Literatuur. Jaargang 10

[p. 295]

Literatuur-nieuws

Symposium François Haverschmidt

In januari 1994 zal het honderd jaar geleden zijn dat François Haverschmidt overleed. Daarom organiseert de Werkgroep Negentiende Eeuw van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde op zaterdag 13 november 1993 in de foyer van de Stadsgehoorzaal, Breestraat 60 te Leiden, een symposium over François Haverschmidt en zijn tijd.

Na de ontvangst met koffie vanaf 10.00 uur en na de opening om 10.30 uur door de voorzitter, prof. dr. P.B.M. Blaas, komen aan het woord dr. Willem Otterspeer over ‘De Leidse universiteit in de tijd van Haverschmidt (1852-1858)’, dr. Peter van Zonneveld over ‘Het Leiden van Piet Paaltjens’ en dr. Marita Mathijsen over ‘De orale moraal van het verhaal: het proza van Haverschmidt’.

Na de discussie en de lunch volgen vanaf 14.00 uur dr. Peter van Rooden over ‘De sociale positie van de dominee in de tijd van Haverschmidt’, dr. Bert Altena over ‘Haverschmidt en de sociale beweging van zijn tijd’ en dr. Anton van Hooff over ‘Suïcide in de eeuw van Haverschmidt’. De dag wordt besloten met discussie en een borrel. De kosten voor deelname aan het symposium (of een gedeelte daarvan) bedragen ƒ 25,-, ter plaatse te voldoen. In de Stadsgehoorzaal bestaat de gelegenheid voor eigen rekening een eenvoudige lunch te gebruiken. Deelname staat open voor alle belangstellenden. Men kan zich voor symposium en lunch aanmelden bij de penningmeester van de Werkgroep Negentiende Eeuw, Johan de Wittlaan 191, 6828 XJ Arnhem.

peter van zonneveld

Jan Frans Willems-colloquium

De contactgroep negentiende eeuw ‘Dr. F.A. Snellaertcomité’ organiseert op woensdag 24 november 1993 in de

Jan Frans Willems

Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, Koningstraat 18, 9000 Gent, een colloquium over Jan Frans Willems (1793-1846).

Het programma vermeldt na de ontvangst met koffie om 10.00 uur en de opening om 10.30 uur twee ochtendlezingen door M. De Smedt (K.U. Leuven), ‘J.F. Willems als tekstuitgever’, en A. Deprez (R.U. Gent), ‘Natie, volk en staat bij J.F. Willems’. Na de lunch volgen vanaf 14.15 uur de twee middaglezingen van A. van Elslander (R.U. Gent), ‘De gedichten van J.F. Willems’, en van S. Top (K.U. Leuven), ‘De “Oude Vlaemsche Liederen” in hun cultuurhistorische context’. De dag besluit met een discussie van 16.15 uur tot 17.00 uur. Belangstellenden kunnen zich voor 1 november inschrijven bij de secretaris van de contactgroep, dr. M. De Smedt, Pastoor Dergentstraat 5, B-3200 Gelrode. De deelname is gratis.

m. de smedt

Arcadia Poetica

Het instituut voor filosofie en dichtkunst Arcadia Poetica, Postbus 5279, 5603 BD Eindhoven, 040-411755, organiseert lezingen en weekends over (arcadische) poëzie en verzorgt publikaties op dit terrein. De eerstvolgende activiteit is een literair en muzikaal weekend onder de titel ‘Mallarmé: twijfel en triomf’, over ‘de vader van de moderne poëzie’, Stéphane Mallarmé, op 23 en 24 oktober 1993 in het Centrum Elzendaal te Boxmeer. Medewerking wordt verleend door Rein Bloem, prof. dr. W. van Dooren, prof. dr. W. Smekens, Eddi Lint, Maria Haerynck, Ruud Bouwman (piano), Anthony Haidweiller (tenor) en Hanny Hefting (piano).

De kosten voor dit weekend bedragen ƒ 100,- cursusgeld en ƒ 100,- voor het verblijf. Nadere informatie en aanmelding (voor 1 oktober) op bovenstaand adres.

f.j. schalken

Congres Nadere Reformatie

Op zaterdag 2 oktober 1993 organiseert de Stichting Studie der Nadere Reformatie een lustrumcongres in de senaatszaal van het Academiegebouw te Utrecht. Gesproken wordt door dr. W.J. op 't Hof over ‘Studie der Nadere Reformatie: verleden en toekomst’, door prof. dr. C. Graafland over ‘Verhouding Reformatie en Nadere Reformatie; een voortgaand onderzoek’, door dr. R. Bisschop over ‘Nadere Reformatie en politiek’ en door prof. dr. A.Th. van Deursen over ‘De twee gemeenten van Zaandam; het ideaal van Anna Maria van Schurman getoetst’. Vanaf 9.30 uur is de ontvangst met koffie; de eerste lezing begint om 10.15 uur; de sluiting is om 15.15 uur. De kosten bedragen ƒ 10,-; lunch ƒ 15,-.

De lezingen zullen gepubliceerd worden in het Documentatieblad Nadere Reformatie dat twee maal per jaar verschijnt en waarop men zich kan abonneren voor ƒ 35,-. Daarnaast verzorgt de Stichting Boekpublikaties en een jaarlijkse themadag. Nadere inlichtingen bij het secretariaat: Overwater 13, 2715 BT Zoetermeer, 079-522264.

g.h. leurdijk

[p. 296]

Pest en dodendans

In de Amsterdamse universiteitsbibliotheek was van juli tot begin september 1993 een dubbelexpositie ingericht onder de titels De zwarte rand van de gouden eeuw en Dodendansen uit de collectie Reichelt. De door respectievelijk Paul Dijstelberge en Marianne Peereboom samengestelde catalogus is de blijvende herinnering aan die in visueel opzicht bijzonder mooie tentoonstelling. Behalve in allerlei overheids-, medische en theologische geschriften is ook in veel literair werk aandacht besteed aan een zo in het dagelijks leven ingrijpende ziekte als de pest. Bij onder anderen Bredero, Anslo, Revius, Luiken en Six van Chandelier is het thema aanwezig.

De geëxposeerde boeken en prenten over de dodendans zijn in het bezit van de UB Amsterdam, die ze in 1871 verwierf via een legaat van de collectioneur Th. Reichelt, die het merendeel gekocht had op de veiling van de verzameling-Kist. Het thema is in de literatuur aanwezig vanaf de middeleeuwen en komt verder voor in het werk van onder anderen Jan van den Dale en Salomon van Rusting tot en met Felix Timmermans en Stijn Streuvels.

