijk voor contribuanten van de Tiele-Stichting, leden van de Werkgroep van Huffel, studenten van de Leerstoelgroep Boeken Informatiewetenschap van de UvA en verder voor alle belangstellenden, voor zover de beschikbare ruimte dat toelaat. Plaats: Doelenzaal in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam, Singel 425, 1012 wp Amsterdam.

Inlichtingen: 020-525.2294 of 2050. Bij geen gehoor: 0546-813767.

hannie van goinga

Roots and Rituals

Van 20 tot 25 april 1998 zal het zesde congres van de Société Internationale d'Ethologie et de Folklore (sief) gehouden worden in het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam. Het thema van het congres is Roots and Rituals: Managing ethnicity. In dit congres gaat de aandacht uit naar de tegenbewegingen die opgeroepen worden door de globalisering. Omdat de globalisering als bedreigend wordt ervaren, krijgen in onze posttraditionele samenleving juist tradities weer een volkomen nieuwe, bijna mystieke status. Door de nadruk te leggen op ethniciteit, de wortels van het eigen bestaan en wat daarmee samenhangt, wordt de mens in staat gesteld tegen de globalisering in een eigen identiteit veilig te stellen. Op het congres zullen de nieuwe gezichten van etniciteit en hun functies uitvoerig worden belicht.

De voertalen op het congres zijn Frans, Duits en Engels. Voor informatie over het programma kan men zich wenden tot:

Ton Dekker, P.J. Meertens-Instituut, Postbus 19888, 1000 gw Amsterdam. Tel. [phone].

Om zich op te geven voor het congres moet men zich wenden tot de vu Conference Service, De Boelelaan 1105, 1081 hv Amsterdam. Tel. [phone]

a. hansman

Nieuw tijdschrift: Liter

Er is beweging op de christelijke-tijdschriftenmarkt. De tijdschriften Bloknoot, christelijk literair tijdschrift en Woordwerk gaan fuseren. Uit beide redacties is een nieuwe redactie geformeerd die vanaf 1998 het tijdschrift Liter gaat leiden. De redacteuren zijn Rien van den Berg, Steven van der Gaauw, Gerda van de Haar, Tjerk de Reus, Hans

[p. 114]

Werkman en Dirk Zwart. Daarnaast komen er ‘redactionele adviseurs’ voor specifieke deelgebieden: Teunis Bunt (poëzie), Henk Knol (poëzie), Jac. Schaeffer (essays), Pieter van der Vliet (historische letterkunde) en Ronald Westerbeek (verhalend proza).

Voordat het zover is moet Bloknoot een inhaalslag uitvoeren, want in oktober 1997 was dit tijdschrift nog met nr. 18, het novembernummer van 1996 bezig, een themanummer van Dirk Zwart: De gereformeerde bietebauw. Ontmoeting 1946-1964 (104 blz.; ƒ 20,-; ills.). Het bevat een historiografie van 17 jaargangen Ontmoeting, letterkundig en algemeencultureel maandblad, opgericht door uitgever-eindredacteur D. van der Stoep, C. Rijnsdorp en P.J. Risseeuw. Dirk Zwart beschrijft met vaart de idealen van dit tijdschrift, maar ook de frustraties en gereformeerde bietebauw (spookverschijning). Jan H. de Groot, K. Heeroma, Okke Jager, Inge Lievaart, J.W. Schulte Nordholt en Jacoba Vreugdenhil zijn naast tientallen anderen opgenomen in het overzicht van auteursnamen, waarin men bijvoorbeeld ook Hans Andreus, Aad Nuis en R.L.K. Fokkema tegenkomt. Het themanummer zelf heeft ook een index.

Het laatste nummer van Bloknoot (nr. 22) moet een themanummer over Ad den Besten worden, onder redactie van Tjerk de Reus. Het besteladres is: Bloknoot, Noordsingel 51a, 3035 ej Rotterdam, 010-4666862.

pjv

Neerlandica Wratislaviensia

Met enige vertraging bereikte ons jaargang viii (1995) van Neerlandica Wratislaviensia (288 blz.), het neerlandistische jaarboek van de Universiteit van Wroclaw, aflevering 1774 van de Acta Universitatis Wratislaviensis. De redacteuren Norbert Morciniec en Stanislaw Predota hebben negentien artikelen over letter- en taalkunde bijeen weten te brengen en een viertal boekbesprekingen. De letterkundige bijdragen zijn van M. Vogel (over Annie Schmidt, Nel Noordzij, Hella Haasse en de literaire canon), B. Kalla (over de romantiek in Nederland en Polen), J. Koch (over de Minnebrieven van Multatuli), L.R.G. Decloedt (over koning Albert in de Vlaamse letteren), M. de Smedt (over de brieven van Eugeen Zetternam aan Jan van Beers), A. Frank (over de zeventiende-eeuwse bibliofiel Albrecht von Sebisch) en P.J. Verkruijsse (over de neerlandistische heuristiek).

