Literatuur. Jaargang 15

[p. 43]

literatuur-nieuws

Scriptieprijsvraag Multatuli

Het Multatuli Genootschap heeft onlangs besloten eens in de twee jaar een prijs uit te reiken aan de schrijver van de belangwekkendste scriptie over een onderwerp dat van rechtstreeks belang is voor de Multatulistudie. Deze prijs zal voor de eerste keer in 1998 uitgereikt worden voor een scriptie die tot stand gekomen is in de periode tussen 1 januari 1996 en 1 januari 1998.

Studenten Letteren aan een universitaire instelling of aan een hogere beroepsopleiding, in Nederland of in het buitenland die menen dat zij een werkstuk vervaardigd hebben dat aan de eisen voldoet, worden uitgenodigd het aan de jury voor te leggen. De jury bestaat uit drie deskundigen uit de kring van het Genootschap.

Inzending onder motto is toegestaan. Nadere informatie kan, indien gewenst, ingewonnen worden bij de voorzitter van het Multatuli Genootschap, J.J. Oversteegen, Nunspeterweg 20, 8076 pd Vierhouten, telefoon 0577-411633.

Andere eisen dan relevantie voor de Multatulistudie worden niet gesteld, naast uiteraard het voor scripties algemeen gehanteerde criterium van een in principe publiceerbare tekst van minimaal twintig pagina's. Het Multatuli Genootschap heeft een eigen tijdschrift onder zijn hoede, Over Multatuli.

Publicatie van het werkstuk in die periodiek ligt voor de hand, als de onafhankelijke redactie het daartoe geschikt acht.

De bekroonde scribent zal een bedrag van ƒ1000,- ontvangen. De prijs wordt uitgereikt op de jaarvergadering van het Multatuli Genootschap, eind februari of

Multatuli

begin maart 1998. De inzendingen moeten binnen zijn op uiterlijk 10 februari daaraan voorafgaand.

Inzendingen kunnen gericht worden aan: Jury Scriptieprijsvraag Multatuli Museum, Korsjespoortsteeg 20, 1015 ar Amsterdam.

j.j. oversteegen

Cees Nooteboom in het Letterkundig Museum

Op 24 oktober 1997 is door Connie Palmen in het Letterkundig Museum te Den Haag de expositie geopend Cees Nooteboom. ‘Ik had wel duizend levens en ik nam er maar één!’

De tentoonstelling, voor het publiek toegankelijk tot en met 22 maart 1998, biedt een overzicht van het leven en werk van deze belangrijke en veel vertaalde Nederlandstalige auteur. Op de tentoonstelling, vormgegeven door gast-conservator Daan Cartens, wordt de biografie van Nooteboom in verschillende periodes gevolgd, steeds gecombineerd met fragmenten uit interviews en citaten uit zijn romans. Daarbij staan de voor Nooteboom belangrijke begrippen als ‘tijd’ en ‘herinnering’ centraal. Een portrettengalerij van ‘Nooteboom door de jaren heen’ completeert het biografisch deel. Bij de expositie is een gelijknamig Schrijversprentenboek (nr. 40) verkrijgbaar.

Voor informatie over de tentoonstelling en het Schrijversprentenboek kan men contact opnemen met Aad Meinderts of Aagtje Smid. Letterkundig Museum, Prins Willem-Alexanderhof 5 (nabij cs), 2595 be Den Haag, 070-3471114, Fax [phone].

letterkundig museum

Kalander

Sinds kort functioneert de Stichting voor Cultuurhistorische Projecten Kalander, een samenwerkingsverband van circa 30 academici op het gebied van de Nederlandse cultuurgeschiedenis. De stichting stelt zich ten doel om onderwijs, projecten en publicaties op het gebied van de Nederlandse cultuurgeschiedenis te ontwikkelen en zorg te dragen voor de uitvoering en de begeleiding ervan.

Kalander biedt een gevarieerd programma van cursussen en excursies, toegankelijk voor alle geïnteresseerden, op het gebied van de Nederlandse cultuurgeschiedenis, zoals literaire, (kunst)historische en boekhistorische onderwerpen. Daarnaast worden er thematische cursussen aangeboden waarin diverse invalshoeken aan bod komen en zullen cursussen en lezingenreeksen worden georganiseerd rondom actuele historische gebeurtenissen en tentoonstellingen.

Naast het onderwijs biedt Kalander diensten aan ten behoeve van diverse projecten. Tot de opdrachtgevers behoren (semi-)overheidsinstellingen (musea, bibliotheken, archieven etc.) en particuliere instellingen (veilinghuizen, antiquariaten, kunsthandels etc.). De dien-

[p. 44]

sten die de stichting aanbiedt, variëren van het ontwikkelen van concepten tot en met de coördinatie en uitvoering van cultuurhistorisch onderzoek.

In aansluiting op het cursusprogramma en de projecten van Kalander verzorgt de stichting ook publicaties, zowel in opdracht van particulieren, uitgeverijen, bedrijven en instellingen, als zelfstandig of in samenwerking met een uitgever. Een voorbeeld van het laatste is de uitgave van de BoekAgenda 1998 samen met uitgeverij Arcadia.

De eigen uitgaven van Kalander vloeien voort uit concrete cursussen of projecten die door de stichting worden uitgevoerd. In samenwerking met Uitgeverij Arcadia verzorgt Kalander een cultuurhistorische uitgavenreeks waarin wetenschappelijke publicaties een plaats kunnen krijgen.