De door Paul Dijstelberge op bijzondere wijze vormgegeven catalogus (21 + 27 blz.; ill.; ƒ 17,50) is verkrijgbaar bij de Universiteitsbibliotheek, postbus 19185, 1000 GD Amsterdam.

pjv

Nascholingscursus Utrecht

Onder de titel ‘De literaire tekst tussen schrijftafel en etalage’ organiseert de Vakgroep Literatuurwetenschap van de Rijksuniversiteit Utrecht een nascholingscurus voor afgestudeerden in de letteren, werkzaam in de culturele sector, en voor docenten van de verschillende talenvakken. De cursus bestaat uit presentaties van recent onderzoek naar literaire instituties: uitgeverijen, boekhandels, boekenclubs, bibliotheken, de literaire kritiek en het literatuuronderwijs.

De docenten mevrouw dr. E.A. Andringa, dr. F. de Glas, dr. J.J. Kloek en mevrouw dr. S.A. Levie zullen de volgende onderwerpen aan de orde stellen:

-	literaire uitgeverijen: wat doen ze, hoe werken ze, hoe ontwikkelt het Nederlandse uitgeverijlandschap zich?
-	de verspreiding van boeken vroeger en nu: wat blijft hetzelfde, wat verandert er?
-	auteurs maken of breken: de invloed van de literaire institutie op letterkundige reputaties;
-	literaire tijdschriften: de Nouvelle Revue Française, een Europees model voor het literaire tijdschrift als cultureel platform;
-	literaire lezers: wat weten we ervan?

De cursus omvat vijf bijeenkomsten van twee uur te Utrecht, te beginnen op donderdag 28 oktober 1993 en verder op 4, 11, 18 en 25 november. Er is geen lesgeld verschuldigd; alleen voor het gebruikte studiemateriaal wordt ƒ 25,- in rekening gebracht. Inlichtingen en aanmelding: mevrouw I. Blok, secretariaat vakgroep Literatuurwetenschap RUU, Muntstraat 4, 3512 EV Utrecht, 030-538242.

f. de glas

Jubileumsymposium Werkgroep Achttiende Eeuw

Op 25 en 26 november 1993 viert de Werkgroep Achttiende Eeuw haar vijfentwintigjarig bestaan met een jubileumsymposium in de Markiezenhof te Bergen op Zoom. Het symposium over ‘Grenzen en periodisering van de achttiende eeuw in Nederland en België’ wordt georganiseerd in samenwerking met de zusterverenigingen Werkgroep Zeventiende Eeuw en Werkgroep Negentiende Eeuw. Het thema van de eerste dag is ‘Het eigene van de achttiende eeuw’, dat van de tweede dag ‘Grenzen en periodisering van de achttiende eeuw’.

Aan het symposium hopen de volgende sprekers en referenten een bijdrage te leveren: W. van den Berg, P.J. Buijnsters, A. Clement, D. van Damme, A.C.G.M. Eyffinger, E.O.G. Haitsma Mulier, P.A. Hecht, J.J. Kloek, Chr. Lorenz, W.W. Mijnhardt, R. de Schryver en A. van der Sande. Aan deelname aan het symposium zullen kosten verbonden zijn. Uiteraard genieten de leden van de deelnemende werkgroepen en studenten reductie.

Inlichtingen bij de secretaris van de Werkgroep Achttiende Eeuw: dr. J. Roelevink, Instituut voor Nederlandse Geschiedenis, postbus 90755, 2509 LT Den Haag, 070-3814771.

j. roelevink

Een bond van genieën

In 1911 verscheen in Berlijn een boekje onder de titel Welt-Eroberung durch Helden-Liebe, dat geschreven werd door Frederik van Eeden en de Duitser Erich Gutkind. Dat boekje was een pathetische oproep aan de grote intellectuelen en kunstenaars van de hele wereld om zich te verenigen tot een beweging van de ‘koninklijken van de geest’. Het is typisch zo'n Van Eeden-onderneming die past in de grootschalige plannen die hij in die jaren ontwikkelde, waartoe ook zijn ‘Pantheon der Menschheid’ behoorde. Het Belle-Epoquetijdperk leverde tal van dit soort ideeën en ondernemingen op, vaak met een fikse portie theosofie erin. Uit de leiding van deze ‘groten van de geest’ zou een wereldomspannende orde voort kunnen komen, stelde men zich voor. Van Eeden heeft zich samen met Gutkind ingespannen om tot een dergelijke club te komen, maar tot meer dan acht leden hebben ze hun vereniging niet kunnen uitbreiden.

Voor de Stichting Kunstuitleen Zeeland schreef Jan Fontijn een deeltje in de Slibreeks (nummer zestig) dat

[p. 297]

Frederik van Eeden, in 1927 getekend door Speenhoff

onlangs verscheen onder de titel Een bond van genieën om de wereld te redden. Men kan zich op de Slibreeks abonneren voor ƒ 36,- per zes deeltjes bij de Stichting Kunstuitleen Zeeland, Kuiperspoort 22, 4331 GS Middelburg.

GvB

Middelburgse boekbanden

De expositie van boekbanden in de tweede helft van 1992 in de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg heeft een aardig begeleidend boekwerkje opgeleverd als nummer negen van de reeks ‘Zeeuwse katernen’: Goud en Velijn; Middelburgse boekbanden van de 17de tot de 19de eeuw (Middelburg 1992; 91 blz.; ill.; ƒ 25,-). De deskundige bij uitstek, Jan Storm van Leeuwen, beschrijft Middelburg als achttiendeeeuws centrum van prachtig bindwerk met elders ongebruikelijke materialen en technieken. Hij kon daarbij steunen op nogal wat achtergrondinformatie die de geteisterde Zeeuwse archieven gelukkig bewaard hebben. Storm van Leeuwen identificeert elf ateliers, waarvan dat van de uit Zweden afkomstige Suenonius Mandelgreen er kwalitatief aan alle kanten uitspringt. Opmerkelijk zijn ook de vele kostbare prijsbanden van met name de tekenacademie.

