Literatuur. Jaargang 9

[p. 233]

Literatuur nieuws

Lunchcolleges Tiele-Stichting

De Dr. P.A. Tiele-Stichting organiseert in samenwerking met de vakgroep Boek-, bibliotheek- en informatiewetenschap van de Universiteit van Amsterdam de inmiddels traditionele lunchcolleges op vijf dinsdagen in de maanden september en oktober. Het programma voor 1992 ziet er als volgt uit:

29 september: dr. P.G. Hoftijzer, ‘De Nederlandse boekhandel in de 17e eeuw’;

6 oktober: prof. dr. P.J. Buijnsters, ‘Boekenverzamelaars’;

13 oktober: dr. O.S. Lankhorst, ‘Bloei en crisis van de internationale boekhandel in den Haag in de 18e eeuw’; 20 oktober: prof. dr. W.W. Mijnhardt en/of dr. J.J. Kloek, ‘Woutertje Pieterse en de lezersrevolutie: klantenboeken als bron voor leescultuuronderzoek’;

27 oktober: prof. dr. H. Bots, ‘De rol van tijdschriften in de verspreiding van het boek’.

Alle lezingen beginnen om 12.15 uur, eindigen om 14 uur en vinden plaats in het Auditorium van de Universiteitsbibliotheek te Amsterdam, Singel 425. Nadere inlichtingen bij de vakgroep bbi, 020-525.2294/2295.

Johanna W.A. Naberprijs 1992

De Johanna W.A. Naberprijs is een tweejaarlijkse prijs voor Nederlandse afstudeerscripties op het gebied van de vrouwengeschiedenis. De prijs is ingesteld door de redactie van het Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis en bedraagt ƒ 1000, -. In het najaar van 1992 zal de prijs voor de tweede maal worden uitgereikt.

In aanmerking voor de prijs komen studenten en afgestudeerden van Nederlandse universiteiten en hogescholen. De auteurs hoeven geen historici te zijn, als het onderwerp van de scriptie maar een historisch karakter heeft. Voorwaarde voor deelname is dat de scriptie is afgerond in de periode tussen 1 september 1989 en 1 september 1992. De scripties worden beoordeeld door een onafhankelijke jury, bestaande uit drie personen die hetzij professioneel betrokken zijn bij vrouwengeschiedenis, hetzij het geïnteresseerde publiek vertegenwoordigen.

Geïnteresseerden kunnen bij de redactie van het Jaarboek voor vrouwengeschiedenis het reglement van de Johanna WA. Naberprijs en een deelnameformulier opvragen. Deelnemers dienen voor 1 september 1992 hun scriptie in drievoud en voorzien van een volledig ingevuld deelnameformulier toe te zenden aan de Stichting Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis, Postbus 51057, 1007 eb Amsterdam.

Contactpersonen voor de prijs zijn: Anja Petrakopoulos (tel. [phone]) en Dorothée Sturkenboom (tel. [phone] of 562468).

Lezingendag poëtica

Op vrijdag 18 september 1992 wordt in de Theaterzaal van het Harmoniegebouw in de Oude Kijk in 't Jatstraat in Groningen een lezingendag gehouden onder de titel ‘Poëtica-onderzoek in de praktijk’. De dag wordt georganiseerd door de Vakgroep Nederlands van de Rijksuniversiteit Groningen. In de lezingen zal aan de hand van teksten worden ingegaan op de opvattingen van auteurs over aard en functie van literatuur. Elke lezing duurt ongeveer een halfuur en er is gelegenheid tot discussie achteraf. De lezingendag begint met een ontvangst van de deelnemers om 9.30 u. Daarna volgen lezingen van onder meer J.M.J. Sicking, M.G. Kemperink, G.J. de Vries, F.A.H. Berndsen en G.J. Dorleijn over onderwerpen die gespreid zijn over de gehele Nederlandse literatuurgeschiedenis. De toegang tot de lezingendag is gratis.

Informatie kan worden verkregen bij de Vakgroep Nederlandse taal- en letterkunde rug, Oude Kijk in 't Jatstraat 26, Postbus 716, 9700 as Groningen (tel. [phone]).

GvB

Nieuwe uitgaven Letterkundig Museum

Als aflevering nr. 102 verscheen in de Mededelingen van de Documentatiedienst van het Nederlands Letterkundig Museum de bibliografie van afzonderlijk verschenen werken van de auteur A. Alberts. Wie mocht denken dat Alberts weinig geschreven heeft en dat deze bibliografie dus maar enkele kaarten zou behoeven, vergist zich deerlijk. Er zijn maar liefst negenentwintig kaarten nodig om ruim honderdtwintig titelbeschrijvingen te geven. Toegegeven, daar zijn veel herdrukken en vertalingen onder, maar de omvang verrast toch, ook vanwege de aard van Alberts' vertalingen. Zo vertaalde hij van Barbara Tuchman De kanonnen van augustus, van André Maurois Napoleon en van Diderot De non. Daarnaast verzorgde Alberts tekstuitgaven, bijvoorbeeld van Huets Het land van Rembrandt of Bewerkingen zoals van een tekst van Van Lennep.

Het prettige van de Mededelingen is dat deze bibliografieën zo accuraat en volledig zijn, en gebaseerd zijn op autopsie. Daarom lag ook het tempo van verschijnen zo laag, spijtig genoeg. Met deze aflevering is tevens de laatste aflevering van de Mededelingen verschenen. In verband met de beëindiging van de serie wordt door het Letterkundig Museum een aanbieding gedaan van tweeëntwintig afleveringen die

[p. 234]

letterkundig museum
A.A.M. Stols, Jan van Krimpen en Jan Greshoff. Laren, 1926

nog tot 1 januari 1993 afzonderlijk verkrijgbaar zullen zijn. Informatie over deze aanbieding kan men verkrijgen bij het Letterkundig Museum, Postbus 90515, 2509 lm Den Haag.

