Literatuur. Jaargang 10

[p. 353]

Literatuur-nieuws

Vers voor de Pers

Op 6 september was voor de najaarsbeurs Vers voor de Pers in de rai te Amsterdam weer een groot aantal uitgeverijen verzameld om de pers en de boekhandel kennis te laten maken met hun nieuwste of nog te verschijnen uitgaven. Uit het overvloedige aanbod selecteerden wij de titels die voor de neerlandistiek van belang (kunnen) zijn.

Na een lange tijd geleden te zijn aangekondigd, is zij er dan eindelijk: onder het motto ‘wat in Frankrijk, Duitsland en Engeland kan, moet ook in Nederland lukken’ presenteren De Samenwerkende Uitgeverijen Prometheus en Bert Bakker de reeks Klassieken uit de Nederlandse letterkunde. De reeks is bedoeld voor een breed èn een gespecialiseerd publiek. Een uitvoerige inleiding, annotatie en een beredeneerde bibliografie in elk deel moet deze opzet waarborgen. Als eerste deel van de reeks verschijnt De reis van Sint Brandaan. Een reisverhaal uit de twaalfde eeuw. Naast de oorspronkelijke tekst (voorzien van woordverklaringen) wordt een moderne vertaling van Willem Wilmink afgedrukt. De Utrechtse mediëvist W.P. Gerritsen schreef een inleiding, waarin de tekst in de context van de twaalfde-eeuwse cultuur wordt geplaatst. Als tweede deel in de reeks wordt aangekondigd een tweetalige editie van Van den vos Reynaerde, waarvan de vertaling wordt verzorgd door Gerrit Komrij.

Van de laatstgenoemde verschijnt in februari 1994 bij De Arbeiderspers Alle gedichten tot gisteren. Het zijn niet de enige gedichten die op korte termijn worden verzameld. Van Michel van der Plas worden de voornaamste bundels verzameld uitgegeven onder de titel De oevers bekennen kleur, te verschijnen bij Anthos in februari 1994. Meulenhoff komt met de verzamelde gedichten van H.C. ten Berge: Materia Prima en met het tweede deel van Renate Rubinsteins Verzameld werk. Ook van Abel J. Herzberg wordt het Verzameld werk (in twee delen) door Querido op de markt gebracht. In het eerste deel worden zijn romans, verhalen en toneelstukken opgenomen, in het tweede zijn autobiografische geschriften. Aan de inmiddels enorme reeks Volledige werken van Multatuli, uitgegeven door G.A. van Oorschot, wordt deel 23, Brieven en documenten, toegevoegd. Als we De Arbeiderspers mogen geloven, kunnen we de officiële werkuitgave van Louis Paul Boons De Kapellekensbaan (maart 1994), verzorgd door het Documentatie Centrum voor de Wetenschappelijke Studie van het werk van L.P. Boon, als een opmaat beschouwen voor de uitgave van zijn verzameld werk.

In 1994 is het honderd jaar geleden dat François HaverSchmidt (1835-1894) overleed. Uitgeverij Querido neemt die gelegenheid te baat om deze dichter eens extra onder de aandacht te brengen. Zowel zijn Familie en kennissen, Winteravond-vertelligen als zijn Snikken en grimlachjes. Poëzie uit den studententijd worden in januari 1994 als paperback uitgebracht. Deze uitgaven worden begeleid door de tweede, zeer vemeerderde druk van Rob Nieuwenhuys' De dominee en zijn worgengel. Over leven en werk van François HaverSchmidt. Een speciaal symposium-nummer van het tijdschrift De Negentiende Eeuw zal geheel aan deze dichter gewijd zijn. Zeer bijzonder is de bijdrage van uitgeverij Goossens aan het HaverSchmidtjaar: zij komt met de Verzamelde gedichten in handschrift, in een gelimiteerde oplage van 1500 exemplaren. Niet alleen zijn de Snikken en grimlachjes erin opgenomen, belooft de uitgever, maar ook niet eerder uitgegeven gedichten, waaronder het jeugdwerk van Haver-Schmidt, gelegenheidsgedichten (zoals een aantal Sinterklaasgedichten) en enkele bagatellen. Minstens zo bijzonder is de verschijning van een vie romancée, een weinig beoefend genre in ons land, over deze dichter: Imortelle, een novelle over het leven van Piet Paaltjens. De auteur heet Peter van Zonneveld, de uitgever is Kwadraat.

In de loop van het volgende jaar verschijnen twee belangrijke biografieën. De eerste wordt in maart 1994 op de markt gebracht en betreft een biografie van Jan van der Vegt over Hans Andreus. De tweede, een biografie (dè biografie zelfs, zoals de ondertitel bescheiden luidt) van Wim Hazeu over Slauerhoff, te verschijnen als nummer 28 in de Open Domein-reeks van De Arbeiderspers, laat nog tot augustus 1994 op zich wachten. Vermeldenswaard is ook de bij Bas Lubberhuizen te verschijnen dubbelbiografie van Jeroen Brouwers: Twee verwoeste levens. De levensloop en de dubbelzelfmoord van Eliza Baart (1854-1879) en Bastiaan Korteweg (1849-1879). Het verschijnt als deel vier van de serie De Nieuwe Engelbewaarder. Marten Toonder heeft een tijd geleden heer Bommel zijn avontuurrijke vrijgezellenbestaan laten verruilen voor een degelijk huwelijk en heeft nu zijn handen vrij om het leven van Bommels geestelijk vader te beschrijven: zijn eigen leven dus. Onder de titel Het geluid van bloemen verschijnt bij De Bezige Bij het tweede deel van Toonders autobiografie. In dit deel beschrijft hij de jaren 1939-1945.

Uitgeverij International Theatre & Film Books heeft een nieuwe serie gelanceerd onder de naam ‘Toneel in vertaling’. Met deze serie wil zij het lezen en spelen van Nederlandse theaterteksten in verschillende landen van Europa bevorderen. De serie brengt in het Engels vertalingen van Judith Herzberg en Hugo Claus en in het Duits van Inez van Dullemen en Wanda Reisel. Bij dezelfde uitgeverij verschijnt in maart 1994 ter gelegenheid van Hugo Claus' vijfenzestigste verjaardag een boek van Johan Thielemans: Hugo Claus, toneeldichter.

Op het gebied van de literatuurgeschiedenis en -wetenschap wordt het volgende aangekondigd. Bij Am-

[p. 354]

sterdam University Press verschijnt een studie van Jaap Goedegebuure over de bijbel in de moderne literatuur: De Schrift herschreven. Uitgeverij Kok Agora komt met Nomadisch narcisme. Sekse, liefde en kunst in het werk van Lou Andreas-Salomé, Belle van Zuylen en Ingeborg Bachmann van Joke J. Hermsen, een studie over de verschillende opvattingen die deze vrouwen hadden over sekse en sekseverschil. Voor december 1993 wordt door uitgeverij Verloren Oraliteit en schriftcultuur onder redactie van R.E.V. Stuip en C. Vellekoop aangekondigd. Bij dezelfde uitgever zullen twee boeken verschijnen die beide het literaire leven in Haarlem belichten: Haarlems Helicon. Literatuur en toneel in Haarlem vóór 1800, onder redactie van E.K. Grootes en Haarlemse kringen. Vijftien verkenningen naar het literairculturele leven in een negentiende-eeuwse stad, onder redactie van W. van den Berg, H. Eyssens en A. van Kalmthout. Voor de geschiedschrijving van het kinderboek is van belang: Kleur voor kinderen. Het kinderboek in een Haagse tentoonstelling van 1893, onder redactie van Ton Brandenbarg en Ronald Breugelmans. Het boek wordt uitgegeven door de Walburg Pers in samenwerking met het Rijksmuseum Meermanno Westreenianum/Museum van het boek.