Via speurwerk in de Zeeuwse archieven heeft Arnold Wiggers met vrij grote waarschijnlijkheid als de belangrijkste binder van de zogenaamde Satisfactie-binderij de Middelburgse boekverkoper Jan Dane kunnen aanwijzen. Marijn de Valk ten slotte geeft een beeld van een binderij van gebruiksboekbanden aan de hand van in het archief van de Staten bewaarde rekeningen van Johan en Leendert Bakker. Het archief van de Zeeuwse Rekenkamer geeft een indrukwekkende lijst prijs van leveranciers van bindwerk aan de Staten, vanaf de zestiende tot begin twintigste eeuw (opgenomen als bijlage). Het door Ronald Rijkse ingeleide boekje is verkrijgbaar bij het secretariaat van de Stichting Zeeuwse Katernen, drs. A. Wiggers, Zeeuwse Bibliotheek, postbus 8004, 4330 EA Middelburg.

pjv

Tijdschriften in de ub Amsterdam

Slechts in een aantal exemplaren beschikbaar is de lijst van Negentiendeeeuwse literair-culturele tijdschriften en de collectie van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam, in het kader van een stage samengesteld door Wout Visser en Wijnand van Poortvliet (Amsterdam: UB, 1993; xvi + 118 blz.). Die tijdschriften komen, aldus stagebegeleidster Marita Mathijsen in het voorwoord, voor een belangrijk deel uit het legaat van Potgieter. Tot dat legaat behoort ook een fonds, dat nu gericht besteed kan worden aan het opvullen van lacunes in het tijdschriftenbestand, dat door de activiteiten van Visser en Van Poortvliet behoorlijk geschoond is. Zij wisten uit de magazijnen tientallen niet- of slecht gecatalogiseerde titels, vaak unica in Nederland, te voorschijn te toveren. Van het totaal aantal negentiendeeeuwse literair-culturele tijdschriften (1372 titels) is nu 44,8 procent (863 titels) in het bezit van de UB Amsterdam. De lijst is onderverdeeld in tijdschriften die compleet aanwezig zijn, die slechts gedeeltelijk aanwezig zijn en die - als het kan - nog verworven moeten worden (de ontbrekende 55,2 procent).

pjv

Poëzie-route Callantsoog

De Stichting Kunst in Callantsoog organiseert voor de zesde maal een poëzie-route door de dorpen Callantsoog en Groote Keeten. Deze wandelen fietsroute loopt door de duinen, het bos en de polders en voert langs een dertigtal gedichten die op palen zijn aangebracht.

De gedichten zijn gepubliceerd in een bundel waarin tevens een routekaart is opgenomen, zodat iedereen deze recreatieve en culturele route eenvoudig kan volgen. Het thema van de route luidt ‘Land van Holland’ en sluit aan bij dat van de Toer-in Noord-Holland.

In samenhang met de poëzie-route is een expositie ingericht in hotel ‘Landgoed de Horn’ in Callantsoog. Daar wordt werk geëxposeerd van de aquarellist Wiebe van der Zee uit Sneek en houtsneden van Piet Lont uit Wieringen. Men kan deze expositie gratis bezoeken, dagelijks van 10.00 tot 16.00 uur.

De bundel gedichten met routebeschrijving is te koop voor ƒ 5,- bij de VVV, bij warenhuis Leguit en bij hotel ‘Landgoed de Horn’ in Callantsoog en bij 't Coraaltje in Groote Keeten. De manifestatie duurt nog tot 1 november 1993.

GvB

[p. 298]

Constantijn Huygens Instituut

Ter gelegenheid van de officiële opening op 13 mei 1993 van de nieuwe behuizing van het Constantijn Huygens Instituut voor tekstedities en intellectuele geschiedenis in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag verscheen een ‘informatiebrochure’, die door haar omvang (vierennegentig pagina's) eerder de naam informatiehandboek verdient. De vier afdelingen van het instituut, dat ressorteert onder de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, presenteren zich uitvoerig met de onder handen zijnde projecten. Bij de afdeling Neerlandica zijn dat het Lancelot-project, de inventarisatie van negentiende-eeuwse brievencollecties en edities van Jacob Cats, Hiëronymus van Alphen, Klikspaan, Couperus, Van de Woestijne, Nescio, Marsman en Achterberg.

De afdelingen Grotius en Erasmus houden zich uiteraard bezig met het werk van beide genoemden, maar ook de editie van Huygens' vroege Latijnse poëzie vindt plaats binnen de afdeling Grotius. Het lexicon van het middeleeuws Latijn is onder andere een onderneming van de vierde en laatste afdeling, die voor Mediaevistiek.

Het boek bevat een lijst van medewerkers aan het instituut en een overzicht van de reeds verschenen publikaties. Het bezoekadres van het Constantijn Huygens Instituut is Prins Willem-Alexanderhof 5, het postadres is postbus 90754, 2509 LT 's-Gravenhage (070-3315800).

pjv

Gereformeerde poëziebundels

De literaire voortbrengselen van de Nadere Reformatie hebben bepaald niet te klagen over gebrek aan belangstelling. Met name het Documentatieblad Nadere Reformatie bevat regelmatig bijdragen daarover. In nummer twee van jaargang zestien (1992) is onder de titel ‘Een schatkamer van gereformeerde poëzie’ (p. 127-139) een ‘proeve van bibliografie’ opgenomen van Nederlandse stichtelijke gereformeerde poëziebundels uit de zeventiende en achttiende eeuw. A. Ros heeft een imponerend aantal bundels (ruim driehonderd) van meer en minder bekende auteurs (geen remonstranten, doopsgezinden, collegianten of reformateurs) uit diverse bronnen bijeengebracht. De vroegste, van Dathenus, dateert van 1566; de laatste, uit 1798, is van Daniel van Wijngaarden.

Het blijft moeilijk de categorie exact af te bakenen, maar namen als Philips van Marnix, Jacobus Revius, Adriaen Valerius, Dirck Pietersz Pers, Johan de Brune, Jodocus van Lodenstein, Heimen Dullaert, Willem Sluiter, Joannes Six van Chandelier, Anna Maria van Schurman of Hieronymus van Alphen misstaan hier niet.

De administratie van het documentatieblad wordt gevoerd door Lindenberg Boeken & Muziek, postbus 4209, 3006 AE Rotterdam (010-4111607).

pjv

Hella S. Haassetentoonstelling

Het Letterkundig Museum in Den Haag organiseert van 23 oktober 1993 tot april 1994 een grote overzichtstentoonstelling over Hella S. Haasse (geboren 1918) onder de titel ‘Ik maak kenbaar wat bestond’. Leven en werk van Hella S. Haasse.

‘Ik maak kenbaar wat bestond. Er bestond - en bestaat - zoveel dat nog niet herkend en dus niet beschreven is. Dat ik schrijf, is minder mijn manier van bestaan. Schrijven is mijn manier van zijn’, zei Hella Haasse vorig jaar in een interview voor Elsevier (19-12-1992). Haasse schrijft dan ook al vanaf haar vroegste jeugd. Reeds op twaalfjarige leeftijd begon zij aan een ‘historische roman over de rekkelijken en de preciezen’, dit jaar werd zij vijfenzeventig jaar en hoewel die roman

Hella Haasse

onvoltooid bleef, heeft zij inmiddels een omvangrijk en gevarieerd oeuvre op haar naam staan.

