Literatuur. Jaargang 9

[p. 166]

Literatuur nieuws

Fonds voor gastschrijvers

In samenwerking met het Prins Bernhard Fonds heeft de heer L.J. Pieters een nieuw fonds voor gastschrijvers gesticht. Het is de bedoeling van het fonds dat er jaarlijks een buitenlandse schrijver wordt uitgenodigd door de Stichting Poetry International om als gastschrijver aan een van de Nederlandse universiteiten werkzaam te zijn. Daarvoor wordt uit het vermogen van het fonds een bedrag van ongeveer ƒ 30.000, - of ƒ 40.000, - ter beschikking gesteld. De voorkeur wordt gegeven aan schrijvers die om een of andere reden in moeilijkheden zijn geraakt in hun land van herkomst.

De naam van dit nieuwe fonds luidt ‘Ludo Pieters Gastschrijvers Fonds’. Het beheer van het fonds valt onder het Prins Bernhard Fonds. Voor het lopende jaar werd de Chinese schrijver Duo-duo uitgenodigd, die aan de Rijksuniversiteit Leiden te werk werd gesteld als ‘writer-in-residence’.

Voor nadere inlichtingen over het fonds kan men zich wenden tot Steven Moors (tel. [phone]).

GvB

J.W.F. Werumeus Buning Genootschap

Op zondag 16 februari is te Utrecht de Stichting J.W.F. Werumeus Buning Genootschap opgericht.

Een zeer belangrijke taak van het genootschap zal zijn, een nieuw publiek voor het werk van Werumeus Buning te kweken. Er gaan dus op het publiek gerichte activiteiten ontplooid worden. Naast het op gang krijgen van regionale lees-, proef- en studiekringen, streeft het genootschap ernaar per jaar twee of drie activiteiten te organiseren, bijvoorbeeld excursies, proeverijen, diners, waar werk van Buning zal klinken.

De aspecten van Werumeus Bunings schrijverschap waaraan aandacht zal worden besteed, zijn in elk geval: culinair, vinologisch, gastronomisch, maritiem, religieus, topografisch, journalistiek en poëtisch.

Aldus hoopt het genootschap de verbinding te versterken die er bestaat tussen de cultuur van de tafel en de cultuur in bredere zin, - een verbinding die in Nederland helaas te weinig erkend wordt.

Een eerste zorg is, werk van Werumeus Buning gedrukt te krijgen. Voor de samenstelling van een bloemlezing uit Bunings vinologi-

letterkundig museum
J.W.F. Werumeus Buning

sche opstellen is een werkgroep gevormd bestaande uit mevrouw Wina Born en de heren Otto Vlasman, Gert Crum, Paul Fagel en Jan Schulp.

Het genootschap telt reeds enige Vlaamse leden. Een werkgroep, bestaande uit de heren dr. P. Hijmans, Jan Maesen en Frans Schouten bestudeert de mogelijkheid om het nooit in boekvorm verschenen epische gedicht ‘François Vatel’ in Vlaanderen gepubliceerd te krijgen.

Voorts zal het genootschap ernaar streven, door middel van vertalingen het werk van Werumeus Buning ook buiten het Nederlandse taalgebied te verbreiden. Veel werk, vaak van klein formaat, is nog ongepubliceerd. Een werkgroep, bestaande uit de heren dr. P. Hijmans, drs. G.J. Keijser en F.A.M. Schouten zal hieruit iets selecteren dat, fraai gedrukt, aan de leden van het genootschap zal worden aangeboden. De heer Hijmans is neerlandicus en is in 1969 gepromoveerd op een proefschrift over Werumeus Buning. De heer Keijser is een hobbydrukker van professioneel niveau; in het eeuwjaar van Werumeus Buning drukte hij ‘Tien verzen voor een Dode’, een voorstadium van Bunings eerste en zeer beroemde bundel In Memoriam.

Het genootschap stelt zich, kortom, ten doel, met al de hem ter beschikking staande en nog te verwerven middelen het literaire en journalistieke werk van de schrijver, journalist en dichter Johan Willem Frederik Werumeus Buning (1891-1958) onder de aandacht te brengen van allen die actief of passief de Nederlandse taal beheersen.

Een werk op veel langere termijn zal zijn: een critische, geannoteerde uitgave van het verzameld werk. Voor de Verzamelde gedichten is er reeds veel werk verricht door dr. Hijmans; voor een uitgave van het culinaire en het andere journalistieke werk, en voor het verhalende proza moet nog veel onderzoek verricht worden.

Het bestuur bestaat uit de heer Frans Schouten, docent aan het Hilversums conservatorium en stafmedewerker van de Stichting Samenwerkende Nederlandse Korenorganisaties, mevrouw Natascha Veldhorst, studente Nederlands, beiden te Amsterdam, en dr. Jan Schulp, docent aan de Hotel Managementschool Leeuwarden, te Sneek.

Ieder die geïnteresseerd is in de doelstellingen van het genootschap

[p. 167]

kan zich als begunstiger van de stichting aanmelden, en verkrijgt daarmee het recht aan alle activiteiten van het genootschap deel te nemen, en heeft recht op alle uitgaven die voor de begunstigers gedrukt worden. Voor nadere inlichtingen wende men zich tot de penningmeester.

Bibliografie Rutger Kopland

In januari 1992 verscheen bij De Klencke Pers te Oosterhesselen Zo voorgoed als een bladzij. Bibliografie van en over het werk van Rutger Kopland, samengesteld door Rijân Mulder en Gert Jan de Vries. Het bevat een volledige lijst van primair werk in bundels en tijdschriften, inclusief de vermelding van varianten, en verlucht met de volledige teksten van de weinige gedichten die slechts één keer in tijdschriften hebben gestaan. Voorts bevat de bibliografie de volledige lijst van Koplands secundaire werk, dat wil zeggen de door hem geschreven recensies, een opgave van de vertalingen, een lijst van secundaire bijdragen over Kopland en zijn werk en een register. Het hele boekje omvat 47 pagina's en is fraai bibliofiel uitgegeven. De bibliografie is niet verkrijgbaar in de boekhandel, maar kan schriftelijk worden besteld bij De Klencke Pers, Bergakkers 2, 7861 br Oosterhesselen. De prijs bedraagt ƒ 50, -, exclusief de verzendkosten.