De groep schilders en schrijvers die rond 1900 leefde en werkte in Sint-Martens-Latem staat centraal in: Latemse memoires. Herinneringen van Mevr. Karel van de Woestijne en Julius de Praetere van Els Dernez en Marc Somers. Het wordt in maart 1994 door Hadewijch op de markt gebracht. Vanaf deze maand al verkrijgbaar is het boek van Michiel Roscam Abbing: De schilder-schrijver Samuel van Hoogstraten (1627-1678). De uitgever is de Primavera Pers. Wie in 1994 de Mekka-prijs van de literaire kritiek in ontvangst mag nemen, staat te lezen in de derde editie van Mekka, onder redactie van Peter Nijssen. Nijgh & Van Ditmar/ Dedalus brengt het jaarboek in februari 1994 uit.

Van Bibeb, die met haar vraagge-sprekken al veertig jaar lang mede gezichtsbepalend is voor het weekblad Vrij Nederland, wordt door uitgeverij Balans een bundel interviews uitgebracht onder de titel Een grote hartstocht moet je volgen. Hierin is een aantal gesprekken met kunstenaars samengebracht, onder wie de auteurs Jeroen Brouwers en Remco Campert.

Bas Lubberhuizen kondigt voor december 1993 het Nescio-cahier 2 aan: ‘Van u heb ik ook een heleboel gelezen...’. Tien Kronkels van Simon Carmiggelt over Nescio. Het boekje wordt ingeleid met een essay van K. Schippers. De Kronkels zijn voorzien van annotaties die zowel verklarende informatie als enkele onbekende biografische gegevens over Nescio omvatten.

Ten slotte is er de aankondiging van uitgeverij Verloren van een splinternieuw tijdschrift: Queeste. Tijdschrift over middeleeuwse letterkunde in de Nederlanden. Het tweejaarlijkse tijdschrift, dat in april 1994 voor het eerst verschijnt, zal artikelen en recensies bevatten over middeleeuwse literatuur in de Nederlanden tot 1600.

gvb/pjv/ph

Nieuwe Maerlantfragmenten in de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek

Bij de inventarisatie van de middeleeuwse handschriften in de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek (uva) trof ik onlangs enkele reepjes perkament aan met daarop (delen van) Middelnederlandse verzen. De fragmenten hebben oorspronkelijk behoord tot twee handschriften en maken thans deel uit van een kleine verzameling van fragmenten van middeleeuwse codices, notariële akten en kwitanties uit de vijftiende eeuw en latere eeuwen. De stukken waren bijeengebracht door de Amsterdamse gemeente-archivaris Mr. Nicolaas de Roever (1850-1893) en werden na zijn dood door een van zijn dochters aan de ub geschonken, waar ze veilig maar anoniem bewaard werden. Vooral de Middelnederlandse fragmentjes trokken mijn aandacht en het kostte weinig moeite de tekst te identificeren als passages uit Jacob van Maerlants Der naturen bloeme (1266) en uit zijn Rijmbijbel (1271).

Onder de signatuur Hs. Gx 571a bevinden zich twee reepjes perkament met daarop de verzen 838-840, 855, 868-871 en 885-886 (recto), 898-901, 915-916, 928-930 en 945 (verso) uit het derde boek van Der naturen bloeme (opgave volgens de editie door E. Verwijs uit 1878, p. 198-202; voor wie de uitgave in het Corpus Gysseling wil raadplegen, geef ik het nummer van het eerste en het laatste vers van deze fragmenten op, te vinden in deel II-2, p. 148-151: vs. 5532 en 5639).

De Rijmbijbel-fragmentjes worden bewaard als Hs. Gx 571b en bevatten delen van de verzen 23. 681-689, 23.719-729 (recto), 23.761-769 en 23.799-809 (verso; opgave volgens de editie door J. David uit 1858-1861, p. 516-523; vergelijk de uitgave in het Corpus Gysseling, deel II-3, p. 565-567, vs. 23.666-23.794). Voor de studie van de tekst zijn deze strookjes niet zo belangrijk, de varianten ten opzichte van de handschriften die aan de vermelde edities ten grondslag liggen, komen ook in andere handschriften voor. Deze varianten bieden overigens wel aanknopingspunten om de Amsterdamse fragmenten hun plek in de filiatie te wijzen. Voor het onderzoek naar de handschriftelijke overlevering zijn deze nietige stukjes perkament echter van groter belang. Van de hier gesignaleerde fragmenten van Maerlants Der naturen bloeme zijn mij nog geen andere fragmenten van dezelfde codex bekend! Het handschrift waaruit de Rijm-

[p. 355]

A en B: fragmenten uit Der naturen bloeme
C en D: fragmenten uit De Rijmbijbel

bijbel-fragmentjes afkomstig zijn, was al wel bekend dank zij enkele soortgelijke strookjes in de Universiteitsbibliotheek te Leiden (Hs. Ltk. 171). Te oordelen naar het schrift werden beide handschriften in de veertiende eeuw vervaardigd. Precies honderd jaar na het overlijden van De Roever zijn deze fragmenten dan eindelijk onder de aandacht van de vakgenoten gebracht, want met dat doel werden ze ooit aan de ub overgedragen.

jos a.a.m. biemans

Gezocht: letterkunde op flop

De automatisering is ook aan de neerlandistiek niet voorbijgegaan. Veel instituten en scholen herbergen tekstverwerkers; veel wetenschappers, docenten en studenten hebben een pc tot hun beschikking. Wie tegenwoordig zijn boeken, artikelen, lesmateriaal en scripties nog met de hand of de typemachine schrijft, valt oprecht te beklagen.

Verondersteld mag worden, dat er in den lande ook de nodige Nederlandse literatuur naar schijf wordt weggeschreven: gedichten, toneelstukken, literaire fragmenten of zelfs hele boeken. Vaak gebeurt dit voor persoonlijk gebruik, soms ten behoeve van breder wetenschappelijk onderzoek. Een voordeel van automatisering van tekstmateriaal is bijvoorbeeld, dat men gemakkelijk kan zoeken op woorden, en dat het maken van concordanties en dergelijke geen werk meer is van weken of zelfs maanden.