In 1948 verscheen haar prozadebuut Oeroeg, inmiddels verfilmd. Het bracht haar meteen grote bekendheid. In 1992 verscheen het historische werk Heren van de thee. Uniek op de tentoonstelling zijn de foto's uit de collectie van de Stichting Indisch Thee- en Familiearchief in Driebergen, die dit laatste werk illustreren.

Niet alleen het Indische werk van Hella S. Haasse komt op de tentoonstelling aan bod. Er wordt tevens aandacht besteed aan haar historische romans, zoals De scharlaken stad en Een nieuwer testament en de latere historische werken als Mevrouw Bentinck en Schaduwbeeld of Het geheim van Appeltern. Bij de laatstgenoemde werken worden bijvoorbeeld de authentieke documenten getoond uit de verschillende archieven waarop Haasse zich gebaseerd heeft. Ruim aandacht is er ook voor haar romans, zoals Cider voor arme mensen en Berichten van het Blauwe Huis, haar essayistische werk en haar toneelstukken.

Bij de tentoonstelling verschijnt in samenwerking met uitgeverij Querido onder dezelfde titel een rijk

[p. 299]

geïllustreerd schrijversprentenboek (nummer vijfendertig) met essays van Kees Snoek, Doeschka Meijsing, Rudi van der Paardt en Nelleke Noordervliet. Op verzoek kunnen voor groepen van minimaal tien personen inleidingen op de tentoonstelling worden verzorgd. Voor inlichtingen kan men terecht bij Aafke Boerma (070-3471114).

greetje heemskerk

Bibliografie De Genestet

Van de hand van drs. C.M. Verkroost verscheen in eigen beheer Een bibliografie van P.A. de Genestet (1829-1861) (Utrecht 1993; [IV] + 51 blz.; niet verkrijgbaar, alleen raadpleegbaar via de bibliotheken). De lijst die Ten Brink opnam in zijn Geschiedenis der Noord-Nederlandsche letteren in de XIXe eeuw, herzien door Taco H. de Beer, deel twee (1888), p. 538-543, is overgenomen en aangevuld met een flink aantal bijdragen van De Genestet aan tijdschriften en almanakken. Het is jammer dat mevrouw Verkroost niet alle publikaties tot één chronologische lijst verwerkt heeft; de bibliografie biedt nu een uiterst rommelige aanblik. De constatering dat de bibliografie tot een zelfstandige wetenschap is uitgegroeid (p. 1), moet ook voor de meest eenvoudige lijsten consequenties hebben!

pjv

Onderwijs in Amsterdam

Ter begeleiding van een expositie in het Amsterdamse Universiteitsmuseum de Agnietenkapel verscheen een boekje van Marieke van Doorninck en Erika Kuijpers over De geschoolde stad; onderwijs in Amsterdam in de Gouden Eeuw (Amsterdam: Historisch Seminarium, 1993; Amsterdamse Historische Reeks, 27; 91 blz.; ƒ 24,50). Na een inleiding over opvattingen over opvoeding en onderwijs volgt een beschrijving van het toen zeer gevarieerde aanbod aan scholingsmogelijkheden in de hoofdstad.

Het basisonderwijs van de Nederduitse scholen (lezen, schrijven en godsdienstles) kon aangevuld worden op de Franse en Duitse scholen, maar wie het zich kon veroorloven, koos voor het privé-onderricht aan huis. Het beroepsonderwijs speelde zich voor een groot deel af binnen de gilden. Zo werd de opleiding tot chirurgijn verzorgd door het chirurgijnsgilde, dat herhaaldelijk overhoop lag met het Collegium Medicum waarin de universitair geschoolde medici verenigd waren. De opleiding tot kunstschilder vond plaats in het Sint Lucasgilde; daarnaast bestonden ook elitaire tekenscholen. Voor het voor Amsterdam zo belangrijke onderwijs in de zeevaartkunde zijn de zeevaartscholen van onder andere Petrus Plancius van eminent belang geweest.

Voortgezet onderwijs kon men volgen aan de Latijnse School en helaas slechts korte tijd (1617-1622) aan de Nederduytsche Academie van Samuel Coster. Vanaf 1632 komt met de oprichting van het Athenaeum Illustre de mogelijkheid om in Amsterdam propaedeuse-onderwijs voor de universiteit te volgen. Het Athenaeum werkte samen met het Remonstrants Seminarium, dat de theologische opleiding voor de remonstranten verzorgde.

Het goed geïllustreerde en van een literatuuropgave voorziene boekje is te bestellen bij de Stichting Amsterdamse Historische Reeks, Historisch Seminarium van de Universiteit van Amsterdam, Spuistraat 134 (kamer 527), 1012 VB Amsterdam.

pjv

Boekontwerpen voor en van Gevaert

In het Eindhovense Van Abbemuseum waren eind 1992 boek- en bandontwerpen en illustraties te zien van diverse kunstenaars voor edities van de Brusselse uitgever Yves Gevaert. In een tweetalige (Nederlands-Engels) catalogus worden de drieënvijftig geëxposeerde werken vakkundig beschreven door Émile Van Balberghe: Boeken Prenten Objecten van Stanley Brouwn, Daniel Buren, Jean-Marc Bustamente, Thierry De Cordier, Dan Graham, Rodney Graham, Matt Mullican, Philippe Van Snick, Jan Vercruysse, Lawrence Weiner, James Welling, uitgegeven door Yves Gevaert (Eindhoven: Van Abbemuseum, 1992; [74] blz.). Gevaert is één van die zeldzame uitgevers die bekende kunstenaars aantrekt en in samenspraak met hen het creatieve proces richting geeft. Of het nu omslagontwerpen voor tijdschriften door Vercruysse betreft of een uniek eikehouten foedraal voor De Saussures Cours de linguistique générale door Rodney Graham, het eindresultaat is altijd zeer bijzonder.

pjv

Drukken als ziekte

‘Het is geen hobbie, maar een ziekte’, aldus Frans de Jong als hij het heeft over zijn drukkunst. Tussen zijn eerste experimenten in 1960 en de overzichtstentoonstelling in 1993 in het Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum/Museum van het Boek moet de koorts behoorlijk zijn opgelopen. Gerrit Jan de Rook beschrijft met chirurgische precisie en zusterlijke warmte het gehele ziekteproces van De Jong in het schitterend door Uitgeverij de Buitenkant uitgegeven boekje Frans de Jong; schilderen met de drukpers (Amsterdam/Den Haag 1993; 79 blz. met los register; ƒ 45,-).

