Literatuur. Jaargang 13

[p. 366]

Literatuur-nieuws

Wackers herdrukt

De Nijmeegse mediëvist P.W.M. Wackers publiceerde in 1980 een boek over middeleeuwse-kunstbeschouwing, Met ogen van toen. Middeleeuwse kunst: schoonheid en wetenschap, waaraan blijkbaar behoefte was, gezien het verschijnen van een 2e druk in 1982. Wackers probeert in deze publikatie een brug te slaan tussen de moderne beschouwer en de middeleeuwse kunst door de middeleeuwse ideeën over kunst en schoonheid in hun hoofdlijnen te belichten. Door concentratie op hoofdlijnen en door de illustratie door middel van zorgvuldig gekozen tekstfragmenten en afbeeldingen is Met ogen van toen een uitstekende introductie tot de middeleeuwse ideeënwereld van kunst en schoonheid.

Van deze al geruime tijd uitverkochte publikatie is nu een 3e, herziene en bijgewerkte druk verschenen met gewijzigde ondertitel: ‘Schoonheid en wetenschap in de middeleeuwse kunst’, als nr. 2 in de reeks Kartons voor geschiedenis en letterkunde bij uitgeverij Schiphouwer en Brinkman, Kikkenstein 210, 1104 AJ Amsterdam, 020-6980812 (x + 102 blz.; ills.; ƒ 24,50).

pjv

Scandinavië in de ub-a

In de maanden september en oktober 1996 werd in de Universiteitsbibliotheek te Amsterdam de tentoonstelling ‘Scandinavië in de Nederlandse Boekenkast’ gehouden. De aanleiding hiertoe was het 75-jarig bestaan van de Scandinavistiek aan de Universiteit van Amsterdam. Ook voor deze expositie werd weer een ‘Vriendenmapje’ vervaardigd door de Leidse thuisdrukker De Ammoniet, bestaande uit een tekstboekje, vijf briefkaarten en een boekelegger. Aansluitend bij de omvangrijke Ludvig Holberg-collectie van de ub schreef Caroline Godfried de tekst van Ludvig Holberg (1684-1754) met enige bio- en bibliografische bijzonderheden over deze vooral als toneelauteur (‘de Deense Molière’) bekend gebleven geleerde



en met uitleg bij de briefkaarten die onder andere de titelpagina's weergeven van de Nederlandse vertalingen van De Deensche spectator en de Onderaardsche reis van Claas Klim.

Het mapje, dat andermaal het meesterschap van marginaal drukker Gerard Post van der Molen bevestigt, is voor ƒ 15, - verkrijgbaar in de tentoonstellingszaal van de ub Amsterdam, Singel 425, Amsterdam; losse kaarten kosten ƒ 1,50; de bijbehorende boekelegger kost ƒ 1, -.

pjv

Bilderdijk-Museum vergadert

De vereniging Het Bilderdijk-Museum houdt haar jaarlijkse vergadering op zaterdag 14 december 1996 om 10.30 uur in de studiezaal van de afdeling Handschriften en Oude Drukken op de eerste etage van de Vrije Universiteit, De Boelelaan 1105, Amsterdam. Ook nietleden zijn hier van harte welkom. Op het programma staan lezingen van dr. André Hanou (10.30-11.00 uur) en dr. Marita Mathijsen (11.10-11.30 uur). Na de pauze volgt vanaf 12.10 uur de Algemene Ledenvergadering.

Nadere informatie bij de secretaris: dr.

Twee van de vijf briefkaarten uit het ‘Vriendenmapje’

M. van Hattum, Fokkerlaan 36, 1185 JC Amstelveen, 020-6454368.

pjv

Literaire monumentenzorg

Het Constantijn Huygens Instituut voor tekstedities en intellectuele geschiedenis heeft voor 4 en 5 december een colloquium georganiseerd over wat zij ‘literaire monumentenzorg’ genoemd hebben. Op dit colloquium zal gesproken worden over de opzet en verwezenlijking van een reeks ‘klassieken’ van de Nederlandse letterkunde. In Nederland zijn al verschillende pogingen ondernomen om tot zo'n reeks klassieken te komen. Men kan daarbij denken aan de reeks van het Klassiek Letterkundig Pantheon, de reeks Zwolse drukken en herdrukken en aan de Bibliotheek der Nederlandse Letteren. Al deze reeksen zijn òf een vroege dood gestorven, òf ze zijn blijven steken in een inmiddels verouderde opzet en uitvoering. Het is de bedoeling dat op het colloquium gesproken wordt door tekstbezorgers, uitgevers en editiespecialisten over de mogelijkheden en wenselijkheden van een klassiekenreeks. Aan welke spellingseisen zal een editie moeten voldoen? Hoe uitvoerig zal men een commentaar

[p. 367]

bij de tekst moeten leveren? Welke tekst moet het uitgangspunt voor de editie vormen? Hoe volledig zal men moeten zijn? Geeft men een volledig werk of slechts een selectie daaruit? Door middel van lezingen en workshops zal getracht worden antwoorden te geven op deze en dergelijke vragen.

Op woensdag 4 december zijn er lezingen van H.-G. Roloff (Freie Universität Berlin) en H.T.M. van Vliet (chi) en workshops over spelling (onder leiding van E. Rabbie), commentaar (mevr. A. Kets-Vree), tekstconstitutie (mevr. M. Gumbert-Hepp) en volledigheid (F.F.X. Smulders). Voor 5 december vermeldt het programma lezingen van J. Golz (Goethe- und Schiller-Archiv Weimar), E.K. Grootes (voorzitter Stichting Nederlandse Literaire Klassieken), F.R. Max (Philipp Reclam jun. Verlag), A.M.J.A. Mertens (Uitgeverij Querido; onder voorbehoud) en W.P. Gerritsen (vice-president knaw). Verder wordt op 4 december het rapport gepresenteerd van het project Nederlandse literaire brievencollecties 1800-1900 en op 5 december is de aanbieding van de Werke van Jacob Böhme, geëditeerd door Ferdinand van Ingen.

De lezingen en de resultaten van de workshops zullen door het Constatijn Huygens Instituut worden gepubliceerd. Het colloquium zal plaats vinden in het Trippenhuis van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen op de Kloveniersburgwal 29 te Amsterdam. De kosten voor deelname aan het colloquium bedragen ƒ 20, - per dag. Nadere informatie kan men verkrijgen bij mevrouw dr. A. Kets-Vree (tel. [phone]) of dr. F.F.X. Smulders (tel. [phone]).