G.J. de Vries

Reisverhalenwedstrijd

nbbs-Reizen viert dit jaar zijn 65-jarig jubileum, terwijl Uitgeverij De Arbeiderspers een reisboekenactie organiseert die in het teken staat van Latijns-Amerika. Dit was reden om samen een reisverhalenwedstrijd op te zetten.

De introductie van de wedstrijd vond plaats op de Vakantiebeurs in Utrecht en aansluitend daarop werd een actie in gang gezet waarbij driehonderd boekhandels verspreid over geheel Nederland en 32 nbbs-reiswinkels betrokken werden. Aan deze wedstrijd is een aantrekkelijk prijzenpakket verbonden, met als hoofdprijs een rondreis door Brazilië en de publikatie van het winnende verhaal in het literaire tijdschrift Maatstaf.

Het hoofdthema is een reis of reizen, al dan niet fictief. Verder is men vrij invulling aan het thema te geven. Iedereen kan meedoen aan de wedstrijd, met uitzondering van medewerkers van de nbbs en De Arbeiderspers. Het in te zenden verhaal mag vijfentwintighonderd woorden omvatten en kan tot 31 augustus 1992 worden ingezonden.

De verhalen worden voorgelegd aan een deskundige jury bestaande uit de schrijfster Marion Bloem, journalist en auteur Mark Blaisse, directeur nbbs-reizen Maarten van het Kaar en auteur en redacteur bij De Arbeiderspers Martin Ros. De uitslag van de wedstrijd wordt vóór 1 oktober 1992 aan de prijswinnaars bekend gemaakt.

De hoofdprijs is een achttiendaagse rondreis voor twee personen door Brazilië ter waarde van ƒ 12.000, -, inclusief de retourvlucht Amsterdam-Rio de Janeiro. Op die rondreis maakt de winnaar kennis met het Amazonegebied. gwk geeft de reiziger ƒ 1000, - aan travellerscheques mee en De Arbeiderspers schenkt het boek Braziliaanse brieven van August Willemsen.

De tweede prijs is een driedaagse reis naar Londen voor twee personen ter waarde van ƒ 750, -, aangevuld met ƒ 500, - in Engelse ponden beschikbaar gesteld door gwk, en het boek Op reis met, de actiebundel van De Arbeiderspers. De derde prijs is een boekenpakket ter waarde van ƒ 1000, -, bestaande uit reisboeken van gerenommeerde auteurs. De winnaars van de vierde tot en met de tiende prijs ontvangen het boek Op reis met van De Arbeiderspers.

Voor meer informatie kan men zich wenden tot Petra Rijkelijkhuizen bij De Arbeiderspers (tel. [phone]).

GvB

Feministische boekenbeurs Amsterdam

De vijfde Internationale Feministische Boekenbeurs wordt van 24 juni tot en met 28 juni 1992 in de Beurs van Berlage in Amsterdam gehouden. Meer dan driehonderd feministische en algemene uitgeverijen met een vrouwenboekenfonds en verwante organisaties uit vijf continenten zullen recente publikaties presenteren. Ruim honderdvijftig schrijfsters nemen aan het literaire programma op de publieksdagen deel.

De tweejaarlijkse Internationale Feministische Boekenbeurs is de grootste vakbeurs ter wereld op het gebied van boeken van vrouwen.

Op de publieksdagen, vrijdag 26 tot en met zondag 28 juni, zullen de uitgenodigde schrijfsters deelnemen aan lezingen, panels, rondetafeldiscussies en debatten over cultuur of over deelonderwerpen als thrillers, suspense, kinderboeken, lesbische boeken, science fiction, biografie, vertalingen en dergelijke. Onder de aanwezige auteurs vallen de volgende namen op: Hella S. Haasse, Monika van Paemel, Astrid Roemer, Tessa de Loo, Marion Bloem, Margriet de Moor, Marja Brouwers, Maryse Condé, Marilyn French, Shere Hite, Waltraud Anna Mitgutsch, Zhang Jie, Pat Barker, Dubravka Ugresic, Irina Liebmann en Esther Tusquets.

[p. 168]

De toegangsprijs van de tentoonstelling en de manifestaties is ƒ 12,50 per dag. Op woensdag 24 en donderdag 25 juni is er een voor het publiek toegankelijk avondprogramma, waarvan de prijs ƒ 15, - bedraagt. De ‘vakdagen’, toegankelijk voor boekhandelaren, journalisten, redacteuren, bibliothecarissen, schrijvers en anderen, kunnen worden bezocht op vertoon van een toegangskaart die men op aanvraag kan verkrijgen. Voor informatie kan men zich wenden tot het volgende adres: 5e Internationale Feministische Boekenbeurs, Overtoom 270, 1054 jb Amsterdam (tel. [phone]).

GvB

Gedenksteen Tjalie Robinson

De Indische auteur Jan Johannes Theodorus Boon (1911-1974) die bekend werd als schrijver van Piekerans van een straatslijper, waarvan in 1965 een volledige uitgave verscheen, kreeg op 6 maart 1992 een gedenksteen die geplaatst werd op zijn geboortehuis in Nijmegen in de Dominicanenstraat. Boon schreef onder de pseudoniemen Tjalie Ro-

letterkundig museum
Tjalie Robinson

binson en Vincent Mahieu en was langdurig werkzaam in Indonesië als journalist. Hij werkte mee aan het tijdschrift Oriëntatie en aan het dagblad De Nieuwsgier. Toen hij teruggekeerd was naar Nederland richtte hij het tijdschrift Tong Tong op dat was bestemd voor Indische Nederlanders en waarvoor hij zelf de redactie voerde. Onder het pseudoniem Vincent Mahieu schreef hij sterk autobiografische novellen onder de titel Tjies (1960) en Tjoek (1961), die een grote bekendheid genoten.