Men kan zich voor ƒ25,- per jaar opgeven als donateur waarna men regelmatig op de hoogte gehouden wordt van het cursusaanbod, de publicaties en de overige activiteiten van Kalander. Voor meer informatie kan men schrijven naar Kalander, Postbus 19276, 3501 dg Utrecht, tel./fax [phone].

stichting kalander

Kwartetspel

Op 19 november 1997 is in het Schielandshuis in Rotterdam de presentatie gehouden van het kwartetspel Vaderlandse Geschiedenis. Het kwartetspel bestaat uit twaalf thematische reeksen zoals ‘roemruchte vrouwen’, ‘laaghartige moorden’, ‘oproer en verzet’ en ‘vredesverdragen’. De plaatjes op de speelkaarten zijn alle afkomstig uit de rijke collectie van de Atlas van Stolk. Iedere kaart is voorzien van een korte infomatieve tekst over het beteffende onderwerp. Het kwartet is bedoeld om bekendheid te geven aan Verloren verleden. Gedenkwaardige momenten en figuren uit de vaderlandse geschiedenis. Deze nieuw uit te komen reeks van Uitgeverij Verloren staat onder eindredactie van Els Kloek, bedenker en samensteller van het kwartetspel. De eerste delen van de reeks, waarin één spraakmakende geburtenis of persoon uit de Nederlandse geschiedenis centraal staat, zullen in februari 1998 worden gepresenteerd. De reeks is bestemd voor een breed, geïnteresseerd publiek.

historisch museum rotterdam

BoekAgenda 1998

In november 1997 verscheen bij Uitgeverij Arcadia en de Stichting voor Cultuurhistorische Projecten Kalander de eerste BoekAgenda, de informatieve zakagenda voor de boekenliefhebber in Nederland en België. De inhoud is interessant genoeg om de agenda ook na de jaarwisseling nog aan te schaffen want het is een agenda die iedere boekenverzamelaar, boekhistoricus, antiquaar of andere boekenliefhebber met veel plezier zal gebruiken.

De BoekAgenda (10×16 cm, genaaid gebrocheerd met omslag in twee kleuren, 192 blz.) is in de eerste plaats een ‘gewone’ weekagenda met ruimte voor persoonlijke gegevens, aantekeningen en afspraken - kortom alles wat in een agenda thuishoort. Maar de agenda biedt meer: op de desbetreffende data zijn actuele gegevens opgenomen over

De nieuwe BoekAgenda

beurzen, veilingen, tentoonstellingen en andere evenementen op boekengebied. Gedenkwaardige sterfdagen en andere jubilea worden uiteraard ook gememoreerd en bovendien is iedere week ‘geïllustreerd’ met een korte toelichting of anekdote bij een jubileum, evenement of een andere gedenkwaardige gebeurtenis.

Verspreid over het jaar geven twaalf korte artikelen achtergronden bij uiteenlopende onderwerpen: van bijzondere bibliotheken en collecties, Europese boekensteden en bevlogen verzamelaars tot handige tips voor het verzamelen en opbergen van boeken. De eindredactie over de agenda is gevoerd door publicist en boekhistoricus Henk Borst en uitgever Vibeke Roeper. Bijdragen van o.a. Nop Maas, Marika Keblusek, Marieke van Delft, Jeroen Salman, Henk Ruessink, Jos van Heel, Tanja de Boer, Huigen Leeflang en Garrelt Verhoeven garanderen veelzijdigheid en kwaliteit.

Na de weekagenda met de artikelen volgt in de BoekAgenda de Almanak waarin handige informatie voor de boekenliefhebber is opgenomen, zoals: gegevens van stichtingen, verenigingen en

[p. 45]

andere instellingen op boekhistorisch en antiquarisch gebied; plaatsen en data van boekenbeurzen en boekenmarkten; boekententoonstellingen en musea; informatie over veilinghuizen, boekbinderijen en restauratoren; een overzicht van tijdschriften, jaarboeken, etc.; een selectie van de boekhistorische internetsites; cursussen en seminars; lezingen, congressen en andere festiviteiten.

De BoekAgenda is voor ƒ19,50 verkrijgbaar in de goede boekhandel of bij Uitgeverij Arcadia, Ceramstraat 7, 2022 bk Haarlem, 023-5259857, fax [phone].

pjv

Zuurtjes in de bus, poezen en psalters

Het aardigst in het Jaarboek van het Nederlands Genootschap van Bibliofielen is altijd weer het jaarverslag van Isa de la Fontaine Verwey waarin de activiteiten van de Nederlandse bibliofielen op de voet gevolgd kunnen worden. Ook in 1996 werden vele activiteiten ontplooid zoals de jaarvergadering in Gouda, de zomerexcursie naar Luxemburg, Trier en Kues en de najaarsbijeenkomst in Utrecht. Daar doorheen lopen natuurlijk de voorbereidingen voor het nieuwe jaarboek, het vierde (1996) verschenen bij uitgeverij De Buitenkant te Amsterdam (1997; 192 pp.; ills.; ƒ49,50).