GvB

Deventer Achterberg-collectie

De Deventer Stads- of Athenaeumbibliotheek bezit een belangrijke Achterberg-collectie, die ontstond toen in 1987 J.C.M. Swiers zijn verzameling aan de bibliotheek overdroeg onder voorwaarde dat de Athenaeumbibliotheek nieuw uitgekomen publikaties aan de verzameling zou toevoegen. Deze collectie is nu in kaart gebracht in De Gerrit Achterberg-collectie van de Stads- of Athenaeumbibliotheek te Deventer, samengesteld en ingeleid door F.E. van Wijk met een bijdrage over de publikatiegeschiedenis van Achterbergs werk door P.G. de Bruijn, verschenen als nr. 1 in de reeks Polyptychon bij uitgeverij

Achterberg (1905-1962) vóór 1943

Schiphouwer en Brinkman, Kikkenstein 210, 1104 AJ Amsterdam (1996; vi + 153 blz.; ills.; ƒ 36,50).

De door F.E. van Wijk samengestelde catalogus is onderverdeeld in een negental rubrieken: Verzamelde werken; Bloemlezingen; Afzonderlijke bundels en zelfstandig verschenen gedichten; Gedichten gepubliceerd in tijdschriften en bundels; Vertalingen; Brieven en briefuitgaven; Overige; Secondaire literatuur; Overige secondair. Opvallend in de collectie zijn de vele partituren met Achterberg-liederen en de mooie collectie affiches. In de inleiding wordt kort ingegaan op het ontstaan van de collectie, die samen met die van de Koninklijke Bibliotheek (gedrukte werken) en van het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum (manuscripten) de Achterberg-vorsers een schat aan materiaal biedt.

Van dat materiaal maakt P.G. de Bruijn in ieder geval goed gebruik voor zijn teksteditie die hij voorbereidt aan het Constantijn Huygens Instituut. Zijn goed geschreven bijdrage aan deze catalogus over een aantal facetten van de publikatiegeschiedenis van Achterbergs werk getuigt daar eveneens van. Het blijkt dat de verhouding tussen Achterberg en zijn uitgevers in sterke mate getekend werd door wantrouwen van de kant van de dichter.

pjv

Meesterverteller met een rovershart

Op vrijdag 13 september jl. werd een grote overzichtstentoonstelling in het Letterkundig- en Kinderboekenmuseum rond de auteur Paul Biegel geopend. Jacques Vriens hield de openingstoespraak en Lex Goudsmit zong een aantal liederen.

De tentoonstelling is ingedeeld in een thematisch deel met ‘rovers’, ‘dwergen en kabouters’, ‘zee’, ‘strijd’, ‘het bange jongetje’ en ‘dieren’ als onderwerpen, en een biografisch gedeelte. Met foto's, brieven, documenten, portretten en video-presentaties wordt een overzicht gegeven van leven en werk van de inmiddels 71-jarige jeugdboekenschrijver. Uiteraard ontbreken de boeken die hij schreef daarbij niet.

De tentoonstelling is bedoeld voor kinderen vanaf 8 jaar, maar is ook voor volwassenen interessant. Ter gelegenheid van deze tentoonstelling verschijnt een Schrijversprentenboek over Paul Biegel. Bovendien zal als eerste deel van de Pissebed-reeks (een door het Letterkundig Museum/Kinderboekenmuseum en drukkerij Die Haghe opgezette serie) Boekweitkorrels verschijnen, een bundel ‘kwajongensgedichten’ van Biegel.

De tentoonstelling is nog tot en met 12 januari 1997 te bezoeken (dinsdag t/m vrijdag: 10.00-17.00 u; zaterdag en zondag: 12.00-17.00 u.). Voor nadere infor-

[p. 368]

matie over deze expositie kan men terecht bij het Letterkundig Museum (Prinses Irenepad 10, 2595 BG Den Haag, tel. [phone], fax [phone]).

GvB

Scriptorium

Het Museum van het Boek/Museum Meermanno-Westreenianum heeft er sinds 22 augustus een nieuwe afdeling bij gekregen: het scriptorium. Dit middeleeuwse schrijfatelier is opgezet als educatieve ruimte waar verschillende publieksgroepen op een actieve manier kennis kunnen maken met de fascinerende wereld van het middeleeuwse boek. Bezoekers kunnen allerlei informatie krijgen over het vervaardigen van middeleeuwse handschriften en kunnen ook zelf schrijven met ganzeveer. Het scriptorium is vooral voor kinderen uitermate geschikt. Er is namelijk een speciaal lesprogramma ontwikkeld voor kinderen van midden-en bovenbouw. Er is zelfs een mogelijkheid om verjaardagspartijtjes te vieren in het scriptorium. Gehuld in monnikspij beleven de kinderen een spannende middag in het museum.

Het scriptorium is iedere laatste zondag van de maand geopend van 14 tot 17 uur. Op dezelfde dagen is er ook een rondleiding waarbij men meer te weten kan komen over de collectie handschriften en verzamelingen die het museum in zijn bezit heeft. Voor meer informatie kan men zich wenden tot het Museum van het Boek/Museum Meermanno-Westreenianum, Prinsessengracht 30, 2514 NL, Den Haag, 070-3462700.

hanneke van den bosch

Vrouwen in de 18de eeuw

In het Historisch Museum Rotterdam is tot en met 19 januari een tentoonstelling te zien over het werk van de historica Suzanne von Wolzogen Kühr (1883-1953). Von Wolzogen Kühr deed in het begin van de twintigste eeuw onderzoek naar het leven en de positie van de vrouw in het achttiende-eeuwse Nederland. Zij promoveerde in 1914 op het onderwerp ‘Nederlandse vrouwen in de eerste helft van de 18de eeuw’. Zes jaar later publiceerde zij een vervolgstudie over de tweede helft van de achttiende eeuw. Von Wolzogen Kühr baseerde zich in haar onderzoek vooral op letterkundige bronnen, maar uit haar aantekeningen blijkt dat zij ook uitgebreid beeldresearch heeft gedaan in de Atlas Van Stolk. Haar aantekeningen hierover vormen de basis voor een tentoonstelling van prenten en tekeningen uit de Atlas Van Stolk. De prentenexpositie wil vooral het tot nog toe onbekende beeld van het achttiende-eeuwse vrouwenleven laten zien.