In de taalkunderubriek plaatst Z. Klimaszewska kanttekeningen bij de Poolse vertaling van Claus' Het verdriet van België. S. Kiedron bespreekt het boek van E. Groeneboom-Draai over de Rotterdamse woelreus. Het jaarboek wordt afgesloten met een overzicht van neerlandistische scripties aan de Universiteit van Wroclaw uit de periode 1977-1993, samengesteld door S. Predota en A. Foriasz.

gvb

Vakbonds Museum

Het Nationaal Vakbonds Museum in Amsterdam verzorgt regelmatig lezingen, excursies, muziekuitvoeringen, filmvoorstellingen en stadswandelingen. Daarbij zijn ook veel lezingen over of voordrachten van literair werk. Zo trad op 8 februari jongstleden Elsbeth Etty op met een lezing over Henriëtte Roland Holst en is op 22 maart een programma met muziek en voordracht naar aanleiding van het twintigste sterfjaar van Louis Paul Boon.

Het programma voor de rest van 1998 ziet er als volgt uit: op 10 mei treedt Geert Mak op met een lezing over ‘Het drievoudig mirakel van Amsterdam’. Milo Anstadt vertelt op 7 juni over zijn laatste roman. Onder de titel ‘De kip en de soep’ zal Frans Pointl op 4 oktober een inleiding houden over zijn werk. Ongetwijfeld zal ook de lezing van Max van Rooy over zijn grootvader Hendrik Petrus Berlage, waarover hij een biografie voorbereidt, voor neerlandici interessant zijn. Max van Rooy treedt op 8 december 1998 op.

Alle onderdelen van dit programma beginnen op de genoemde data om 14.00 u. Voor nadere inlichtingen of reserveringen kan men bellen naar nummer 020-6241166 of faxen naar nummer 020-6237331. Via die nummers is ook een volledig programmaboekje verkrijgbaar. Het Vakbonds Museum is gevestigd in de Henri Polaklaan 9, 1018 cp Amsterdam.

gvb

Index op Quaerendo

Op het Engelstalige Nederlandse boekhistorische tijdschrift Quaerendo; a quarterly journal from the Low Countries devoted to manuscripts, and printed books verscheen van de hand van A.C. Schuytvlot een Cumulative contents & index to volumes I (1971) to 25 (1995) (Leiden etc.:

[p. 115]

Koninklijke Brill, 1997; 145 blz.). Deze publicatie bevart 1) een overzicht van de artikelen, alfabetisch op auteur; 2) een index op namen, onderwerpen en titels uit de rubrieken ‘Varia bibliographica’ en ‘Notes and news’; 3) een overzicht van recensies en signalementen, alfabetisch op besproken auteur en 4) een overzicht van aangekondigde en besproken tentoonstellingen, alfabetisch op plaatsnaam en daarbinnen alfabetisch op instelling en chronologisch.

Uitgever, redactie en uiteraard samensteller van deze index weten zich verzekerd van de dank van diegenen die regelmatig dit tijdschrift raadplegen met zijn artikelen van blijvende waarde van auteurs als Elly Cockx-Indestege, Anthony R.A. Croiset van Uchelen, Lotte Hellinga, Frans A. Janssen, Herman de la Fontaine Verwey, Bert van Selm, Anna Simoni en Paul Valkema Blouw.

pjv

Nieuwtjes

Dr. marjan schwegman is benoemd tot bijzonder hoogleraar Vrouwenstudies aan de Faculteit Letteren van de Universiteit Utrecht. Zij aanvaardde haar ambt op 23 januari jongstleden met het uitspreken van de oratie ‘De Prima Donna. Over exemplatische vrouwenlevens’.

Het in oktober 1997, kort na het overlijden van hoofdredacteur Herman de Coninck ter ziele gegane Nieuw Wereldtijdschrift schijnt weer een nieuwe kans te krijgen. De Nederlandse uitgeverij Contact en het Belgische dagblad De Morgen hebben plannen voor een heroprichting van het tijdschrift onder hoofdredactie van Bernard Dewulf, de literair redacteur van de genoemde krant.