Bekendheid krijgt De Jong als huisdrukker van De Bijenkorf, waar hij de gelegenheid heeft te experimenteren met allerlei gelegenheidsdrukwerk. In 1963 begint hij een eigen drukkerij, in 1973 is hij een van de oprichters van Het Drukhuis aan de Amsterdamse Herengracht en in 1975 staat hij aan de wieg van de Stichting Drukwerk in de Marge.

Behalve een flink aantal boekjes met

[p. 300]

eigen ‘druksels’ maakte Frans de Jong ook ontwerpen voor werk van onder anderen Heere Heeresma, Frans Janssen (over de Albion pers in het Drukhuis), Ger Verrips, Bordewijk (de Bzztôh-uitgave van Blokken in 1980), Slauerhoff, Achterberg en Kelk. De illustraties (waaronder vele in kleur) in het boek van De Rook geven een goede indruk van het enorme vakmanschap van Frans de Jong, die er niet voor terugschrikt om via elf drukgangen tot het eindresultaat te komen.

Behalve de biografie van De Rook bevat het boek een bibliografische ‘Lijst van boekjes’ door Kees Thomassen en Jan Keijzer en een overzicht van tentoonstellingen van werk van De Jong.

pjv

bntl 1990-1991

In juni verscheen de tweejaar-aflevering 1990-1991 van de Bibliografie van de Nederlandse taal- en literatuurwetenschap (bntl) ('s-Gravenhage: Stichting Bibliographia Neerlandica, 1993), 783 pagina's dik. De omvang van de BNTL, 10.479 nummers, laat zien dat de neerlandistische (en frisistieke) produktie nog steeds toeneemt, reden waarom ook geen vijfjaar-delen meer zullen verschijnen; vanwege de hanteerbaarheid wordt overgestapt op driejaar-cumulaties.

Bibliografie van de Nederlandse Taal- en Literatuurwetenschap

Tegelijk met het deel 1990-1991 verscheen ook een folder voor abonneewerving. De eerste vijftig snelle beslissers, die zich verplichtten vijf jaar lang de abonnementsprijs van ƒ 77,50 te voldoen, kregen de tot nu toe verschenen delen 18 en 22-27 geheel gratis. Wie niet tot de gelukkigen behoorde, kan zich uiteraard alsnog voor die prijs abonneren...of nog vijfentwintig jaar wachten op de volgende wervende actie. Het adres is: Bureau voor de Bibliografie van de Neerlandistiek, Prins Willem Alexanderhof 5, 2595 BE 's-Gravenhage, 070-3140285.

pjv

Bulletin Drukwerk in de Marge

Bulletin 21 (lente 1993; 44 blz.) van de Stichting Drukwerk in de Marge, zoals gewoonlijk goed verzorgd door Zetterij Chang Lan-Ying en Offsetdrukkerij Jan de Jong, bevat onder de titel ‘“Een band maakt een uitgave tot een boekje”’ een uitgebreid gesprek met Frans den Breejen door Gerrit Jan de Rook. Den Breejen heeft op zijn Mikado Pers marginaal drukwerk vervaardigd met teksten van onder anderen Carry van Bruggen, Bob den Uyl, Anton Korteweg, Rogi Wieg, Tom van Deel, Nicolaas Matsier en Cees Buddingh'.

Mathieu Lommen brengt ‘Peter Verheul: een Haags letterontwerper’ onder de aandacht. Verheul is de ontwerper van onder meer de Newberlin, de Adetro, de Sheriff en de Haganum, die hij presenteerde in zijn in 1992 verschenen Typesheet. Frans Janssen vervolgt zijn reis langs de Europese grafische musea via Würzburg en Marja Keyser wijdt een artikel aan de art-decograficus Johan Briedé, die een aantal bij Brusse uitgegeven werken illustreerde en veelgeprezen ontwerpen maakte voor naamplaten en gevelletters.

Tanja de Boer beschrijft de ‘wortels en toekomst’ van ‘Een nationale exlibrisverzameling’: dank zij het deltaplan voor het cultuurbehoud is het mogelijk de collectie van ongeveer 125.000 exlibris van het Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum te ordenen en beschrijven. Paul Groenendaal ten slotte schrijft over René Treumann en zijn typografische boutique Typique. Losse nummers van het Bulletin, dat ook een recensie-rubriek bevat, kosten ƒ 29,50; contribuanten van de Stichting Drukwerk in de Marge (minimaal ƒ 50,- per jaar op giro 3410420 van de penningmeester te Amsterdam) ontvangen het tijdschrift gratis.

pjv

Nieuwe cahiers van Saint-Louis

In de serie Cahiers van het Studiecentrum achttiende-eeuwse Zuidnederlandse Letterkunde van de Brusselse Facultés Universitaires Saint-Louis verschenen in 1992 twee nummers. Jozef Huyghebaert bezorgde als nummer zeven een tekstuitgave met inleiding en woordverklaring van Karel Broeckaerts Jellen en Mietje (70 + 47 + XVII blz.; ill.; ƒ 30,-), een ‘roman’ die in afleveringen verscheen in de Dobbele Schapers Almanak van 1815 en 1816 en die reminiscenties oproept aan Van Effens Kobus en Agnietje. Broeckaert kan beschouwd worden als een van de laatste auteurs van spectatoriale geschriften, zoals zijn Sysse-panne (Gent 1795-1798). In zijn periode in Aalst hield hij zich bezig met rederijkersactiviteiten. Jellen en Mietje had de bedoeling de machteloosheid van het Vlaams te demonstreren en de noodzaak van de officiële Noordnederlandse spraakkunst en spelling te bewijzen. De populariteit van het verhaal valt af te lezen aan een zestal negentiendeeeuwse herdrukken. Huyghebaert geeft een facsimile-editie van de druk 1816 met uitvoerige inleiding en woordverklaringen.

Cahier nummer acht bevat twee ‘literaire verkenningen’ van Jean Weisgerber: Rococo in Vlaanderen? Neoro-

[p. 301]

coco in West-Europa (86 blz.; ƒ 18,-), die aansluiten op zijn eerdere, Franstalige, rococo-publikaties uit 1991.

Weisgerber komt tot de constatering dat er wel degelijk Vlaams literair rococo is, zij het vrij laat: in de periode 1780-1820. Een hoogtepunt van het neorococo in de westerse literatuur situeert Weisgerber in de jaren 1830-1860/70.

