|
| |
| |
| |
Literatuur-nieuws
BulkBoek
De bekende BulkBoek-reeks heeft er een zusje bij. Onder de naam penta Pockets biedt BulkBoek Amsterdam vijf titels van verschillende auteurs aan voor ƒ 25, - (bij minimale afname van vijftien sets op één adres). Deze titels zijn Werther Nieland van Gerard Reve, Noodlot van Louis Couperus, Havinck van Marja Brouwers, De vijand van Jos Vandeloo en Hoffman's honger van Leon de Winter. Wie de hele reeks ineens aanschaft, krijgt er een gratis supplement bij, waarin achtergrondinformatie (secundaire literatuur, beknopte analyses) over de pockets is opgenomen.
Uiteraard wordt de oude, vertrouwde BulkBoek-reeks gewoon voortgezet. De jaargang 1993-1994 zal de volgende titels bevatten: Twee vrouwen van Harry Mulisch, De wegen der verbeelding van Hella S. Haasse, In de bovenkooi van J.M.A. Biesheuvel, Red ons, Maria Montanelli van Herman Koch, De opstand van Guadalajara van J. Slauerhoff en Voor een verloren soldaat van Rudi van Dantzig, alsmede themanummers over de generatie van 1910 (de dichters Gossaert, Roland Holst, Bloem en Van Eyck) en over ‘de vreemdeling’ in de literatuur. Als abonnee kan men naast de vermelde titels ook twee BulkBoek-specials naar keuze tegemoet zien. Een collectief schoolabonnement kost ƒ 25, -; een privé-abonnement ƒ 42,50 (cjp-houders ƒ 37,50). Abonnementenservice: 03420-94200.
peter hoffman
| |
Vernieuwde ako Literatuur Prijs
De nieuwe bestuursleden van de Stichting ako Literatuur Prijs die sinds zomer vorig jaar zijn aangetreden, nadat het oude bestuur ‘wegens verschillen van inzicht’ had besloten op te stappen, zijn van plan de prijs zelf eveneens een nieuw gezicht te geven. De meest in het oog lopende verandering is de verhoging van het prijzengeld van ƒ 50.000, - naar ƒ 100.000, -. Voorts zijn de criteria voor inzending van de te nomineren titels enigszins verruimd: niet alleen oorspronkelijk Nederlandstalig literair proza voor volwassenen, maar ook literaire non-fictie, zoals biografieën, essaybundels en reisverslagen kunnen vanaf dit jaar meedingen naar de prijs. Ook zal de procedure die uiteindelijk tot de uitverkiezing van de winnaar zal leiden worden gewijzigd. De professionele jury, bestaande uit vijf gerenommeerde critici en een voorzitter, heeft weliswaar nog het eerste, maar met meer het laatste woord; zij zal voortaan uit de inzendingen een shortlist van maximaal zes nominaties destilleren. De keuze van de uiteindelijke winnaar zal door de jury worden overgelaten aan ‘een verbreed forum’, waarin ‘circa vijf categorieën gevorderde lezers en literaire insiders’ vertegenwoordigd zullen zijn. Het bestuur denkt met dit vernieuwde concept, meer dan voorheen het geval was, een breder publiek aan te spreken.
De uitreiking van de Literatuur Prijs ‘nieuwe stijl’ zal eind september of begin oktober plaatsvinden. De jury staat dit jaar onder voorzitterschap van mr. Frans Andriessen.
peter hoffman
| |
Steunfonds Van Eedenonderzoek gevormd
Sinds kort bestaat er een fonds waaruit geldelijke steun kan worden verstrekt ten bate van studies die betrekking hebben op Frederik van Eeden (1860-1932). De grondslag van dit fonds werd gelegd door een schenking van de Frederik van Eeden Stichting, de nieuwe organisatie voor psychiatrische zorg te Amsterdam, aan het letterkundige Van Eeden-genootschap. Het steunfonds heeft voornamelijk tot doel de bevordering van het onderzoek naar de betekenis van Van Eeden voor de psychiatrie, de psychologie en de psychologische romankunst in de ruimste zin. Ook kan financiële steun aan publikaties van onderzoeksresultaten worden gegeven. Een adviescommissie van vier deskundigen zal de projecten beoordelen waarvoor een steunaanvraag wordt ingediend. Uitvoerig toegelichte aanvragen kunnen worden gericht aan het bestuur van het Frederik van Eeden-genootschap, Pascalstraat 6, 1098 PB Amsterdam.