In de rubriek ‘Boek van het jaar’ bespreekt Sjaak Hubregtse The Works of Geoffry Chaucer van 1896 van William Morris' Kelscott Press. De in het jaarboek afgedrukte lezing van Koert van der Horst bij de najaarsexcursie gaat uiteraard over het Utrechts Psalter en wel speciaal ‘de verbeelding van Davids zangen’. Gerard Jaspers belicht in een zeer uitvoerige en gedegen bijdrage ‘Het klooster van de reguliere kanunniken buten scoenhoven inden Hem en zijn drukpers’. Zijn artikel eindigt met een lijst van 41 door deze Moderne Devoten gedrukte incunabelen en postincunabelen uit de periode 1496-1510.

Prachtig is de kunsthistorische bijdrage van Jan Pluis over ‘Gellustreerde boeken en prentenseries als inspiratiebron voor tegelschilders’. Zo laat Pluis zien dat dierenvoorstellingen op tegels ontleend zijn aan werk van Conrad Gesner, Albrecht Dürer, Marcus Gheeraerts en Paulus Potter. Mythologische voorstellingen zijn geïnspireerd op Chrispijn de Passe, kinderspelen op het werk van Cats en bijbelse voorstellingen op werk van o.a. Hans Holbein en Jan Luiken. Nop Maas besluit het jaarboek met een opstel over de negentiende-eeuwer Antonius van der Linde, die vooral zonderling, maar ook autobibliograaf en bibliofiel was. Een register van persoonsnamen ontsluit het jaarboek.

pjv

Huygens-bundel

Onder redactie van N.F. Streekstra verscheen de bundel Constantijn Huygens 1596-1996 met - zoals de ondertitel luidt - de ‘lezingen van het tweede Groningse Huygens-symposium’ dat op 31 mei 1996 georganiseerd werd door de Faculteit der Letteren aldaar. De bun-

Constantijn Huygens (1596-1687)

[p. 46]

del, uitgegeven door Uitgeverij Passage te Groningen (1997; 151 blz.; ills.; isbn 90-5452-037-x), bevat zeven bijdragen van evenzovele Huygens-kenners.

De eerste bijdrage geeft een uitermate degelijk en boeiend geschreven overzicht van het Huygens-onderzoek van de afgelopen decennia door Streekstra waarin hij ‘De groote Webb’, zoals Huygens zijn Hofwijck eens aanduidde, weet te verbinden met de website waarop Ton Harmsen de editie van Worp heeft gedigitaliseerd. Ad Leerintveld deelt ‘Enkele vondsten en bevindingen naat aanleiding van de historisch-kritische editie van Huygens' vroege Nederlandse gedichten’ mee. Daarmee licht hij een aantal opzienbarende tipjes van de sluier op van het onderzoek waarop hij inmiddels is gepromoveerd en waatvan de resultaten binnenkort in druk zullen verschijnen. Ander vuurwerk wordt geleverd door H.M. Hermkens in zijn bijdrage over ‘Huygens als dialectkenner’. Uiteraard vormt Trijntje Cornelis zijn uitgangspunt, maar als hij over het genusonderscheid tussen het Hollands en Antwerps komt te spreken, maakt hij de kachel aan met de collega's J.A. van Leuvensteijn, G. Geerts en A. Maljaars die volgens Hermkens nog nooit een Antwerpse kroeg hebben betreden; anders zouden ze wel beter weten!

Meer academisch van toon is de lezing van A. Keersmaekers over ‘De (het)waardering van Huygens' “Trijntje Cornelis” in de 19de eeuw’, vanaf Jeronimo de Vries tot en met G. Kalff, de hele eeuw door afkeurend vanwege de onzedelijkheid.

‘Waarom schreef Constantijn Huygens zijn “Pathodia sacra et profana”?’ is de vraag die Rudolf Rasch zich stelt. Deze bundel composities is uniek, niet alleen in Huygens' oeuvre, maar ook voor de muziekgeschiedenis van de zeventiende eeuw. Niet minder uniek zijn de omstandigheden waaronder deze ‘gevoelszangen’ tot stand gekomen zijn. Volgens Rasch speelt een ‘mislukte flirtation met Utricia Ogle’ daarbij een niet onbelangrijke rol. Tineke ter Meer geeft bijzonderheden over ‘De vriendschap tussen Huygens en Jean-Louis Calandrini: een gedicht en een verhaal’. En wat een verhaal! Een verhaal waarin de jonge François Calandrini autografen van Huygens zoekmaakt door in handen van Duinkerker kapers te vallen.

Huygens' gemengde maten vormen het onderwerp van de lezing ‘Epimikta’ van J.P. Guépin over de rouwklacht op Susanna van Baerle, die in het manuscript Naeniae epimiktai heet en in druk verscheen als Epimikta in mortem Stellae. En passant wijst Guépin nog even op het nut van de filologie voor het onder handen nemen van voor de beschaving constituerende teksten, zoals de bijbel.

Hoewel de Huygens-herdenkingsjaren voorlopig op zijn na 1987 en 1996 mogen we hopen dat ze in Groningen vindingrijk genoeg zijn om op niet al te lange termijn een derde symposium te organiseren.

pjv

Heine-Bulletin

Waar ter wereld zij zich ook bevinden, de redacteuren van het Heine-Bulletin zetten hun nogal eenzame werkzaamheden onverdroten voort. C.J. Aarts en M.C. van Etten hebben nu eenmaal besloten dat 1997 het Heine-jaar is en als niemand anders in Nederland er wat aan doet, dan veroorzaken zij wel een Heine-Welle. De nrs. 25 en 26 (21 en 28 juni) verschenen in Amsterdam, 27 en 28 (5 en 12 juli) in Koksijde; de nrs. 29-34 hebben - als ze al gepubliceerd zijn - de redactie nooit bereikt; 35-41 (30 augustus t/m 11 oktober) verschenen in Amsterdam, nr. 42 (18 oktober) in Wenen, 43 en 44 (25 oktober en 1 november) wederom in Amsterdam.