De ruim 150 tentoongestelde prenten en tekeningen gunnen ons een blik op geboorte, jeugd, vrijage, huwelijk en moederschap, het huishouden, vrouwenberoepen, mode en verschillende vormen van vermaak.

De tentoonstelling is een initiatief van de Stichting Vrouwengeschiedenis van de Vroegmoderne tijd en de vakgroep Geschiedenis van de Universiteit van Utrecht. Het werk van deze historica heeft hun belangstelling omdat het een vroege proeve is van geschiedschrijving door een vrouw over een vrouwelijk onderwerp. Bij de tentoonstelling verschijnt een geïllustreerd vouwblad met een beschrijving van de tentoongestelde werken en een korte biografie van Von Wolzogen Kühr.

De tentoonstelling is geopend van dinsdag tot en met vrijdag van 10 tot 17 uur en op zaterdag en zon-en feestdagen van 11 tot 17 uur. Voor meer informatie kan men zich wenden tot Het Schielandshuis, Korte Hoogstraat 31, Rotterdam, 010-4217617.

hanneke van den bosch

Jan Huygen van Linschoten

De Linschoten-Vereeniging heeft in samenwerking met het Nederlands Scheepvaartmuseum Amsterdam, het Amsterdams Historisch Museum en de Vereniging Oud Enkhuizen het ‘Jan Huygen van Linschoten congres’ georganiseerd. Dit drie dagen durende congres, van 28 tot en met 30 november 1996, is georganiseerd ter ere van de vierhonderdste verjaardag van Van Linschotens boek Itinerario, voyagie ofte schipvaert. Het congres zal gaan over Van Linschotens leven en reisgeschriften, en over reisverhalen van andere Nederlanders, van de middeleeuwen tot de negentiende eeuw.

Door middel van de Itinerario vonden de Nederlanders aan het einde van de zestiende eeuw hun weg naar Oost-Indië. Van Linschotens boek bleef meer dan een eeuw lang het standaardwerk voor de vaart naar en de handel in Azië. Op donderdag 28 november vindt het congres plaats in het Amsterdams Historisch Museum. Het wordt ingeleid door Mw. dr E.S. Van Eyck van Helsinga. Mw. drs. V.D. Roeper zal vertellen over Van Linschotens leven, drs. A. Pos gaat in op het ontstaan en de inhoud van Itinerario en prof. dr. J. Everaert vertelt over westerlingen in Portugees-Indië ten tijde van Van Linschoten (1560-1600).

Vrijdag 29 november zal het congres verhuizen naar het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. Opnieuw zullen er verschillende sprekers aanwezig zijn, zoals prof. dr. G. Schilder, Mw. dr. Egmond en drs. R. van Gelder. Het zal onder andere gaan over maritieme cartografie in West-Friesland, intellectuele betrekkingen tussen Enkhuizen en Leiden omstreeks 1600, en de oprichting van de Kamer Enkhuizen der voc. Bovendien is er een stadswandeling langs diverse historische lokaties in Enkhuizen.

Op zaterdag 30 november vindt het congres onderdak in Het Nederlands Scheepvaartmuseum te Amsterdam. Onderwerp van deze laatste congresdag is: reizen op papier. Uiteenlopende onderwerpen zullen aan bod komen. Van pelgrimsreizen naar het Heilige land in de late middeleeuwen tot Britse reizigers in Noord-Holland. Drs. S. de Meer zal vertellen over de reis van het koopvaardijfregat ‘Johanna’ in 1818/1819. Tevens zal op deze dag de presentatie zijn van het jaarboek 1996 van Vereniging Nederlands Historisch Scheepvaart Museum, getiteld Reizen op papier.

[p. 369]

Deelname aan het congres kost ƒ 140, - voor drie dagen of ƒ 55, - per dag. Koffie, thee, lunch en toegangskaarten tot musea zijn bij de deelnameprijs inbegrepen. Leden van de Linschoten Vereeniging, aio's en studenten krijgen een korting van ƒ 10, - per dag. Voor meer informatie kunt u zich wenden tot Mw. V. Roeper, Ceramstraat 7, 2022 BK Haarlem, 023- 5275286.

hanneke van den bosch

Lucifer

Op 28 maart 1997 gaat in de Toneelschuur in Haarlem Lucifer in première. Wie daarbij denkt aan Vondels toneelstuk Lucifer doet dat maar tot op zekere hoogte terecht. Lucifer is een opera-achtige compilatie van ideeën die gebracht wordt als vervolg op eerdere toneelprodukties als De gebiologeerden en Touroperator. Vondels Lucifer is daarbij vooral inspiratiebron: ‘Gefascineerd door Vondels orgie van beelden, rijke taal en thamatiek’ regisseert Peter van den Eede deze opvoering, zoals de Cie. de Koe Toneelproducties (Antwerpen) het formuleert. De voorstelling is een co-produktie van de genoemde Antwerpse groep met het Zuidelijk Toneel. Na de première in Haarlem gaat men met het stuk op reis. Er zullen tot 17 mei 1997 op verschillende locaties opvoeringen zijn.

GvB

Bezette stad: muziektheater

Bezette stad is een creatie naar aanleiding van de viering van de honderdste geboortedag van Paul Van Ostaijen (1896-1928). In de periode waarin Vlaamse poëten lofdichtten op de heilige Franciscus of de huiselijke genoegens pleegden, produceerde Van Ostaijen een ironische, ontregelende, bijtende, niets of niemand ontziende groteske, Bezette stad. De bundel is een boek zonder bijbelse schoonheid - een boek voor royalisten en republikeinen, voor doktoren en analfabeten, een boek met register

Paul van Ostaijen

van al de beroemde liedjes der laatste tien jaren, kortom: onmisbaar als een kookboek, wat ieder meisje weten moet. Hiermee is de toon van de voorstelling meteen gezet. Van Ostaijen maakte in het boek gebruik van alle typografische middelen die de dichter ter beschikking stonden om een potpourri van gedachten, gevoelens en impressies te geven. De theatermaker anno 1996 doet hetzelfde: muziek en woord, beeld en klank. Acteurs, muzikanten en videast spelen allerminst op safe. Onder regie van François Beukelaars maken zij een bezette stad. Het stuk zal op zaterdag 7 december te zien zijn in de Stadsschouwburg van Amsterdam.