Bezorgd door Salma Chen en S.A.J. van Faassen verscheen Stols blijft Stols, denk daarom, het tweede deel van de briefwisseling tussen Jan Greshoff en A.A.M. Stols over de periode 1945-1951. Het boek verscheen in de reeks Achter het Boek, waarin het alweer de 25ste publikatie is.

Hoewel Stols' meest interessante periode als uitgever-boekverzorger vóór de Tweede Wereldoorlog ligt, is toch ook dit tweede deel een onmisbare en interessante aan- winst voor de Nederlandse boekgeschiedenis, te meer omdat Greshoff inmiddels naar Zuid-Afrika is verhuisd en dus vrijwel alles per brief geregeld diende te worden. Greshoffs grote belangstelling voor zowel de Nederlandse literatuur als voor het goedverzorgde boek en Stols niet aflatende inspanningen op dat terrein en zijn grote kennis van typografie en boekproduktie hebben een onvergelijkbaar Nederlands uitgeversfonds tot stand gebracht. Van die bemoeienissen van beide briefschrijvers met tal van uitgaven getuigt deze briefwisseling.

De briefuitgave is voorzien van een uitvoerig commentaar, een chronologie van de genummerde brieven en een los bijgevoegd register. De Achter het Boek-uitgave kost ƒ 70, -.

GvB

Fluisterende lantaarnpalen

Tot aan het einde van de grote Floriade-tentoonstelling in Zoetermeer zal men in het centrum van die gemeente van poëzie kunnen genieten op een hoogst ongebruikelijke manier, namelijk via lantaarnpalen. De beeldende kunstenaar Tony Dielen ontwierp het project ‘Fluisterende lantaarnpalen’. Door een druk op de knop kan men op zijn rondgang door het centrum aan zes speciaal daarvoor aangepaste lantaarnpalen poëzie ontlokken van onder meer Lucebert, Mischa de Vreede, Judith Herzberg en Jules Deelder. Van zesentwintig moderne dichters kan men teksten horen die omgeven zijn door zogenaamde ‘attentiemuziek’. Maandelijks worden de teksten ververst. De gedichten zijn op band ingesproken door Lodewijk Ouwens, directeur van de Schrijversschool Rotterdam, en door Marianne Berendse, docente drama. De gehele produktie zal ook op cd verkrijgbaar zijn.

GvB

Literaire vorming in Europees perspectief

Op 16 en 17 september 1992 wordt aan de Katholieke Universiteit Nijmegen een conferentie georganiseerd onder de titel ‘Literaire Vorming in Europees perspectief’. Op deze conferentie zullen deskundigen uit binnen- en buitenland in workshops en lezingen informatie geven over de mogelijkheden om de literatuurlijsten voor het schoolonderzoek uit te breiden met lite-

[p. 235]

ratuur in vertaling. De conferentie is vooral bestemd voor leraren uit het voortgezet onderwijs, maar ook andere geïnteresseerden zijn welkom.

Een conferentieprogramma is verkrijgbaar bij de afdeling Algemene Kunstwetenschappen van de Katholieke Universiteit, Erasmusplein 1, 6500 hd Nijmegen (tel. [phone]). Er zal tevens een eindverslag worden verzorgd. Als contact-personen treden op W. de Moor en mevr. M. van Woerkom.

GvB

Register Dokumentaal

Van de hand van mevrouw G.E. Dekker verscheen begin 1992 het Register op de jaargangen 11 (1982) tot en met 20 (1991) van het tijdschrift Dokumentaal als vervolg op het door W.N.M. Hüsken opgestelde register over de eerste tien jaargangen (1982). Door deze zeer gedetailleerde indices is de bibliografische en documentaire informatie uit twintig jaargangen Dokumentaal goed toegankelijk.

Voor particulieren in Nederland en België kost het register (94 blz.) ƒ 15, - respectievelijk bf 280; instellingen betalen ƒ 25, - respectievelijk bf 470. Bestellen kan door het desbetreffende bedrag over te maken op postrekening 2612579 van Dokumentaal te Hilversum of voor België postrekening 000-0425695-59 van W.A. Hendriks te Hilversum. Voor particulieren in het buitenland is de prijs ƒ 17,50 (per eurocheque). Buitenlandse instellingen kunnen het register voor ƒ 30, -, uitsluitend bestellen via Swets subscriptions, Postbus, 830, 2160 sz Lisse.

PJV

Aarts' almanak 1992

Kort na de inhaalalmanak over de jaren 1988-1991 verscheen precies op 11 april 1992, het honderdste geboortejaar van Gerard J.M. van het Reve, Aarts' letterkundige almanak voor het Gerard Vanter-jaar 1992. (Amsterdam: C.J. Aarts, 1992; 168 blz.; ƒ 19,92). In een flink aantal bijdragen worden verschillende aspecten belicht van de vader van Karel en Gerard Kornelis, die onder eigen naam en onder een aantal (deels nog onopgehelderde) pseudoniemen (onder andere Gerard Vanter) romans, kinderboeken, geschiedkundig werk en vertalingen publiceerde.

De almanak bevat een bibliografie van het literaire werk in boekvorm, samengesteld door C.J. Aarts. Verder zijn er biografische en literair-historische bijdragen over Vanter door Nico Keuning, René van Stipriaan, Gerard Schuts, Jozien H. Driessen-Van het Reve, Peter Altena, K.D. Beekman, Karel van het Reve en Max Nord.