Naar aanleiding van de herdenking was een kleine tentoonstelling over Jan Boon te zien in het Nijmeegse Gemeentearchief. Bij de opening daarvan werd een bundel verhalen gepresenteerd die was samengesteld uit de literaire nalatenschap: Didi in Holland. Querido brengt in dit herdenkingsjaar het verzameld werk van Vincent Mahieu op de markt.

GvB

Gorcumse literatuurprijsvraag

De Stichting Literaire Workshop (slw) in Gorcum organiseert in 1992 voor de vijfde maal de wedstrijd om de Gorcumse Literatuurprijs. Om mee te dingen dient men één verhaal, één beschouwing of één gedicht in te zenden aan het secretariaat van de stichting (Ganzeriksingel 2, 5262 dz Vught). Het reglement van de prijsvraag kan men ook bij het genoemde adres aanvragen.

De beste inzendingen zullen door een jury geselecteerd worden voor een uitgave die tegelijk met de prijsuitreiking op 29 november 1992 zal verschijnen. Het thema voor de bijdragen is voor dit jaar ‘De vijf zinnen’. Hoewel het onderwerp vrij geïnterpreteerd mag worden, moet het toch duidelijk als hoofdmotief herkenbaar blijven. Gedacht wordt aan onderwerpen die variëren van het ‘natuurlijk verstand’ zoals in de middeleeuwse moraliteit Elckerlyc, tot onderwerpen die onder het opgegeven trefwoord in Van Dale te vinden zijn. De inzendtermijn sluit op 1 juni 1992.

GvB

Herdenking ‘Bruges-la-Morte’ van Georges Rodenbach

Poëzie, roman, toneel, essay: met al deze uitingen van literatuur is de auteur Georges Rodenbach (1855-1898) bedrijvig geweest. Hij blijft wel het best bekend door zijn romans Bruges-la-Morte en Le Carillonneur, die Brugge aan het einde van de negentiende eeuw bijzonder populair gemaakt hebben in het literaire en culturele milieu.

De roman Bruges-la-Morte werd honderd jaar geleden, in juni 1892, te Parijs gepubliceerd. Hij kende in het Frans tientallen herdrukken, werd in zeven talen vertaald, driemaal verfilmd, voor toneel bewerkt, als opera uitgevoerd in Berlijn en New York, en zelfs als stripverhaal uitgegeven. Welke roman die nu verschijnt in om het even welke taal zal over honderd jaar op zo'n palmares kunnen bogen?

Vanwaar dit succes? Wie was deze schrijver die wij, zonder deze roman, wellicht niet eens meer zouden kennen? Waarom schreef deze Gentenaar in het Frans? Wat betekent zijn werk in de Franstalige literatuur van dit land? Hoe waarachtig en historisch was hij toen hij Brugge als podium nam voor zijn melancholische figuren en hun passionele en intellectuele dramatiek?

Naar aanleiding van deze verjaardag wordt in de A. Van Ackerzaal van de Biekorf-bibliotheek van 8 mei tot en met 27 juni 1992 een

[p. 169]

literaire en documentaire tentoonstelling georganiseerd door de Brugse Stadsbibliotheek in samenwerking met de dienst Stedelijke Musea en de vereniging zonder winstoogmerk De Vrienden van de Biekorf-bibliotheek. De figuur van de schrijver, zijn relatie met Brugge en de uitstraling van zijn bekendste werk worden er belicht aan de hand van foto's, manuscripten, brieven, eerste uitgaven, vertalingen, illustraties en schilderijen.

Deze tentoonstelling zal elke dag (behalve op zondag) gratis toegankelijk zijn van 10.00 uur tot 12.30 uur, en van 14.00 uur tot 17.00 uur. Naar aanleiding van de tentoonstelling wordt door de Stichting Kunstboek een boek uitgegeven: Het stille Brugge, waarin de figuur van Georges Rodenbach en honderd jaar Bruges-la-Morte behandeld worden. Op 23 april om 19.30 uur houdt prof. dr. M. van Houtryve in de Biekorf-bibliotheek een voordracht over G. Rodenbach, Bruges-la-Morte en de Bruggelingen.

Voor meer inlichtingen kunt u contact opnemen met de Brugse Stadsbibliotheek, Kuipersstraat 3, 8000 Brugge (tel.: [phone]).

Drukkersmerken op CD-ROM

Door samenwerking van de Koninklijke Bibliotheek (kb), het Nederlands Bureau voor Bibliotheekwezen en Informatievoorziening (nbbi) en de vakgroep Computer en Letteren van de Rijksuniversiteit Utrecht is een cd-rom tot stand gekomen met ongeveer negenhonderd ‘Drukkersmerken uit de 16e en 17e eeuw’ uit de collecties van de kb. De cd wordt als pilot-project gepresenteerd in een beperkte oplage (verspreid onder een aantal grote instellingen en geïnteresseerde onderzoekers), enerzijds om de reacties te peilen en anderzijds om te stimuleren tot navolging in met name de kring van kunsthistorici om een betere toegankelijkheid en bereikbaarheid van belangrijk beeldmateriaal tot stand te brengen.

De keuze voor een cd met drukkersmerken lag voor de hand omdat in het kader van de Short Title Catalogue Netherlands (stcn) systematisch drukkersmerken verzameld waren. De ontsluiting van het beeldmateriaal vindt plaats via de systematiek van iconclass, die nu gemakkelijk aan het bestand met drukkersmerken gekoppeld kon worden sinds de geautomatiseerde versie van dat kunsthistorisch classificatiesysteem in de vorm van iconclass-Browser beschikbaar is.

Er zijn verschillende zoekmogelijkheden: op drukkersnaam, op drukkersplaats, op bij de drukkersmerken behorende motto's, op (Engelse) trefwoorden en op combinaties daarvan. Vragen als ‘komt er een gevleugeld hert voor in drukkersmerken?’ of ‘komt de adelaar uit het merk van de Elzeviers nog bij andere drukkers in Leiden of Amsterdam voor?’ kunnen via deze cd beantwoord worden, uiteraard voor zover het nu opgenomen materiaal strekt.