g. van suchtelen
| |
Rijklof Michaël van Goens-prijs
De Commissie voor opdrachten op het gebied van de geschiedenis van de Nederlandse letterkunde, ressorterend onder de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden, looft opnieuw een prijs uit voor een wetenschappelijk artikel op het gebied van de Nederlandse letterkunde geschreven door een student of recent afgestudeerde neerlandicus. De prijs is in het bijzonder bedoeld om te stimuleren dat goede scripties worden bewerkt tot wetenschappelijke publikaties.
De prijs ontleent zijn naam aan Rijklof Michaël van Goens (1748-1810), medeoprichter van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde en voorbeeld van een vroegrijp talent. Als vijftienjarige publiceerde hij zijn eerste wetenschappelijke verhandeling, hij promoveerde op zijn zestiende, schreef in de jaren daarna enige vernieuwende artikelen over de Nederlandse literatuur in Europees perspectief en werd in 1766 hoogleraar te Utrecht.
De prijs wordt in beginsel tweejaarlijks uitgereikt en bedraagt ƒ 2.500, -. Het artikel dient verschenen te zijn in een van de vaktijdschriften of een daaraan gelijkwaardige publikatie tijdens de studie van de auteur dan wel uiterlijk binnen drie jaar nadat deze het doctoraal diploma heeft behaald. Als jury treedt de genoemde commissie op.
De prijs werd voor het eerst uitgereikt in 1990. Voor bekroning in 1994 komen in aanmerking artikelen die versche- | |
| |
nen zijn in 1992 of 1993.
De Commissie verzoekt in het bijzonder docenten Nederlandse letterkunde aan universiteiten en hogescholen haar te attenderen op potentiële kandidaten voor de prijs. Degenen die voldoen aan de criteria voor deelname kunnen tot 1 februari 1994 aangemeld worden bij het Secretariaat van de Commissie, Oranjegracht 95, 2312 NE Leiden. Men gelieve zo mogelijk een beknopt curriculum vitae en een kopie of overdruk van het desbetreffende artikel mee te zenden. Kandidaten kunnen zich eventueel ook zelf aanmelden.
l. klumper
| |
Werkgroep teksteditie
Op 22 september 1993 werd in België een werkgroep in het leven geroepen die zich zal gaan bezighouden met tekstedities en de genetische studie van teksten. Bezorgdheid over de manier waarop edities in de praktijk tot stand blijken te komen, was een van de voornaamste redenen voor de oprichting van de werkgroep, maar ook het ontbreken van kennis en inzicht in de praktijk van het editeren bij studenten, auteurs en uitgevers bracht de leden bijeen. Getracht zal nog worden om enigerlei vorm van subsidie in de wacht te slepen, mede om de werkgroep niet in een vrijblijvende status te laten hangen.
De werkgroep wil beginnen met een inventarisatie van materiaal. Wat is er aan genetisch materiaal voor tekstedities voorhanden? Welke projecten zijn op korte termijn het meest gewenst? Een enquête om te inventariseren wat er op dit terrein gebeurt, is inmiddels aan relevante instellingen en personen toegezonden. De werkgroep overweegt voorts de samenstelling van een syllabus om studenten met de eisen van editietechniek op de hoogte te brengen.
In elk geval is er op de eerste woensdag van oktober 1994 een congres gepland, waarvoor collega's uit binnenen buitenland zullen worden uitgenodigd. Daaraan voorafgaand stelt de werkgroep zich voor in april 1994 een algemene vergadering te beleggen waarop een kerngroep zal rapporteren over subsidieaanvragen en inventarisatie van doelstellingen en materiaal.