Twee Nederlandse ateurs ontvingen op 6 februari 1998 een eredoctoraat van de Katholieke Universiteit Brussel. cees nooteboom kreeg de doctorstitel voor zijn bijzondere verdiensten voor de Nederlandse literatuur; cornelis verhoeven voor filosofie.

*****

Op 12 januari 1998 overleed in Den Haag cornelis van heekeren (*9 maart 1912 te Rotterdam), die in 1964 in eigen beheer debuteerde met de Atjehparty dat door diverse herdrukken onder de titel Het pannetje van Oliemans het bekendste werk werd uit zijn Kleine, aande oorlog in indië gewijde oeuvre werd. Bestuursambtenaar van Heekeren publiceerde verder onder andere. de trilogie Rode zon boven Borneo (1968), Moord en brand (1969) en Helden, hazen en honden (1969) die respectievelijk de situatie in 1942 op West-, Oost- en Zuid-Borneo tot onderwerp heeft.

Agenda

Deze agenda wordt door de dienst Leesbevordering van het nblc (Centrum voor bibliotheken) samengesteld in het kader van LiTTerair, de literaire pagina op nos Teletekst (pagina's 405 en 406) waarvoor de dienst de kopij levert. In deze agenda is een breed scala opgenomen van manifestaties, evenementen en jubilea op het terrein van lezen en schrijven en tevens van informatievoorziening in meer algemene zin.

Reeds gestarte manifestaties

- t/m 7 juni: Den Haag, Letterkundig Museum: tentoonstelling over S. Vestdijk. Inl.: Aafke Boerma, tel.: [phone]. - t/m 3 augustus: Leiden, Rijksmuseum voor Volkenkunde: Tentoonstelling Naar Tibet et Kuifje. Inl.: 071-5168794 / fax: [phone].

- t/m 7 september: Baarn, Kasteel Groeneveld: tentoonstelling Het Nederland van Nescio. Inl.: 035-5420446.

- t/m 30 september: Amsterdam, Theo Thijssen Museum: Bedrijvigheid in de jordaan. Inl.: 020-4207119.

- tot eind februari 1999: Amsterdam, Multatuli-museum: tentoonstelling Meisjes. Inl.: 020-6381938.

april 1998

1	100 jaar geleden werd voor Oefening Kweekt Kennis door het gezelschap Utile et Laetum het ‘Haags kluchtspel in één bedrijf Een nieuwe leus van Marcellus Emants opgevoerd.
1	Berchem, Cultureel Centrum: in het kader van de tournee van Geletterde

[p. 116]

	mensen een literair programma met Herman Brusselmans. Inl.: Behoud de Begeerte, tel.: [phone].
1 en 2	Haarlem, Stadsschouwburg: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
2	Heusden-Zolder, Cultureel Centrum: in het kader van de tournee van Geletterde mensen een literair programma met Stefan Hertmans en Charlotte Mutsaers. Inl.: Behoud de Begeerte, tel.: [phone].
3	100ste geboortedag Michel de Ghelderode (1898-1962)
3	Bergen op Zoom, ssb De Maagd: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
3	Mechelen, Theaterteater: in het kader van de tournee van Geletterde mensen een literair programma met Stefan Hertmans en Charlotte Mutsaers. Inl.: Behoud de Begeerte, tel.: [phone].
3	tot en met 27 september: Den Haag, Louis Couperus Museum: ‘Zoo ik iets ben, ben ik een Hagenaar...’, Louis Couperus en Den Haag. Inl.: 070-3640653.
4	Weert, Munttheater: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
5	Diest, Aula Cultuurcentrum Begijnhof: Literatuur op zondag, interview van Ives van Durme met Annie van Keymeulen. In.: 0032-13333994.
5	Maastricht, Theater a/h Vrijthof: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
5	Sint-Niklaas, Kasteel Walburg: poëzieprogramma met Willie Verhegghe.
7	Amsterdam, De Nieuwe Kerk, Eggertzaal: bekendmaking van de nominaties voor de Libris Literatuur Prijs. Inl.: Umtul Kiekens, tel.: [phone].
7	Den Haag, Centrale Bibliotheek: literaire avond met Tom Lanoye. Inl.: 070-3534411.
8	Apeldoorn, Centrale bibliotheek: lezing door drs. M. Schouwstra over Belle van Zuijlen. Inl.: 055-5215906.
9	Delfzijl, De Molenberg: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
10	Gorinchem, De Nieuwe Doelen: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
11	Den Helder, De Kampanje: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
12 en 13.	Amstelveen, Cultureel Centrum: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
14	Turnhout, De Warande: in het kader van de tournee van Geletterde mensen een literair programma met Stefan Hertmans en Charlotte Mutsaers. Inl.: Behoud de Begeerte, tel.: [phone].
15	Helmond, 't Speelhuis: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
15	Zwolle, Schouwburg Odeon: literaire avond met Neeltje Maria Min en Jean Pierre Rawie. Inl.: 038-4218500. 16 Drachten, De Lawei: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
17	Oosterhout, de Bussel: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
18 en 19.	Lochem, Lochemse Schouwburg: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.18 t/m 27 september: Den Haag, Letterkundig Museum: tentoonstelling ‘Den Haag, je tikt ertegen en het zingt’, literair Den Haag, 1750-heden. Inl.: Dick Welsink, tel.: [phone].
19	Aalst, De Werf: in het kader van de tournee van Geletterde mensen een literair programma met Stefan Hertmans en Charlotte Mutsaers. Inl. Behoud de Begeerte, 0032-32724041.
19	Eindhoven, Vrouw &, Cultuur: literaire middag met Mariët Meester. Inl.: 040-2128556.
20	Eerbeek, Openbare bibliotheek: literaire avond met H.H. ter Balkt. Inl.: 0313-651805.
21	Bergen (N.-H.), Literair café Alderliefste: Paul van Ostaijen, voorstelling door Nicolien van Rhijn (voordracht), Cees Swart en George Vis (muziek). Inl.: 072-5896233.
21	Den Bosch, De Azijnfabriek: literaire avond met Kader Abdolah. Inl.: Lilian van den Bergh, tel.: [phone] Gent, Kunstencentrum Vooruit (theaterzaal): in het kader van de tournee van Geletterden Mensen een literaire avond met Charlotte Mutsaers en Stefan Hertmans. Inl.: 0032-92672828.
22	IJmuiden, ssb Velsen: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
23	Tongeren, De Velinx: in het kader van de tournee van Geletterde mensen een literair programma met Stefan Hertmans en Charlotte Mutsaers. Inl.:

[p. 117]

	Behoud de Begeerte, tel.: [phone].
23	Veghel, De Blauwe Kei: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
24	Groningen, Stadsschouwburg: poëziefestival Doe Maar Dicht Maar, waarop de winnaars van de dichtwedstrijd 1997/1998 centraal staan. Org. en inl.: Stichting Doe Maar Dicht Maar, Karin van Loon, tel.: [phone].
24	Kortrijk, Arenatheater: in het kader van de tournee van Geletterde mensen een literair programma met Stefan Hertmans en Charlotte Mutsaers. Inl.: Behoud de Begeerte, tel.: [phone].
24	Schiedam, Openbare bibliotheek (filiaal Noord): literaire avond met Lulu Wang. Org.: Openbare bibliotheek en Boekhandel Mercurius. Inl.: R. Aret, tel.: [phone].
24	Sneek, Theater Amicitia: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
25	Hoorn, Schouwburg Het Park: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
26	Eindhoven, Stadsschouwburg: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
26	Brussel: Het Groot Beschrijf, een toer van Brussel rond literatuur en zo. Inl.: Paleis vzw, tel.: [phone].
28	Zwolle, Odeon: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
29	Brussel, vub: in het kader van de tournee van Geletterde mensen een literair programma met Stefan Hertmans en Charlotte Mutsaers. Inl.: Behoud de Begeerte, tel.: [phone].
29	Roermond, C.C. de Oranjerie: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
30	Berchem, Cultureel Centrum: in het kader van de tournee van Geletterde mensen een literair programma met Stefan Hertmans en Charlotte Mutsaers. Inl.: Behoud de Begeerte, tel.: [phone].

Mei 1998

-	[datum onbekend]: Vanuit Lissabon, gaststad van Expo 98, vertrekt de ‘Literatuurexpress 2000’. Een van de 20 halteplaatsen van deze trein waarin verschillende Europese schrijvers met voordrachten uit eigen werk de naderende eeuwwisseling markeren, is Maastricht. In juli bereikt hij het eindstation Friedrichstrasse in Berlijn, waar dan een meerdaags cultuurfeest losbarst.
-	[datum onbekendl: 450ste geboortedag Karel van Mander (1548-1606)
1	Leiden, Leidse Schouwburg: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl. 020-6125034
2	100ste geboortedag Jef Last (1898-1972)
2	Apeldoorn, Schouwburg Orpheus: Opus One speelt De Trullenhoedter naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
3	Almelo, Theaterhotel: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
3	Diest, Aula Cultuurcentrum Begijnhof: Literatuur op zondag, interview van Paul Jacobs met J.M.H. Berckmans. Inl.: 0032-13333994.
5	Kampen, Stadsgehoorzaal: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
6	Vlaardingen, Stadsgehoorzaal: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
7	Groesbeek, De Mallemolen: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
8	Stadskanaal, Theater Geert Teis: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
9	Alphen a/d Rijn, Parktheater: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
10	Beringen, Casino: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
11	Bussum, 't Spant: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034. ii Den Haag, Uytenbogaert, Remonstrants centrum voor religie en cultuur: in het kader van de reeks ‘literaire kanselredes’ spreekt Nicolaas Matsier. Inl.: 070-3250779 / fax: [phone].
11 tot 15	Drachten: Literaire midweek rond Herman Gorter en Ida Gerhardt. Org.: Stichting Taal en Letteren. Inl.: Anneke Reitsma, tel.: [phone].
12	250ste geboortedag Rijklof Michael van Goens (1748-1810)
13 en 14	Hoogeveen, de Tamboer: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
13	Zwolle, Schouwburg Odeon: literaire avond tijdens welke Jan Mulder de prijzen zal uitreiken aan de winnaars van

