Literatuur. Jaargang 12

[p. 320]

Het literaire bedrijf
Hollands dagboek

Het is doorlopend spitsuur op onze uitgeverij. Bij onze collega's zal het wel niet anders zijn. We zijn steeds met vier aanbiedingen tegelijkertijd bezig. De laatste van de boeken die in de voorjaarsprospectus zijn aangekondigd, rollen van de persen en de eerste boeken van de zomercatalogus worden al weer gedistribueerd. De najaarsaanbieding is net achter de rug: onze vertegenwoordigers zwermen uit over het land, terwijl op de redactie wordt geredigeerd, wordt overlegd met persklaarmakers en vergaderd over de aanbiedingen van de komende twee jaar. Er wordt up tempo gewerkt door de produktie-afdeling waar men bezig is met de typografie, de vormgeving, waar de eerste proeven en revisies circuleren.

Zo lijkt het werk van een redacteur (en die van de vormgever en de publiciteitsman) de wetten van de thermiek te volgen: het ene moment zweeft hij lezend in een manuscript dat over enkele maanden gepubliceerd zal worden, om op het andere moment in een luchtzak terecht te komen, wanneer revisies op zijn bureau belanden van een boek dat hij maanden eerder al grondig heeft doorgespit, om even later op de vergadering een project te bespreken dat pas over drie jaar werkelijkheid zal kunnen worden: de voorbereidingen zijn in volle gang. Op een uitgeverij lijkt de tijd een spiralenstelsel, waar zich elke winding een nieuw vergezicht aanbiedt.

Deze wetten van de thermiek heb ik de afgelopen donderdag aan den lijve gevoeld. Op de woensdagavond was ik al begonnen met het neuzen in de vuistdikke manuscripten van A.F.Th., de twee boeken die het beroemde derde deel gaan vormen van de cyclus van De Tandeloze Tijd. En dat neuzen werd gaandeweg lezen, tot diep in de nacht. Hoewel ik de ruwe versie afgelopen zomer al had doorgenomen, kom ik in elk hoofdstuk aangename verrassingen tegen. Technische oplossingen die ik niet had kunnen bedenken, en Adri heeft ook nog nieuwe personages geschapen, wat voor mij weer van belang is omdat ik het boekje ‘who is who’, een soort presentje voor de kopers van Het Hof van Barmhartigheid en Onder het plaveisel het moeras, lichtjes moet aanpassen. Het is toch weer één uur in de nacht geworden.

De volgende ochtend steel ik stiekem een uurtje en lees nog een paar hoofdstukken verder, terwijl mijn collega Jan Kuijper, Adri's redacteur, het manuscript op zijn eigen myopische manier aan het betuttelen is. Zo nu en dan hoor ik hem knorren. Voordat de telefoontjes mijn bewustzijn zullen binnendringen heb ik nog de kans een hoofdstuk of twee te lezen in de biografie van Jan Fontijn over Frederik van Eeden, waar ik toch weer met verwondering lees over Van Eedens internationale contacten en over hoe Van Eeden met buitenlandse uitgevers tafelt om hun belangstelling te wekken voor zijn werk. Heel vaak denk ik bij het lezen van de biografie hoezeer de periode aan het begin van deze eeuw lijkt op het fin de siecle waarin wij nu leven: met vaak dezelfde problemen, ideeën, verlangens en angsten. Dit zijn twee gelukkige uren in het leven van een redacteur.

Maar de wereld draait door: een telefoontje van het radiojournaal of ik om half twee iets wil zeggen over de nieuwe Nobelprijswinnaar, waarvan de naam om één uur vrij zal worden gegeven. Is het ijdelheid of mijn zwak ontwikkeld vermogen voor nee zeggen? Tussen de middag loop ik naar de studio aan de Sarphatistraat en hoor, daar aangekomen, dat het Seamus Heany is. Het zweet staat onmiddellijk in mijn handen: wat weet ik van Heany. Ik heb een paar gedichten van hem gelezen, heb hem wel eens op Poetry International gezien. Er is wat van hem in het Nederlands vertaald, maar door wie ook al weer? Ik bel nog even mijn eeuwige vraagbaak Jan op die mij door de eerste moeilijkheden heen helpt.