GvB
| |
Queeste
In april 1994 zal een nieuw wetenschappelijk tijdschrift verschijnen onder de titel Queeste. Het tijdschrift zal speciaal gewijd worden aan de Middelnederlandse letterkunde. De redactie constateert terecht dat de laatste jaren de belangstelling voor de Middeleeuwen sterk is toegenomen en de verwachting is dan ook dat een speciaal tijdschrift op een ruime verpreiding kan rekenen. Die redactie bestaat voor de komende jaargangen uit W. van Anrooij (Rijksuniversiteit Leiden), J.D. Janssens (ufsal, Brussel) en Orlanda S.H. Lie (Rijksuniversiteit Utrecht). Voor de recensierubriek zullen als redacteuren optreden A.M.J. van Buuren (Rijksuniversiteit Utrecht) en Th. Mertens (Ruusbroec-genootschap, ufsia, Antwerpen). Zowel voor de artikelen als voor de recensies wordt het terrein afgebakend door het eindjaar 1600, maar daarbij worden ook niet-Nederlandstalige middeleeuwse teksten die van belang zijn voor de bestudering van Middelnederlandse literatuur allerminst buiten beschouwing gelaten. Bovendien zullen de artikelen in Queeste worden voorzien van een samenvatting in het Engels, Frans of Duits. Soms zullen ook artikelen gepubliceerd worden die in een van deze talen geschreven zijn.
Queeste zal twee maal per jaar verschijnen (in april en oktober) en zal per nummer een omvang hebben van 96 pagina's. De abonnementsprijs bedraagt ƒ 60, - per jaar voor particulieren en voor instellingen ƒ 80, -.
Studenten, aio's en oio's betalen ƒ 40, - per jaar, maar ook collectieve abonnementen zijn mogelijk (meer dan tien exemplaren) met een korting van 25%. Voor nadere informatie kan men zich wenden tot Uitgeverij Verloren, Larenseweg 123,1221 CL Hilversum (035-836557).
GvB
| |
Vertoog en Literatuur
De aandacht voor de literatuur in het kader van ‘Antwerpen 93, culturele hoofdstad van Europa’, heeft geleid tot de presentatie van een prestigieuze uitgave: een cassette met daarin zes cahiers en een supplement. De cahiers, onder de verzameltitel Vertoog en Literatuur, bevatten een bonte verzameling van nieuwe en klassieke gedichten, verhalen, essays, artikelen, foto's en tekeningen van een tachtigtal Vlaamse en andere Europese romanciers, essayisten, dichters, kunstenaars, filosofen, sociologen et cetera.
In elk cahier wordt een thema uitgediept dat bewust abstract is gehouden. Thema's als Lijn, grens, horizon, Woordenloosheid en Provincialismen/Ontworteling hebben de bedoeling ‘een associatieveld te openen waarbinnen de auteurs zich naar inhoud en genre vrijelijk konden bewegen’. De stelling die aan het project ten grondslag ligt, is ‘dat de reflexieve houding wezenlijk en wellicht zelfs specifiek is voor de Europese kunst en cultuur, voor het intellectuele leven en de literatuur’. Deze reflexieve houding komt volgens de samenstellers van de cahiers tot uiting in iets wat verschillend werk uit verschillende tijden met elkaar verbindt en tot Europese traditie maakt: het verlangen naar verheldering, de passie om te vragen en te begrijpen.
De cassette is een gezamenlijke uitgave van Meulenhoff, KritaJk, Antwerpen 93 en Radio 3 en kost ƒ 185, -.
peter hoffman
| |
Literaire activiteiten Zwolle
De Stichting Literaire Activiteiten Zwolle (SLAZ) organiseert elk sei- | |
| |
Camerata Trajectina
zoen een aantal literaire avonden, waarin men kennis kan maken met auteurs en hun werk. Van het in oktober begonnen programma resteert nog het volgende.
Op woensdag 23 februari (20.00 uur) is Joost Zwagerman te gast in Zwolle. Zondag 27 februari draagt Tine Ruysschaert de tekst naar de novelle Wit is altijd schoon van Leo Pleyzier voor (14.30 uur).
Maandag 21 maart wordt een avond georganiseerd ter gelegenheid van de boekenweek, met als thema ‘poëzie’. Voor die avond is Hella S. Haasse als schrijfster van het boekenweekgeschenk uitgenodigd (20.00 uur).