vivian de gier

Vers voor de Pers

Op maandag 9 september 1996 heeft de uitgeverswereld de nieuwe publikaties van het komend seizoen gepresenteerd. De rai diende ook dit keer als locatie voor de grote uitgeversbeurs ‘Vers voor de Pers’. Bij de ingang kreeg iedere bezoeker het best verkochte boek van het jaar cadeau: een exemplaar van de zesde gecorrigeerde oplage van het zogenaamde ‘Groene Boekje’. Gewapend met De Woordenlijst Nederlandse Taal kon iedereen kennis nemen van het aangebodene. Hieronder volgt een greep uit het aanbod, grofweg gerangschikt van middeleeuwen tot heden. Bij uitgeverij Verloren verschijnt in januari Nederlands in contrapunt. De meerstemmige Nederlandse liederen in de vijftiende en zestiende eeuw. Uit de 15e en 16e eeuw zijn bijna 500 Nederlandstalige liedcomposities bewaard gebleven in de toen gangbare contrapunctische stijl. In deze studie toont de schrijver van dit boek, J.W Bonda, aan dat de liederen een samenhangend geheel vormen door hun vocale karakter, de banden met de dichtkunst en de eenstemmige liedkunst en de behandeling van taal in tekstplaatsing. De studie bevat diverse muziekvoorbeelden en een systematische inventarisatie van het hele repertoire met de moderne uitgaven.

Eveneens bij uitgeverij Verloren is in oktober Middeleeuwse verzamelhandschriften uit de Nederlanden verschenen. In 1994 is in Nijmegen een congres gehouden over middeleeuwse verzamelhandschriften uit Nederland. De lezingen van deze dag zijn onder redactie van G. Sonnemans gebundeld en aangevuld met artikelen.

In januari zal bij uitgeverij Verloren het boek Lachen om list en lust. Studies over de Middelnederlandse komische versvertellingen van F. Lodder uitkomen. Het boek bevat tien studies onderverdeeld in drie delen: genreproblematiek, inhoudelijke aspecten en de functie van deze komische versvertellingen. Lodder besteedt onder andere aandacht aan de rol van de geestelijke en de personages echtgenoot en vrouw die voorkomen in deze Middelnederlandse teksten.

Bij Amsterdam University Press verschijnt in december Oud en lelijk in de Renaissance en de Barok, onder redactie van H. Hendrix en R. Schenkeveld-van der Dussen. In deze uitgave wordt erop gewezen dat schrijvers van de 16e en 17e eeuw een opvallende belangstelling aan de dag legden voor ouderdom en lelijkheid. In dit werk wordt stilgestaan

[p. 370]

bij zowel de maatschappelijke aspecten van ouderdom als de kunstzinnige verbeelding ervan in kunst en literatuur van de renaissance en de barok.

Op maatschappelijk gebied is er een interessante studie verschenen, namelijk over prostitutie in het Amsterdam van de Gouden eeuw, getiteld Het Amsterdamse hoerendom. In dit boek schetst L. van de Pol een beeld van het leven aan de onderkant van de 17e- en 18e-eeuwse samenleving. Het Amsterdamse hoerendom is in oktober uitgegeven door uitgeverij Wereldbibliotheek.

Na de schitterende biografie over Belle van Zuylen Zonder Vaandel van Pierre H. en Simone Dubois is er in oktober bij uitgeverij Van Oorschot van dezelfde schrijvers een nieuw boek over Belle van Zuylen verschenen: Liever struikrovers dan geregelde troepen. Door middel van citaten wordt Belle van Zuylens filosofie van het dagelijkse leven weergegeven. De citaten zijn uitgekozen en van commentaar voorzien door de samenstellers.

In de Alfa-reeks van de Amsterdam University Press verschijnt in december Dwaasheid! IJdelheid! Verdoemenis! Een keuze uit het werk van Isaäc Da Costa. G.J. Johannes heeft in deze bloemlezing naast Da Costa's pamflet Bezwaren tegen de geest der eeuw een keuze uit vroegere gedichten opgenomen. Bovendien is de ‘tijdzang’ 1648 en 1848 opgenomen, een poëtische beschouwing over Nederland in het revolutiejaar 1848.

In januari zal het eerste deel van de driedelige P.A. Daum. Verzamelde romans uitkomen bij uitgeverij Nijgh & Van Ditmar. De tekstbezorger is G. Termorshuizen. Dit verzameld werk is een eerbetoon aan de auteur die sinds jaar en dag als een van de ‘klassieken’ uit de Indisch-Nederlandse letterkunde wordt beschouwd. Tegelijkertijd met het eerste deel van Verzamelde romans zal de bundel Rondom Daum verschijnen. Het tweede deel van Daums verzamelde werk komt in november 1997 uit, en het derde deel verschijnt in september 1998. Het gaat hier om een wetenschappelijk verantwoorde uitgave, bestemd voor een algemeen lezerspubliek. Naast tien romans van Daum treft men in dit verzamelde werk onder andere de nooit eerder verschenen Indische schets Ontzusterd aan.

Van de hand van C. Fasseur verscheen Indischgasten, een bundel met Indische levensgeschiedenissen van een tiental tijdgenoten van Multatuli. Fasseur baseerde zich op de koloniale archieven om de geschiedenissen van ondernemende Nederlanders in Indië te beschrijven. Indischgasten werd in oktober uitgegeven door Bert-Bakker.

J.J. Poort laat in de uitgave Woorden die onuitgesproken bleven zijn gedachten gaan over enkele gedichten van de dichteres Jacqueline van der Waals (1868-1922). Poort geeft zijn persoonlijke indrukken weer van de gedichten. De rode draad in deze uitgave is het thema ‘stilte’. Woorden die onuitgesproken bleven komt in november uit bij uitgeverij De Groot Goudriaan. Van een andere dichteres, Henriëtte Roland Holst, is in oktober bij uitgeverij Balans een lijvige biografie verschenen onder de titel Henriëtte Roland Holst 1869-1945. Liefde is heel het leven niet. Voor het eerst wordt door E. Etty het leven van deze vrouw op een integrale manier beschreven. Etty schrijft over de samenhang tussen kunstenaarschap en politiek. Behalve op bekende bronnen steunt deze uitgave ook op tot nog toe onbekende intieme correspondentie en andere opgepubliceerde bronnen.