Men kan in het bezit komen van de cahiers door het genoemde bedrag (of nummer zeven en acht samen: ƒ 45,-) te storten op bankrekening 13.06.25.787 (Rabobank Luyksgestel, Nederland) van Cahiers XVIIIde Eeuw, onder vermelding van ‘Te zenden aan: (naam + adres van besteller)’.

pjv

Vijfhonderd jaar gnosis

Wellicht de laatste prestigieuze publikatie van Ritmans Bibliotheca Philosophica Hermetica is 500 years of gnosis in Europe (Amsterdam: ‘In de Pelikaan’, 1993), de tweetalige (Russisch-Engels) tentoonstellingscatalogus van boeken en manuscripten in Moskou en Sint-Petersburg. Op 312 uitbundig geïllustreerde grootformaat pagina's trekt de gnostische traditie voorbij vanaf Plato, via Hermes Trismegistus, Pseudo-Augustinus, Thomas a Kempis, Paracelsus, Jacob Böhme, Antoinette Bourignon tot en met Ivan Vladimirovich Lopukhin.

De door Charles Jongejans vormgegeven catalogus is samengesteld door Carlos Gilly met medewerking van Marina Afanasyeva en bevat inleidingen van Joseph R. Ritman over ‘500 years of gnosis in Europe’, van Vyacheslav Vs. Ivanov over ‘Russia and gnosis’, van Carlos Gilly over de ‘Iter gnostico-russicum’, van A.I. Serkov over ‘A history of masonic collections in Russia’ en van Frans A. Janssen over ‘The Bibliotheca Philosophica Hermetica’.

pjv

Nieuwtjes

□	Eind juni 1993 werd bekend dat de uitgeverijen bert bakker en prometheus zeer nauw gaan samenwerken. Oudredacteur van Bert Bakker, Mai Spijkers, die drie jaar geleden Prometheus oprichtte, trekt nu weer met zijn uitgeverij in bij Bakker aan de Herengracht. Eerder dit jaar was Spijkers al gevraagd de directie van Bakker erbij te nemen. Bakker/Prometheus maakt deel uit van het Meulenhoff/Malherbe-concern.
□	paul biegel krijgt voor de tweede maal de Gouden Griffel van de cpnb voor het beste kinderboek: Nachtverhaal. Hij ontving al een Gouden Griffel in 1972, Zilveren Griffels in 1972, 1974, 1982 en 1988, de prijs voor het beste kinderboek in 1965, de Staatsprijs voor kinder- en jeugdliteratuur in 1973 en de Nienke van Hichtumprijs in 1973.
□	Bij Christie's in Londen is op 23 juni 1993 het eerste in het Engels gedrukte boek geveild. Het betreft The recuyell of the histories of Troy, vertaald uit het Frans van Raoul Le Fevre en gedrukt in 1473 door william caxton in Brugge.
□	Letterontwerper bram de does heeft voor de vormgeving van het boek van Ernst Braches, The steadfast tin soldier, de tweejaarlijkse internationale Felice Felicianoprijs van de Italiaanse stad Verona gewonnen.
□	Het Boekenweekgeschenk 1994 zal geschreven worden door hella haasse. Het thema van de Boekenweek van 16 tot 26 maart is ‘Gedichten en verzen’.
□	De lift Nationale Debuutprijs 1993 is gewonnen door t.c. meereboer met de bundel korte verhalen Zeer.
□	De Vlaamse misdaadauteur bob mendes heeft de Gouden Strop gekregen voor Vergelding, het beste Nederlandstalige spannende boek.
□	De ako-prijs 1993, groot vijftigduizend gulden, is op 11 mei toegekend aan marcel möring voor zijn boek Het grote verlangen.
□	De Hugo Ball-prijs van de Duitse stad Pirmasens in Rijnland-Palts is toegekend aan cees nooteboom vanwege diens bijdrage aan de moderne poëzie.
□	De Vestdijkkring-scriptieprijs 1993 is toegekend aan carla de oude voor haar scriptie Simon Vestdijk - een vergelijking tussen ‘Kind tussen vier vrouwen’ en ‘Terug tot Ina Damman’. De prijs bestaat uit een bedrag van duizend gulden en de publikatie van een verkorte vorm van de scriptie in de Vestdijkkroniek.
□	Drie fondsen van uitgeverij unieboek bestaan niet meer. Het betreft de literaire en kunsthistorische imprints van Agathon, Het Wereldvenster en De Haan. De opheffing komt een jaar na het ontslag van uitgever R. van den Brink. Binnen het Meulenhoff/Malherbe-concern resteren nu nog als literaire uitgeverijen Bert Bakker/Prometheus, Meulenhoff en Amber.
□	max velthuijs heeft van de cpnb voor de derde maal een Gouden Penseel gekregen, benevens een Zilveren Griffel, voor Kikker in de kou.
□	De Prijs van de Nederlandse Kinderjury 1993 is toegekend aan anke de vries voor haar boek Blauwe plekken.

+++

□	Op 26 mei 1993 overleed op tweeëntachtigjarige leeftijd john uit den bogaard, de auteur van de Swiebertje-verhalen, die een enorm succes hadden via de televisie-bewerkingen voor de ncrv in de jaren 1955-1975 met Joop Doderer in de hoofdrol.
□	Op 30 juni 1993 overleed op achtentachtigjarige leeftijd boekverkoper (Broese, Utrecht) en uitgever chris leeflang. Samen met Charles Nijpels en G.M. van Wees richtte hij in 1945 de Stichting De Roos op ter bevordering van bibliofiel drukwerk. Als voorzitter van de cpnb heeft hij vanaf 1947 vorm en inhoud gegeven aan Boekenweek en Boekenweekgeschenk.

[p. 302]

Literaire agenda

Deze agenda wordt door de dienst Leesbevordering van het Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum (nblc) samengesteld in het kader van de activiteiten van de Adviesraad van de Stichting Lezen en tevens met het oog op LiTTerair, de literaire pagina op nos Teletekst (pagina's 405 en 406) en brtn Teletekst (pagina's 683 en 684) waarvoor de dienst de kopij levert. In deze agenda is een breed scala opgenomen van manifestaties, evenementen en jubilea op het terrein van lezen en schrijven en tevens van informatievoorziening in meer algemene zin.