Omslag van de Aarts' almanak met daarop een foto van Gerard Vanter en zijn beide zonen (omstreeks 1927)

Zoals alle andere almanakken van Aarts bevat ook die voor 1992 een kalender met op de linkerpagina's overzichten van literaire ‘dy nastieën’, lijstjes van hoogbejaarden, jubilea, literaire prijzen en een aantal necrologieën van personen die in 1990 of 1991 zijn overleden.

PJV

Stichting Sjoerd Leiker Fonds

De weduwe van de in 1988 overleden schrijver Sjoerd Leiker heeft een bedrag beschikbaar gesteld en ondergebracht in een stichting, die onder andere als doel heeft het toekennen van een driejaarlijkse literaire prijs.

De prijs is bestemd voor auteurs, ouder dan vijftig jaar, die proza of poëzie in boekvorm hebben gepubliceerd. De prijs kan worden toegekend voor een bepaald werk of voor een geheel oeuvre.

Het bestuur van de Stichting Sjoerd Leiker Fonds (Kuil 32, 1621 lh Hoorn, tel. [phone]), dat tevens jury is, wordt gevormd door Jan van der Vegt, voorzitter, Thérèse Cornips, Aad Meinderts, Michaël Zeeman en T. Leiker.

De prijs bestaat uit een geldbedrag van ƒ 5000, - en een bronzen legpenning, gemaakt door de beeldhouwster Louk van Meurs. De prijsuitreikingen zullen plaatsvinden in het Westfries Museum te Hoorn.

De jury heeft besloten de eerste keer de prijs toe te kennen aan de auteur F.B. Hotz, voor zijn gehele oeuvre.

Op verzoek van de auteur wordt de uitreiking van de prijs verschoven naar september.

Tine Leiker

Favoriete schrijvers

Vanaf 26 mei van dit jaar zond de vara-televisie op dinsdagavonden een zestal bijzonder aardige dubbelportretten uit van veelgelezen Nederlandse schrijvers. Zo werden A.F.Th. van der Heijden en A.C. Baantjer met elkaar geconfronteerd

[p. 236]

na een bezoek aan elkaars werkvertrekken. In de daarop volgende afleveringen kwamen Gerard Reve en Jan de Hartog, Maarten 't Hart en Gerda van Wageningen, Connie Palmen en Yvonne Kroonenberg, Joost Zwagerman en Leni Saris, en tenslotte Adriaan van Dis en Yvonne Keuls aan bod.

Jammer genoeg bereikte de informatie voor deze serie televisie-portretten ons pas eind april, te laat dus voor het vorige nummer van Literatuur. Dat we er toch in dit nummer aandacht aan besteden, wordt veroorzaakt door het feit dat de uitzendingen ontstonden uit samenwerking van de vara en de Stichting Schrijvers School Samenleving (sss) en dat uit de afspraken met deze stichting en met het Prins Bernhardfonds (een van de geldschieters) voortvloeide dat de videobanden ervan voor hervertoning op school of in besloten kring beschikbaar zouden komen. En omdat literatuurprogramma's zelden op prime time worden uitgezonden (in dit geval vond uitzending steeds na elf uur plaats), is die beschikbaarstelling van de videobanden beslist geen overbodige luxe.

Men kan de banden aanvragen via de genoemde Stichting Schrijvers School Samenleving te Amsterdam (tel. [phone] of 6226985).

GvB

Hermans' collages

In fraaie vormgeving en druk door de Walburg Pers verscheen als uitgave van het Letterkundig Museum en de Gaillarde Pers Het hoedenparadijs; 40 collages van Willem Frederik Hermans (1991; [48] blz.). Het boek wordt ingeleid door Freddy de Vree, die de thematiek uit de collages (heel vaak een oog, bril of koplamp) ook terugvindt in het literaire werk van Hermans. Zoals in de collage

‘Buddingh’ de cricketkoning

heterocliete onderdelen of zaken die in hun samenhang verstoord zijn, samengebracht worden, zo worden volgens De Vree in het vroege proza van Hermans (dikwijls seksueel geladen) details beklemtoond of overbelicht.

PJV

Het uittrekselregisterboek

In Literatuur 8 (1991), nr. 3, p. 207-208, werden twee uittrekselregisterachtige boeken besproken; een derde werk uit die categorie was toen uitverkocht. Inmiddels is daarvan de vierde herziene druk verschenen: Het uittrekselregisterboek, samengesteld door de Provinciale Bibliotheekcentrale Noord-Holland (Den Haag: nblc, 1991; 76 blz.; ƒ 24,80). Zes Duitse, vijftien Engelse, vijf Franse en eenenveertig Nederlandse uittrekselboeken zijn geëxcerpeerd op behandelde auteurs. De lijst van Nederlandse uittrekselboeken valt op één titel na (J. Pop, Verhaal en tekst) volledig samen met die in de Uittrekselgids van W. Kleisen (Groningen: Wolters, 1991), die 129 nummers omvat en verder is in een paar gevallen gebruik gemaakt van een recentere druk. Wellicht wordt het tijd dat samenstellers en uitgevers van uittrekselregisters eens contact met elkaar zoeken; dat bespaart hun werk en de consument geld.

PJV

[p. 237]

Poëzieprijs Izegem

De Stedelijke Culturele Raad van Izegem organiseert in samenwerking met het stadsbestuur de zevende poëziewedstrijd voor de Poëzieprijs van de Stad Izegem. De wedstrijd staat open voor nog niet eerder gepubliceerde gedichten in het Nederlands. De prijs bedraagt bf 20.000. De inzendtermijn sluit 15 september 1992. Het wedstrijdreglement is verkrijgbaar bij het seceretariaat: R. Declerck, Grote Markt 11 bus 4, b-8870 Izegem, 051-3021166. De prijsuitreiking vindt plaats op de opening van de Izegemse boekenbeurs op vrijdag 6 november.