De term ‘drukkersmerk’ is ruim opgevat. Dat impliceert dat alle namen van de titelpagina - drukker/uitgever en boekverkoper - gekoppeld zijn aan het op die pagina voorkomende merk, dat ook kan toebehoren aan een instantie (rederijkerskamer, universiteit). In ieder geval is er nu de mogelijkheid deze te lang verwaarloosde bron voor de cultuurgeschiedenis te exploreren. De combinatie van beeld en tekst, inclusief die van de uithangborden van drukkerswerkplaatsen of boekhandels vermeld in het impressum, opent nieuwe perspectieven.

De cd-rom gaat vergezeld van een uitvoerige handleiding (77 bladzijden) met de voorgeschiedenis van het project, de installatieprocedure (het programma draait onder Windows), uitleg over de werking van de iconclass-Browser, afbeeldingen van de diverse zoekschermen en twee voorbeelden uit de praktijk. Voor meer informatie kan men bellen met de Koninklijke Bibliotheek: 070-3140322.

PJV

Jan van Krimpen

In januari en februari 1992 was in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam een tentoonstelling ingericht naar aanleiding van de honderdste geboortedag van de internationaal gewaardeerde boektypograaf Jan van Krimpen. De daarbij behorende catalogus Jan van Krimpen 1892-1958; een keuze uit de collectie,

Brief van Jan van Krimpen aan Dick Dooijes

samengesteld en ingeleid door Mathieu Lommen en van een voorwoord voorzien door Ton Croiset van Uchelen, is verkrijgbaar bij de Amsterdamse ub, die na de dood van Van Krimpen in het bezit kwam

[p. 170]

van een groot deel van zijn nalatenschap. Uit dat ‘Van Krimpen Archief’ was een fraaie selectie geëxposeerd, die door Lommen in de catalogus ter zake kundig wordt toegelicht.

Van Krimpen wordt belicht als auteur over typografische onderwerpen in daartoe geëigende tijdschriften als De Witte Mier en The Fleuron of in zijn monografieën over typografie, als editeur en boekverzorger van werk van W.L. Penning en P.C. Boutens en van Nijhoff, Roland Holst, Van Schendel, Erens, Van de Woestijne en Hooft in de Palladium-reeks, als verzamelaar van vakboeken, als kalligraaf en ontwerper van boekbanden, als voorzitter van het Gezelschap Nonpareil, als briefschrijver in correspondentie met S.H. de Roos, Dick Dooijes en Stanley Morison en uiteraard als letterontwerper.

Bij de catalogus is als los katern een essay gevoegd van Gerrit Noordzij over ‘De actualiteit van het Romulus projekt; analyse van een mislukking; ter ere van Jan van Krimpen 1892-1958’.

PJV

Christelijke iconografie

De Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland is in 1990 gestart met de uitgave van een jaarboek, Christelijke iconografie; opstellen over iconografische aspecten van het Nederlands kerkelijk kunstbezit (Den Haag: sdu, 1990; 80 bladzijden; ƒ 25, -). Het eerste deel bevat interessante bijdragen, onder andere over verloren gegane Lucasmadonna's te Reimerswaal en Abbenbroek waarvan alleen sporen in de vorm van een prent zijn overgeleverd in een drukje van Gerard Leeu uit 1492, over een groots helletafereel als muurschildering te Roermond dat reminescenties bevat aan Jeroen Bosch en over monsters in kwabornamenten op kerkmeubilair. Het jaarboek is fraai uitgegeven en geïllustreerd.

PJV

Aangekondigd

De perspresentatie van de verenigde uitgevers van dit voorjaar belooft een aantal interessante titels. Bij Coutinho verschijnt onder redactie van Bart Besamusca en Evert van den Berg De epische wereld; liefde, trouw en verraad in de Middelnederlandse Karelromans en van Els Schrover Deconstructie in de literatuur.

Ook uitgeverij Kok pikt een graantje mee van de belangstelling voor de middeleeuwen: aangekondigd wordt De heidense middeleeuwen onder redactie van Ludo Milis, en in de serie Middeleeuwse Ambachtslieden afleveringen over schilders, borduurders, glasschilders en meester-metselaars. Bij dezelfde uitgever verschijnen de dissertatie van G.M.J.M. Koolen Heren, dominees en meesters, over de scholing van het kerkelijk kader onder de zeventiende-eeuwse voc; bloemlezingen met De mooiste gedichten over Amsterdam door Sipke van der Land en Rembrandt is verschenen, een verzameling chronogrammen, incarnacioenen en jaarschriften door Bernard Grothues.

De biografie blijft in de belangstelling staan met de bundel Aspecten van de historische biografie met bijdragen van onder anderen D. de Boer, A.J.C.M. Gabrils en Hella Haasse bij Kok Agora, terwijl bij uitgeverij Boom het tweede deel zal verschijnen van de Overijsselse biografieën. Uitgeverij Groen kondigt de biografie van Wilma aan: Mijn voeten hebben Zijn spoor gevolgd door N. van der Heiden, tegelijkertijd met een bundeling van haar korte verhalen. Bij Querido verschijnt van E.W.A. Henssen Langs zelfgekozen paden, de biografie van H.J. Scheltema/N.E.M. Pareau/Mr. J.Jer. van Nes. Leven en werk van Alexandre A.M. Stols worden belicht door C. van Dijk en H.J. Duijzer, te verschijnen bij de Walburg Pers.

De Verzamelde gedichten van A.C.W. Staring zullen het begin vormen van een reeks nieuwe publikaties in de serie Nederlandse Klassieken, ditmaal onder redactie van Marita Mathijsen, Wiljan van den Akker en Gilles Dorleijn bij Athenaeum-Polak & Van Gennep.

Nijhoff heeft het verschijnen van Nederlandse literatuur, een geschiedenis vervroegd van voorjaar 1993 tot november 1992. Deze onder hoofdredactie van prof. dr. M.A. Schenkeveld-Van der Dussen verschijnende prestigieuze uitgave doet het in de voorverkoop al goed, aldus de uitgeverij, die ook Het literaire leven in West-Europa na de Tweede Wereldoorlog voor september op het programma heeft en voor november Nederlandse literatuur, een handleiding voor studenten, samengesteld door Marijke Meijer Drees, Kees Singeling, Theo Meder en Gert-Jan Johannes. Problemen als periodisering, de functie van literatuur, de relatie literatuur-werkelijkheid, de genres en dergelijke komen daarin aan de orde.