In iedere aflevering wordt nauwgezet geregistreerd wat er in Nederlandse dagbladen en tijdschriften over Heine gepubliceerd is, maar de tweekoppige redactie moest tot september wachten op een wat meer substantiële publicatie, de door Marko Fondse en Peter Verstegen verzorgde bundel Het lijf van de vrouw is een gedicht.

Het Heine-Bulletin van Aarts & Van Etten (Postbus 11671, 1001 gr Amsterdam) zal later van eminent belang blijken te zijn voor de Heine-receptie in Nederland in het Heinrich Heine-jaar 1997.

pjv

Boekjes, maar dan wel hele mooie

Een van de mooiste boekjes die mij recent in handen gevallen zijn, is Klinkers en mede klinkers oftewel de bouwstenen van een handzetter van margedrukker Roel van Dijk (Leiden: Presse d'Escargot, 1997; 32 blz.; ills.; ƒ49,50). Dit is zo'n product waar het vakmanschap, het plezier, maar ook de worsteling met het eeuwenoude ambacht vanaf spettert. Over iedere spatie, interlinie, kapitaal en illustratie is nagedacht, zeker in deze publicatie waarvan het ambacht

[p. 47]

van de handzetter het onderwerp is.

Hoewel Van Dijk weet, dat er tegenwoordig gewerkt wordt aan zetmachines met een laserstraal die 18 miljoen tekens per uur aankan, is hij heel tevreden met 1400 letters per uur. En hier laat hij zien wat een schitterend resultaat dat oplevert. Het typografisch maatstelsel, de drukletter, leestekens, accenttekens, ligaturen, de letterkast, lijnen, wit, zetterijmeubelen, gereedschap, vorm en leesbaarheid: al deze onderwerpen worden in heldere taal uiteengezet en van een overvloed aan goede illustraties voorzien. Wie een goed inzicht wil krijgen in wat er komt kijken voor drukwerk uit de handpersperiode kan bij Van Dijk te rade gaan; men raakt sneller en wellicht op onderdelen ook beter geïnformeerd door dit enthousiasmerende verhaal dan door bestudering van handboeken als die van Van Krimpen en Gaskell. Het boekje van Van Dijk is uitsluitend verkrijgbaar bij Minotaurus Boekwinkel, St. Antoniesbreestraat 3d, Postbus 16477, 1001 rn Amsterdam, 020-6227748.

Van een andere Leidse margedrukker, De Ammoniet van Gerard Post van der Molen, verscheen hoofdstuk 8 van Het Groeiboek, een typografisch project dat alleen voor de tijdige intekenaren een exemplaar van ieder apart verschijnend hoofdstuk oplevert. Dit achtste hoofdstuk, ‘Zonder inkt geen boeken’, bevat een uiteenzetting over drukinkt van de hand van Ad Stijnman. Wat er tot nu toe bekend is over de bereiding van drukinkt in verleden en heden is nooit zo overzichtelijk bijeen geplaatst als hier. Het behoeft geen betoog dat Post van der Molen deze gelegenheid aangegrepen heeft om volop te experimenteren met diverse kleuren drukinkt. Het resultaat is oogstrelend!

In het Stedelijk Museum te Amsterdam was in september en oktober 1997 een tentoonstelling ingericht onder de titel ‘Een keuze uit de collectie van M.B.B. Nijkerk’, de in 1987 overleden bibliofiel die nauwe relaties onderhield met o.a. S.H. de Roos en Dick Dooyes. Nijkerk schonk zijn in kwalitatief opzicht bijzondere collectie bibliofiele werken in 1975 aan het Stedelijk. Ter gelegenheid van het congres van de internationale vereniging van bibliofielen werd een ruime keuze uit deze collectie geëxposeerd, waarvan de fraai verzorgde en door K.J. Nijkerk (de zoon) ingeleide catalogus getuigt (Amsterdam: eigen beheer, 1997; 44 blz.; ills.).

Als annex aan de Nijkerk-expositie was er een tentoonstelling ingericht van drukwerk van leden van de Stichting Drukwerk in de Marge om aan te tonen dat de collectie-Nijkerk geen eindpunt vormt in de vervaardiging van het bibliofiele boek. De Catalogus Stichting Drukwerk in de Marge bevat een alfabetisch overzicht van de geëxposeerde werken door Jan Keijser en Kees Thomassen (Amsterdam 1997; 8 blz.), uitsluitend verkrijgbaar bij eerder genoemde Minotaurus Boekwinkel.

Datzelfde geldt voor een publicatie die de expositie (september-december 1997) in deze boekwinkel begeleidde van een deel van het bijzondere werk van de Kickshaws; een ander deel werd tentoongesteld in Museum Meermanno-Westreenianum in Den Haag. Kickshaws: 'n typografisch avontuur in Parijs (Amsterdam; Minotaurus Boekwinkel, 1997; 16 blz.; ills.) bevat een vootwoord van A.A. Sanders die de producten van John Crombie en Sheila Bourne in Nederland introduceerde, een inleiding door Jaap van Praag die de Kickshaws in Parijs kon volgen, en een zo compleet mogelijke bibliografie van hun pers die bijzonder mooi en vaak ingenieus drukwerk heeft geproduceerd.