Algemeen

-	Honderd jaar geleden verscheen de eerste Nederlandse vertaling van Stijfkopje van Emmy von Roden

Reeds gestarte manifestaties

-	t/m 16 oktober: Den Haag, Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum: ‘Ook koper kan men in goud veranderen’, een tentoonstelling over de exlibris van de Russische kunstenaar Victor Schapiel. Inl.: 070-3462700.
-	t/m 16 oktober: Den Haag, Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum: ‘Teken van de tijd’, een tentoonstelling over de ontwikkeling van kalendervoorstellingen in onder andere middeleeuwse getijdenboeken en almanakken uit de Nederlanden van circa 1500 tot 1800. Inl.: 070-3462700.
-	t/m 24 oktober: Den Haag, foyer Letterkundig Museum: tentoonstelling over W.G. van de Hulst. Inl.: 070-3471114.
-	t/m 24 oktober: Antwerpen, amvc: tentoonstelling Hubert Lampo vijftig jaar schrijver. Inl.: (09/32)32325580.
-	t/m 7 november: Amsterdam, Stedelijk Museum: tentoonstelling Best Verzorgde Boeken 1992. Inl.: cpnb, 020-6264971.
-	t/m 12 november: Groningen, Universiteitsbibliotheek: tentoonstelling ‘Expressionisme in de Nederlandse literatuur’. Inl.: Vakgroep Nederlands, K.A. Smant, tel.: [phone].

oktober

-	maand oktober: Tiel, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling over Wim Hofman. Inlichtingen over deze en de volgende onder ‘maand oktober’ genoemde reizende tentoonstellingen: NBLC: 036-5390637.
-	maand oktober: Velsen, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling over Marten Toonder.
-	maand oktober: Anna Paulowna, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘Brave ondeugd’ over oude kinderboeken.
	1 vijftigste sterfdag Leo Frijda (1923-1943)
	1 Nieuwendijk, Xinix: lezing van Pierre en Simone Dubois over Belle van Zuylen. Org. en inl.: Xinix: 01834-2087.
	2 en 3: Antwerpen, Stadsfeestzaal: Manifestatie ‘Het Andere Boek’. Org. en inl.: Uitgeverij Kritak, André van Halewyck, (09/32) 16231264 of 16230131.
	3 Diest, Cultureel Centrum Begijnhof: in de reeks ‘Literatuur op zondag’ een lezing van prof. A. Keersmaekers over Felix Timmermans. Org. en inl.: Literaire Culturele Kring Apollo, Ina Stabergh: (09/32) 13-333994.
	4 t/m 12: Leuven, Brussel, Antwerpen, Groningen, Rotterdam: vijftiende Europees Poëziefestival. Thema: Hebben dichters nog zin? Org. en inl.: Europees Poëziecentrum ‘De Zevenslapers’, Eugène van Itterbeek: (09/32)16235351.
	5 Zwolle, Schouwburg Odeon: lezing van Jan Wolkers. Org. en inl.: Stichting Literaire Activiteiten Zwolle: 038-214707.
	6 t/m 11: Frankfurt: vijfenveertigste Frankfurter Buchmesse. Landenthema: Nederland en Vlaanderen. Tijdens de Buchmesse wordt onder meer een groot aantal ontmoetingen met Nederlandse en Vlaamse schrijvers georganiseerd. Inl.: Stichting Frankfurter Buchmesse, Amsterdam: 020-5523606/7 en Brussel: 02-2190545. Tijdens deze beurs wordt ook de Friedenspreis des Deutschen Buchhandels uitgereikt.
	7 honderd jaar geleden verscheen Het recht van den sterkste van Cyriel Buysse.
	7 Veghel, De Leesthoeve: lezing van Jan Siebelink. Org. en inl.: Stichting Literatuurlijk: 04130-66941.
	8 Judicus Verstegen wordt zestig.
	8 Frankfurt, Buchmesse: Uitreiking Griffels en Penselen. Inl.: cpnb, Madelon Witterholt: 020-6264971.
	9 honderdste geboortedag Dé Koelensmid-van der Staay (1893-19??)
	10 Europese Theatervoorleesdag: in een aantal theaters in Europa (in Nederland circa tachtig) wordt het verhaal ‘De vreemde juffrouw Bok’ uit de bundel Heksen en zo van Annie M.G. Schmidt voorgelezen. Org.: Koninklijke Schouwburg Den Haag, F. Ferris; algemene informatie over deelnemende theaters: 070-3565336.
	11 Rudi van der Paardt wordt vijftig.
	12 Leiderdorp, 't Oude Dorp: lezing van Inez van Dullemen. Org. en inl.: Kunstkring Leiderdorp: 071-890140.
	12 begin van een tournee van Vonne van der Meer. In het kader van de verschijning van haar nieuwe verhalenbundel Nachtgoed bezoekt zij twaalf bibliotheken, literaire cafés en andere instellingen, onder meer in Leiden (12 oktober), Lelystad (14 oktober), Roermond (24 oktober), Doetinchem (27 oktober) en Lekkerkerk (2 november). Inl.: Stichting Schrijvers School Samenleving, Meindert Jansma: 020-6234923 en De Bezige Bij, Klaske Jaspers: 020-6735731.
	13 honderdste geboortedag E.B.

[p. 303]

	Folkertsma (1893-1968).
	13 Venlo, Grand Café Maagdenburg: interviews met Marcel Möring en P.F. Thomése. Org. en inl.: Bibliotheek Venlo: 077-512446.
	13 t/m 24: Kinderboekenweek Nederland. Thema: vriendschap. In heel het land vinden in scholen, bibliotheken en buurthuizen honderden activiteiten met jeugdboekenauteurs en illustrators plaats. De cpnb organiseert in samenwerking met de Stichting Schrijvers School Samenleving een schrijverstournee met Joke van Leeuwen (schrijfster van het Kinderboekenweekgeschenk) als middelpunt. Er worden veertien theaters bezocht. In elk theater zijn behalve Joke van Leeuwen steeds nog vijf andere schrijvers aanwezig. Enkele namen van auteurs die meedoen aan de tournee: Jacques Vriens, Jet Boeke, Paul Biegel, Max Velthuijs en Anke de Vries. Inl.: cpnb, Gerda Aukes: 020-6264971.
	14 Almelo, Hof 88: optreden van Anil Ramdas, Martin van Amerongen en Stephan Sanders. Org. en inl.: Bibliotheek Almelo: 05490-22005.
	16 Eindhoven, Café De Buut: lezing van Koos van Zomeren. Org. en inl.: Stichting Blunt: 040-119815.
	17 Nel Noordzij wordt zeventig.
	17 Groot Schermer, Podium Onder de Toren (N.H. Kerk): ‘Poëzie over muziek’ door Nicolien van Rhijn (tekst) en George Vis (fluit). Inl.: 02997-4058.
	17 Harderwijk, Entre Nous: programma over poëzie door de Nederlandse en Vlaamse Culturele Vereniging Concept. Inl.: Jos Brummans, 03410-20416.
	18 vijftigste sterfdag A.M. de Jong (1888-1943).
	20 Paul Haimon wordt tachtig.
	22 Groningen, Martinikerk: elfde Van der Leeuwlezing door Ian Buruma. Org.: de Volkskrant, Rijksuniversiteit Groningen, stad en provincie Groningen.
	23 tot april 1994: Den Haag, Letterkundig Museum: tentoonstelling over Hella S. Haasse. Inl.: Letterkundig Museum, Aafke Boerma: 070-3471114.
	25 Christine D'haen wordt zeventig.
	27 honderdste geboortedag Roger Avermaete (1893-1988).
	27 honderdste geboortedag J.G. Danser (1893-1920).
	27 honderdste geboortedag Urbain Van De Voorde (1893-1966).
	28 vijfentwintigste sterfdag H.W.J.M. Keuls (1883-1968). 28 Terneuzen, Porgy and Bess: lezing Jef Geeraerts. Org. en inl.: Stichting Literaire Activiteiten Zeeuws-Vlaanderen: 01150-12073.
	30 honderdste geboortedag Jan Romein (1893-1962).
	30 Paul Claes wordt vijftig.
	30 tot februari 1994: Den Haag, foyer Letterkundig Museum: tentoonstelling over Gerrit Kouwenaar. Inl.: Letterkundig Museum, Murk Salverda: 070-3471114.
	31 Rotterdam, Historisch Museum Het Schielandhuis: in het kader van een serie lezingen over schrijvers die kortere of langere tijd in Rotterdam hebben gewoond, ‘Van Erasmus tot Deelder’ getiteld, spreekt Hans Sleutelaar over ‘Sleutelaar en Vaandrager’. Org.: Stichting Litera Rotterdam, inl.: Historisch Museum Het Schielandhuis: 010-4334188.