R. Declerck

De goddelijke bibliotheek

Bij in ieder geval twee uitgeverijen in Nederland weet men waar men met titels uit hun fonds aan toe is: Kok Kampen en Bres Amsterdam. De laatste uitgeverij heeft eind 1991 een naslagwerk op de markt gebracht van Rufus C. Camphausen: De goddelijke bibliotheek; encyclopedische wegwijzer bij de heilige geschriften van de mensheid (198 blz.; ƒ 29,50). Het boek opent met drie diepzinnige motto's, een van de vierde-eeuwse alchemist Ko Hung, een uit de Hsing-hsing-ming (verderop in het boek gespeld als Hsin-hsin-ming) en een van Freek de Jonge, die desondanks niet bij de behandelde profeten is ingelijfd.

Na een overzicht van historische data van 5000 ‘vct’ (= voor de christelijke tijdrekening) tot 1990 ‘ct’ wordt de bibliotheek plank voor plank doorgenomen. Op de bovenste plank staan de geschriften uit 5000-500 vct, op de tweede plank die uit 500 vct-500 ct, op de derde plank die uit 500-1000 ct en op de onderste plank die uit de elfde tot twintigste eeuw. Via de alfabetische index komt men op de juiste plank. Daarnaast zijn nog een glossarium van termen en een bibliografie opgenomen (p. 163-192).

Voor een eerste oriëntatie (met literatuuropgave) met betrekking tot heilige geschriften uit alle culturen kan dit boek zeker dienst doen, of men nu op zoek is naar de bijbel, de Edda, het Corpus Hermeticum, de Ilias, het Gilgameshepos, de Kalevala of het Klassiek Traktaat van het Gele Kasteel.

PJV

BulkBoek en literatuuronderwijs

De Stichting BulkBoek's Dag van de Literatuur en de Stichting Schrijvers School Samenleving (sss) organiseren op vrijdag 30 oktober 1992 in hotel Krasnapolsky in Amsterdam een symposium over het literatuuronderwijs voor (aankomende) leraren Nederlands, medewerkers van de educatieve diensten van de openbare bibliotheken en andere instellingen waarvoor de thematiek belangrijk is. Er worden lezingen, debatten en werkgroepen gehouden en er zijn informatiestands ingericht.

De openingsbijeenkomst over ‘De leraar Nederlands als sleutelfiguur in onze cultuur’ bevat bijdragen van Andrée van Es, Marcel Janssens, Marita Mathijsen, Cyrille Offermans, Arie van der Zwan en Hella Haasse. Onder voorzitterschap van Wam de Moor vindt daarna een debat plaats over ‘Literatuuronderwijs: de grenzen van toetsing’. Bij de demonstratie ‘Voorlezen, een indringende confrontatie met literatuur’ zijn betrokken Ed Leeflang, Adriaan van Dis, Imme Dros, Marita Mathijsen en Herman Pleij. Voordrachten in het kader van ‘Schrijvers over het leraarschap’ worden gehouden door Midas Dekkers, Yvonne Kroonbenberg en Remco Campert.

Over zeven onderwerpen worden telkens drie werkgroepen georganiseerd, namelijk ‘Literatuuronderwijs en literaire kritiek’ (met onder anderen Aad Nuis, Jaap Goedegebuure), ‘Samenwerking Nederlands en moderne vreemde talen’ (onder anderen Ton Anbeek, Siem Bakker), ‘Historische letterkunde’ (onder anderen Marijke Barend, Piet Calis), ‘Rol van schoolbibliotheek en openbare bibliotheek’ (Marcus Bakker, Jef van Gool, Maarten 't Hart), ‘Jeugdliteratuur’ (Aukje Holtrop, Mies Bouhuys, Koos Hawinkels), ‘Poëzie’ (Driek van Wissen, Vic van de Reijt, Willem Wilmink, Ad Zuiderent) en ‘Lees- en literatuuronderwijs in lbo en mavo’ (Cees Grimbergen, Gijs Wanders).

Alle deelnemers ontvangen het vademecum waarin het verslag van het symposium zal worden opgenomen naast een lijst met alle instellingen die voor het literatuuronderwijs van belang kunnen zijn. Losse exemplaren kosten ƒ 25, - exclusief verzendkosten. De officiële inschrijving (ƒ 125, -) is 1 juni gesloten. Informatie bij BulkBoek's Dag van de Literatuur, Henri Polaklaan 14, 1018 cs Amsterdam, 020-6279549.

PJV

Steeds meer Drenten

Onder redactie van Jan Bos en Willem Foorthuis bloeit de Drentse biografie: ieder jaar verschijnt er een deel Drentse biografieën; levensbeschrijvingen van bekende en onbekende Drenten. In deel 3 (Meppel enz.: Boom, 1991; 144 blz.; ƒ 24,50) komen onder anderen aan de orde de predikant en publicist Gerardus Benthem Reddingius, de historici Lammert Buning en Frits de Jong Edz., boer en politicus Hendrik Koekoek, luchtvaartpionier Piet Soer en de vroeg overleden secretaris van 't

[p. 238]

Nut te Meppel Jacob Koning. Veel aandacht krijgt dialectgeograaf Jan Naarding (1903-1963), die een belangrijke rol gespeeld heeft in de Nedersaksische beweging. Onder leiding van prof. Heeroma werkte hij aan de samenstelling van een Drents woordenboek. Hij schreef en dichtte zelf ook in het dialect. Het Drentse project voor streektaal en culturele educatie ging in 1987 van start als Naarding-Instituut, maar liet die naam ook snel weer vallen toen Naardings oorlogsverleden in de pers werd opgerakeld.