Van de letterspecialist bij uitstek, John A. Lane, verscheen in de reeks ‘Kleine publikaties van de Leidse Universiteitsbibliotheek’ als nr. 26 The Arabic type specimen of Franciscus Raphelengius's Plantinian Printing Office (1595) (Leiden: ub, 1997; 64 blz.; ills.). Het boekje bevat een facsimile van de Specimen characterum arabicorum Officinae Plantinianae Franc. Raphelengij (Leiden, 1595), waarin Raphelengius, die ook hoogleraar Hebreeuws was, zijn Maghribi-type presenteerde. Ook zijn facsimile's opgenomen van een manuscript uit de ub Leiden waarin rookproeven te vinden zijn van dit letterontwerp. In zijn inleiding wijst Lane op het belang van dit letterontwerp voor de studie van het Arabisch, in gang gezet en uitgebouwd door Raphelengius, Scaliger, Erpenius en Golius. Verder bevat deze publicatie een catalogus, samengesteld door R. Breugelmans en J.J. Witkam, van een aan dit onderwerp gewijde expositie in de ub Leiden.

Ten slotte wil ik wijzen op een belangrijke jaarlijkse publicatie die veel te weinig aandacht krijgt: de ‘Kroniek van het gedrukte boek in de Nederlanden tot 1940’, die jaar in jaar uit op uiterst deskundige en kritische wijze wordt samengesteld door een team deskundigen in België. Elly Cockx-Indestege en Marcus de Schepper (kb Brussel), Pierre Delsaerdt (Antwerpen) en Werner Waterschoot (Gent) signaleren in het tijdschrift Archief- en Bibliotheekwezen in België zo ongeveer alles wat verschijnt op boekengebied en geven bij iedere pu-

[p. 48]

blicatie een samenvatting en commentaar. Ook in het onlangs verschenen deel 67 (1996) [verschenen 1997] doen zij dat weer zeer deskundig. Hulde!

pjv

Der kinderen leerwereld, dl. 6

Van jubileumcatalogus 100 van Forum Antiquarian Booksellers verscheen in november 1997 het zesde deel. Deze monumentale catalogus ziet sinds 1994 het licht onder de titel The children's world of learning 1480-1880 en bevat ‘a collection of printed books, manuscripts, broadsides and prints illustrating four centuries of education and popular culture in Western Europe with emphasis the Low Countries’. Deel 6 biedt de nrs. 2927-3351 met als onderwerpen geografie, geschiedenis, fabelboeken en sprookjes voor prijzen die variëren van ƒ50,- voor een exemplaar uit 1892 van Onze Oost van A.J.A. Gerlach, tot ƒ28.000,- voor een Engelse editie uit 1764 van Moeder de Gans.

De geografische afdeling bevat atlassen en reis- en landbeschrijvingen voor de jeugd, waaronder een eerste druk van de zesdelige Reisebeschreibungen van J.H. Campe met in deel 5 het Journael van Bontekoe. In de afdeling geschiedenis valt het oog op o.a. een druk uit 1620 van De Spaensche tiranije en uit 1615 van de Spieghel der ieucht waarbij de jongelui zo heerlijk konden griezelen om de Spaanse bloedige wreedheden uit de Oorlog die toen nog geen Tachtigjarige heette. Ook van de Nieuwe spiegel der jeugd, waarin de Fransen de boosdoeners zijn, zijn exemplaren voorhanden. De geschiedenisboeken van Jacob van Lennep, het werk van G. Meerman over de Uitvinding der boekdrukkunst (1767), een exemplaar van het Kort begrip der geschiedenissen van oud Griekenland (Coevorden 1802) van Clara Feyona Baronesse van Raesfelt-Van Sytzama (‘not in Saalmink’!) en werken van veelschrijver Simon de Vries staan in de catalogus.

Bij de fabelboeken treft een prachtige collectie Esopische en Phaedrische fabels naast fabelboeken van Edewaerd de Dene, Pieter de la Court, C.F. Gellert, J.J.A. Gouverneur, Jean de La Fontaine en Wolff & Deken. Bij de sprookjes veel Andersen uiteraard en Duizend en een nacht, maar ook J.P. Heije, Nienke van Hichtum, C.E. van Koetsveld en heel veel Moeder de Gans.

Alle zes verschenen fraai geïllustreerde delen van catalogus 100 zijn te bestellen à ƒ50,- per deel (franco thuis) door storting van het vereiste bedrag op postgiro 1882006, t.n.v. Forum bv, onder vermelding van het nummer van de gewenste catalogus. Het adres van Forum is: Westrenen, Tuurdijk 16, 3997 ms 't Goy-Houten, 030-6011955, fax [phone], e-mail: [e-mail]; internet: http//www.forumhes.nl.