november

-	maand november: Meppel, Appelo's Boekhandel: reizende tentoonstelling ‘In het spoor van Willem Frederik Hermans’. Inl. over deze en de volgende onder ‘maand november’ genoemde reizende tentoonstellingen: nblc: 036-5390637.
-	maand november: Rijswijk, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling over Marten Toonder.
-	maand november: Wormerveer, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling over ‘Spreekwoorden’.
	1 t/m 11: Antwerpen, Bouwcentrum: zevenenvijftigste Boekenbeurs. Tevens Boekenweek Vlaanderen. Inl. vbvb: (09/32) 3-2324684.
	1 Huub Oosterhuis wordt zestig.
	3 Guus Luijters wordt vijftig.
	4 honderdste sterfdag C.E. van Koetsveld (1807-1893).
	4 Den Haag, Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum: opening van de tentoonstelling ‘The English Crane to the Stork of The Hague’, met als uitgangspunt een tentoonstelling die honderd jaar geleden in Den Haag te zien was (‘Engelsche prentkunst voor groote en kleine kinderen’), nu een tentoonstelling over de kwaliteit en vormgeving van Engelse en Nederlandse kinderboeken rond de eeuwwisseling en de pedagogische opvattingen die daarin tot uitdrukking komen. Inl.: Norma de Goederen: 070-3462700.
	6 honderdste geboortedag August Defresne (1893-1961).
	6 Enschede, Grote Kerk: lezing van Margriet de Moor. Org. en inl.: Stichting Literaire Manifestaties: 053-282003.
	7 vijfentwintigste sterfdag W.A. Wagener (1901-1968).
	7 Albert Helman wordt negentig.
	7 Wim Noordhoek wordt vijftig.
	7 Diest, Cultureel Centrum Begijnhof: in de reeks ‘Literatuur op zondag’ een lezing van Nelleke Noordervliet. Org. en inl.: Literaire Culturele Kring Apollo, Ina Stabergh: (09/32) 13-333994.
	9 t/m 21 november: Harderwijk, Entre Nous: manifestatie vijftig jaar schrijverschap Hubert Lampo, met onder meer lezingen over magisch realisme in de schilderkunst en de literatuur, een tentoonstelling van op titels van zijn boeken geïnspireerde kunstwerken, en op de slotdag een openbaar vraaggesprek met de schrijver. Inl.: Jos Brummans, 03410-20416.
	10 Dongen, Café Restaurant Hurora: lezingen van Kristien Hemmerechts en Marcel Möring. Org. en inl.: Literaire Vereniging Dongen: 01623-22537.
	11 t/m 13: Neuchâtel (Zwitserland): symposium ‘Une Européenne: Belle de Charrière et son siècle’ waarin twintig sprekers de veelzijdigheid van Belle van Zuylen belichten.
	14 Diest, Elkerlyc: literair café met nog onbekende gast. Inl.: Ina

[p. 304]

	Stabergh, (09/32) 13-333994.
	14 Alkmaar, Provadja: lezing van Helga Ruebsamen. Org. en inl.: Provadja: 072-110136.
	16 Leiden, Burchtsociëteit: Doeschka Meijsing. Org. en inl.: Burcht Literair: 071-123558.
	17 Zwolle, Schouwburg Odeon: lezing van Lieve Joris. Org. en inl.: Stichting Literaire Activiteiten: 038-215392.
	18 Mireille Cottenjé wordt zestig.
	20 Dolf Verroen wordt vijfenzestig.
	21 Delft, Cultureel Centrum Abtswoude: ‘Verhalen van Lapland’ door Nicolien van Rhijn (tekst) en George Vis (fluit). Org. en inl.: A. v.d. Leeuwlaan 332: 015-569206.
	24 Vijftigste sterfdag Reina Prinsen Geerligs (1922-1943).
	24 Stadskanaal, G. Teiscentrum: lezing van F. Springer. Org. en inl.: Literair Café Stadskanaal: 05990-17178.
	24 Doetinchem, Hotel de Graafschap: lezing van Willem Jan Otten. Org. en inl.: Literair Café Doetinchem: 08340-63765.
	27 Leeuwarden, De Harmonie: optreden van Joost Zwagerman, Marjan Berk, Midas Dekkers, Heere Heeresma, Willem Jan Otten, Herman de Coninck en Helga Ruebsamen. Org. en inl.: Stichting Literaire Activiteiten Leeuwarden: 058-139225.
	28 Rotterdam, Historisch Museum Het Schielandhuis: in het kader van een serie lezingen over schrijvers die kortere of langere tijd in Rotterdam hebben gewoond, ‘Van Erasmus tot Deelder’ getiteld, spreekt Martin Mooij over Bob den Uyl. Org.: Stichting Litera Rotterdam, inl.: Historisch Museum Het Schielandhuis: 010-4334188.
	30 Vijftigste sterfdag Etty Hillesum (1914-1943).

Voor inlichtingen betreffende de agenda of voor het doorgeven van aanvullingen kan men contact opnemen met het nblc, Jef van Gool of Frank Hockx, postbus 93054, 2509 AB Den Haag (070-3141750).