Voor Du Perron-liefhebbers is het dan eindelijk zover: op 1 november werd de definitieve editie van Het land van herkomst van Du Perron gepubliceerd bij Van Oorschot. F. Bulhof en G. Dorleijn brengen de ontstaansgeschiedenis en de vele bewerkingen door de schrijver in beeld. Deze editie is mogelijk geworden omdat lang verloren gewaande drukvellen van Het land van herkomst werden teruggevonden.

Bulhof en Dorleijn namen deze vellen als uitgangspunt en stelden de tekst opnieuw samen.

Ton Anbeek presenteerde op ‘Vers voor de Pers’ zijn nieuwe boek Het donkere hart. Romantische obsessies in de moderne Nederlandstalige literatuur. Anbeek laat in dit boek zien hoe groot de invloed

[p. 371]

van de romantiek is geweest op moderne Vlaamse en Nederlandse schrijvers. In december gaat er een nieuwe editie verschijnen van de dichtbundel Paradise regained van H. Marsman. Sinds 1938 is Paradise regained nooit meer herdrukt. Deze nieuwe uitgave is door J. Goedegebuure voorzien van uitgebreid literair-historisch commentaar. De bundel wordt uitgegeven door Amsterdam University Press. In januari verschijnt eveneens bij deze uitgeverij De veelvervige rok van J. Goedegebuure. De veelvervige rok is het vervolg op zijn eerder verschenen boek De Schrift herschreven. Beide boeken gaan over het intertekstuele kruisverkeer tussen bijbel en literatuur. Goedegebuure besteedt vooral aandacht aan de verhalen van Jozef, Jacob, Bathseba en Lazarus.

Uitgeverij Umbra kondigde aan dat zij in het najaar een bundel van J.C. Bloem gaat uitgeven. Bloem schreef vele korte en puntig geformuleerde overdenkingen, aforismen genaamd. In de bundel Leven in het verleden. Verzamelde aforismen heeft H.T.M. van Vliet voor het eerst alle 140 aforismen gebundeld. Uitgeverij Ooievaar beloofde een bloemlezing uit te geven in het najaar. Ter ere van de 75ste verjaardag van H. Warren heeft T. Lanoye een bijzondere bloemlezing uit diens poëzie samengesteld, getiteld Zeggen wat nooit iemand zei. Bij de Historische Uitgeverij gaat in mei een publikatie over het oeuvre van de dichter H. Faverey verschijnen. In Die zo rijk zijn aan zichzelf. Over Hans Faverey schrijft een tiental essayisten over onbelichte aspecten van de poëzie van Faverey. Het zal onder andere gaan over Favereys verwantschap met Hadewijch, Wallace Stevens, Paul van Ostaijen, Paul Celan en Mallarmé. In november is bij de Historische Uitgeverij een bijzondere publikatie verschenen over de prozaschrijver F. Bordewijk. In Het bekoorlijk vernis van de rede. Over poëtica en proza van F. Bordewijk gaat H. Anten in op een aantal werken uit Bordewijks oeuvre die eerder weinig aandacht hebben gekregen, bijvoorbeeld: Studiën in de volksstructuur en De doopvont. Er is nog meer verschenen over bekende prozaschrijvers, namelijk De oer-aanslag, bezorgd door Marita Mathijsen. Het gaat hier om de allereerste versie van De aanslag uitgegeven in facsimile door De Bezige Bij.

Bij Uitgeverij Bijleveld is in oktober een boek uitgekomen waarin de relatie literatuur - filosofie aan de orde komt. Acht Nederlandse schrijvers buigen zich over de verhouding literatuur en filosofie in Denkende schrijvers. Over filosofie en literatuur. De redactie bestaat uit R. Fokkema, T. Jaeger en A. Klukhuhn. Een andere uitgave over literatuur en filosofie is het boek Naar hoger honing. Plato en platonisme in de Nederlandse literatuur, onder redactie van M.F. Fresco en R. van der Paardt. Vooral in de 19e en 20e eeuw duiken verscheidene platoonse thema's op, bijvoorbeeld in de werken van Geel, Kloos, Boutens, Bordewijk, Gossaert en Meijsing. Aan de hand van auteurs als Coornhert, Spiegel en Vondel wordt de literair-filosofische receptie van vroegere perioden beschreven. De bundel is in oktober verschenen bij de Historische Uitgeverij. De school van de literatuur is een nieuwe reeks informatieve boeken uitgegeven door Sun en Kritak. Reeds verschenen zijn de delen over Adriaan van Dis en Tom Lanoye. De delen over Hella Haasse, A.F.Th. van der Heijden en Gerard Reve zijn in voorbereiding. De boeken zijn opgebouwd volgens een terugkerend stramien. Na een korte biografische schets volgt een beschrijving van wereldbeschouwelijke en filosofische achtergronden en van de inhoud van de werken. De boeken zijn verlucht met illustraties. Bij de nblc gaat in januari een ander informatief boek verschijnen Literatuur in klank en beeld. Audio-visuele en digitale media bij het litaratuuronderwijs Nederlands. Het mag duidelijk zijn dat dit boek zich vooral op docenten Nederlands richt.