pjv

Nederländska

De Stichting Ons Erfdeel blijft ijveren voor het vetbreiden van de kennis over de Nederlandse en Vlaamse taal en cultuur. Naar aanleiding van de ptesentatie van de Vlaamse en Nederlandse literatuur op de Göteborg Book Fair, eind oktober begin november 1997, verschenen vijf Erfdeel-brochures in het Zweeds, o.a. die van O. Vandeputte over het Nederlands, de taal van twintig miljoen Nederlanders en Vlamingen. In de vertaling van J. Sundström heet deze nu: Nederländska; tjugo miljoner nederländares och flamländares språk (63 blz.; ills.). Zij is - ook in een aantal andere vertalingen - verkrijgbaar bij de Stichting Ons Erfdeel, Murissonstraat 260, B-8931 Rekkem, 056/411201, fax [phone], e-mail: [e-mail].

pjv

Groene gedichten

Voor het eerst sinds de omwenteling in Zuid-Afrika is de publicatie mogelijk gebleken van een Afrikaans-Nederlands-Vlaamse gedichtenbundel. De bundel rond het thema natuur, landschap en milieu is samengesteld en ingeleid door Johann Lodewyk Marais en Ad Zuiderent: Ons klein en silwerige planeet; Afrikaanse, Nederlandse en Vlaamse gedigte oor die omgewing (Hatfield: J.L. van Schaik, 1997; xii + III blz.; isbn 0 627 02266 9).

Marais geeft in zijn inleiding ‘Natuur, omgewing en letterkunde’ een overzicht van de Afrikaanse natuurpoëzie, die reeds vanaf het begin van de Afrikaanse letterkunde nadrukkelijk aanwezig was. De Zuid-Afrikaanse natuur heeft duidelijk een ander karakter dan die in Nederland en Vlaanderen, voor zover er hier nog sprake van kan zijn. In zijn deel van de inleiding, ‘Natuur, landschap en poëzie’, gaat Zuiderent daarop in.

De bundel, die werk biedt van zeventig hedendaagse dichters uit beide continenten, is verkrijgbaar bij uitgeverij

[p. 49]

J.L. van Schaik, Posbus 12681, Hatfield 0028, Pretoria (sa), [phone], fax [phone]. De prijs bedraagt R48,00 (zeepost) of R67,00 (luchtpost).

pjv

Toon Tellegen schrijft geschenk Kinderboekenweek

Het boekenweekgeschenk van de 44ste editie van de Kinderboekenweek, van 7 tot en met 17 oktober 1998, zal geschreven worden door Toon Tellegen.

Deze boekenweek heeft als thema ‘Van rijm tot rap - Poëzie voor kinderen’ en staat geheel in het teken van rijmpjes, versjes, liedjes, gedichten en songteksten. (Het boekenweekgeschenk zelf zal echter in verhaalvorm verschijnen.)

Toon Tellegen (1941) ontving in 1997 de Theo Thijssenprijs voor Kinder- en Jeugdliteratuur. Hij schrijft sinds 1984 voor kinderen.

a. hansman

Grote Snoeck

Voor de echte liefhebber van Snoecks heeft er met het verschijnen van de 74ste jaargang (1997) een ware revolutie plaatsgevonden: het formaat is van 15 × 20 cm opgerekt tot 17 × 23 cm! Onnodig te zeggen, dat de ‘fraaie portretten (...), bevreemdende naakten (...), wondermooie luchtfotografie (...), panoramische beelden’ nog beter tot hun recht komen, aldus uitgever S. Snoeck in zijn voorwoord. Bovendien is de nieuwe Snoecks ‘rijker aan literaire bijdragen dan al zijn voorgangers’: er is voor het eerst een kroniek van de Zuid-Afrikaanse letteren opgenomen.

Voorin de almanak bevinden zich het overzicht van literaire prijzen (p. 10-21) en de rubriek ‘Onsterfelijk sedert’ (p. 22-31), beide samengesteld door Frans Heymans. Onder de titel ‘Er komen er steeds meer!’ geven Marijke Arijs, Luc Devoldere, Wim d'Haveloose en Arie Storm hun visie op het literaire-prijzen-circus in Nederland, Vlaanderen, Frankrijk, Engeland en Italië (pp. 33-44).

De kroniek van de Vlaamse letteren (pp. 540-543) van Jooris van Hulle voert als titel ‘De suggestie van “wat is” en “kan zijn”’. Van wat er is, heeft Van Hulle geen hoge pet op: alleen de debuutroman Lichtenberg van Paul Verhaeghen houdt beloftes in voor de toekomst. In Nederland is het al niet veel beter, aldus Arie Storm in zijn kroniek ‘Op weg naar “het niets”’ (pp. 544-550). Het tweede halfjaar van 1996 en het eerste van 1997 brachten vooral ‘therapeutisch proza’, ‘mededelingenproza’ en romanpersonages met luxeproblemen. De gunstige uitzonderingen zijn Thomése, Abdelkader Benali, Edzard Mik, Tonnus Oosterhoff en Jan Tetteroo.

Jooris van Hulle, die ook de kroniek van de Zuid-Afrikaanse letteren (pp. 551-556) voor zijn rekening neemt, beperkt zich ‘Tijdens en na de apartheid’ vooral tot de in het Nederlands vertaalde Afrikaanse werken. De kroniek van de Engelse letteren is van Wim d'Haveloose, die van de Franse letteren van Marijke Arijs en die van de Duitse letteren van Gerda Meijerink (pp. 557-576).