Slechts 27 jaar oud werd de



dichteres Barbara Maria van Lier (1751-1778), die een ‘huwelijk naar den geest’ aanging met de 38 jaar oudere Groningse dichter Lucas Trip en een echt huwelijk met advocaat Jan Haak Oosting, die in deel 1 (1989) al beschreven is. De ‘ongemene mérites’ van Barbara Maria blijken uit gelegenheidsgedichten zoals ‘Op het afsterven van den Groten Digter Jan de Kruijff’ of ‘Gedigt bij gelegenheid der invoering van de nieuwe Psalmberijming te Assen, 4 dec, 1774’. Haar vroege dood is er ongetwijfeld de oorzaak van dat ze niet is doorgedrongen tot het handboek van Te Winkel, noch tot het letterkundig woordenboek van Ter Laan.

Deel 3 van de Drentse biografieën bevat een cumulatief register op de drie verschenen delen.

PJV

Een nieuwe Rodenburgh-editie

Bij het privé-uitgeverijtje Abrahamse-Dijstelberge-Van der Lee, Amstel 130c, 1017 ad Amsterdam (1992; [44] blz.), verscheen een transcriptie-editie met een literair-historisch nawoord door Wouter Abrahamse van het in 1623 bij Claes Sterck verschenen drukje met twee teksten van Theodoor Rodenburgh. Het betreft Amstels-Eglentiers trouwe landsatens-klacht en hertsgrondighe offer en (in 2e druk) Eglentiers nieuwe-jaers gift, In Liefd Bloeyende: op 't jaer m.dc.xix. Het eerste pamflet is een van talloze geschriften die volgen op de samenzwering van Adriaan van Dijck tegen prins Maurits en de vervolging van de remonstranten die dáárvan weer het gevolg was. Het nieuwjaarsgedicht voor 1619 is een astrologisch werkje, mede naar aanleiding van de in dat jaar waargenomen staartster. Het boekje is behalve op bovenstaand adres ook verkrijgbaar voor ƒ 17,50 (exclusief verzendkosten bij Minotaurus Boekwinkel, Sint Antoniesbreestraat 3d, Postbus 16477, 1001 rn Amsterdam, 020-6227748.

PJV

Nieuwe voorzetten

In de reeks Voorzetten van de Nederlandse Taalunie, waarin notities en rapporten verschijnen over onderwerpen betreffende de Nederlandse taal en literatuur, zijn de nummers 34 en 35 verschenen ('s-Gravenhage: Stichting Bibliographia Neerlandica, 1991). Nummer 34 bevat een inventarisatie van de problematiek met betrekking tot De Nederlandse taal en letteren in een Europa zonder binnengrenzen (eindredactie E. Nordlohne) en nummer 35 bevat onder de titel Literatuur ingeblikt het verslag van de Algemene Conferentie van de Nederlandse Taal en Letteren, gehouden te Haarlem op 27 november 1990. De conferentie had als onderwerp dramaprodukties voor radio, televisie en film die gebaseerd zijn op literaire werken. Sprekers waren onder anderen Pons Rademakers, Marlies Cordia, Wim Odé en Jean-Pierre De Decker.

PJV

Handelingen Elfde Colloquium Neerlandicum

Onlangs verschenen de Handelingen Elfde Colloquium Neerlandicum (Woubrugge: ivn, 1992; 382 blz.; ƒ 30, - of bf 500). Deze bundel bevat de voordrachten, gehouden op het elfde congres van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek in augustus 1991 te Utrecht. Opgenomen is ook de openingslezing van W.P. Gerritsen over ‘De dichter en de leugenaars; de oudste poëtica in het Nederlands’, reeds eerder gepubliceerd in het Van den Toorn-nummer van De Nieuwe Taalgids 85 (1992), p. 2-13. Rondom het thema literatuur en beeldende kunst bewegen zich de voordrachten van I.M. Veldman over ‘De functie van verhaalmomenten in de Nederlandse kunst van de 15e eeuw tot en met de 17de eeuw’, van H. Miedema ‘Over de betrouwbaarheid van Karel van Mander’, van K. Porteman over ‘Zeventiende-eeuwse Nederlandse poëzie op schilderijen; Vondel over Kalf’, van H. Brems over ‘Experimentele schilderkunst en literatuur’

[p. 239]

en van T. van Deel over ‘De middelmoot is het smakelijkste van de vis; over beeldgedichten van S. Vestdijk’.

De andere centrale thema's betreffen taaldidactiek, fraseologie, vertaalkunde en land en volk. In laatstgenoemde sectie werden voordrachten gehouden door G. van Istendael over ‘Enkele aspecten van de Vlaamse samenleving’, J. Blokker over ‘Enkele aspecten van de Nederlandse samenleving’, M.J.M. van Rooy over ‘Land en krant’ en door W.J. van den Akker over ‘Hybris en bescheidenheid’, waarin hij de steun vraagt van de intramurale neerlandistiek voor de extramurale.

De handelingen kunnen besteld worden bij de administratie van de ivn, Van Dorthstraat 6, 2481 xv Woubrugge, 01729-8243, fax [phone].

PJV

Reinaert-nieuws

Tiecelijn; nieuwsbrief voor reynaerdofielen besteedt in nummer 1 van jaargang 5 (1992) veel aandacht aan de aankoop van het Dyckse handschrift door de Universiteitsbibliotheek van Münster. Jan Goossens, die nauw bij de koop betrokken was, vertelt over zijn diplomatenkoffertje, dat met een inhoud van 1,5 miljoen dm aan handschrift bij een Raststätte gewoon even in de kofferbak achterblijft.

Verder een artikel van J.D. Janssens over het recent in de Reinaert-discussie opgeworpen probleem of Reinaerts een schelm of een schurk is. Amand Berteloot ontdekte in het Brusselse handschrift van Reynaerts historie een acrostichon (Dismwde = Diksmuide), welke vondst voorlopig nog meer vraagtekens oproept dan problemen oplost.

Abonnementen op Tiecelijn: 200 bf op rekening 645-5260577-11 van Tiecelijn, ter attentie van H. Heyse, Hamerstraat 143, b-9190 Stekene, of ƒ 11, - op rekening 2994574 ter attentie van Erwin Verzandvoort, Dommelborch 70, 4257 sg Rosmalen.

PJV

Nieuwtjes

□	Het bestuur van de Maatschappij voor Nederlandse Letterkunde heeft de Henriëtte de Beaufort-prijs 1992 toegekend aan helene nolthenius voor haar boek Een man uit het dal van Spoleto; Franciscus tussen zijn tijdgenoten. De prijs bedraagt ƒ 3000, -.
□	leon de winter zal worden vertaald in het Frans en het Duits. Uitgeverij De Bezige Bij heeft zowel met Editions du Seuil in Parijs als met Piper Verlag in München contracten afgesloten voor respectievelijk Hoffman's honger en voor Super Tex.
□	Het boekenweekgeschenk 1993 voor de achtenvijftigste boekenweek zal worden geschreven door willem frederik hermans op uitnodiging van de Stichting cpnb.
□	bregje boonstra, samenstelster van de rubriek ‘Kinderboek’ voor nrc Handelsblad, zal het blad verlaten vanwege strubbelingen met de kunstredactie.
□	Op 22 maart 1992 werd de Goethe-medaille door de president van het Goethe Instituut uitgereikt aan de in Nederland woonachtige schrijfster elisabeth augustin wegens haar verdiensten voor de Duitse cultuur.
□	Voor de ako-prijs 1993 is inmiddels de nieuwe jury samengesteld. Onafhankelijk voorzitter zal zijn de oud-premier van België, Mark Eyskens. De andere juryleden zijn Marja Brouwers, Anthony Mertens, Anne Marie Musschoot en Wim Vogel.
□	Aan marten toonder werd de oudste Nederlandse prijs van het Tollensfonds toegekend. De prijs wordt eens in de vijf jaar uitgereikt en bedraagt thans ƒ 4000, - en een bronzen legpenning. Toonder krijgt de prijs wegens zijn verdiensten voor de verrijking van de Nederlandse taal.
□	De schrijfster hella haasse kreeg in april uit handen van koningin Beatrix de Eremedaille in Goud voor Kunst en Wetenschap in de huisorde van Oranje Nassau.
□	Van 25 september tot en met 7 november 1992 zullen in het Stedelijk Museum te Amsterdam weer
□	bert nienhuis Marten Toonder

[p. 240]

	de Best Verzorgde Boeken van het jaar 1991 worden tentoongesteld. Het gaat om vijftig boeken die zijn ingedeeld in acht categorieën.
□	philip marcus heeft de Geertjan Lubberhuizenprijs 1991 gekregen voor zijn romandebuut De weg naar Oude God.
□	De Johannes Cornelis Ruigrokprijs van de Hollandse Maatschappij der Wetenschappen, groot ƒ 25.000, -, is toegekend aan jeanne doomen voor De hollende kleurling; het Nederlandse strafrecht in negen verhalen.
□	Op de Dr. P.A. Tiele-leerstoel te Amsterdam is met ingang van september 1992 als opvolger van Bert van Selm tot bijzonder hoogleraar in de geschiedenis van uitgeverij en boekhandel benoemd dr. p.g. hoftijzer.
□	Het uit de zeventiende eeuw daterende Leidse antiquariaat Brill is per april 1992 overgenomen door bedrijfsleider R. Smitskamp. Brill had aangekondigd de zaak te sluiten als geen koper zou opdagen die ook het personeel wilde overnemen.
□	Op de veiling van 15 april 1992 bij Christie's te Londen heeft het Mauritshuis voor 110.000 pond (ongeveer ƒ 400.000, -) een schilderij gekocht met het dubbelportret van constantijn huygens en zijn vrouw suzanne van baerle. Het uit een Engelse particuliere collectie afkomstige werk is waarschijnlijk geschilderd door Jacob van Campen, tevens de architect van het Mauritshuis. Het is het enig bekende portret van Suzanne van Baerle.
□	De Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs 1992 van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde is toegekend aan marie kessels voor haar romandebuut Boa (1991).
□	De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft besloten tot de instelling van de kruyskampprijs, een driejaarlijkse prijs - voor het eerst toe te kennen in 1994 - voor een werk op het gebied van de Nederlandse lexicografie of lexicologie of voor de editie en annotatie van oude Nederlandse teksten. De prijs is mogelijk geworden door de schenking van een bedrag van ƒ 75.000, - door mevrouw J. Kruyskamp-Salomé voor een Kruyskamp-fonds, genoemd naar haar overleden echtgenoot dr. C.H.A. Kruyskamp.
□	Ter gelegenheid van koninginnedag 1992 zijn tot officier in de orde van Oranje-Nassau benoemd de Curaçaose auteurs tip marugg, boeli van leeuwen en g.e. rosario en tot ridder in diezelfde orde frans martinus arion. Eveneens officier werd de inmiddels oud-hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam dr. f. balk-smit duyzentkunst.
□	De zesde ako-literatuurprijs is

[p. 241]

op 12 mei 1992 uitgereikt aan margriet de moor voor haar roman Eerst grijs, dan wit, dan blauw. De prijs bedraagt ƒ 50.000, -.

Tot onze spijt is in het vorige nummer van Literatuur de literatuuropgave van Jo Beckers' artikel ‘De waarschijnlijkheid van de ramp. Enkele opmerkingen bij Homme's hoest’ niet opgenomen. Op verzoek van de auteur plaatsen wij dit onderdeel van het artikel alsnog.