Niemand weet precies wat er aan geautomatiseerde Nederlandse literatuur is, en waar die zich eventueel bevindt. De Stichting Literatuurwetenschap heeft een Taakgroep Computerteksten voor de Neerlandistiek in het leven geroepen om (in eerste instantie) eens te inventariseren wat er zoal voorhanden is in Nederland en Vlaanderen. Het is de taakgroep dan specifiek te doen om Nederlandse en Vlaamse letterkunde (Nederlandstalige koloniale literatuur inbegrepen) van vóór 1900. Op grond van de inventarisatie wordt dan bezien of er een literaire database opgebouwd kan worden, die vervolgens door belangstellenden te raadplegen valt: op floppy, compact disk, of wellicht on-line. De belangstelling van de taakgroep gaat op dit moment niet alleen uit naar het eventuele ‘aanbod’, maar ook naar de ‘vraag’. Aan welke literaire computerteksten bestaat er in Nederland en Vlaanderen behoefte? Het is immers niet ondenkbaar dat de taakgroep te zijner tijd aan gerichte verzoeken kan voldoen, hetzij door reeds bestaande tekstbestanden aan te leveren, hetzij door nieuw materiaal te laten ‘inlezen’. Kortom: voorziet u dat er in de nabije toekomst behoefte ontstaat aan bepaalde geautomatiseerde literaire teksten? Of heeft u bijvoorbeeld Anna Bijns, P.C. Hooft, Multatuli of Herman Gorter op flop? Schroomt u niet om het te laten weten.

Voor al uw inlichtingen en suggesties kunt u schrijven of bellen met

[p. 356]

Theo Meder, nclm / Vakgroep Nederlandse taal- en letterkunde, Postbus 9515, 2300 RA Leiden (071-272783, niet op vrijdag).

theo meder

Colloquium ‘De vrouw in de Renaissance’

Op vrijdag 10 december aanstaande zal in het Academiegebouw in Utrecht (Domplein 29, zaal 8) een colloquium gehouden worden onder de titel ‘De vrouw in de Renaissance, subject en object’. Bij die gelegenheid zal prof. dr. Cornelia Niekus Moore van de Universiteit van Hawaii spreken over Johan van Beverwijcks Van de wtnementheyt des vrouwelicken geslachts. Dr. S. Herpoel van de Utrechtse Universiteit (vakgroep Romaans) behandelt autobiografieën van vrouwen in de Spaanse zeventiende eeuw.

Prof. dr. M.A. Schenkeveld-van der Dussen spreekt over Nederlandse dichteressen van de Gouden Eeuw en Dr. R. Dekker van de Erasmusuniversiteit besluit het colloquium met een lezing over vrouwen en de opvoeding van kinderen in de Nederlandse Gouden Eeuw. De toegang tot het colloquium is gratis, maar de organisatoren willen wel graag weten op hoeveel deelnemers gerekend zal moeten worden. Men kan zich het best schriftelijk aanmelden bij dr. A.J. Gelderblom, Trans 10, 3512 JK Utrecht. De lezingen beginnen om 10.15 uur en het colloquium wordt afgesloten met een borrel vanaf 16.30 uur. De voordrachten zullen worden gepubliceerd in de nieuwe reeks van Utrecht Renaissance Studies.

gvb

Johannes Kinker

Onlangs verscheen bij uitgeverij ad&l een aflevering van De Post van den Helicon (1788-1789) van Johannes Kinker. Zoals gebruikelijk bij ad&l is de tekst niet geannoteerd. Het nawoord van André Hanou, Kinker-specialist bij uitstek, geeft inzicht in de ironische berichtgeving en de spelelementen van De Post. Los bijgevoegd is een literaire landkaart ‘naar de Jongste Ontdekkingen’. Het bibliofiele werkje (isbn 90-7472702-02-6) is te bestellen door storting van ƒ 15,- (+ ƒ 2,50 porto) op postgirorekening 6325532 van W. Abrahamse, Amsterdam. Alle uitgaven van ad&l zijn verkrijgbaar bij Minotaurus Boekwinkel, Sint Antoniesbreestraat 3 D, Amsterdam.

w. abrahamse

ANV-Visserneerlandia-Dramaprijs

Het Algemeen-Nederlands Verbond stelt als uitvoerder van het testament van mr. H.L.A. Visser een anv-Visserneerlandia-Dramaprijs beschikbaar voor een jeugdtheaterstuk. De winnaar wordt beloond met een geldbedrag van ƒ 12.000 of BF 220.000.

Het jeugdtheaterstuk dient een tijdsduur te hebben van minimaal veertig minuten en moet uitvoerbaar zijn door een beperkt aantal acteurs en/of actrices. Verder moet de tekst in het Nederlands geschreven zijn en oorspronkelijk zijn (dus geen vertaling of bewerking). Bovendien mag het manuscript niet eerder in enigerlei vorm voor een anv-Visserneerlandiaprijs zijn ingezonden of in druk zijn verschenen vóór 1 december 1994.

De uiterste inzenddatum is 15 juni 1994. Voor het einde van 1994 wordt de winnaar bekend gemaakt en de prijs uitgereikt, waarbij tevens het juryrapport openbaar wordt gemaakt. De jury die de inzendingen zal beoordelen, bestaat uit Wim Spekking, Victor Frederik en Hugo Meert.

Voor nadere informatie kan men terecht bij het Algemeen-Nederlands Verbond, Jan van Nassaustraat 109, 2596 BS Den Haag (070-3245514).

peter hoffman

Over & Uit +

Uitgeverij Auctor heeft een nieuwe reeks boekbesprekingen gelanceerd, onder de naam ‘Over & Uit +’. In elk deel worden één of meer werken van een auteur geanalyseerd aan de hand van onder andere tijd- en ruimte-aspecten, symboliek, motieven en thematiek, personages en karakters, perspectief en stijl. Behalve een samenvatting van het besproken werk vindt men er ook gegevens over het leven en ander werk van de auteur. Bovendien wordt elk deeltje gecompleteerd door een becommentarieerde bloemlezing uit de secundaire literatuur en suggesties voor de bespreking van het boek. Achterin is een verklarende woorden-

[p. 357]

lijst opgenomen met de gebruikte literaire begrippen.

Reeds verschenen zijn de deeltjes over: Renate Dorrestein (Het hemelse gerecht); Connie Palmen (De wetten); Anton Koolhaas (De hond in het lege huis/Tot waar zal ik je brengen?) en D.A. Kooiman (Montyn). In voorbereiding zijn: R.J. Peskens (Mijn tante Coleta/Twee vorstinnen en een vorst); Joost Zwagerman (Gimmick!/Vals licht) en J. Vandeloo (De vijand/Het gevaar).