Snoecks 98 is een uitgave van Snoeck-Ducaju & Zoon te Gent, telt 576 bladzijden en kost ƒ27,50. Snoecks is tegenwoordig ook op Internet te vinden: http://www.snoecks.be.

pjv

Nieuwtjes

Op 5 november 1997 is aan anna enquist de elfde Trouw-publieksprijs uitgereikt voor haar roman Het geheim. In de categorie spannende boeken scoorde A.C. Baantjer het hoogst met De Cock en de geur van rottend hout, in de categorie bundels was dat Youp van 't Hek met Majesteit en in de categorie mens en maatschappij Geert Mak met Hoe God verdween uit Jorwerd.

De Dortprijs voor biografie (25.000 gulden) moet dit jaar door twee auteurs gedeeld worden. De jury kon niet kiezen tussen Geluk. Het leven van Herman Heijermans van hans goedkoop en Bolland. Een biografie van willem otterspeer.

Aan a.f.th. van der heijden is in oktober 39.400 gulden uitgekeerd (100.000 min 60.000 belasting, min 600 gulden voor zijn zoon Tonio) door de Generale Bank. Van der Heijden ontving deze prijs voor Onder het plaveisel het moeras, deel 3b van zijn romancyclus De tandeloze tijd.

arthur japin is de vierde genomineerde voor de eci-prijs voor de literaire reeks Schrijvers van Nu. De jury selecteerde zijn roman De zwarte met het witte hart. Aan de nominatie is een geldbedrag van ƒ5000,- verbonden. De uiteindelijke winnaar van de in 1999 uit te reiken prijs ontvangt een bedrag van

[p. 50]

ƒ35.000,-. Voor de prijs zijn inmiddels genomineerd: Maria Stahlie (Honderd deuren), Piet Meeuse (Schermutselingen en andere verhalen), Hafid Bouazza (De voeten van Abdullah) en Arthur Japin (De zwarte met het witte hart). Er zullen nog vier nominaties volgen voor in februari 1999 de winnaar zal worden gekozen.

Aan doeschka meijsing is de Annie Romeinprijs 1997 toegekend. Zij ontving deze tweejaarlijkse literaire prijs van het maandblad Opzij voor haar gehele oeuvre. De prijs, tienduizend gulden groot, is bestemd voor vrouwen die met hun literaire werk de vrouwenemancipatie ondersteunen.

De beeltenis van simon vestdijk zal volgend jaar prijken op een postzegel. Ter ere van hun honderdste geboortedag verschijnen er volgend jaar, op 7 juli, postzegels met de afbeeldingen van S. Vestdijk en M.C. Escher. Een derde postzegel zal in het teken staan van tweehonderd jaar Koninklijke Bibliotheek.

De Anna Bijns-Prijs 1997 voor vrouwen in de letteren is toegekend aan aya zikken. De schrijfster krijgt de tweejaarlijkse prijs op 29 november uitgereikt te Amsterdam.

agenda

Deze agenda wordt door de dienst Leesbevordering van het nblc (Centrum voor bibliotheken) samengesteld in het kader van LiTTerair, de literaire pagina op nos Teletekst (pagina's 405 en 406) waarvoor de dienst de kopij levert. In deze agenda is een breed scala opgenomen van manifestaties, evenementen en jubilea op het terrein van lezen en schrijven en tevens van informatievoorziening in meer algemene zin.

Algemeen

-	100 jaar geleden (februari) verscheen Verzen van P.C. Boutens
-	50 jaar geleden (februari) verscheen Noorderlicht van F. Bordewijk
-	50 jaar geleden (februari) verscheen anoniem Oeroeg van Hella S. Haasse
-	50 jaar geleden (maart) verscheen Gedichten van L.Th. Lehmann

Reeds gestarte manifestaties

-	t/m 3 februari: Den Haag, Letterkundig Museum: Tentoonstelling Griezelig goed, griezelverhalen voor kinderen. Inl.: Aafke Boerma, tel.: [phone].
-	t/m 15 februari: Amsterdam, Stedelijk Museum: Zielespiegel, tentoonstelling die door Harry Mulisch uit het kunstbezit van het museum is samengesteld. Inl.: 020-5732911.
-	t/m 28 februari: Amsterdam, Multatuli museum: Tentoonstelling Multatuli en Amsterdam. Inl.: 020-6381938.
-	t/m 22 maart: Den Haag, Letterkundig Museum: Ik had wel duizend levens en ik nam er maar één!, tentoonstelling over Cees Nooteboom. Inl.: Dick Welsink, tel.: [phone].
-	t/m 25 april: Den Haag, Louis Couperus Museum: Tentoonstelling Een dandy declameert, Louis Couperus en de voordrachtkunst. Inl.: 070-3640653.
-	t/m 3 augustus: Leiden, Rijksmuseum voor Volkenkunde: Tentoonstelling Naar Tibet met Kuifje. Inl.: 071-5168794 / fax: [phone].
-	t/m 7 september: Baarn, Kasteel Groeneveld: tentoonstelling Het Nederland van Nescio. Inl.: 035-5420446.
-	t/m 30 september: Amsterdam, Theo Thijssen Museum: Bedrijvigheid in de Jordaan. Inl.: 020-4207119.