Voor de middagpauze heb ik een aantal telefoontjes gepleegd, afspraken gemaakt. Met E. neem ik de lijst van afspraken door voor Frankfurt. A. is daar juist van teruggekeerd: gisteren is het

[p. 321]

boek van Adri, Anwalt der Hähne, gepresenteerd bij Suhrkamp. Ik denk terug aan de tijd dat ik studeerde: de meeste Duitse boeken die ik toen kocht waren van die uitgeverij, waarvan de naam voor mij een magische klank bezat, verbonden met voor mij andere magische namen van Bloch, Benjamin en Adorno. Ik ben er toch wel een beetje trots op dat daar nu ook Nederlandse auteurs worden uitgegeven.

Voor mijn afspraak met een persklaarmaker, neem ik nog een essay door dat in een bundel portretten van beroemde geleerden en schrijvers uit de achttiende eeuw komt te staan. Met P. neem ik door waar hij bij het persklaarmaken van het boek speciaal op moet letten. Ik leg de nadruk op de citaten, maar dat komt vooral omdat ik daar zelf buitengewoon slecht in ben. P. niet, aan hem kan ik het rustig overlaten.

Met A. overleg ik kort over de presentatie van het boek van Oscar van den Boogaard deze avond. Hij heeft alles voor elkaar en we spreken af dat ik een kort woordje zal doen om de drempel te slechten. Het boek van Oscar ziet er heel mooi uit, het is ingenaaid en niet gebrocheerd. Daar moet ik iets over zeggen: ingenaaid, dat betekent toch een beetje eeuwigheidswaarde.

Het loopt tegen het eind van de middag als Frans Thomése komt binnenwaaien en binnen twee minuten zitten we al over literatuur te praten, over Tabucchi, waar hij erg enthousiast over is. We spreken wat over zijn eigen werk, we verkneukelen ons dat zijn Heldenjaren in de Zwitserse pers tot een van de belangrijkste boeken van het jaar is uitgeroepen. Het gesprek waait alle kanten uit en voor we het weten is het half zeven.

Ik ga wat eten en spoed me daarna naar Athenaeum Boekhandel maar ik ben er gelukkig eerder dan Oscar zelf, die in Hilversum zijn boek onder de aandacht heeft gebracht van het publiek dat in de file naar de radio luistert. Er zijn aardig wat mensen op de presentatie afgekomen. En Alfons heeft goed gezorgd: er is bier uit het Pajottenland, waar een groot deel van de roman van Oscar zich afspeelt. Er zijn twee Braziliaanse maestro's, die voor de muziek zorgen. Misschien hebben ze wel The girl from Ipanema gezongen (door de drukte heb ik het niet gehoord), dat zou dan heel toepasselijk zijn, want het tweede gedeelte van de roman speelt zich af in Rio. De hoofdpersoon is Julia Callebaut, en in de enige noot van de roman staat dat die naam niets te maken heeft met die beroemde Belgische chocolade, waar je je vingers bij aflikt. Ik haak er in mijn korte toespraakje op in, want de stijl in de roman heeft wel degelijk iets van het heerlijke van die chocolade. Ze brengt je smaakpapillen in vervoering. Met Alice Toledo, literair agent van Oscar, spreek ik nog even na over hoe de reacties op het boek zullen zijn. Wij kennen in ieder geval geen twijfels.

Op weg naar huis denk ik aan T. die ik deze dag nog tegen het lijf ben gelopen. Zelf heeft hij ook heel wat jaren als redacteur bij een uitgeverij gewerkt en mij ooit eens verteld dat je in die baan meer leest wat niet dan wat wel uitkomt. Na een jaar ervaring kan ik deze observatie beamen. Daarom is het telkens weer een gelukkige ervaring als je toch weer een nieuw boek in handen houdt. Zoals vanavond.

Anthony Mertens⁺

+ Anthony Mertens is redacteur bij Em Querido's Uitgeverij.