De deeltjes zijn voor ƒ 9,95 verkrijgbaar bij de boekhandel. Voor meer informatie: uitgeverij Auctor, Emmalaan 1, 7315 AK Apeldoorn (055-218959).

peter hoffman

Concept-poëzieprijs 1994

De Nederlands-Vlaamse culturele vereniging concept schrijft voor de achtste keer een poëziewedstrijd uit. Het thema is nu: ‘De onstuitbare kringloop der seizoenen en het onherroepelijk verstrijken van de tijd’. De uiterste inzenddatum voor deze prijsvraag is 10 maart 1994. De geselecteerde gedichten zullen worden gepubliceerd in een bloemlezing met de titel Ik tel de maanden, samen te stellen door Roger Wastijn en Ton Luiting. Nederlandstalige auteurs (ook degenen die niet aan de wedstrijd mee willen doen, maar wel in aanmerking willen komen voor opname in de bloemlezing) kunnen het reglement aanvragen door een gefrankeerde antwoordenveloppe te sturen naar concept, Postbus 1313, 1200 BH Hilversum.

peter hoffman

Jonge sla

De stichting Littera Rotterdam zal het komende jaar regelmatig een literair actualiteitenprogramma onder de naam ‘Jonge sla’ organiseren in het Bibliotheektheater te Rotterdam. In Jonge sla zullen zowel jongere als oude, bekende en minder bekende Nederlandse schrijvers en dichters te gast zijn. Zij zullen praten over en voorlezen uit hun nieuwste werk. Verder wordt er telkens nieuw Nederlands of vertaald werk gerecenseerd, vertelt een bekende persoonlijkheid over zijn of haar favoriete roman of dichtbundel, doet een Rotterdamse boekhandelaar een greep uit het recente literaire aanbod en geeft Radio Rijnmond-presentator Frank van Dijl zijn mening over de Rotterdamse en literaire actualiteit. Het programma wordt bovendien opgeluisterd met een muzikaal optreden.

Voorlopig zijn er een programma's gepland op 21 november, 30 januari, 20 maart en 29 mei. De aanvang is steeds om 15 uur (zaal open vanaf 14.30 uur). Plaats: Bibliotheektheater in Rotterdam, naast de Centrale Bibliotheek. Reserveren: 010-4338258. Voor nadere informatie kunt u bellen met Edith Zuiderent (010-4327131) of Christine Brackmann (030-316966).

peter hoffman

Congres Werkgroep Zeventiende Eeuw 1994

In 1994 is het 350 jaar geleden dat Cesare Ripa's Iconologia in Nederland uitgegeven werd. De Amsterdamse dichter en uitgever D.P. Pers had zelf het boek vertaald, dat vijftig jaar na zijn eerste druk een succesvolle bestseller bleek te zijn en waarvoor Vondel in zijn Aenleidinghe (1650) nog een aanbeveling schreef. De Werkgroep Zeventiende Eeuw wil haar congres in het najaar van 1994 wijden aan Ripa en de zeventiende-eeuwse beeldspraak. Daarbij kan een breed scala aan onderwerpen aan de orde komen:

-	Ripa en de traditie van de iconologie omstreeks 1600.
-	Ripa in Europa. Ook in 1644 verschijnt de Franse Ripa-vertaling van Baudouin.
-	De Iconologia en de beeldspraak van de Nederlandse kunst (beeldende kunst, literatuur, toneel, et cetera). Uitdrukkelijk wordt hierbij ook aan andere vormen van ‘beeldspraak’ gedacht die in de zeventiende eeuw in Nederland gebruikt werden.
-	Ripa's boek in Nederland. Drukgeschiedenis; betekenis van D.P. Pers; Nachleben tot de bewerking Poot-Ouwens.
-	De herontdekking van Ripa en de Iconologia. Het gaat niet alleen om de geschiedenis van de beeldende kunst, maar om een brede opvatting van ‘iconologie’ zoals door W.J.T. Mitchell in Iconology: Image, Text, Ideology 1986 gehanteerd wordt.

Een dergelijk thematisch congres, waarvoor ook enkele buitenlandse bijdragen verwacht worden, kan alleen slagen wanneer zoveel mogelijk verschillende aspecten behandeld kunnen worden. Verzocht wordt daarom, ook wanneer ideeën voor een bijdrage nog niet al te concreet zijn of wanneer er vragen zijn, tijdig contact op te nemen met Jochen Becker, RU Utrecht, Faculteit der Letteren, Vakgroep Kunstgeschiedenis, Kromme Nieuwe Gracht 29, 3512 HD Utrecht.

jochen becker

Stemmen rond de Hofvijver

Ter gelegenheid van de manifestatie ‘Dichter aan huis’ die op 25 en 26 september van dit jaar in Den Haag werd gehouden, is een boekje samengesteld onder de titel Stemmen rond de Hofvijver, waaraan meegewerkt werd door Hella S. Haasse, Pierre H. Dubois, Helga Ruebsamen, Peter van Zonneveld, Anton Korteweg en Peter Berger.

De zes auteurs halen herinneringen op uit hun jeugd in Den Haag, beschrijven Haagse literaire geschiedenis of op schilderijen in het

[p. 358]

Mauritshuis geïnspireerde gedichten, of nemen politici met literaire aspiraties onder de loupe.

De meeste auteurs waren zelden op hun gemak in de residentie en zijn dan ook weinig positief in hun reacties op de stad, maar er zijn ook positieve geluiden, zoals die van Hella Haasse en Pierre H. Dubois. Volgens de laatste kun je op het terras van De Posthoorn zelfs auteurs uit verschillende eeuwen ontmoeten.

Het boekje, dat werd uitgegeven door Seapress/Lakerveld, werd aangeboden aan alle bezoekers van de manifestatie ‘Dichter aan huis’, maar het is ook te koop in de boekhandel voor ƒ 19,50.

gvb

Nederlandse literaire klassieken

Al eerder werd in Literatuur aandacht besteed aan de totstandkoming van een reeks Nederlandse klassieken, waarvoor het Produktiefonds gelden apart had gezet. Inmiddels is op 2 september van dit jaar formeel een stichting in het leven geroepen onder de naam ‘Stichting Nederlandse Literaire Klassieken’ op initiatief van de Groep Algemene Uitgevers, het eerder genoemde Nederlands Literair Produktie- en Vertalingenfonds en de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Het bestuur van de stichting bestaat uit de uitgevers Ronald Dietz (Arbeiderspers) en Wouter van Oorschot (Van Oorschot), en uit de hoogleraren W.J. van den Akker, E.K. Grootes (voorzitter) en F.P. van Oostrom. Het secretariaat is ondergebracht bij de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde (Postbus 9501, 2300 RA Leiden, tel. [phone]).

gvb

Prins Bernhardfonds en de biografie

Al geruime tijd verschijnen bij De Arbeiderspers in de reeks Open Domein als nevenserie van de reeks Privé Domein biografieën van belangrijke figuren uit de Nederlandse cultuurgeschiedenis. In dat kader waren door de uitgever reeds contacten gelegd met H. Daalder voor een biografie van Willem Drees en met Léon Hanssen voor een biografie over Ter Braak.

Het Prins Bernhardfonds subsidieert al vanaf 1988 schrijvers van biografieën over figuren uit wat genoemd wordt ‘De Tweede Gouden Eeuw’ (de periode van ongeveer 1880 tot 1960). In dat kader ontvingen H. de Liagre Böhl (Herman Gorter), Mineke Bosch (Aletta Jacobs), Elsbeth Etty (Henriëtte Roland Holst) en de twee eerder genoemde biografen een financiële toezegging van het Prins Bernhardfonds.