Februari 1998

2	Hella S. Haasse 80
2	Cornelis Verhoeven 70
2	Amsterdam, De Rode Hoed: zesde avond van een achtdelige cursus moderne Nederlandse poëzie: Guus Sötemann over Herman de Coninck. Inl.: Myrle Tjoeng, tel.: [phone] / fax: [phone].
9	50ste sterfdag Jan Prins (1876-1948)
9	Herman Pieter de Boer 70
11	Hilbert Kuik 60
11	Apeldoorn, Centrale bibliotheek: Vrouwen op stap, een lezing door Annet van Wiechen over reisverhalen van vrouwen uit vroeger eeuwen. Inl.: 055-5215906.
13	Jan Siebelink 60
15	Den Bosch, De Azijnfabriek: literaire middag met Bram Vermeulen. Inl.: Lilian van den Bergh, tel.: [phone].
16	100ste geboortedag H.J. van Nijnatten-Doffegnies (1898-1990)
16	Anil Ramdas 40
16	Amsterdam, De Rode Hoed: zevende avond van een achtdelige cursus moderne Nederlandse poëzie: Wim Bronzwaer

[p. 51]

	over Neeltje Maria Min. Inl.: Myrle Tjoeng, tel.: [phone] / fax: [phone].
16	Den Haag, Uytenbogaert, Remonstrants centrum voor religie en cultuur: in het kader van de reeks ‘literaire kanselredes’ spreekt P.F. Thomése. Inl.: 070-3250779 / fax: [phone].
18	100ste geboortedag Gerard Bruning (1898-1926)
19	Berber van der Geest 60
19	Uitreiking van de Prijs voor het beste Wetenschappelijke Publieksboek. In aanmerking komen boeken die zijn verschenen in de periode 1 april 1995-31 augustus 1997 die bijdragen aan het begrip van de wetenschap in al haar vormen. De prijs bedraagt ƒ10.000,-. Daarnaast bekronen lezers van Vrij Nederland hun favoriete boek met een lezersprijs van ƒ 2500,-. Org.: Stichting WeTeN, Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (nwo) en Vrij Nederland. Inl.: Stichting WeTeN, tel.: [phone].
19	Apeldoorn, Huis voor Schoone Kunsten: literaire avond met Lulu Wang. Inl.: 055-5216346.
22	25 jaar geleden ging de verfilming van Turks fruit van Jan Wolkers door Paul Verhoeven in première.
28	Schiedam, Openbare bibliotheek (filiaal Noord): literaire avond met Manon Uphoff. Org.: Openbare bibliotheek en Boekhandel Mercurius. Inl.: R. Aret, tel.: [phone].

Maart 1998

2	100ste geboortedag Leonard Roggeveen (1898-1959)
2	Amsterdam, De Rode Hoed: laatste avond van een achtdelige cursus moderne Nederlandse poëzie: Guus Middag over Huub Beurskens. Inl.: Myrle Tjoeng, tel.: [phone] / fax: [phone].
11	Ad den Besten 75
11 t/m 21:	Boekenweek. Motto: ‘Panorama van Nederland’. Auteur van het Boekenweekgeschenk: Arnon Grunberg. Auteur van het Boekenweekessay: Geert Mak. Inl.: cpnb, tel.: [phone]. Veel activiteiten in boekhandels en bibliotheken. Het nblc produceert voor de bezoekers van de bibliotheken een publieksboekje. Inl.: 070-3090192/175.
11 t/m 25:	Jeugdboekenweek Vlaanderen. Thema (werktitel): ‘Magie, of het onmogelijke wordt mogelijk’. Inl.: Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur, tel.: [phone].
16	25ste sterfdag M. Revis (1904-1973)
16	Den Haag, Uytenbogaert, Remonstrants centrum voor religie en cultuur: in het kader van de reeks ‘literaire kanselredes’ spreekt C.I. Dessaur (Andreas Burnier). Inl.: 070-3250779 / fax: [phone].
17	Den Bosch, De Azijnfabriek: literaire avond met Adriaan van Dis. Inl.: Lilian van den Bergh, tel.: [phone].
20	150ste sterfdag A. des Amorie van der Hoeven Jr. (1821-1848)
20	Jona Oberski 60
20	Apeldoorn, Huis voor Schoone Kunsten: literaire avond met Anna Enquist. Inl.: 055-5216346.
25	Utrecht, Muziekcentrum Vredenburg: Middag van het Lievelingsgedicht, afsluiting van het project Lievelingsgedicht '98 waarvoor kinderen in de leeftijd van 7 tot 14 jaar hun favoriete gedicht van een ‘echte dichter’ instuurden. De veertien meest gekozen gedichten worden tijdens deze middag voorgelezen, het winnende gedicht wordt ook voorgelezen tijdens de Nacht van de Poëzie (28 maart). Inl.: Stichting Plint, tel.: [phone].
26 t/m 29:	Leipziger Buchmesse
27	Schiedam, Openbare bibliotheek (filiaal Noord): literaire avond met René Appel. Org.: Openbare bibliotheek en Boekhandel Mercurius. Inl.: R. Aret, tel.: [phone].
28 t/m 7 juni:	Den Haag, Letterkundig Museum: Tentoonstelling over Simon Vestdijk. Inl.: Aafke Boerma, tel.: [phone].
28	Utrecht, Muziekcentrum Vredenburg: 18de Nacht van de Poëzie. Inl.: 030-2330233, kassa: 030-2314544.

Voor inlichtingen betreffende de agenda of voor het doorgeven van aanvullingen kan men contact opnemen met het nblc, Jef van Gool, Frank Hockx of Dick Welsink, postbus 43300, 2504 ah Den Haag (tel.: [phone]/175).