hanneke van den bosch

Nieuwtjes

❏	russelartus heeft de Debutantenprijs 1995 in de categorie proza gewonnen met zijn verhalenbundel Zonder wijzers. De prijs is een initiatief van de Stichting Perspektief in Dordrecht. Het debuut van Artus werd door de jury als ‘integer en mysterieus’ omschreven. Vorig jaar maart werd de prijs voor het eerst uitgereikt aan Anna Enquist. Met de prijs is een geldbedrag van ƒ 10.000, - gepaard.
❏	naima el bazaz heeft de Jenny Smelik/ibby-prijs 1996 gewonnen. De prijs, gedoteerd met een geldbedrag van ƒ 8.000, -, wordt toegekend aan een auteur of illustrator van een jeugdliterair werk dat een bijdrage levert aan de totstandkoming van een beter begrip voor mensen uit ‘minderheidsgroepen’. El Bazaz won de prijs met haar debuut De weg naar het noorden.
❏	jacqueline bel heeft haar functie als redactie-secretaris van dit tijdschrift per augustus neergelegd. Zij was vanaf de eerste jaargang (1983) betrokken bij Literatuur.
❏	De schrijver h.c. ten berge kreeg voor zijn hele oeuvre de Constantijn Huygens-prijs. De prijs bedraagt ƒ 10.000, -. Dit heeft de Jan Campert-stichting dinsdag 15 september 1996 bekend gemaakt. De Jan Campert-stichting reikt de prijs uit op 13 december in Den Haag.
❏	huub beurskens heeft de Jan Campertprijs ontvangen voor zijn gedichtenbundel Iets zo eenvoudigs. De prijs bedraagt ƒ 5000, -.
❏	M.i.v. september zal hanneke van den bosch werkzaam zijn als stageaire bij de rubrieksredactie van dit tijdschrift. Zij volgt Johan van Dam op.
❏	Een honderdtal boeken uit de nalatenschap van de dichter p.c. boutens (1870-1943), afkomstig van een nicht van Boutens, zijn aangekocht door de de Zeeuwse Bibliotheek. De collectie bestaat uit veelal waardevolle (bibliofiele) eerste drukken van het werk van Boutens, meestal in beperkte oplagen gedrukt op verschillende soorten luxe papier. De Zeeuwse Bibliotheek is voornemens een catalogus uit te brengen van de gehele Boutenscollectie en een tentoonstelling te organiseren.
❏	De G.H. 's-Gravesande-prijs is naar tine van buul gegaan. Zij kreeg deze prijs, die ƒ 5000, - bedraagt, ‘voor haar stimulerende rol in de kinder-en jeugd-

[p. 372]

	literatuur’. De prijs werd dinsdag 10 september door de Jan Campert-stichting toegekend.
❏	De F. Bordewijk-prijs is door de Jan Campert-stichting toegekend aan wessel te gussinklo. Hij kreeg deze prijs van ƒ 5000, - voor zijn roman De opdracht.
❏	Door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen is voor een periode van drie jaar dr. j.j. kloek aan de Universiteit Utrecht benoemd tot hoogleraar in de sociale geschiedenis van de literatuur. Joost Kloek, die in 1985 promoveerde op de receptie van Goethes Werther in de periode 1775-1800, heeft zijn sporen verdiend met publikaties over historisch lezersonderzoek in Nederland.
❏	gerrit komrij zal het Boekenweekessay voor de Boekenweek van het komende jaar schrijven. De Boekenweek zal gehouden worden van 12 tot en met 22 maart 1997. Het essay moet niet verward worden met het Boekenweekgeschenk, dat door Renate Dorrestein zal worden geschreven. Het thema is ‘Mijn God’. Hiermee wil de organiserende Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (cpnb) aandacht besteden aan het religieuze gevoel in de letteren.
❏	piet meeuse in door de Jan Campert-stichting onderscheiden met de J. Greshoff-prijs voor zijn essaybundel Doorkijkers.
❏	jan wolkers krijgt de Hendrik de Vries-prijs 1996. De gemeente Groningen heeft de prijs toegekend voor zijn dubbeltalent, als schrijver en beeldend kunstenaar. De prijs wordt beurtelings toegekend aan een schrijver en een beeldend kunstenaar en bedraagt ƒ 15.000, -. Aangezien 5 oktober de honderdste geboortedag was van Hendrik de Vries, dichter en beeldend kunstenaar, besloot de gemeente Groningen om de prijs eenmalig aan een dubbeltalent uit te reiken. In het verleden heeft Wolkers enkele prijzen geweigerd, waaronder de P.C. Hooft-prijs. Met deze prijs toonde Wolkers zich echter vereerd.
❏	Op 14 augustus jl. is henk struyker boudier (*18 februari 1934) overleden. Boudier promoveerde op de dissertatie Speurtocht naar het onbekende. Anna Blaman en haar Eenzaam avontuur.
❏	Op 1 augustus 1996 is dr. benjamin hendrix erné overleden. Erné publiceerde voornamelijk over de Rederijkers. Samen met L.M. van Dis heeft hij in 1982 een uitgave van De Gentse Spelen van 1539 verzorgd.
❏	Op 4 september 1996 overleed te Rotterdam de boekhandelaar en uitgever august aimé balkema (*6 oktober 1906 te Avereest). Balkema was actief in de boekproduktie en -distributie te Amsterdam van 1934 tot 1948 en te Kaapstad van 1946 tot 1989. In de Tweede Wereldoorlog gaf hij als uitgeverij Het Zwarte Schaap in de gelijknamige reeks werk uit van onder anderen Ter Braak, Aafjes en Morriën. Ook de 5 Ponden Pers van Balkema publiceerde clandestiene literatuur.
❏	Op 26 juli jl. is jan c. villerius (*1 januari 1933) overleden. Villerius was neerlandicus en publiceerde met enige regelmaat in de vakbladen. Hij kreeg vooral bekendheid door zijn bijdrage aan de biografie van Willem Elsschot.

Literaire agenda

Deze agenda wordt door de dienst Leesbevordering van het nblc (Centrum voor bibliotheken) samengesteld in het kader van LiTTerair, de literaire pagina op nos Teletekst (pagina's 405 en 406) waarvoor de dienst de kopij levert. In deze agenda is een breed scala opgenomen van manifestaties, evenementen en jubilea op het terrein van lezen en schrijven en tevens van informatievoorziening in meer algemene zin.

Algemeen

-	50 jaar geleden (december) verscheen De paarden van Holst van Gerard van Eckeren
-	50 jaar geleden (december) verscheen Amor fati van Abel J. Herzberg
-	50 jaar geleden (december) verscheen Het oude huis van Arthur van Schendel
-	50 jaar geleden (december) verscheen Gebroken horizon van Bert Schierbeek
-	50 jaar geleden (december) verscheen Wordend kristal van Garmt Stuiveling
-	50 jaar geleden (december) verscheen Gedichten van L. Vroman
-	25 jaar geleden (december) verscheen Vier pleidooien van Gerard Kornelis van het Reve
-	50 jaar geleden (januari) verscheen Quiet though sad van J.C. Bloem [in het boek staat als jaar van verschijning 1946]
-	50 jaar geleden (januari) verscheen Sprookjes van Godfried Bomans [in het boek staat als jaar van verschijning 1946]
-	50 jaar geleden (januari) verscheen Flarden van den wind van J.C. van Schagen [in het boek staat als jaar van verschijning 1946]