Omdat het fonds de uitgaven van deze biografieën het liefst in een reeks ondergebracht ziet, werd een uitgever gezocht die dat voor zijn rekening wilde nemen op voor het Prins Bernhardfonds aantrekkelijke condities. Die uitgever werd Jan Geurt Gaarlandts uitgeverij Balans. Uiteraard is Martin Ros niet blij met deze nieuwe ontwikkeling. Juist hij heeft zich in het recente verleden enorm ingezet om de Nederlandse biografie weer nieuw leven in te blazen. Weliswaar is hij recent voor zijn inspanningen met betrekking tot de reeks Privé Domein nog bekroond met de D.A. Thiemeprijs, maar dat een deel van zijn geesteskinderen nu bij een concurrent zal verschijnen, moet hem weinig deugd doen. Bovendien zullen de contracten die met Daalder en Hanssen zijn afgesloten moeten worden opengebroken.

Het valt te betreuren dat een zo fraaie reeks als Open Domein nu een nieuwe reeks naast zich zal krijgen, tenzij verondersteld mag worden dat De Arbeiderspers onder de gegeven omstandigheden de reeks niet verder zal voortzetten.

gvb

Domburgsch uitzicht

Ter herdenking van de vijftigste sterfdag van P.C. Boutens heeft de Stichting Kunstuitleen Zeeland in de bekende Slib-reeks als nummer 61 een interpretatieve studie uitgegeven door A.L. Sötemann van een van de bekendste gedichten: Domburgsch uitzicht van P.C. Boutens (Middelburg 1993; 31 blz.; abonnement op 6 deeltjes ƒ 36,-).

Sötemanns opstel verscheen eerder in 1984 in de bundel voor Blok, Dit is de vreugd die langer duurt en in Over poetica en poëzie (1985). Het door Martine van Os-Boer geïllustreerde Slib-deeltje kan besteld worden bij genoemde stichting, Kuiperspoort 22, 4331 GS Middelburg, 01180-11443.

pjv

Antwerpen, Anvers, Antwerp

De promotie tot culturele hoofdstad van Europa maakt telkenjare op de desbetreffende locatie de nodige creativiteit los. Zo ook in Antwerpen in 1993. Een van die kunstzinnige produkties is een door Panamarenko ontworpen en door architect Ronny De Meyer vormgegeven doos onder de aan de andere kant van de taalgrens behorende titel Nouvelle Synthèse d'Anvers in een oplage van duizend exemplaren (zeshonderd Nederlands, tweehonderd Frans en tweehonderd Engels). De titel is een allusie op het boek van de Franstalige Antwerpenaar Roger Avermaete uit de jaren dertig: Synthèse d'Anvers.

De doos bevat een krant met literaire teksten over Antwerpen. Naast

[p. 359]

oudere poëzie zijn er nieuwe teksten van Guy Vaes, Wim Meewis en Nathaniel Tarn. Verder is er de videofilm Voyage à Paris over de stad (voor Parijs zou ook Antwerpen ingevuld kunnen worden) als etalage, over de mythe van ‘het moderne leven’. Een cd, Dwalingen, stelt een geluidsplattegrond van Antwerpen voor, gemaakt van zestig akoestische foto's. Ten slotte bevat de doos een fotoboekje met dertig foto's van mini-Antwerpen, een grote maquette van Antwerpen die opgesteld stond in een hangar aan de Schelde.

De doos is verkrijgbaar voor BF 6500 bij Antwerpen 1993 v.z.w., Grote Markt 29, B-2000 Antwerpen 1, tel. [phone], of bij Idea Books, Amsterdam.

pjv

Wetenschapsvoorlichting

De bekendheid van de Stichting voor Publieksvoorlichting over Wetenschap en Techniek (pwt) is wellicht omgekeerd evenredig aan de door die stichting ontplooide activiteiten. Zo maakt pwt zich bijzonder nuttig door een wekelijks gepubliceerde agenda met informatie over lezingen, symposia, promoties en radio- en televisieprogramma's op allerlei wetenschapsgebieden. Onder de titel Wetenschap is mensenwerk; wetenschapsvoorlichting in de praktijk (Utrecht 1992; 153 blz.) verscheen een bundel opstellen onder redactie van Andrea Hijmans. Diverse aspecten en projecten passeren daarin de revue, onder andere het naar Amerikaans voorbeeld gemodelleerde Professor Post-project dat tot doel heeft leerlingen van de hogere klassen van de basisschool in contact te brengen met universitaire docenten. De jaarlijkse Professor Post-dag in het Nederlands Instituut voor Nijverheid en Techniek (nint) is een evenement voor kinderen en correspondenten. De briefwisseling leidt tot onder andere de volgende ontboezemingen van kinderen (p. 127): ‘Hallo Nico, Ik wil graag óvérál wat van weten [...]. Zou u misschien de vragen willen beantwoorden en voor bepaalde verschijnselen een verklaring of oplossing kunnen geven?’, en van docenten: ‘Daar zit ik dus achter mijn bureau om jou te schrijven over mijn onderzoek. Om mij heen allemaal boeken en stapels papieren: dat is mijn onderzoek. En wie ben ik? Marijke Spies [...]. Uit die oude boeken kan je namelijk leren hoe de mensen vroeger over de dingen dachten. Als je dat weet, begrijp je vaak waar onze ideeën vandaan komen, [...].’

De Stichting pwt verspreidt ook het laatste Zoekboek 1992 (Utrecht 1992; 73 blz.) van de inmiddels opgeheven Nederlandse Vereniging van Wetenschapscorrespondenten, waarvan de 106 leden met hun specialismen, de media via welke ze publiceren en hun adressen keurig vermeld staan. In het onderwerpenregister kan men zien wie zich bezighoudt met bijvoorbeeld algemene literatuurwetenschap, letterkunde of taal. Informatie over de activiteiten van pwt is verkrijgbaar via Postbus 171, 3500 AD Utrecht, 030-342099. Op hetzelfde adres is het Zoekboek gratis verkrijgbaar.

pjv

Bloemlezing uit Tiecelijn

Onder de titel Reynaert bloemleest Tiecelijn verscheen onder redactie van Rik van Daele, Marcel Ryssen en Erwin Verzandvoort ‘een selectie van bijdragen uit 5 jaar Tiecelijn’, de nieuwsbrief voor Reynaerdofielen (Sint-Niklaas 1993; 224 blz.). De bundel bevat min of meer grondig herziene artikelen uit Tiecelijn en ook enkele niet eerder in dit tijdschrift verschenen bijdragen, gegroepeerd rondom de thema's Reynaerthandschriften, Vosse-exegese, Reynaerticonografie, Reynaert op pad, Reynaertportretten en recensies. Een apart hoofdstuk is gewijd aan bijdragen van de in 1992 overleden redacteur Herman Heyse, aan wie de bundel ook is opgedragen.

De bloemlezing kan besteld worden door overmaken van ƒ 20,- op giro 2994574 van E. Verzandvoort, Dommelborch 70, 5247 SG Rosmalen o.v.v. ‘Bloemlezing’. In België kan men terecht bij Rik van Daele, Pr. Karelstraat 15/2, 9100 Sint-Niklaas, BF 300 op rekeningnr. 645-5260577-11. Op dezelfde adressen kan men zich ook abonneren op het tijdschrift.

pjv

Aanslag op de letteren

Op het plan van de Faculteit der Letteren van de Universiteit van Amsterdam om via inkrimping en opheffing fors te bezuinigen zijn in manifestaties en perspublikaties tal van reacties losgekomen. Op 23 juni 1993, vrij snel na het bekend worden van het bezuinigingsvoorstel van de faculteit, werd een manifestatie georganiseerd in theater De Balie in Amsterdam, waaraan zevenentwintig gerenommeerde auteurs en cultuurdragers een bijdrage leverden. De avond werd gepresenteerd door Joop van Tijn.