[p. 118]

	een literaire talentenjacht. Inl.: 038-4218500.
15	Zaltbommel, De Poorterij: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
16	Eldett Willems 75
16 en 17	Almere, De Metropole: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
16	Veenwouden, cc De Skierstins: symposium over Fedde Schurer. Freark Dam houdt een lezing over Schurer als dichter, Martin van Amerongen over Schurer als politicus. Inl.: Frysk Letterkundich Museum, tel.: [phone].
17	Den Haag, Letterkundig Museum: manifestatie Den Haag, in het kader van de tentoonstelling ‘Den Haag, je tikt ertegen en het zingt’, literair Den Haag, 1750-heden. Inl.: Carina Brummel, tel.: [phone].
20	50ste sterfdag Victor Ido (1869-1948)
20	Derde Annie M.G. Schmidt-dag, ter gelegenheid van de 87ste geboortedag van de schrijfster. De Samenwerkende Kinderboekwinkels hebben alle liefhebbers van het werk van Annie M.G. Schmidt opgeroepen op deze dag iets van haar werk naar buiten te brengen. Uitgeverij Querido brengt een speciale feestvlag in de handel.
20 t/m 23	Gent, Kunstencentrum Vooruit (op locatie): theater Antigone speelt het Louis Paul Boon Project van Bart van Nuffelen. Inl.: 0032-92672828.
21	Eersel, C.C. De Muzeval: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
22	Maaseik, C.C. Achter Olmen: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
23	Venlo, De Maaspoort: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
24 t/m 26	Schiedam, Theater a/d/ Schie: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
25	Amsterdam, Park Plaza: uitreiking Libris Literatuur Prijs. Inl.: Umtul Kiekens, tel.: [phone].
25	Start van de Maand van het Spannende Boek. Inl.: cpnb, tel.: [phone].
26	Den Bosch, De Azijnfabriek: literaire avond met Gerard Rooyakkers. Inl.: Lilian van den Bergh, tel.: [phone].
27	Nationale Voorleesdag 27 en 28 Gent, Kunstencentrum Vooruit (Domzaal): de Onderneming speelt Iets voor 2 van diverse auteurs. Inl.: 0032-92672828.
27	Utrecht, Muziekcentrum Vredenburg: landelijke finale van de Nationale Voorleeswedstrijd. Org.: Stichting Lezen i.s.m. cpnb en nblc. Inl.: Erika Scheenjes, tel.: [phone].
28	Middelstum, Borg Ewsum (eerste deel), Groningen, Grote Markt (tweede deel): première van Van alle tijden, een opera gebaseerd op het verhaal van Van den vos Reinaerde. Regie: Javier López Piñon. Inl.: vvv Groningen, tel.: [phone].
29	Alexander Zwagerman 25
29	Heerlen, Stadsschouwburg: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
30 en 31	Hoofddorp, De Meerse: Opus One speelt De Trullenhoedster naar een verhaal van Marten Toonder. Inl.: 020-6125034.
30	Middelstum, Borg Ewsum (eerste deel), Groningen, Grote Markt (tweede deel): Van alle tijden, een opera gebaseerd op het verhaal van Van den vos Reinaerde. Regie: Javier López Piñon. Inl.: vvv Groningen, tel.: [phone].
31	100ste geboortedag Johan Brouwer (1898-1943)

Voor inlichtingen betreffende de agenda of voor het doorgeven van aanvullingen kan men contact opnemen met het nblc, Jef van Gool, Frank Hockx of Dick Welsink, postbus 43300, 2504 ah Den Haag (tel.: [phone]/175).