Op woensdag 6 april speelt Johannes Kemkens De uitvreter van Nescio (20.30 uur) en daarmee opent hij een reeks van drie Nescio-manifestaties. De tweede daarvan betreft een optreden van de Gebroeders Flint in samenwerking met Het Volk op vrijdag 8 april (20.30 uur), een muziektheateravond over Nescio. Op donderdag 14 april wordt deze manifestatie besloten door Klaas Vos, die voorleest uit het werk van Nescio. Samen met Ronald Timmermans wordt onder meer ‘Een lange dag’ gelezen (12.30 uur). Op 22 april wordt het gehele programma afgesloten met een optreden van Paul Gellings rond een viertal dichters naar diens keuze (20.30 uur). De prijzen van de voorstellingen variëren van ƒ 7,50 tot ƒ 20, -. Alle manifestaties vinden plaats in schouwburg Odeon in Zwolle. Voor nadere informatie kan men zich wenden tot het secretariaat van slaz, Brederostraat 37, 8023 AN Zwolle.
GvB
| |
Souterliedekens-cd Camerata Trajectina
Na het succesvolle Pacxken van Minnen (geproduceerd in samenwerking met nlcm) komt van Camerata Trajectina in februari 1994 de cd Souterliedekens uit. Het betreft een zowel literair als muzikaal uniek project op de scheidslijn van Middeleeuwen en Renaissance. Literair uniek, omdat de souterliedekens (1540) het eerste volledige psalter in enige Europese volkstaal vormen. Muzikaal uniek, omdat de berijmer een grote verscheidenheid aan populaire melodieën koos: zo hoopte hij de jeugd aan het psalmzingen te krijgen! Essentieel is dat hij de melodieën in muzieknotatie weergaf, waardoor de souterliedekens voor ons de belangrijkste muzikale bron voor het laatmiddeleeuwse volkslied vormen. De driestemmige bewerkingen die de vooraanstaande Renaissance-componist Clemens non Papa maakte, zijn wereldberoemd. Op de cd van Camerata Trajectina worden de devote souterliedekens geconfronteerd met de frivole liefdes-liedjes die eraan ten grondslag liggen, uit onder meer het Antwerps liedboek (1544) en het Nieu Amstelredams Liedtboeck (1591). De souterliedekens zelf klinken niet alleen in de sonore zettingen van Clemens non Papa, maar ook in de tot nog toe niet eerder uitgevoerde reconstructies van vierstemmige bewerkingen van Gherardus Mes, een leerling van Clemens. Het ontbreken van een baspartij bleek geen enkel beletsel deze ontroerende muziek weer tot leven te wekken.
Op de cd kan worden ingetekend door ƒ 29/93 over te maken op giro 2698501 t.n.v. penningmeester Camerata Trajectina te Utrecht, onder vermelding van ‘cd Souterliedekens’. De cd wordt dan in februari 1994 franco thuisgestuurd. De winkelprijs van de cd, die verschijnt op het label Globe, zal circa ƒ 40, - bedragen.
l.p. grijp
| |
Poëzieposters
Sinds 1980 geeft de Stichting Plint jaarlijks een aantal posters uit, waarop poëzie en beeldende kunst elkaar de hand reiken. Op de posters worden gedichten gecombineerd met speciaal
| |
| |
Poëzieposter van de Stichting Plint
in opdracht vervaardigd werk van verschillende kunstenaars. De stichting beoogt hiermee jongeren te laten kennismaken met poëzie en beeldende kunst. Jaarlijks verschijnen in september twee series, elk bestaande uit zes poëzieposters. Serie A is vooral bestemd voor kinderen van acht tot veertien jaar, serie B voor vijftien jaar en ouder. De posterseries zijn ook verkrijgbaar op briefkaartformaat, in mapjes met zes poëziekaarten. Daarnaast verschijnen er mapjes poëziekaarten met gedichten van één auteur of gedichten rond een bepaald thema.
Wie zich abonneert, krijgt jaarlijks in september de gekozen posterserie(s) A en / of B automatisch toegestuurd voor de prijs van ƒ 42, - (+ ƒ 5, - porto) per serie. Elk jaar in april ontvangt de abonnee informatie uit de voorjaarsuitgaven van Plint en over de volgende posterseries. Een losse poster of een enkel mapje zijn bij de boekhandel of de stichting verkrijgbaar en kosten respectievelijk ƒ 12, - en ƒ 7,50. Voor meer informatie, bestellingen of een abonnement: Stichting Plint, Postbus 164, 5600 AD Eindhoven (040-465273).