Van de voordrachten die bij die gelegenheid gehouden werden, is onder redactie van Jan Fontijn, Marita Mathijsen en Anthony Mertens een boekje samengesteld, dat bij De Bezige Bij verscheen onder de titel Aanslag op de letteren. Het bevat bijdragen van onder meer Marja Brouwers, Hella S. Haasse, Atte Jongstra, Nicolaas Matsier, Marcel Möring, Cyrille Offermans, Hugo Brandt Corstius, Kees Fens, Margriet de Moor, Connie Palmen en Charlotte Mutsaers.

Zij allen verdedigen de cultuur tegen de bezuinigingsaanslagen die nu overal gepleegd worden. Studierichtingen die geen duidelijk ‘rendement’ opleveren, worden met de rekenmachine in de hand opgehe-

[p. 360]

ven of sterk ingekrompen, terwijl het economisch rendement van een studie als de neerlandistiek nauwelijks te meten valt. Hoeveel uitgeverijen en drukkers profiteren niet van tekstuitgaven en de publikatie van studies, biografieën, tijdschriften en wat dies meer zij. Wat is de invloed van zo'n studie op het kopersgedrag van het lezend publiek? Het zijn vrijwel onmeetbare economische consequenties. De inkrimpingen bij de neerlandistiek, die overigens al lang voor het bezuinigingsplan van de Faculteit der Letteren begonnen zijn, steken temeer omdat de neerlandistiek als geheel over één kam wordt geschoren met studierichtingen als Frans, Portugees, Spaans, Engels, Duits, et cetera, terwijl het toch duidelijk zal zijn dat het onderzoek naar taal en literatuur bij uitstek geschiedt in de landen waar die talen gesproken worden. Wat er aan onderzoek naar taal en literatuur van het Nederlands in Italië of Frankrijk wordt verricht, is in verhouding tot dat naar de eigen taal en cultuur uiteraard maar een schijntje.

Aanslag op de letteren is verkrijgbaar bij de boekhandel en kost ƒ 9,50.

gvb

Bert van Selm-lezing

Als zeer goed verzorgd boek verscheen de tekst van de tweede Bert van Selm-lezing, door Frans A. Janssen op 6 september 1993 te Leiden uitgesproken, bij de Amsterdamse uitgeverij De Buitenkant. Genomineerd voor de Best Verzorgde Boeken van het jaar 1512 (Amsterdam 1993; 39 blz.) werd door Peter Matthias Noordzij gezet uit de Trinité, gedrukt door Jan de Jong en afgewerkt door Binderij Meeuwis. Voortbouwend op zijn inaugurele rede uit 1989 laat Janssen aan de hand van de door Henri Estienne in 1512 in Parijs gedrukte S. Pauli epistolae zien hoe de typografische vormgeving zich (pas of reeds dan) losmaakt van het middeleeuwse codicologische voorbeeld: lettertype, titelblad, scheiding van hoofdtekst en commentaar, ordening van de hoofdtekst (met uitzondering van gebruik van structurerend wit), gedrukte initialen, kopregels en paragraaftekens dragen bij aan het moderne gezicht van dit werk.

pjv

Egodocumenten

Onlangs verscheen Egodocumenten van Noord-Nederlanders uit de zestiende tot begin negentiende eeuw. Een chronologische lijst, samengesteld door R. Lindeman, Y. Scherf en R.M. Dekker. Het boek telt 313 bladzijden en bevat 630 beschrijvingen van dagboeken, autobiografieën, memoires en dergelijke teksten uit de periode tot 1814. Het boek is het resultaat van een inventariserend onderzoek in alle Nederlandse archieven en bibliotheken. Naast manuscripten zijn ook in druk verschenen teksten opgenomen. Daarbij is naar volledigheid gestreefd. Bij elk egodocument wordt informatie gegeven over de auteur en de tekst, de inhoud wordt beknopt beschreven en er wordt verwezen naar verdere literatuur.

Het boek is te bestellen door ƒ 32.50 (inclusief verzendkosten) over te maken op postgiro rekening 612467 t.n.v. Stichting Egodocument, Westerhoutstraat 28, 2012 JS, Haarlem, onder vermelding van ‘lijst’.

r.m dekker

Redes over rhetorica

Bij Amsterdam University Press verschenen de op 8 juni 1993 aan de Universiteit van Amsterdam uitgesproken inaugurele redes van Marijke Spies en Kees Meerhoff onder de verzameltitel Rhetorica[:] strategie en creativiteit (Amsterdam: aup, 1993; 53 blz.; ƒ 20,-). Marijke Spies aanvaardde hiermee het ambt van



bijzonder hoogleraar in de geschiedenis van de rhetorica vanwege de Amsterdamse Universiteitsvereniging, Kees Meerhoff dat van gewoon hoogleraar in de Franse letterkunde en cultuurkunde tot aan de romantiek. In hun dubbel-oratie belichten de hoogleraren het belang van de klassieke welsprekendheidsleer als vooral maatschappelijk gerichte strategische ‘know-how’ en als bron van, schijnbaar vrije, creatieve energie.

pjv

Nieuwtjes

□	De Bordewijkprijs (proza) van de Jan Campert-stichting, een bedrag van vijfduizend gulden, gaat naar robert anker voor zijn De thuiskomst van kapitein Rob.
□	De Charlotte Köhlerprijs 1993, groot vijfentwintigduizend gulden, is toegekend aan h.h. ter balkt voor zijn poëziebundels In de kalkbranderij van het absolute (1990), Laaglandse hymnen (1991) en Ode aan de Grote Kiezelwal (1992).

[p. 361]

□	De Constantijn Huygensprijs van de Jan Campert-stichting, groot tienduizend gulden, is toegekend aan jeroen brouwers voor zijn gehele oeuvre.
□	Op het nieuwe bankbiljet van honderd gulden, de ‘steenuil’, staan in voor het blote oog onleesbaar kleine letters rond het watermerk de eerste regels van het gedicht ‘De uil’ van cees buddingh': ‘Wie anders dan hij houdt zo huis onder alles wat trippelt en glipt door de nacht: geruisloos aanwiekend op donszachte vleugels, met klauwen als klappende dolken’.
□	De Nienke van Hichtumprijs van de Jan Campert-stichting voor het beste kinderboek is toegekend aan De prinses van de moestuin van annemarie en margriet heymans. De prijs bedraagt vijfduizend gulden.
□	De Stripschapsprijs 1993 is toegekend aan kamagurka (Luc Zeebroek) voor zijn gehele oeuvre.
□	De Amerikaanse stacey knecht ontving op 15 juni de James S. Holmes Dutch Translation Award 1993 voor haar vertaling van Lieve Joris' Terug naar Kongo. Aan de prijs is een geldbedrag verbonden van 1500 dollar.
□	De C. Buddingh'-prijs voor debuterende dichters, groot 2500 gulden, is dit jaar toegekend aan herman leenders voor zijn bundel Ogentroost.
□	De verhalenbundel De andere kant van marga minco zal binnenkort in een Engelse vertaling verschijnen. Uitgeverij Bert Bakker verkocht de Britse vertaalrechten aan de Londense uitgeverij Peter Owen.
□	De roman waarmee marcel möring dit jaar de ako Literatuur Prijs won, Het grote verlangen, maakt grote opgang in het buitenland. Na de Duitse en Zweedse, zijn inmiddels ook de Franse en Engelse vertaalrechten verkocht door uitgeverij Meulenhoff.
□	In het kader van de Belgische nationale feestdag op 21 juli heeft, de inmiddels overleden, koning Boudewijn de Vlaamse schrijfster monika van paemel (geboren 1945) in de adelstand verheven.
□	toon tellegen heeft de Jan Campertprijs gekregen voor zijn dichtbundel Een dansschool. De prijs bedraagt vijfduizend gulden.
□	Aan willy tibergien is de vijfjaarlijkse G.H. 's Gravesandeprijs van de Jan Campert-stichting toegekend voor zijn verdiensten in het kader van het Poëziecentrum te Gent.
□	In juli van dit jaar is definitief besloten om in De Waag te Amsterdam een kinderboekenmuseum te vestigen. Waarschijnlijk vanaf begin volgend jaar zullen er in De Waag permanente en wisselende tentoonstellingen te zien zijn over alles wat met het kinderboek te maken heeft.

+++

□	Op 9 juli 1993 overleed de dichter, historicus en essayist jaap meijer (geboren 8 november 1912). Hij schreef poëzie onder het pseudoniem Saul van Messel, soms in het Groninger dialect. In 1967 publiceerde hij De zoon van een gazzen, over het leven van Jacob Israël de Haan.
□	Op 17 augustus 1993 overleed te Amsterdam max de metz (geboren 12 maart 1921), vertaler uit het Duits en van 1965 tot 1982 uitgever en adjunct-directeur van uitgeverij Becht. Hij heeft zich ingespannen om Nederlandse auteurs (Mulisch, Claus) onder te brengen bij buitenlandse uitgevers en om buitenlandse schrijvers in Nederland uitgegeven te krijgen.
□	Op 23 augustus 1993 overleed te 's-Gravenhage de kunsthistorica dr. johanna victorine christine hefting (geboren 2 augustus 1905), gehuwd geweest met uitgever Bert Bakker en dientengevolge goed ingevoerd in de kring van schrijvers en dichters als Nijhoff, Roland Holst, Achterberg, Bloem en Vestdijk. In 1988 zijn de door haar op band ingesproken memoires, geredigeerd door Nienke Begemann, onder de titel Victorine gepubliceerd bij Bert Bakker jr.
□	Op 2 september 1993 overleed hans reeser (Geboren 9 februari 1916), kenner van de negentiende-eeuwse letterkunde, speciaal van werk en leven van Truitje Toussaint over wie hij in 1962 en 1985 monografieën publiceerde: De jeugdjaren van Anna Louisa Geertruida Toussaint en De huwelijksjaren van A.L.G. Bosboom-Toussaint. In 1986 werd hij benoemd tot eredoctor aan de Universiteit van Amsterdam.
□	Op 31 juli overleed de kinderboekenschrijfster en journaliste lea verschuuren-smulders (geboren 4 februari 1921). In haar boeken richtte zij zich vooral tot kleuters. Voor dezelfde doelgroep schreef ze tal van vertellingen voor kinderprogramma's van de kro.

Bert, een creatie van Kamagurka

[p. 362]

Literaire agenda

Deze agenda wordt samengesteld door het Nederlands Bibliotheek- en Lectuur Centrum (nblc) te 's-Gravenhage. In feite geeft de door het nblc samengestelde agenda informatie over een ruimer gebied dan uit het onderstaande blijkt. Voor een vollediger overzicht raadplege men litterair op nos Teletekst (p. 405-406) of brt Teletekst (p. 683-684).

Reeds gestarte manifestaties

-	t/m 2 januari 1994: Den Haag, foyer Letterkundig Museum: tentoonstelling over Gerrit Kouwenaar. Inl.: Letterkundig Museum, Murk Salverda, tel.: [phone].
-	t/m 24 april 1994: Den Haag, Letterkundig Museum: tentoonstelling over Hella S. Haasse. Inl.: Letterkundig Museum, Erna Staal, tel.: [phone].

December

-	maand december: Amsterdam, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling over Marten Toonder. Inlichtingen over deze en de volgende onder ‘maand december’ genoemde reizende tentoonstellingen: nblc, tel.: [phone].
-	maand december: Harderwijk, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘Talen naar een boek’.
-	maand december: Apeldoorn, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling Tonke Dragt.
-	maand december: Nijverdal, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling Harrie Geelen.
	3 Enno Endt wordt zeventig.
	5 Diest, Cultureel Centrum Begijnhof: in de reeks ‘Literatuur op zondag’ een lezing van Karel Sergen over ‘De drie P's’ (poëzie, paradox en pretentie). Org. en inl.: Literaire Culturele Kring Apollo, Ina Stabergh, tel.: [phone].
	7 Tilburg, Carré 16: lezing van Jef Geeraerts. Org.: Stichting J.H. Leopold, tel.: [phone].
	10 Alphen a/d Rijn, Parktheater: Johannes Kemkens speelt De uitvreter van Nescio. Inl.: Impresariaat D'Alembert, Leon Lutterman, tel.: [phone] of: St. De Vuurvogel, tel.: [phone].
	11 Alkmaar, Schouwburg De Vest: voorstelling ‘Verhalen van Lapland’ door Nicolien van Rhijn (tekst) en George Vis (fluit). Inl.: 072-127344.
	12 Harderwijk, Entre Nous: literaire brunch met Marjolein Kool die haar nieuwe dichtbundel, Een python in de plantenbak, bij het publiek inleidt. Inl.: Jos Brummans, tel.: [phone].
	12 Amsterdam, Paradiso: Beurs van kleine uitgevers. Uitgevers presenteren fondsen met name op het gebied van literatuur en beeldende kunst. Op deze dag ook een programma waarin dichters voordragen uit eigen werk. Org.: Paradiso, Weteringschans 6-8, 1017 SG Amsterdam. Inl.: J. Dietvorst, tel.: [phone].
	12 Purmerend, Theater de Purmarijn: interview met Kees Verheul. Org.: Literaire Salon De Purmarijn, tel.: [phone].
	14 Gerard Reve wordt zeventig. In de Gemeentebibliotheek Rotterdam vindt vandaag de opening plaats van de reizende tentoonstelling die het nblc samenstelde over leven en werk van Gerard Reve: ‘Op weg naar huis’. Inl.: nblc, tel.: [phone].
	14 Leiden, Burcht: Jaap Goedegebuure interviewt Doeschka Meijsing. Org.: Burcht Literair, tel.: [phone].
	14 Middelburg, Zeeuwse Bibliotheek: lezing van Herman Pleij over Anna Bijns en de Antwerpse rederijkers. Org.: Boekhandel Fannoy, tel.: [phone].
	14 Sittard, Cultureel Centrum: Johannes Kemkens speelt De uitvreter van Nescio. Inl.: Impresariaat D'Alembert, Leon Lutterman, tel.: [phone] of: St. De Vuurvogel, tel.: [phone].
	15 Tilburg, Katholieke Universiteit Brabant: symposium ‘De kunst van het lezen’. Org.: kub, lokv, nblc. Inl.: lokv, Pieter Quelle, tel.: [phone].
	16 Tip Marugg wordt zeventig.
	17 Roosendaal, openbare bibliotheek: lezing van Kristien Hemmerechts. Org.: Boekhandel Het Verboden Rijk, tel.: [phone].
	17 Den Haag, Oude Stadhuis: uitreiking Jan Campert-prijzen 1993 aan Jeroen Brouwers (Constantijn Huygens-prijs), Annemie en Margriet Heymans (Nienke van Hichtum-prijs), Robert Anker (F. Bordewijk-prijs), Toon Tellegen (Jan Campert-prijs) en Willy Tiebergen (G.H. 's-Gravesande-prijs). Inl.: Jan Campert-stichting, P. Spijkers, tel.: [phone].
	18 Ger Verrips wordt vijfenzestig.
	18 Amsterdam, Verhalenhuis Brandaan: ‘Verhalen van Lapland’ door Nicolien van Rhijn (tekst) en George Vis (fluit). Org. en inl.: Weteringstraat 42, tel. [phone].
	19 Vijfentwintigste sterfdag Sanne van Havelte (1889-1968).
	19 Rotterdam, Historisch Museum Het Schielandhuis: ‘Van Erasmus tot Deelder’, een serie lezingen over schrijvers die kortere of langere tijd in Rotterdam hebben gewoond. Vandaag spreekt Rob Schouten als laatste in de reeks over Jules Deelder. Org.: Stichting Litera Rotterdam, inl.: Historisch Museum Het Schielandhuis, tel.: [phone].
	19 Middelburg, Kloveniersdoelen: lezing van Wim Hofman. Org.: Stichting Lurv, tel.: [phone].
	19 's-Hertogenbosch, Oude Jacobskerk: lezing van Marcel Möring. Org.: Stichting Literair Café Den Bosch, tel.: [phone].