[p. 373]

-	50 jaar geleden (januari) verscheen De overnachting van Jeanne van Schaik-Willing en S. Vestdijk
-	50 jaar geleden (januari) verscheen Zeepbellen en handgranaten van Eric van der Steen

Reeds gestarte manifestaties

-	t/m 12 januari 1997. Den Haag, Letterkundig Museum, Gerrit Borgers-zaal: overzichtstentoonstelling Paul Biegel. Meesterverteller met een rovershart. Inl.: 070-3471114.
-	t/m 26 januari 1997: Den Haag, Museum Meermanno Westreenianum: tentoonstelling Vader der Dietse dichtren algader, over het werk van Jacob van Maerlant (ca. 1230 - ca. 1295). Inl.: Norma de Goederen, tel.: [phone].
-	t/m 2 februari 1997. Den Haag, Letterkundig Museum, dr. W. Mollzaal: tentoonstelling ‘Stuntvlucht: vrille, feuille morte, salto's!’. Hendrik de Vries en het expressionisme van De Ploeg. Inl.: S.A.J. van Faassen of Salma Chen, tel.: [phone].
-	t/m 28 februari 1997. Amsterdam, Multatuli-museum: tentoonstelling Multatuli in beeld. Inl.: 020-6381938.

December 1996

1 Diest, Kultuurcentrum Begijnhof: lezing door Alfred Warrinnier (poëzie en wiskunde). Tel.: [phone].

1 Amersfoort, Theater De Lieve Vrouw: voordracht door Nelleke Noordervliet. Inl.: J. Visser, tel.: [phone].

1 Groningen, De Oosterpoort: lezing door H. Romijn Meijer. Inl.: Kees van Boven, tel.: [phone].

8 Amsterdam, Openbare Bibliotheek: Fries programma met Tsjêbbe Hettinga en Mindert Wynstra. Inl.: mw. Y. Wolfsbergen, tel.: [phone].

8 Den Bosch, Azijnfabriek: voordracht door Vonne van der Meer. Inl.: mw. A.M. Raukema, tel.: [phone].

8 Helden, Tramhalte: voordracht door Nelleke Noordervliet. Inl.: Ria Coehorst, tel.: [phone].

9 100ste geboortedag C. Wilkeshuis (1896-1982)

10 Warnsveld, Openbare Bibliotheek: lezing door Kader Abdolah. Inl.: mw. A.F. Winkel, tel.: [phone].

11 Zwolle, Schouwburg Odeon: lezing door Henri-Floris Jespers over Van Ostayen, met voordracht door Kris Kenis. Inl.: mw. T. Nelissen, tel.: [phone].

12 Den Haag, Openbare Bibliotheek: literaire avond met K. Schippers. Inl.: Marcel Theeuwes, tel.: [phone] of 0181-645106.

12 Rotterdam, Openbare Bibliotheek: lezing door J. Bernlef over Zweedse literatuur. Inl.: L. Ouwens, tel.: [phone].

13 Apeldoorn, Het Huis voor Schoone Kunsten: optreden van Willem Wilmink met zijn programma ‘'t Kon slechter’. Inl.: K. Meijerink, tel.: [phone].

13 Den Haag, Pulchri Studio: uitreiking van de Jan Campert-prijzen. De Constantijn Huygens-prijs aan H.C. ten Berge voor zijn gehele oeuvre, de Jan Campert-prijs aan Huub Beurskens voor Iets zo eenvoudigs, de F. Bordewijk-prijs aan Wessel te Gussinklo voor De opdracht, de J. Greshoff-prijs aan Piet Meeuse voor Doorkijkjes en de G.H. 's-Gravesande-prijs aan Tine van Buul voor haar bijzondere verdiensten voor de kinder- en jeugdliteratuur.

13 Harderwijk: viering van het tienjarig bestaan van de Literair Culturele Kring Apollo, met in Kunstcentrum Catharina-kapel optreden van Drs. P, Driek van Wissen en Paul Jacobs. Inl.: J. Brummans, tel.: [phone]/476626.

13 Namen, ii Rue Bruno: ‘Paul van Ostaijen 100 jaar’, door Nicolien van Rhijn (voordracht) en George Vis (muziek). Inl.: 00-32-81-400569.

14 Enschede, Grote Kerk: ‘Op zoek naar vader’: Nelleke Noordervliet, Anna Enquist en Jaap Scholten worden door Michael Zeeman geïnterviewd over het vadermotief in hun werk. Org. en inl.: Stichting Literaire Manifestatie Enschede, tel.: [phone].

15 Amsterdam, Openbare Bibliotheek: ‘Schrijver in de stad’. Lezing door Herman Koch. Inl.: mw. Y. Wolfsbergen, tel.: [phone].

15 Purmerend, De Purmarijn: lezing door Nicolaas Matsier. Inl.: mw. J. Ferdinandus, tel.: [phone]/425508.

15 Schagen, Openbare Bibliotheek: lezing door Margriet de Moor. Inl.: mw. B. Bonnema, tel.: [phone]/213170.

16 100ste geboortedag Josine W.L. Meyer (1896-1991)

17 Nijmegen, O42: lezing door C.L. van der Pluijm. Inl.: Liesbeth Eugelink, tel.: [phone].

31 150ste geboortedag F. Domela Nieuwenhuis (1846-1919)

Januari 1997

3 100ste geboortedag Gerard Diels (1897-1956)

5 350 jaar geleden voltooide Constantijn Huygens de eerste versie van zijn gedicht Euphrasia, Ooghen-troost aen Parthenine, bejaerde maeghd, over de verduystering van haer een ooghe

5 Den Haag, Letterkundig Museum: optreden van Hans Hagen en Erik Karsemeijer met hun programma ‘Maliff en de wolf’. Inl.: Carina Brummel, tel.: [phone].