Bij de Stichting Terra Incognita, gehuisvest op het Instituut voor Neerlandistiek te Amsterdam, verschijnt een aantal tekstedities van reisverhalen: binnenkort Echt relaas van de muiterij op de Nijenburg en op wat langere termijn Journaal eener Oostindiesche reis, Ongeluckig, of Droevig verhaal van 't schip de Gouden Buys en Javaense Reyse, van Batavia over Samarangh naar de Koninklijke Hoofdplaats Mataram.

Het symposium over de Lancelotcompilatie levert de bundel De ‘ongevalliche Lanceloet op onder redactie van Besamusca en Brandsma; het Frans-Nederlandse colloquium over de Bicentenaire de la Révolution française vindt zijn neerslag in Le voyage révolutionnaire, geredigeerd

[p. 171]

door Willem Frijhoff en Rudolf Dekker; het inmiddels bekende duo Stuip en Vellekoop redigeert Tuinen in de middeleeuwen. Dit alles bij uitgeverij Verloren te Hilversum. Bij het laatste werk sluit aan de studie van Erik de Jong naar vijf Nederlandse tuinen uit de periode 1650-1730: Natuur en kunst bij uitgeverij Thoth.

De literaire agenda voor 1993 van uitgeverij Kwadraat zal gaan over De tijd en de letteren en wordt samengesteld door Martin Bril en Dirk van Weelden.

Ter gelegenheid van de Vijfde Internationale Feministische Boekenbeurs in de Beurs van Berlage verschijnt bij uitgeverij An Dekker Women writers in the Netherlands and Flanders, samengesteld door Lucie Vermij. Will van Peer publiceert bij Bohn, Stafleu & Van Loghum Lees meer fruit over kinderliteratuur. Bij Unieboek/Het Wereldvenster komt een herziene vijfde druk van De Nederlandse krant; van ‘nieuwstijdinghe’ tot dagblad, het bekende werk van Maarten Schneider en Joan Hemels. Bij Ambo komt in het fonds een repertorium en bibliografische gids voor vertalingen van Griekse en Latijnse auteurs en geschriften: De Oudheid in het Nederlands door Patrick De Rynck en Andries Welkenhuysen, met aanvullingen en verbeteringen op de lijst van Geerebaert.

De Verzamelde gedichten van Chris J. van Geel verschijnen bij Van Oorschot. De redactie wordt gevoerd door T. van Deel, Guus Middag, H.T.M, van Vliet en Elly de Waard. Reeds verschenen zijn de Teksten voor toneel en film 1972-1988 van Judith Herzberg bij International Theatre & Film Books in samenwerking met De Harmonie. De zestien toneelstukken en scenario's beslaan 954 pagina's.

‘Uitgeverij’ Rivendell tenslotte presenteert een serie Poë-T-shirts met in de collectie-1992 gedichten van Hanny Michaelis, Jan Hanio, Paul van Ostaijen, Hendrik Marsman, citaten uit Multatuli en het gedicht ‘Voor wie dit leest’ van Leo Vroman waarin de dichter speciaal voor deze gelegenheid varianten in handschrift heeft aangebracht. Alles verkrijgbaar in medium, large en extra large voor de prijs van ƒ 24,95 inclusief btw en portokosten. Voor nadere inlichtingen, bijvoorbeeld over quantumkortingen, bel 03402-42968.

PJV

Titeldieren

Reeds vaker is melding gemaakt van de verrassende bibliografische initiatieven van de Brusselse antiquaar Emile Van Balberghe. Als kerst-nieuwjaarsgeschenk voor zijn relaties heeft hij eind 1991 een groot formaat kijkboek vervaardigd met facsimile's van titelpagina's uit de eigen collectie waarop dieren voorkomen: Titelbladen / Pages de titre / Title pages (Leuven: Ceuterick, 1991). De vijftig in chronologische volgorde geplaatste afbeeldingen omvatten de periode 1556 tot 1796 en tonen een hele internationale menagerie, deels uit drukkersmerken, maar ook uit randversieringen.

Afgebeeld zijn titelpagina's uit de Nederlanden, Zwitserland, Frankrijk, Spanje, Italië en Duitsland met leeuwen, olifanten, slangen, poezen, kippen, koeien, bijen, paarden en vogels van diverse pluimage. Alleen al de titelgravures van de drie delen van Ionstons beschrijving van de vogels, de ‘gekerfde of kronkel-dieren, slangen en draken’ en de vissen zijn goed voor veel kijkplezier.

PJV

Oefeningen voor Knol

Bij de Stichting Neerlandistiek vu verscheen Accidentia; taal- en letteroefeningen voor Jan Knol, onder redactie van Jan Noordegraaf en Roei Zemel (Amsterdam 1991; [viii] + 248 bladzijden; ƒ 30, -). Accidentia was bedoeld als afscheidsbundel voor de taalkundige Jan Knol in september 1991, maar diens onverwachte overlijden op 11 april heeft de bundel een herdenkingskarakter gegeven.

Behalve taalkundige bijdragen bevat de bundel artikelen van onder anderen Berry Dongelmans over de verspreiding van Verwers grammaticaboek uit 1707, Jan Noordegraaf over Da Costa als taalkundige, Theo Janssen over de consecutio temporum in de Ferguut, Roel Zemel over een spottende held in de Arturwereld, Henk Duits over Hortensius, Hooft en de verwoesting van Naarden in 1572, J.A. van Leuvensteijn over de interpretatie van Huygens' ‘Nood-weer en liefde voor leet’, Ad Leerintveld over de invloed van John Williams op Huygens, Ton van Strien over de Proeve van dichtoeffening uit 1731, Jan-Willem van der Weij over Van Deyssels De koning der eewuen/een proza-gedicht, Theo van Loon over ‘Depersonalisatie’ van Achterberg en Ad Zuiderent over Jan Kuijpers anti-anti-sonnet-sonnet-sonnet ‘De tombe van J.C. Noordstar’.

PJV

Deventer boek

Ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de Openbare Bibliotheek Deventer is ter vervanging van het uit 1984 daterende gelijknamige boekje van Jos Paardekooper een nieuwe Literaire wandeling door Deventer verschenen (Deventer: ob, 1991; 48 bladzijden; ƒ 10, -) van de hand van Robien van Ee. Deventer heeft literaire historie genoeg om met het boekje in de hand geruime tijd rond te wandelen. Het plattegrondje op het omslag is daar-

[p. 172]

jos-pe b.v.

bij niet onwelkom, want de mededelingen over de route in de tekst moet men echt interpreteren voor men verder kan, bijvoorbeeld de volgende: ‘Als we met de rug naar de hoofdingang van het stadskantoor naar links wandelen om de straat recht vóór ons in te kijken, zien we [...].’

Ja, wat zien we in Deventer? Het huis van Johannes van Vloten en van JA. Dèr Mouw, de Middelbare Meisjes School waar W.A.P. Smit directeur was, de woonplaats van de familie Kronenberg en van de bekende incunabeldrukkers Richard Pafraet en Jacob van Breda. Geert Groote en Thomas a Kempis hebben in Deventer op school gezeten, Arnold Moonen heeft er gewoond, Nescio was er af en toe om Zwolsman (Bavink in De uitvreter) te bezoeken en op de plaats van Stroomarkt 8 stond het huis van Jacobus Revius.

De Moderne Devotie krijgt de nodige aandacht, evenals de fraaie Athenaeum Bibliotheek en Descartes die ook een tijd in de IJsselstad verbleef. Met gepaste trots wordt gemeld dat tussen 1454 en 1501 twee procent van de totale Europese boekproduktie uit Deventer kwam en dat de grootste openluchtboekenmarkt van Nederland 's zomers langs de IJssel georganiseerd wordt. De ‘Deventer Vader Cats’, Jan vander Veen, wordt niet vergeten. Bij de wandeling door het Bergkwartier is niet nagelaten de literatuurliefhebber te attenderen op de Bokkingshang met ‘ogen die tuimelen in gebaren van goedkope lingerie’, zoals de dichter Jilles Waagmeester het formuleert.

Het boekje bevat een alfabetische index op namen en zaken, waarin helaas het trefwoord ‘koek’ ontbreekt. Die kun je overal in Deventer wel krijgen, maar toch nergens zo lekker als op de Brink.

PJV

Schouwburgrepertoire

In Literatuur 7 (1990), bladzijden 376-377, is melding gemaakt van de eenmansonderneming van de heer F. Boulangé betreffende het Haagse theaterleven in de achttiende en negentiende eeuw. Aan de drie in eigen beheer uitgegeven delen is nu de chronologische lijst van programma's uitgevoerd door de Zuid-Hollandsche Tooneelisten in de Koninklijke Schouwburg over de periode 1835-1858 toegevoegd.

Deel 4 vermeldt de titels van 639 stukken (geclassificeerd naar genre), waarvan 24,1% vertaald uit het Duits, 59,7% vertaald uit het Frans en slechts 7,8% oorspronkelijk Nederlands. Onder de toneelauteurs, -vertalers en -bewerkers treft men de namen aan van onder anderen Vondel (uiteraard de Gysbreght), J. Nomsz, P. Langendijk, A. Fokke Simonsz, P.G. Witsen Geysbeek, A. van der Hoop jr., P.J. Uylenbroek, A. van Halmael, J. Laurillard, C.J. Roobol en H.J. Schimmel.

In het chronologische overzicht wordt bij iedere opvoering de titel gegeven en de naam van de auteurs en bewerkers. Op de pagina's 166-219 is een op titel gealfabetiseerde lijst van de gespeelde stukken opgenomen met een overzicht van in welke jaren en maanden de desbetreffende stukken gespeeld zijn. Een alfabetische lijst van auteurs ontbreekt.

Dit boekwerk is verkrijgbaar door ƒ 85, - over te maken op giro 700244 van F. Boulangé, Notenlaan 28, 1185 rs Amstelveen.

PJV

Nieuwtjes

□

Het College van Bestuur van de Rijksuniversiteit Limburg heeft dr. j.h.w. kusters benoemd tot hoogleraar Algemene en Nederlandse Letterkunde bij de Faculteit der Algemene Wetenschappen, waar hij medeverantwoordelijk zal zijn voor de studierichting Cultuur- en Wetenschapsstudies. Kusters was al bijzonder hoogleraar van de Stichting Wetenschappelijk Onderwijs Limburg (swol). De benoeming is mogelijk gemaakt met steun van de swol.

□

Tweejaarlijks wordt door de Uni-

[p. 173]

	versiteit van Padua de ‘Europaprijs’ voor Kinder- en Jeugdliteratuur uitgereikt. Nationale commissies doen daarvoor de voordrachten. Voor Nederland heeft de commissie onder voorzitterschap van Hugo Verdaasdonk de volgende auteurs voorgedragen: Mindert Wijnstra en Babs Wijnstra, Hans Hagen, Els Pelgrom, Midas Dekkers, Ted van Lieshout, Max Velthuijs, Annemie en Margriet Heymans.
□	Ten onrechte blijkt de naam van hugo brems in verband gebracht te worden met de Europese literatuurgeschiedenis die bij Hachette in Parijs zou verschijnen (zie Literatuur, jaargang 9, nummer 1, pagina 43). De heer Brems schreef ons dat volgens zijn informatie Hugo Bousset en Martine de Clercq, beiden verbonden aan de ku Brussel, als coördinatoren voor Vlaanderen zullen optreden.
□	‘Op kunstreis door Friesland’ is het thema van het jaarlijkse Monument van de Maand voor 1992. Iedere maand staat daarbij de naam van een kunstenaar centraal die een letterkundig museum J.J. Slauerhoff rol heeft gespeeld in de Friese cultuur. In de maanden augustus en september zijn dat de schrijvers gysbert japicx en jan jacob slauerhoff. Voor Japicx is de centrale plaats het stadhuis te Bolsward en voor Slauerhoff de pastorie in Jorwerd.
□	Op 21 februari 1992 werd de Nijhoffprijs voor vertalingen uitgereikt aan de vertalers helga van beuningen en w.l. idema. Helga van Beuningen vertaalde werk van LP. Boon, F. Springer en Cees Nooteboom in het Duits. Idema vertaalde poëzie uit het Chinees, zoals die gebundeld werd in de Spiegel van de klassieke Chinese poëzie.
□	a.f.th. van der heijdens roman Het leven uit een dag zal in een Duitse vertaling van Nijhoffprijs- winnares Helga van Beuningen verschijnen bij uitgeverij Suhrkamp in Frankfurt.
□	De Gorcumse Literatuurprijs 1991 is op 24 november 1991 uitgereikt aan arjan visser voor zijn verhaal Vlammen, opgenomen in de bundel De vier elementen (1991) van de Stichting Literaire Workshop Gorinchem, evenals de bijdragen van de winnaars van de tweede en derde prijs, Een konijn in de hemel van Annet Schaefer en Liedje in mineur van Arjan Keene.
□	De P.C. Hooftprijs is toegekend aan anton koolhaas voor zijn gehele oeuvre, dat bestaat uit een vijfentwintigtal romans, verhalen, toneelstukken en filmscenario's, waarin dieren een grote rol spelen. Koolhaas debuteerde in 1956 met Poging tot instinct; zijn grote bekendheid kwam na het boekenweekgeschenk Een schot in de lucht (1962). De prijs bestaat uit een bedrag van ƒ 75.000, - plus ƒ 50.000, - van wvc voor de uitgave van een boek. Koolhaas werd al eerder bekroond met de Van der Hoogtprijs (1959), de Prozaprijs van Amsterdam (1961), de Vijverbergprijs (1972), de Tollensprijs (1973), de Multatuliprijs (1974), de Frans Erensprijs en de Constantijn Huygensprijs.
□	De Vereniging van docenten geschiedenis en staatsinrichting heeft aan hella haasse de Huib de Ruyterprijs toegekend. De prijs is bestemd voor auteurs die de belangstelling voor het verleden stimuleren.
□	Sinds 1 februari 1992 heet de Pieter Langendijkschool in Amsterdam de annie m.g. schmidt-school.
□	Van 13 tot en met 20 juni zal in Rotterdam de poetry international plaatsvinden. Bij die gelegenheid zal voor de vierde keer de Cees Buddingh'-prijs voor Nederlandstalige debutanten van poëzie worden uitgereikt.
□	Op 5 maart 1992 werd de Libris Woutertje Pieterseprijs toegekend aan Toon Tellegen voor zijn jeugd-(dag)boek Juffrouw Kachel. Het boek werd geïllustreerd door Harry Geelen en uitgegeven door Querido in Amsterdam. De prijs bedraagt ƒ 10.000, -. Tellegen kreeg al eerder een Gouden en Zilveren griffel voor zijn dierenverhalen in Toen niemand iets te doen had (1987) en Langzaam, zo snel als zij konden (1989).

++++

□	Op zondag 26 januari 1992 overleed op 63-jarige leeftijd de theoloog en dichter okke jager. Okke Jager heeft jarenlang, zowel op radio als tv dagsluitingen verzorgd die een grote populariteit kenden. Daarnaast heeft hij een groot aantal dichtbundels op zijn naam staan en een monografie over Cornelis Verhoeven. Als theoloog was hij verbonden aan de Theologische Hogeschool van Kampen.
□	Op 11 januari 1992 overleed te Bristol op 87-jarige leeftijd prof. ir. theodoor weevers, oud-hoogleraar in de Nederlandse taal- en letterkunde aan de universiteit van Londen. Weevers was een kenner van

[p. 174]

	het werk van Albert Verwey over wie hij een groot aantal boeken en artikelen publiceerde, onder andere Mythe en vorm in de gedichten van Albert Verwey (1965) en Droom en beeld (1978), en van wie hij gedichten in het Engels vertaalde in Vision and form in the poetry of Albert Verwey (1986).
□	Op 10 februari 1992 overleed op 48-jarige leeftijd te Amsterdam wim ramaker (*12 mei 1943), die als chef literatuur bij de ncrv jarenlang het programma ‘Literama’ onder zijn hoede heeft gehad. In het gelijknamige magazine heeft hij tal van bijdragen over literaire onderwerpen gepubliceerd. Behalve enkele poëziebundels en een roman over euthanasie schreef hij ook een hoorspel over de treinkaping bij Wijster, Op dood spoor. Sinds 1989 was Ramaker directeur van ontmoetingscentrum De Rode Hoed en sinds vorig jaar tevens van het Nationaal Comité Herdenking 4 en 5 mei.
□	Op 10 februari 1992 overleed te Preggio in Italië de schrijver en vertaler thomas graftdijk (*14 juni 1949 Amsterdam), medewerker aan onder andere de tijdschriften Soma en Raster. Hij debuteerde met de poëziebundel Lachende op de achterste rij (1970). Van erkende kwaliteit - maar nooit met vertalersprijzen gewaardeerd - zijn zijn vertalingen van Nietzsche, Freud, Thomas Mann en Kafka.
□	Op 14 februari 1992 overleed de auteur bob den uyl (*27 maart 1930 te Rotterdam). Den Uyl debuteerde in 1960 in Gard Sivik. Zijn eerste verhalenbundel, Vogels kijken (1963), leverde hem de novelleprijs van Amsterdam op, voor de bundel Een zachte fluittoon (1968) kreeg hij de Anna Blamanprijs en voor Gods wegen zijn duister en zelden aangenaam (1975) de Multatuliprijs. Als Rotterdammer heeft Bob den Uyl zich ingezet voor Poetry International en de Rotterdamse Kunststichting.
□	Op 27 februari 1992 overleed in Den Haag Anna Frederika ruitenberg-de wit (*16 november 1911 Den Haag), de classica die ook regelmatig publiceerde over klassieke invloed op moderne letterkundigen als Nijhoff en vooral Achterberg. Van haar hand is de monografie Het huis van Achterberg; een commentaar (1978).

Suggesties voor deze rubriek aan: Instituut voor Neerlandistiek, Spuistraat 134, kamer 456 (afd. DNL), 1012 VB Amsterdam, tel. [phone]

‘Literaire agenda’

Deze agenda wordt samengesteld door het Nederlands Bibliotheek en Lectuur Centrum (nblc) te 's-Gravenhage. In feite geeft de door het nblc samengestelde agenda informatie over een ruimer gebied dan uit het onderstaande blijkt.

Lopende manifestaties

- t/m 5 juni: Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: tentoonstelling over Tolkien. Inlichtingen: mevr. L. Rusch, tel. [phone].

juni

- maand juni: Vianen, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘In het spoor van Willem Frederik Hermans’. Inlichtingen over deze en volgende reizende tentoonstellingen: nblc, 03240-90637/90611.

- maand juni: Rijswijk, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘Brave ondeugd’ over Dik Trom-boeken van C. Joh. Kievit.

- medio juni tot eind september (exacte datum nog onbekend): Den Haag, Letterkundig Museum, Borgerszaal, tentoonstelling over Guillaume Le Roy en diens beeldend werk bij Nederlandse literatuur. Inlichtingen: M. Salverda, tel. [phone].

- Tussen 1 en 9 juni: bekendmaking van de winnaars van de Gouden en Zilveren Griffels en Penselen 1992. Organisatie en inlichtingen: cpnb, tel. [phone].

- Tussen 9 en 20 juni: bekendmaking uitslag van de Nederlandse kinderjury. Organisatie en inlichtingen: cpnb, tel. [phone].

- Gehele maand juni: actieperiode ‘Maand van het spannende boek’. Ter gelegenheid van deze actie verschijnt de korte roman Dolan's Cadillac van Stephen King die in deze maand voor ƒ 5, - verkrijgbaar is. Organisatie en inlichtingen: cpnb, tel. [phone]. In deze maand worden ook de nominaties bekendgemaakt voor de in het najaar uit te reiken Gouden Strop, de prijs voor het beste Nederlandse misdaadboek van

[p. 175]

het afgelopen jaar. Inlichtingen: Uniepers, mevr. M. Bemelman, tel. [phone].

2 Den Bosch, Azijnfabriek: lezing van Fleur Bourgonje. Organisatie en inlichtingen: Literair Café Den Bosch, tel. [phone].

5 Adriaan Morriën 80 jaar.

6 Eindhoven, Café De Buut: lezing van Connie Palmen. Organisatie en inlichtingen: Stichting Blunt, tel. [phone].

6 Rotterdam, Zuiderpark: Midzomernachtspektakel met een gevarieerd kunstaanbod in het kader van het vijftienjarig bestaan van Poetry Park.

6 Waalwijk, centrum: Boekenmarkt.

7 Dienst, Kultuurcentrum Begijnhof: in de reeks ‘Literatuur op zondag’ een ochtend met Clem Schouwenaars. Organisatie en inlichtingen: Ina Stabergh, tel. [phone].

9 Den Helder, openbare bibliotheek: lezing van Jef Geeraerts. Organisatie en inlichtingen: openbare bibliotheek Den Helder, tel. [phone].

13 Willem Brakman 70 jaar.

13 Maastricht, Vrijthof: Boekenmarkt.

13 t/m 20 juni: Rotterdam, De Doelen: Poetry International. Organisatie en inlichtingen: Poetry International, tel. [phone]. Van 20 t/m 23 juni is ‘Poetry on the road’ in Enschede.

17 Isaac Faro 70 jaar.

19 juni t/m juli (en wellicht langer): Den Haag, Letterkundig Museum: overzichtstentoonstelling Willem Brakman ter gelegenheid van zijn 70ste verjaardag op 13 juni j.l. Inlichtingen: M. Salverda, tel. [phone].

19 t/m 21 augustus: Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: tentoonstelling ‘Vijf jaar aanwinsten bijzondere collecties’. Inlichtingen: mevr. L. Rusch, tel. [phone].

20 Harderwijk, Cultureel Centrum 't Klooster: lezingen van Helga Ruebsamen en Caria Bogaards. Organisatie en inlichtingen: Literair Culturele Stichting Apollo, tel. [phone]. In de nacht van 20 op 21 juni vindt de Midzomernacht van de Poëzie plaats, met medewerking van een groot aantal Nederlandse en Vlaamse auteurs (onder anderen Herman de Coninck en Kristien Hemmerechts). Organisatie: Literair Culturele Stichting Apollo in samenwerking met Ina Stabergh.

20 Noordwijk, Lindeplein: ‘Lite-Natuur’ Boekenmarkt.

20 t/m 23 juni: Enschede: ‘Poetry on the road’, optredens van een aantal dichters die ook te gast waren op Poetry International. Organisatie en inlichtingen: Poetry International, tel. [phone].

21 Amsterdam: Boekenmarkt ‘Boeken aan de Amstel’.

24 t/m 28 juni: Amsterdam, Beurs van Berlage: Vijfde Internationale Feministische Boekenbeurs (zie elders onder Nieuws in dit nummer).

27 Nijmegen, Plein 1944: Boekenmarkt.

28 Fritzi ten Harmsen van der Beek 65 jaar.

juli

- maand juli: Leeuwarden, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘In het spoor van Willem Frederik Hermans’. Inlichtingen: nblc, tel. [phone].

- maand juli: Utrecht, lokv: reizende tentoonstelling over Wim Hofman.

1 Wim T. Schippers 50 jaar.

2 Pierre H. Dubois 75 jaar.

9 Apeldoorn, Marktplein: Boeken- en Platenmarkt.

11 Marjan Berk 60 jaar.

14 50ste sterfdag van Neel Doff (1858-1942).

18 Josepha Mendels 90 jaar.

19 Amsterdam, Dam: Boekenmarkt ‘Boeken op de Dam’.

20 H.J.A. Hofland 65 jaar.

21 25ste sterfdag Pierre Kemp (1886-1967).

29 Harry Mulisch 65 jaar.

30 Apeldoorn, Marktplein: Boeken- en Platenmarkt.

Voor inlichtingen over deze agenda of voor het doorgeven van aanvullingen erop kan men zich wenden tot het nblc, Jef van Gool of Frank Hockx, postbus 93054, 2509 AB 's-Gravenhage (tel. [phone]).