[p. 363]

	23 Vijftigste sterfdag Theo Thijssen (1879-1943).
	25 en 26 december: Den Haag, Koninklijke Schouwburg: Wereldpremière van de theaterbewerking door Ger Thijs van De boeken der kleine zielen van Louis Couperus. Het stuk wordt in twee delen op twee avonden gespeeld door het Nationale Toneel. In Den Haag te zien t/m 21 februari 1994, daarna in Utrecht, Rotterdam, Groningen en Amsterdam.
	27 Hans van Straten wordt zeventig.
	27 t/m 30 december: Amsterdam, De Balie en De Meervaart: negende Vertelfestival. Org.: Stichting Vertelfestival, tel.: [phone].
	30 Rotterdam, Bibliotheektheater: Winterfestival ter afsluiting van het eerste jaar van het bestaan van de Stichting Littera Rotterdam. Schrijvers en dichters dragen voor uit eigen werk, afgewisseld met muziek, zang, theater en video. Org. en inl.: Stichting Littera Rotterdam, tel.: [phone].

1994
Algemeen

-	Vierhonderdste geboortejaar Jan Janszoon Starter (1593/1594-1626).
-	Honderdvijftig jaar geleden verscheen Studentenleven van Klikspaan.
-	Vijftig jaar geleden verscheen Abel Gholaerts van Louis-Paul Boon.

Januari

-	maand januari: Oosterhout, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘Op weg naar huis’ over leven en werk van Gerard Reve. Inlichtingen over deze en de volgende onder ‘maand januari’ genoemde reizende tentoonstellingen: nblc, tel.: [phone].
-	maand januari: Den Helder, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling over Marten Toonder.
-	maand januari: Hengelo, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘Talen naar een boek’.
-	maand januari: Rijswijk, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling over Tonke Dragt.
-	maand januari: Amstelveen, gemeentehuis: reizende tentoonstelling over Wim Hofman.
	6 Delft, Waagtheater: Johannes Kemkens speelt De uitvreter van Nescio. Inl.: Impresariaat D'Alembert, Leon Lutterman, tel.: [phone] of: St. De Vuurvogel, tel.: [phone].
	9 Amsterdam, Vakbondsmuseum: Johannes Kemkens speelt De uitvreter van Nescio. Inl.: Impresariaat D'Alembert, Leon Lutterman, tel.: [phone] of: St. De Vuurvogel, tel.: [phone].
	16 Rotterdam, Museum Boymansvan Beuningen: eerste in een reeks van zes lezingen onder de titel ‘Schrijversmuseum’. Bekende Nederlandse schrijvers spreken over een kunstwerk uit de collectie van het museum dat hen bijzonder treft. Org. en inl.: Stichting Littera Rotterdam, tel.: [phone].
	16 Middelburg, Kloveniersdoelen: lezing van Bart Moeyaert. Org.: Stichting Lurv, tel.: [phone].
	17 t/m 22 januari: Rotterdam, Bibliotheektheater: vierde Story International. Org.: Stichting Story International, tel.: [phone].
	19 Honderdste sterfdag François HaverSchmidt (1835-1894). Officieel begin van het ‘Piet Paaltjens-jaar’.
	21 Eugène Van Itterbeek wordt zestig.
	23 Rhoon, Kasteel van Rhoon: lezing van Koos van Zomeren. Org.: Stichting Kasteel van Rhoon, tel.: [phone].
	25 Renate Dorrestein wordt veertig.
	26 Vlaardingen, Stadsgehoorzaal: Johannes Kemkens speelt De uitvreter van Nescio. Inl.: Impresariaat D'Alembert, Leon Lutterman, tel.: [phone] of: St. De Vuurvogel, tel.: [phone].
	27 Kampen, Stadsgehoorzaal: Johannes Kemkens speelt De uitvreter van Nescio. Inl.: Impresariaat D'Alembert, Leon Lutterman, tel.: [phone] of: St. De Vuurvogel, tel.: [phone].
	29 Hans Plomp wordt vijftig.
	30 Rotterdam, Bibliotheektheater: vierde van een reeks van zes literaire zondagmiddagen onder de titel ‘Jonge Sla’. Vaste onderdelen van het programma: een interview, een recensie, een column, muziek. Verder onverwachte gasten en verrassende acts. De programmering is afhankelijk van de actualiteit. Org. en inl.: Stichting Littera Rotterdam, tel.: [phone]. Reserveren: tel.: [phone].
	31 Anton Korteweg wordt vijftig.

Voor inlichtingen over deze agenda of voor het doorgeven van aanvullingen erop kan men zich wenden tot het nblc, Jef van Gool of Frank Hockx, postbus 93054, 2509 AB 's-Gravenhage (tel. [phone]).