8 Eersel, Café Zaal 't Span: lezing door Koos van Zomeren. Inl.: F. van Alebeek, tel.: [phone].

12 Amsterdam, De Rode Hoed: poëzie-concert met Bernd Brackman. Werken van Maurice Ravel. Inl.: 020-6385606.

13 Lelystad, Openbare Bibliotheek: lezing door Greetje van den Berg. Inl.: mw. F. Tulner, tel.: [phone]/221426.

14 Helmond, 't Speelhuis: lezing door Hans van de Waarsenburg. Inl.: mw. O. Ferwerda, tel.: [phone].

14 IJmuiden, Openbare Bibliotheek: lezing door Yvonne Keuls. Inl.: mw. M. Hendriks, tel.: [phone].

15 F. Springer 65

15 Bergeyk, Cultureel Centrum De Kattendans: lezing door Marian Berk. Inl.: Toon van Rooy, tel.: [phone].

15 Spijkenisse, De Stoep: voordracht door Lydia Rood en Naima El Bezaz. Inl.: mw. M. van Troost, tel.: [phone]/663784.

[p. 374]

15 Markelo, Openbare Bibliotheek: lezing door W.J. Otten. Inl.: mw. P. Kramer, tel.: [phone].

16 Utrecht, Stadsschouwburg: première van De stille kracht, een toneelstuk van Ton Vorstenbosch naar de roman van Louis Couperus, met 18 acteurs onder wie Peter Tuinman, Margo Dames en Linda van Dijck. Regie: Mette Bouhuijs. Het stuk zal daarna in meer dan zeventig theaters te zien zijn.

16 Veghel, De Leesthoeve: voordracht door Lévi Weemoedt. Inl.: A.P.J. van Buul, tel.: [phone]/343337.

17 Deventer, Theater Bouwkunde: lezing door Hafid Bouazza. Inl.: M. van Dijk, tel.: [phone].

18 Eindhoven, Academisch Genootschap: lezing door Rogi Wieg. Inl.: mw. W. Steenken, tel.: [phone].

19 Middenmeer, De Oude Beurs: Jan Wolkers leest uit eigen werk. Inl.: mw. A. Miedema, tel.: [phone].

19 Purmerend, Theater De Purmaryn: lezing door Rascha Peper. Inl.: mw. M. Boerkamp, tel.: [phone]/425508.

19 Soest, locatie niet bekend: voordracht door Diana Ozon. Inl.: J. Visser, tel.: [phone].

21 Gouda, Café Central: voordracht door Lévi Weemoedt. Inl.: mw. A.M. Boone, tel.: [phone].

21 Nijmegen, O42: voordracht door C.L. van der Pluijm. Inl.: Liesbeth Eugelink, tel.: [phone].

22 Tilburg, kub: symposium Van Nijntje tot Nabokov. Inl.: Anne Adriaensen / Helma van Lierop, tel.: [phone].

22 Haaksbergen, De Richtershof: lezing door Jacques Klöters over cabaret. Inl.: mw. A. Leppink, tel. [phone].

22 Apeldoorn, Openbare Bibliotheek: lezing over de eisen aan en het totstandkomen van ‘Makkelijk Leesboeken’ en eerste leesboekjes door Rindert Kromhout. Inl.: mw. J. van Alphen, tel.: [phone].

22 Oegstgeest, Openbare Bibliotheek: lezing door Tomas Lieske. Inl.: mw. H. Schnitzler, tel.: [phone].

22 Waalwijk, Openbare Bibliotheek: lezing door Jet Boeke. Inl.: mw. E. Leeuwenberg, tel.: [phone]/332327.

22 Tilburg, ku Brabant: voordracht door Claartje Hülsenbeck. Inl.: Helma van Lierop, tel. [phone].

23 Heerenveen, Posthuis: lezing door Jan van der Vegt en Wim Hazeu. Inl.: J.A. Versteeg, tel.: [phone].

23 Hardenberg, Cultureel Centrum De Voorveghter: voordracht door Lévi Weemoedt. Inl.: 0523-261170/260226.

23 Oudenbosch, Cultureel Centrum Fidei et Arti: voordracht door Annemarie Oster. Inl.: C. Dijkmans, tel.: [phone].

23 Uithoorn, Openbare Bibliotheek: lezing door Vonne van der Meer. Inl.: J. Portengen, tel.: [phone].

23 Tiel, Openbare Bibliotheek: Eric de Kuyper wordt geïnterviewd door Michel Lafaille. Inl.: mw. M. Boele, tel.: [phone].

24 's-Gravenzande, Openbare Bibliotheek: lezing door Koos Meinderts en Rindert Kromhout. Inl.: Angela van Houten, tel. [phone].

24 Nieuwendijk, Xinix: lezing door Kristien Hemmerechts. Inl.: W. Ouwerkerk, tel.: [phone]-402774.

24 Arnhem, Volksuniversiteit: F. Springer wordt geïnterviewd door Wam de Moor. Inl.: mw. F. Frederiks, tel.: [phone].

26 Apeldoorn, Openbare Bibliotheek: lezing door Hans Böhm. Inl.: K. Meijerink, tel.: [phone].

26 Assen, Theater De Kolk: lezing door Charlotte Mutsaers. Inl.: mw. E. Noordraven, tel.: [phone].

27 Zeewolde, De Meermin: lezing door Jean Pierre Rawie. Inl.: mw. S.F. Ebbens, tel.: [phone].

28 Nijverdal, Het Spoortheater: lezing door Lydia Rood. Inl.: mw. R. Schönherr, tel.: [phone].

28 Ede, Buitenwerf: lezing door Oscar van den Boogaard. Inl.: mw. W.M. Roos, tel.: [phone].

29 Doetinchem, locatie niet bekend: lezing door Dirk van Weelden. Inl.: mw. L. Messing, tel.: [phone]/332816.

30 100ste geboortedag Herman van den Bergh (1897-1967)

30 januari tot 2 februari: Groningen, Stadsschouwburg en Kruidenhuis: Winterschrift

31 Woudrichem, De Teerhof: lezing door Koos van Zomeren. Inl.: A. Wezemer, tel.: [phone].

31 Castricum, Openbare Bibliotheek: lezing door Kristien Hemmerechts. Inl.: mw. W. Nobel, tel.: [phone]/653732.

31 Lochem, Openbare Bibliotheek: lezing door Karel Eykman. Inl.: mw. F. Woestenenk, tel.: [phone]/252380.

31 Driebergen, Champ' Aubert: poëzie-avond met Anna Enquist en Neeltje Maria Min. Inl.: Angela Polman, tel.: [phone].

Voor inlichtingen betreffende de agenda of voor het doorgeven van aanvullingen kan men contact opnemen met het NBLC, Jef van Gool, Frank Hockx of Dick Welsink, postbus 43300, 2504 AH Den Haag (tel.: [phone]/324).