peter hoffman
| |
Wandelen door de Plantage
Ook als je de Sarphatistraat niet bepaald de mooiste plek van Europa vindt, zal een wandeling door de ruim driehonderd jaar oude Plantagebuurt geen onaangenaam tijdverdrijf zijn. Zeker niet als men zich laat verleiden tot deze onderneming door het boekje De Plantage. Een literaire wandeling (Amsterdam: Bas Lubberhuizen, 1993; 64 blz.) van Ko van Geemert. Aan de hand van tal van citaten van en wetenswaardigheden over meer dan honderd auteurs leidt Van Geemert de lezer door het stukje Amsterdam tussen het Jonas Daniël Meyerplein en het Tropenmuseum.
Zo lezen we over de wandeling van Sara Burgerhart door de Hortus, waar ruim twee eeuwen later Simon Vinkenoog met een aantal vrienden stiekem wat cannabis plukte ‘teneinde de feestvreugde nog wat te verhogen’. De plek die echter het meest tot de verbeelding sprak en nog spreekt is natuurlijk een van 's werelds oudste dierentuinen: Natura Artis Magistra. Gerard Reve, die een korte periode tegenover Artis woonde, heeft daar ‘jonge Vogeloppassers geil beloerd’, terwijl dichters als Kouwenaar en Van Deel voornamelijk geboeid blijken door de lege kooien in de dierentuin. Bertus Aafjes, eveneens een tijdlang buurtbewoner, vertelt over zijn bezoekjes aan Artis samen met de dichters Bloem, Nijhoff en Roland Holst. De laatste bleek vooral gecharmeerd door het nijlpaard dat dezelfde roepnaam had als hij: Jany. ‘Hij stak zijn stok voorzichtig door het traliewerk en raakte daarmee behoedzaam de kop van het dier. De dichter en het dier stonden lichtgebogen tegenover elkaar, het was een bijna dramatische ontmoeting als van twee wezens uit een voorwereld, die elkaar in heimelijke zielsverwantschap ontmoetten.’
peter hoffman
| |
Amsterdamse sinjoren
Met als oriëntatiepunten historische gebouwen, gevelstenen en citaten uit literair werk is het mogelijk een stads- | |
| |
wandeling door het eind-zestiende-eeuwse, begin-zeventiende-eeuwse Amsterdam te maken ‘in het voetspoor van Antwerpse immigranten’, zoals de ondertitel luidt van Amsterdamse sinjoren 1576-1622. Dit door Els ten Napel samengestelde en onder redactie van Benno van Tilburg verschenen boekje (Amsterdam: Bas Lubberhuizen, 1993; 96 blz.; ƒ 19,50) sluit aan bij Antwerpens rol als culturele hoofdstad van Europa in 1993. De nadruk bij de wandeling van Dam tot Dam valt dan ook op de rol van de Zuidnederlandse immigranten, van wie een aantal tussen de wandeling-tekst door een wat uitgebreidere behandeling krijgt. Zo ontmoeten we onder anderen de cartograaf Petrus Plancius, Vondel, de uitgever Zacharias Heyns, Barlaeus, Bredero's ongelukkige liefde Magdalena Stockmans, schermmeester Thibault en de architecten Vingboons.
Op de route komen we ook in het Amsterdams Historisch Museum, waar we in de diverse zalen attent gemaakt worden op zaken die verband houden met de Spaanse Brabanders over wie en over wier voorgeschiedenis we in de inleiding van het boekje reeds zijn voorgelicht. Via een register zijn de genoemde personen terug te vinden.
pjv
| |
Nieuwtjes
❑ De thuiskomst van Kapitein Rob van robert anker is bekroond met de F. Bordewijkprijs 1993, groot vijfduizend gulden.
❑ De Constantijn Huygensprijs 1993, groot tienduizend gulden, is toegekend aan jeroen brouwers voor zijn hele oeuvre.
❑ De verhalenbundel Boniface van geertrui daem is bekroond met de Vlaamse Debuutprijs 1993. Het daaraan verbonden geldbedrag bedraagt tweehondervijftigduizend bfr, ongeveer twaalfeneenhalfduizend gulden.
❑ De historicus hans goedkoop, die momenteel werkt aan een biografie van Herman Heijermans, zal ook de taak op zich nemen het leven van Renate Rubinstein te beschrijven.