Literatuuropgave

De eerste druk van Homme's hoest verscheen in 1980. W.F. Hermans schreef het verhaal in Parijs tussen 4 maart en 6 augustus 1980. Een kortere versie ervan verscheen onder de titel ‘Hoest’ in Nieuwsnet van 19 april 1980. H. van Straten heeft in het Brabants Nieuwsblad, van 24-12-1980 opgemerkt dat het verhaal enige overeenkomst vertoont met ‘Het ongeluk’ uit de bundel Geheim archief van R. Blijstra. Het idee dat de novellen van de Zwarte reeks tot de essentie afgeslankte romans zijn, wordt vooral verdedigd in T. van Deel: ‘De sensatie van de notedop.’, Bzzlletin 126 (mei 1985), p. 63. Dat de plot van Homme's hoest zich wel erg voorspelbaar ontwikkelt, is onder anderen opgemerkt door R. Soetaert in ‘De verrassing bleef uit’ (De Morgen 6-12-1980) en W. de Moor in ‘Gluren door een rarekiekdoos van W.F. Hermans’ (De Tijd 16-1-1981). Een van de recensies waarin duidelijk verbanden worden gelegd met Troje is die van F. de Rover in Vrij Nederland 22-11-1980. Hermans opmerking ‘het toeval bestaat en de doem wordt er door de mensen zelf bij verzonnen’ is te vinden in: F.A. Janssen en F. de Vree: ‘Vraaggesprek met W.F. Hermans’, Bzzlletin 126 (mei 1985), p. 2-11. Dat het slecht zal aflopen met Humprey Klatzbach werd onder anderen geconstateerd door de anonieme recensent in De Gelderlander van 12-12-1980. Hij sprak van een onafwendbaar noodlot. H. Warren hield in zijn recensie in de Provinciale Zeeuwse Courant van 20-12-1980 zijn hart vast voor het lot van de Amerikaanse professor en ook J. Goedegebuure praatte in De Volkskrant van 10-1-1981 over een nieuw slachtoffer van de femme fatale Helena. A. Visser vond in de Leeuwarder Courant van 3-1-1981 dat het noodlot zich op gepredestineerde wijze voltrekt. Deze opvatting is inmiddels ook in een schoolboek terug te vinden. In G. Heynen e.a. Functioneel Nederlands. Bovenbouw 4 HAVO (Groningen 1987), p. 148-149 wordt naar aanleiding van Homme's hoest gesteld dat een goede lezer bij lezing van het boek weet dat Helena een fatale rol zal gaan spelen. Hij weet dat, omdat ze Helena heet en omdat hij die naam herkent ‘uit de geschiedenisles of zo’. Zijn uitspraken over de namen Homme en Helena deed Hermans in een interview met R.J. Benders in Tirade 25 (1981) p. 594-607.

+ + +

□	Op 12 maart 1992 overleed te Doorwerth hans georg kresse (* 3 december 1921), de striptekenaar van Eric de Noorman, waarvan tussen 1946 en 1964 zesenzestig delen verschenen. Kresse kreeg in 1976 de Stripschapsprijs; de Kresse Kring dateert van 1990.
□	Half maart 1992 overleed de dichter arie gelderblom (* 16 juni 1945 te Nieuw-Lekkerland). Hij debuteerde met Hoofdstuk ii (1971), gevolgd door Gekkenwerk (1973), waarin ervaringen van een druggebruiker in psychiatrische inrichtingen het onderwerp vormen. Zijn laatste bundel, De trein, verscheen in 1981.
□	Op 19 maart 1992 overleed cornelis bastiaan vaandrager (* 26 augustus 1935 te Rotterdam), de auteur in wiens proza en poëzie de stad Rotterdam een allesoverheersende rol speelde: Gedichten (1967), De reus van Rotterdam; stadsgeheimen (1971), De Hef (1975). Vaandrager was redacteur van Gard Sivik en De Nieuwe Stijl.
□	Op 8 mei 1992 overleed te Haiphong (Vietnam) margaretha dorothea ferguson-wigerink (* 5 september 1920 te Arnhem). Zij debuteerde na een verblijf in Indië van 1929 tot 1947 in 1959 met de verhalenbundel Anna en haar vader. Zij publiceerde romans en novellen die voor een deel in Indië, respectievelijk Indonesië spelen. Sinds 1973 verschenen nog voornamelijk reisverhalen. Margaretha Ferguson was ook enige tijd recensent voor Het Vaderland.

Suggesties voor deze rubriek aan: Instituut voor Neerlandistiek, Spuistraat 134, kamer 456 (afd. dnl) 1012 vb Amsterdam, tel. [phone]

‘Literaire agenda’

Deze agenda wordt samengesteld door het Nederlands Bibliotheek en Lectuur Centrum (nblc) te 's-Gravenhage. In feite geeft de door het nblc samengestelde agenda informatie over een ruimer gebied dan uit het onderstaande blijkt.

Reeds gestarte manifestaties

-	tot en met 13 september: Den Haag, Letterkundig Museum: tentoonstelling ‘Wortel geschoten in de grond’ over Guillaume le Roy en diens beeldend werk bij werk van Nederlandse en buitenlandse dichters. Inlichtingen: mevr. G. Verschoor, tel. [phone].
-	tot en met 13 september: Den Haag, Letterkundig Museum: overzichtstentoonstelling Willem Brakman, ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag op 13 juni 1992. Inlichtingen: mevr. G. Verschoor, tel. [phone].

augustus

- maand augustus: Zeewolde, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘In het spoor van Willem Frederik Hermans’. Inlichtingen over deze en volgende reizende tentoonstellingen: nblc, tel. [phone].

- Hengelo, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling over 100 jaar openbare bibliotheken.

- maand augustus: Almere-buiten, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘Brave ondeugd’, over de Dik Trom-boeken van C. Joh. Kievit.

- maand augustus: Harderwijk, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘Ontdekkingsreizen in antiquarische kinderboeken’.

2 Deventer, IJsselkade: Grootste boekenmarkt van Nederland. Inlichtingen: tel. [phone].

9 Bergen, Centrum: Grote boekenmarkt. Inlichtingen: tel. [phone].

16 Amsterdam: Grote boekenmarkt ‘Boeken aan de Amstel’. Inlichtingen: tel. [phone].

24 Marion Bloem 40 jaar.

28 tot en met 30 augustus: Amsterdamse Uitmarkt. Opening van het culturele seizoen 1992-1993.

29 Nijmegen, Plein 1944: Boekenmarkt. Inlichtingen: tel. [phone].

september

- maand september: Tilburg, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘In het spoor van Willem Frederik Hermans’.

- maand september: Arnhem, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling over honderd jaar openbare bibliotheken. De kleine versie van deze tentoonstelling is deze maand te zien in de bibliotheek van Vught.

- maand september: Assen, Provinciale Bibliotheekcentrale: reizende tentoonstelling ‘Brave ondeugd’ over

[p. 242]

de Dik Trom-boeken van C.Joh. Kievit.

- maand september: Hoogeveen, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘Ontdekkingsreizen in antiquarische kinderboeken’.

4 Amersfoort, bibliotheek Soesterkwartier: lezing Marjan Berk over eigen werk. Organisatie en inlichtingen: Openbare Bibliotheek Amersfoort, tel. [phone].

5 Ede, openbare bibliotheek: lezing Doeschka Meijsing over eigen werk. Organisatie en inlichtingen: Stichting Randschrift, tel. [phone].

7 Amsterdam, rai: Vers voor de Pers. Organisatie en inlichtingen: cpnb, tel. [phone].

7 Amsterdam, Persconferentie kinderboekenweek. Organisatie en inlichtingen: cpnb, tel. [phone]. Zie ook 29 en 30 september.

8 tot en met 2 september: Leeuwarden: Europese conferentie ‘Scripta Manent: it skreaune bliuwt’, over de toekomst van het boek in minderheidstalen na de eenwording van Europa. Organisaties Stichting It Fryske Boek. Inlichtingen: Management Trainingscentrum, Sytske Atsma of Wieke van der Werft, tel. [phone].

12 Roosendaal, Mervohal: Boeken- en verzamelbeurs. Inlichtingen: tel. [phone].

16 en 17 september: Nijmegen, Katholieke Universiteit: Conferentie ‘Literaire Vorming in Europees Perspectief’ (zie elders in de rubriek Nieuws in dit nummer).

17 Den Haag, openbare bibliotheek (filiaal Benoordenhout): lezing van Margriet de Moor over eigen werk. Organisatie en inlichtingen: tel. [phone].

18 Dordrecht: Derde dag van de Biografie. Thema: ‘De Biografie in het Post-ideologisch tijdperk’. Sprekers zijn onder anderen H.W. van der Dunk, Elsbeth Etty en Léon Hanssen. Mogelijke gast is ook de Yourcenarbiografe Josyane Savigneau. Inlichtingen: Werkgroep Literaire Activiteiten Dordrecht, Selma Lagerlöf-erf 30, 3315 ar Dordrecht (tel. [phone]).

20 Dordrecht, openbare bibliotheek: lezing van Jaap Goedegebuure over ‘decadentie en literatuur’. Organisatie en inlichtingen: openbare bibliotheek Dordrecht, tel. [phone].

20 Harderwijk, 't Klooster: lezing van Nelleke Noordervliet over eigen werk. Organisatie en inlichtingen: Literaire Culturele Stichting Apollo, tel. [phone].

23 Helmond, Gaviolizaal: lezing van Midas Dekkers over eigen werk. Organisatie: Literair Café Helmond in samenwerking met plaatselijke boekhandels, tel. [phone].

25 september tot en met 31 januari 1993: Den Haag, Letterkundig Museum: ‘Het zeegat uit’, tentoonstelling over zeereizen in jeugdboeken in het kader van het thema van de Kinderboekenweek. Inlichtingen: mevr. G. Verschoor, tel. [phone].

26 Nijmegen, Plein 1944: Boekenmarkt. Inlichtingen: tel. [phone].

27 Rotterdam, Schiedamsedijk: laatste van de wekelijkse zomerboekenmarkten van de gemeente Rotterdam.

29 Uitreiking van de Griffels en Penselen voor de beste jeugdboeken aan de vooravond van de Kinderboekenweek. Organisatie en inlichtingen: cpnb, tel. [phone].

30 Doetinchem, Hotel De Graafschap: lezing van Erik de Kuyper over eigen werk. Organisatie en inlichtingen: Stichting Literair Café Doetinchem, tel. [phone].

30 Tilburg, Boekhandel Gianotten: lezing van Nelleke Noordervliet over eigen werk. Organisatie en inlichtingen: Boekhandel Gianotten, tel. [phone].

30 september tot en met 5 oktober: Frankfurt: vierenveertigste Frankfurter Buchmesse. Inlichtingen: Frankfurter Buchmesse, Reineckstrasse 3, 6000 Frankfurt am Main 1.

30 september tot en met 10 oktober: Kinderboekenweek. Thema is dit jaar ‘Land in zicht’, zeereizen in kinderboeken, in het kader van het Columbusjaar. Organisatie en inlichtingen: cpnb, tel. [phone].

Voor inlichtingen over deze agenda of voor het doorgeven van aanvullingen erop kan men zich wenden tot het nblc, Jef van Gool of Frank Hockx, postbus 93054, 2509 ab 's-Gravenhage (tel. [phone]).