❑ De Publieksprijs 1993 is toegekend aan hella haasse voor haar roman Heren van de thee. Aan de prijs is een geldbedrag van vijftienduizend gulden verbonden en een sculptuur van Jeroen Hermeman.
❑ De eerste winnares van de driejaarlijkse Frans Kellendonkprijs, groot tienduizend gulden, is kristien hemmerechts.
❑ De Nienke van Hichtumprijs voor het beste kinderboek, groot vijfduizend gulden, gaat naar margriet heymans voor haar boek De prinses van de moestuin.
❑ De Voorburgse gemeenteraad heeft in de oktober-vergadering van 1993 extra geld gevoteerd voor de restauratie van Hofwijck, het vroegere huis van constantijn huygens. Van de subsidie kan ook een conservator in deeltijd worden aangesteld.
❑ De Nederlands-Vlaamse Toneelschrijfprijs, groot twintigduizend gulden, is toegekend aan tom jansen voor zijn scenario Schade.
❑ De tweejaarlijkse Anna Bijnsprijs, bestaande uit een sculptuur en een bedrag van tienduizend gulden, is toegekend aan elizabeth keesing.
❑ Voor haar roman Een sierlijke duik heeft marie kessels het jaarlijkse stipendium (vijftienduizend gulden) van de Stichting Charlotte Köhler ontvangen.
❑ De wijsgerige faculteit van de Rijksuniversiteit Groningen heeft rudy kousbroek een eredoctoraat toegekend voor zijn ‘unieke rol in de Nederlandse culturele wereld’.
❑ tim krabbé heeft voor zijn roman Het gouden ei de Diepzeeprijs 1993 gekregen. Aan de prijs is een geldbedrag verbonden van vijfduizend gulden.
❑ De Busken Huetprijs 1993 van het Amsterdams Fonds voor de Kunst, groot vijftienduizend gulden, is toegekend aan piet meeuse voor zijn essaybundel De jacht op Proteus.
❑ De Stichting Ons Erfdeel is bekroond met de Duitse Joost van den Vondelprijs 1993, waaraan een geldbedrag is verbonden van veertigduizend dm, ongeveer vijfenveertigduizend gulden.
❑ De Herman Gorterprijs 1993 van het Amsterdams Fonds voor de Kunst, groot vijftienduizend gulden, is toegekend aan martin reints voor de poëziebundel Lichaam en ziel.
❑ De dichter toon tellegen is voor zijn bundel Een dansschool onderscheiden met de Jan Campertprijs 1993. Het prijsbedrag bedraagt vijfduizend gulden.
❑ De G.H. 's Gravesandeprijs, bedoeld voor mensen die zich verdienstelijk hebben gemaakt voor bijzondere literaire projecten, gaat naar willy tibergien van het Poëziecentrum Gent. Aan deze prijs is een geldbedrag verbonden van vijfduizend gulden.
+++++
❑ Op 29 september 1993 is de emiritus hoogleraar Nederlandse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Londen rein meier (* 1926) overleden. Onder het pseudoniem P.M. Reinders schreef hij vanaf 1964 tal van recensies
| |
| |
voor NRC Handelsblad. Tevens is hij de auteur van Literature of the Low Countries.
❑ Op 30 september 1993 overleed paul nowee (* 25 juni 1936), auteur van de laatste 43 delen van de Arendsoog-serie. Toen zijn vader en bedenker van
Kort na de dood van Paul Nowee verscheen het drieënzestigste en laatste deel uit de Arendsoog-reeks
Arendsoog, Jan Nowee, in 1958 stierf, besloot zoon Paul de reeks voort te zetten.
❑ Op 31 oktober 1993 beëindigde journalist, auteur en kunsthandelaar adriaan venema (* 27 mei 1941) in Amsterdam zijn leven. Hij debuteerde in 1969 met de roman Van een bloedrode manchet en een kooikershondje. Na publikatie van een aantal kunsthistorische werken over schilders uit het begin van de eeuw ging hij in de kunsthandel. Zijn boeken over collaboratie in de Kunsthandel in Nederland 1940-1945 en over Schrijvers, uitgevers & hun collaboratie deden veel stof opwaaien. De kopij voor zijn memoires heeft hij kort voor zijn dood bij De Arbeiderspers bezorgd.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd