Literatuur. Jaargang 9

[p. 107]

Literatuur nieuws

Perk op muziek

In 1916 verscheen een liederenbundel Zoo zingt Holland ‘voor den Nederlandschen volkszang’, zoals de titelpagina vermeldt, met 96 liederen die verzameld werden door Joh. Oostveen. Het bundeltje verscheen bij de muziekhandel Hupfeld's Filiaal Duwaer & Naessens met vestigingen in Amsterdam en 's-Gravenhage. Opzet en samenstelling van de bundel doen enigszins denken aan het populaire Kun je nog zingen, zing dan mee!, waarvan nog steeds herdrukken verschijnen. Zo bevat ook Zoo zingt Holland liederen van Jan Pieter Heije op muziek van Viotta, maar daarnaast teksten van Felix Rutten, Hubert Melis, Reddingius, Justus van Maurik, J.N. van Hall en vele anderen op muziek van onder meer Julius Röntgen en A.A. Noske.

Opvallend is dat er ook enkele liederen van Jacques Perk in opgenomen zijn die op muziek zijn gezet



door H.C. van Oort en Sem Dresden. Het betreft Perks gedichten ‘Leg uw beide blanke handjes’ en ‘Als ik van Uw effen voorhoofd’, opgedragen aan Jacoba Dhont.

Bij G. Asbach & Co in Amsterdam verscheen los daarvan en als bladmuziek Perks ‘Liedje’, op muziek gezet door Bernard Zweers voor tenor en piano. Dit lied werd opgedragen aan Dora. De door Perk zelf onder de titel ‘Drie liedjes’ geschreven teksten (zie editie-Stuiveling, 1958, p. 168-170), zijn dus jaren na zijn dood blijkbaar ook echt als liederen gezongen. Garmt Stuiveling vermeldt deze toonzettingen nergens en de heer H. Schinkel uit Heiloo die deze liederen vond en er Stuiveling mee confronteerde, kreeg de toezegging dat Stuiveling er bij de bijwerking van een nieuwe druk van Perks biografie rekening mee zou houden. Daar is door Stuivelings overlijden nooit meer iets van gekomen.

Dat is dan ook de reden dat wij er hier aandacht aan besteden onder dankzegging aan de heer Schinkel, die ons het materiaal ter beschikking stelde.

GvB

PAO-cursus Middelnederlandse letterkunde

In de middeleeuwen vindt er een ingrijpende verandering plaats in de wijze waarop men literatuur recipieert: luisterde men aanvankelijk naar een voordrager, die een tekst uit het hoofd voordroeg of uit een boek voorlas, aan het einde van de middeleeuwen waren steeds meer mensen in staat om zelf literatuur in de volkstaal te lezen. Deze ontwikkeling heeft grote invloed gehad op vorm en inhoud van de literatuur.

In deze Utrechtse pao-cursus wordt de Middelnederlandse literatuur vanuit het perspectief van de verschriftelijking behandeld. De deelnemers, leraren Nederlands (eerstegraads) en andere belangstellenden, komen in aanraking met recent wetenschappelijk onderzoek op dit gebied (verschriftelijking is het thema van het onderzoeksprogramma van de Utrechstse mediëvisten). Daarbij zullen de volgende vragen aan de orde komen: kunnen de teksten die in handschrift zijn opgetekend ons iets vertellen over de wijze waarop het middeleeuwse publiek kennis heeft genomen van deze teksten? Zo ja, wat zijn dan de kenmerken van teksten die werden voorgedragen? En: waaraan zijn leesteksten te herkennen?

De cursus bestaat uit zes bijeenkomsten van drie uur, die eens per week op maandagavonden gehouden worden, te beginnen op 27 april 1992. Sprekers zijn de docenten van de sectie Middelnederlandse letterkunde van de vakgroep Nederlands Rijksuniversiteit Utrecht. De cursuskosten zijn ƒ 30, -. Voor inlichtingen en aanmeldingen wende men zich tot Erwin Mantingh of O.S.H. Lie, vakgroep Nederlands, Trans 10, 3512 jk Utrecht, tel. [phone].

Erwin Mantingh

Prisma-Lectuurvoorlichting

Al sinds jaar en dag verzorgt en verspreidt de Protestantse Stichting tot Bevordering van het Bibliotheekwezen en de Lectuurvoorlich-

[p. 108]

ting in Nederland de Prisma-Lectuurvoorlichting. Deze voorlichting bestaat uit korte recensies van recent verschenen boeken op ficheformaat waarop tevens een aanduiding van de aard van het werk is opgenomen. Zo'n 65 procent van alle openbare bibliotheken maakte gebruik van deze voorlichting als leidraad voor aanschafbeleid en publieksinformatie. Ik schrijf ‘maakte’, want de Prisma-Lectuurvoorlichting bestaat niet meer. Vanaf 1 januari jongstleden hield de stichting het voor gezien en stopte de toezending. Op 21 november 1991 werden de recensenten door hoofdredacteur Kees van der Zwan al in kennis gesteld van de opheffing en bedankt voor hun (soms jarenlange) medewerking. In zijn brief spreekt Van der Zwan zijn teleurstelling uit over de redenen van de beëindiging en zijn onvrede over de gang van zaken. Erg logisch kan men de benadering van de minister van wvc met betrekking tot de subsidiëring van de stichting dan ook niet noemen. In haar nota aan de tweede Kamer schrijft minister d'Ancona:

De op kwalitatieve oordelen gestoelde lectuurvoorlichting komt in beginsel wel voor rijkssubsidiëring in aanmerking. Het betreft immers een in het kader van de culturele taken van de openbare biobliotheken waardevolle informatie- en evaluatie-functie, die de kwaliteit en pluriformiteit van de collectie positief beïnvloedt.

Dus toch subsidie, zou je zo zeggen. Maar nee, de minister vermindert het bedrag voor de stichting zodanig dat er voor de hoofdredacteur geen beginnen meer aan is. Prisma-Lectuurvoorlichting dus exit, en dat is niet alleen een verlies voor de bibliotheken. Ook tal van particulieren hadden een abonnement op het systeem, omdat ze er een praktisch hulpmiddel in zagen dat hen op de hoogte stelde van alles wat er in het Nederlandse taalgebied zoal verschijnt. Jammer.

GvB

Alpha

In een oplage van 20.000 exemplaren wordt acht keer per jaar kosteloos het blad Alpha verspreid over alle letterenfaculteiten, universiteitsbibliotheken, academische boekhandels, academies voor beeldende kunsten, bibliotheek- en documentatie-opleidingen en opleidingen voor journalistiek. Het blad is een uitgave van de Stichting Letteren en Loopbaan en het besteedt aandacht aan typische alfa-onderwerpen, zoals kunst, cultuur, taal en communicatie in de meest brede zin en aan loopbaanperspectieven voor studenten in deze studierichtingen. In de reeds verschenen nummers werden tot nu toe bijdragen opgenomen over ‘het vrouwbeeld in de Art Nouveau’, de videoband als doctoraalscriptie, de Roman van de roos, vertalen bij het Europese Parlement, architectuur en over stages voor letterenstudenten, om maar enkele onderwerpen te noemen.

Het blad verschijnt in krantevorm en is rijk geïllustreerd met tekeningen en foto's. Het heeft de omvang van een katern van 28 pagina's. Studenten en wetenschappers kunnen Alpha gratis thuisgestuurd krijgen door de opgave van naam, adres, vakgebied en beroep of studie aan Uitgeverij Moderne Post, Administratie Alpha, Parklaan 1a, 9724 al Groningen. Anderen



kunnen het blad bij hetzelfde adres bestellen en tegen betaling op een acceptgiro van ƒ 18, - ontvangen ook zij het blad een jaar lang.

GvB

Hans Born

Boek in waterland

Boek in waterland is de titel van het nieuwe televisieprogramma over literatuur dat door de ncrv vanaf 13 januari 1992 op Nederland 1 (22.45 uur) tweewekelijks wordt uitgezonden. De presentator is Hans Born en het programma staat onder regie van Marco van der Spek en Steven van Campen.

De naam Boek in waterland geeft al aan dat er boeken aan de orde komen die in het Nederlands zijn geschreven of vertaald. Behalve reportages worden ook gesprekken met auteurs en lezers over literatuur uitgezonden. Proza, poëzie en toneel worden behandeld en in elke aflevering zit ook een muzikaal onderdeel.

Voorlopig zijn er zes afleveringen gepland die tot eind maart 1992 uitgezonden worden. Of er daarna nog meer zullen volgen hangt af van een aantal voorwaarden, waarvan de kijkcijfers wel weer de doorslag zullen geven.

Hans Born, de presentator, werkte als journalist voor het nos-

[p. 109]

journaal en voor de Utrechtse editie van Het Parool. Bovendien was hij werkzaam als reclametekstschrijver. Het programma kwam tot stand met steun van de Libris-boekhandels.

GvB

Poëzie Nieuws

In een oplage van 3500 exemplaren wordt vanaf februari het op kranteformaat verschijnende Poëzie Nieuws verspreid. Het blad wil actuele informatie geven over verschenen en te verschijnen poëzie in het Nederlandse taalgebied. Het blad wordt gratis verspreid via boekwinkels in zeven grote steden: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Leiden, Nijmegen, Utrecht en Eindhoven. Daarnaast zal het verkrijgbaar zijn in een aantal culturele centra, die zich op literatuur richten.

Het blad is in feite een voortzetting van het tijdschrift dat al in 1983-1984 verscheen, maar toen door allerlei technische problemen niet verder verschijnen kon. Nu is het onder de hoede genomen van de vorig jaar opgerichte Stichting Soyo, een instelling die lezingen van en over dichters organiseert. Er is een redactie gevormd bestaande uit William de Bruijn, Erik Jan Harmens en Erik Lindner. De hoofdredacteur is Benn W. Posset. Men stelt zich voor het blad te financieren uit advertentie-opbrengsten. Bij een opbrengst van ƒ 2000, - per maand heeft Poëzie Nieuws levenskansen en de redactie wil na vier maanden opnieuw bezien of het blad voortgezet kan worden.

Voor informatie kan men de redactie bellen op nummer 020-6287678.

GvB

Brandpunt van geleerdheid

In 1992 viert de Universiteit van Amsterdam haar 360-jarig bestaan. Ter gelegenheid daarvan publiceerde de splinternieuwe Amsterdam University Press in samenwerking met uitgeverij Verloren in Hilversum een lustrumbundel, waarin een beeld gegeven wordt van vijftien hoogleraren die rond 1900 aan de Amsterdamse universiteit doceerden. Daarin komen zowel hun universitaire als hun maatschappelijke activiteiten aan bod. Het boek is getiteld 'n Brandpunt van geleerdheid in de hoofdstad en werd geredigeerd onder leiding van de historicus prof. dr. J.C. Blom.

Het eerste exemplaar werd op 24 februari aan de rector magnificus, prof. dr. P.W.M. de Meijer, bij een feestelijke bijeenkomst aangeboden. Bij die gelegenheid werd ook een kleine tentoonstelling geopend en vond tevens de officiële oprichting plaats van de Amsterdam University Press. Het boek is de eerste publikatie van de universitaire uitgeverij.

Tot de door verschillende auteurs beschreven hoogleraren behoren de Nobelprijswinnaars T.M.C. Asser, J.H. van 't Hoff, J.D. van der Waals en P. Zeeman. Daarnaast treffen we Allard Pierson en Hajo Brugmans in deze bundel aan.

De omvang is circa 300 bladzijden en er zijn illustraties opgenomen. De prijs is na voorintekening op ƒ 40, - gesteld en het boek is verkrijgbaar bij de erkende boekhandel.

GvB

Memo-reeks

Uitgeverij Walva heeft onlangs het vijftigste deel in de Memo-reeks uitgebracht. Het is een door Danny Jansen en Jos Paardekooper geschreven deeltje over De wetten van Connie Palmen. Zij zijn daarmee de eersten die een secundair werkje publiceerden over dit boek dat zo in de belangstelling kwam. Ook dit deeltje kent de vertrouwde opzet: een bio-bibliografische schets, een samenvatting, een hoofdstukje over de structuur, iets over thema's en motieven, een hoofdstukje over de waardering en een bibliografie. Voor scholieren is de reeks met de samenvattingen en analyses een uitstekend hulpmiddel bij het lezen voor de literatuurlijst, al bestaat het risico dat ze het bij het lezen van deze boekjes laten en de oorspronkelijke tekst maar helemaal overslaan. De prijs van de deeltjes kan nauwelijks een belemmering zijn: ƒ 6,90.

Tegelijk met dit ‘jubileumnummer’ verschenen deeltjes over Nescio's De uitvreter, Titaantjes, Dichtertje, Van de koele meren des doods van Frederik van Eeden en over A. Koolhaas Vanwege een tere huid.

GvB

Claus op tv

In de loop van dit jaar zendt de nos op televisie vier eenakters van Hugo Claus uit. De stukken stonden in het afgelopen seizoen op het programma van de Amsterdamse Stadsschouwburg, waar ze als lunchvoorstellingen waren geprogrammeerd. Het betreft Claus' eenakters Winteravond, De verzoeking, Visite en Serenade.

Behalve deze stukken heeft de nos het voornemen twee films uit te zenden die beide gebaseerd zijn op het werk van Claus, namelijk Het sacrament en Vrijdag. Op dit moment is het nog onzeker wanneer precies deze toneelstukken en films zullen worden vertoond. Het lag in de bedoeling dat er al in april een begin mee gemaakt zou worden, maar nos-voorlichter De Vries houdt de

[p. 110]

mogelijkheid open dat er pas in het najaar van 1992 mee wordt begonnen.

GvB

Leeslint voor boekenvrienden

In oktober verscheen het eerste nummer van Leeslint, een nieuw periodiek uitgegeven door de Stichting Vrienden van het Museum van het Boek in Den Haag. Het Museum van het Boek is het enige museum in Nederland dat zich op internationaal niveau specialiseert op de boekkunst. De Stichting Vrienden van het Museum van het Boek heeft zich de afgelopen jaren voornamelijk beziggehouden met het werven van fondsen om het museum in staat te stellen bijzondere aankopen te doen.

Via Leeslint treden de vrienden met een ambitieus programma naar buiten. Het blad bevat informatie voor de vrienden over het museum en zijn toekomstige ontwikkeling, de tentoonstellingen, de vaste collectie en de aankopen. Hoge prioriteit heeft de werving van nieuwe vrienden, vooral in die groep van mensen, die professioneel of uit liefhebberij betrokken zijn bij het maken van boeken. Dat zijn niet alleen de uitgevers en de vormgevers, maar ook de auteurs, de illustratoren, de letterontwerpers, de lithografen, de typografen, de drukkers, de binders en niet te vergeten de boekverzamelaars.

Er komt een jaarlijkse vriendendag en eventueel gezamenlijk bezoek aan evenementen als bijvoorbeeld de Buchmesse in Frankfurt. Deze en andere, nog op te zetten activiteiten dragen als gezamenlijke noemer het vergroten van de betrokkenheid van de vrienden bij het museum. Dr. Karel Nijkerk, de voorzitter van de stichting, licht in een interview in het eerste nummer van Leeslint een en ander toe.

Onder de titel ‘Cultuur en management’ bevat dit nummer ook een interview met dr. Johannes Offerhaus, de directeur-conservator van het museum, die op 22 augustus 1991 plotseling overleed. Het interview bevat zijn geestelijk testament. Voorzitter Nijkerk wijdt een In Memoriam aan deze betreurde boekenvriend. Drs. Nico van der Lof schreef een reportage over de verbouwing van het Koetshuis in de tuin van het Haagse museum. Verder bevat het nummer tentoonstellingsnieuws en andere wetenswaardigheden voor de vrienden.

Het blad zal twee maal per jaar verschijnen. Het wordt gratis verspreid onder de Vrienden van het Museum van het Boek. Het adres van de stichting luidt: Prinsessegracht 30, 2514 ap Den Haag, tel. [phone].

Nieuw Zeeuws tijdschrift

Het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen heeft naast het jaarboek, het Archief, en naast de serie Werken onlangs een tijdschrift in het leven geroepen waarin plaats is voor korte artikelen over een veelheid aan onderwerpen met betrekking tot Zeeland. In dit tijdschrift, Zeeland genaamd, zal aandacht worden gegeven aan die terreinen waarop het genootschap zich van oudsher begeeft: de Zeeuwse geschiedenis en archeologie, beeldende kunst, literatuur, taal en muziek, maar daarnaast komen ook andere, actuele aspecten van Zeeland en de Zeeuwse samenleving aan de orde: natuur en milieu, economie, demografie, sociologie.

In het in december 1991 verschenen nulnummer staan naast artikelen over de vraag of Zeeland in

Afbeelding van het gebrandschilderde raam van de rederijkerskamer ‘Missus Scholieren’ te Veere, vervaardigd in 1589. In: Zelandia Illustrata, historisch-topografische atlas van het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen

[p. 111]

een delta ligt, over een zeventiende-eeuwse koopman-avonturier, een zekere David Baute, en over de retorische vraag of er in Zeeland nog toekomst is voor het verleden, ook bijdragen over een gebrandschilderd raam van de rederijkerskamer te Veere, de verwerving van een (kartuizer?) handschrift voor het genootschap en een verzoek tot opsporing van Zeeuwse boekbanden. Verder zijn er de rubrieken Signalementen, Mededelingen en Agenda.

Men kan zich niet afzonderlijk op het vijf maal per jaar (vier kwartaalafleveringen plus een themanummer) verschijnende Zeeland abonneren; door lid te worden van het Zeeuwsch Genootschap ontvangt men het tijdschrift en het jaarboek en krijgt men korting op de uitgaven in de serie Werken. Het lidmaatschap bedraagt ƒ 80, - per jaar. Aanmelden is mogelijk bij het secretariaat, Kousteensedijk 7, 4331 je Middelburg.

PJV

Uitgelezen boeken

Het onregelmatig verschijnen van het katern voor boekverkopers en boekenkopers Uitgelezen boeken neemt men graag op de koop toe zodra er onverwacht een nieuw nummer in de bus valt. Nummer 3 van jaargang 4 (december 1991) bevat een uitgebreid artikel van Louis Putman over de veiling van de bibliotheek van Frank van der Goes op 20 en 21 februari 1940, de laatste veiling van boekhandel en antiquariaat P.A. Hemerijck (A.T. Kleerekoper) in Amsterdam. Van deze veiling bestaat een unieke fotoreportage in het sociaal-democratisch weekblad Wij (als bijlage opgenomen), waaruit Putman overvloedig put. Over een aantal van de veilingbezoekers worden nadere bijzonderheden gegeven, onder anderen over Samuel de Wolff, A.C. Adema van Scheltema-Kleefstra, Hendrik Brugmans, Willem Drees, Simon Emmering en H.F. Wijnman, evenals over de veilingmeester A.T. Kleerekoper.

Sjaak Hubregtse doet een poging de opdracht ‘Van de auteur’ in boeken te categoriseren. Hij geeft tal van interessante voorbeelden in facsimile. Marten Buschman ontrafelt de mythe dat Herman Gorter een arbeider buiten liet wachten voor een kopje koffie onder de titel ‘Het kopje koffie van Gorter’ en Joop van den Berg heeft bij curieus toeval meer gegevens gevonden over de Haagse boekbinder-boekhandelaar-schrijver Leo Lezer aan wie nummer 3 van de derde jaargang vrijwel geheel was gewijd.

Voor ƒ 30, - kan men zich abonneren op drie nummers van dit eigenzinnig vormgegeven en verschijnende Uitgelezen boeken. Het gironummer is 1781409 ten name van Uitgeverij De Buitenkant te Amsterdam.

PJV

Mirakels, drukkers, duivels en faillissementen

De jongste aflevering van Doopsgezinde Bijdragen, nieuwe reeks 17 (1991), bevat naast een aantal interessante artikelen een afzonderlijk uitgegeven aanhangsel met een Selectieve bibliografie van publicaties met betrekkking tot de geschiedenis van het doperdom in de Nederlanden verschenen tussen 1975 en 1990, samengesteld door Piet Visser. Deze bibliografie bevat op 101 pagina's een systematische literatuuropgave met respectievelijk inleidende werken, tijdschriften en bio- en bibliografische overzichten; publikaties over het doperdom in het algemeen; het Nederlandse doperdom en de geschiedenis van de Nederlandse doopsgezinden vanaf de zestiende eeuw tot heden. Deze voorbeeldig samengestelde bibliografie wordt ontsloten door een auteursindex en een onderwerpsindex. Behalve uiteraard de geïnteresseerde in het doperdom, vinden ook de cultuur-, literatuur- en boekhistorici hier heel wat van hun gading.

In het reguliere nummer 17 is een bijdrage opgenomen van - alweer - Piet Visser over een achter in een zeventiende-eeuwse dichtbundel aangetroffen manuscript met het strofische gedicht over de marteldood ‘Van Leendert Keijser’ op 16 augustus 1527 in Beieren. Visser geeft een transcriptie van de tekst en plaatst het gedicht in de traditie van de martelaarsliteratuur die op genoemd voorval betrekking heeft.

De zeer produktieve P. Valkema Blouw publiceert nieuwe gegevens over drukkers die werk van Menno Simons en Dirk Philips op hun persen hebben gereedgemaakt voor verspreiding. Bestudering van het typografisch materiaal blijkt de methode bij uitstek om achter de identiteit te komen van die drukkers, die er natuurlijk naar streefden om hun produkten zo onherkenbaar mogelijk te maken om aan vervolging door de overheid te ontkomen. Valkema Blouw komt op een totaal van twintig drukkers uit het oosten des lands en het Duitse grensgebied die betrokken geweest zijn bij de produktie van de doperse geschriften.

Verder bevat deze aflevering onder meer een artikel van Hans de Waardt over 't Afgerukt mom-aansight der tooverye (1659) van de doopsgezinde Haarlemmer Abraham Palingh, van M. Sprunger over doopsgezinde faillissementen en de daarmee samenhangende tucht in de Amsterdamse gemeente in de zeventiende eeuw, van B.P. de Boer over het liedboek De zilvere arke (1723) door Michiel Vinke en een

[p. 112]

teksteditie van De laatste vaderlijke lessen van Abraham van der Meersch, een egodocument uit 1721, ingeleid door P. Visser en S.B.J. Zilverberg.

Bestellingen kan men richten aan de Doopsgezinde Historische Kring, per adres H. Smit, Elpermeer 27, 1025 aa Amsterdam. De contributie bedraagt ƒ 37,50 per jaar op giro 4349337.

PJV

Het Mekka van Aarts

Kort na elkaar verschenen Mekka; jaarboek voor lezers 1992 (Amsterdam/Antwerpen: Nijgh & Van Ditmar/Dedalus, 1991; 178 p., ƒ 25, -) en Aarts' letterkundige almanak voor het Betje Wolff-jaar 1988 en het Aagje Deken-jaar 1991 (Amsterdam: C.J. Aarts, 1991; 144 p., ƒ 19,91). Mekka verschijnt voor het eerst; van Aarts' almanak dacht ieder, inclusief redacteur Dick Welsink, dat 1987 het definitieve einde had betekend. De kunstgreep van de uitgever om Wolff en Deken te combineren, is een aardige vondst, maar laat toch gapende gaten in de kalender (alleen 1988 en 1991), het prijzenoverzicht en de ‘Dodenakker’ (alleen 1986-1987).

Rondom de herdenkingsjaren van Betje Wolff (250 jaar geleden geboren in 1988) en Aagje Deken (250 jaar geleden geboren in 1991) is een aantal bijdragen gegroepeerd. P.J. Buijnsters schrijft over ‘Het “satirieke vuur”: Betje Wolff als pamflettiste’; Bert Paasman over ‘Betje Wolff, slavernij en vrijheid; Wies Roosenschoon over ‘Betje Wolff en Coosje Busken: een hartsvriendschap’, eerder gepubliceerd in een uitgave in de Slib-reeks; Marita Mathijsen over ‘Aan een schrijfster na een gesprek over uitgevers en recensenten’; A.J. Hanou over ‘Een voorbeeld voor Multatuli’ en Meta Bison over ‘Het “kluisje” van Betje Wolff en Aagje Deken’. Een lijst publikaties over de beide dames uit de jaren 1979-1991 besluit het Wolff-Deken-gedeelte van de almanak. In het Jubilea-onderdeel wordt aandacht besteed aan Juliana Cornelia de Lannoy, Vicki Baum, A.M. de Jong en Alie Smeding.

Ondanks de lange afwezigheid van Aarts' almanak heeft hij nog iets vertrouwds, wat van Mekka nog niet gezegd kan worden. Ook hier ontbreken de ‘Lijsten & Agenda's’ niet: Top-tienen 1990-'91. Debuten 1990-'91, Nederlandse literatuur in vertaling 1990-'91, een overzicht van instellingen voor beginnende schrijvers, uitgeversadressen, literaire tijdschriften, literaire radio- en televisierubrieken, een agenda van literaire activiteiten van november 1991 tot november 1992 en top-tienlijstjes van een aantal bekende Nederlanders.

Ed van Eeden opent Mekka 1992 met een overzicht van in 1992 te verschijnen Nederlandse en vertaalde literatuur. Daarna komen zestien auteurs aan het woord die uitleggen welke tien boeken hun het meeste leesplezier hebben opgeleverd in de periode augustus 1990-augustus 1991. Jaap Goedegebuure, Jos Borré, Aad Nuis, Martin Ros, Aukje Holtrop en Rudi Wester nemen de fictie voor hun rekening. Wat betreft de non-fictie krijgen we de keuzen te horen op de specialistische terreinen van Hans Ree, Felix Eijgenraam, Tracy Metz, Atte Jongstra, Johannes van Dam, Marc Reynebeau en Liesbeth Koenen. Het buitenland blijft beperkt tot Spanje (H.M. van den Brink), Frankrijk (Dirk vande Voorde) en Amerika (Joost Zwagerman).

De conclusie mag zijn, dat de beide almanakken elkaar niet overlappen, dat Mekka wat meer prospectief gericht is dan Aarts' almanak en dat de echte boekenliefhebber er niet omheen kan ze allebei aan te schaften.

PJV

Constantijn Huygens Instituut

Met ingang van 1 januari 1992 is het Bureau Basisvoorziening Tekstedities samen met enkele andere bureaus en instituten opgegaan in een nieuw alfa-instituut, het Constantijn Huygens Instituut voor tekstedities en intellectuele geschiedenis der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Het nieuwe instituut heeft tot taak het voorbereiden en doen uitgeven van wetenschappelijke edities van het werk en brieven van Nederlandstalige en Neolatijnse auteurs, het voorbereiden en doen uitgeven van het werk van Nederlandse geleerden uit het verleden, het voorbereiden en doen uitgeven van artikelen en monografieën op het gebied van de intellectuele geschiedenis.

Het Constantijn Huygens Instituut bestaat uit vier afdelingen: ‘Neerlandica’, ‘Grotius’, ‘Erasmuseditie’ en ‘Mediaevistiek’. Een verdere uitbreiding van het instituut met nieuwe projecten en afdelingen wordt niet uitgesloten. De lopende projecten van het voormalige Bureau Basisvoorziening Tekstedities zullen geheel volgens schema worden voortgezet door de afdeling Neerlandica van het nieuwe instituut.

Alle afdelingen van het Constantijn Huygens Instituut zullen in de loop van 1992 gehuisvest worden in het gebouw van de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag. Tot die tijd is de afdeling Neerlandica schriftelijk te bereiken via: postbus 90515, 2509 lm 's-Gravenhage, 070-3855480. De naam ‘Bureau Basisvoorziening Tekstedities’ gelieve men vanaf heden niet meer te gebruiken.

H.T.M. van Vliet

[p. 113]

Nieuwtjes

□	ernst timmer ontving op 26 november 1991 voor zijn literaire debuut Het waterrad van Ribe het Gouden Ezelsoor. Deze prijs wordt toegekend aan het best verkochte Ernst Timmer debuut door het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen. De prijs bestaat uit een plastiek met oorkonde en een bedrag van ƒ 5.000, -.
□	Het bestuur van het Prins Bernhard Fonds heeft in 1991 de Martinus Nijhoffprijs 1992 voor vertalingen toegekend aan w.l. idema voor zijn vertalingen van klassieke Chinese poëzie, en die voor vertalingen van modern Nederlands proza in het Duits aan h. van beuningen-blum. Helga van Beuningen vertaalde werk van W.F. Hermans, Louis Paul Boon, Cees Nooteboom, F. Springer en Thomas Roosenboom in het Duits.
□	Aan laurens spoor is het Charlotte Köhler Stipendium 1991 voor de literatuur toegekend.
□	De in Antwerpen gevestigde contact j vzw - Promotiediensten voor Jongerencultuur - is gestart met een poëzietijdschrift onder de titel Edith. Maandelijks zal men daarin dertig gedichten van een beginnend dichter publiceren. M. van Caeneghem kwam voor de eerste bundel van dertig gedichten in aanmerking onder de titel Hoopvol verse vis. Contact J. is bereikbaar onder telefoonnummer 03/2163138.
□	Voor de Hans Christian Andersenprijs die in april 1992 zal worden uitgereikt, zijn twee Nederlandse kinderboekenauteurs genomineerd. Het zijn els pelgrom en max velthuys. De enige Nederlandse prijswinnaar van deze internationale kinder- en jeugdliteratuurprijs tot nu toe is Annie M.G. Schmidt, die de prijs in 1988 kreeg.
□	De Vlaamse Basiel de Craeneprijs 1991, een prijs van het Poëziecentrum Gent, is toegekend aan paul demets. De prijs van Bfr. 25.000 viel aan Demets toe voor zijn gedichtencyclus, ‘De wet van de omtrek’, die nog niet is gepubliceerd.
□	De Bibliotheca Philosophica Hermetica te Amsterdam heeft het uit 1480 daterende getijdenboek voor Beatrijs van Assendelft verworven. Het ministerie van wvc verhinderde vorig jaar de veiling van dit uit de collectie-Six afkomstige middeleeuwse handschrift.
□	De János Lotz-penning, vernoemd naar de bekende Hongaarse linguïst en bestemd voor buiten Hongarije werkende Hongarijekenners, is toegekend aan het erelid van het Hongaarse Taalkundig Genootschap antal sivirsky. Behalve met vertalen heeft Sivirsky zich beziggehouden met de didactiek van de Nederlandse letterkunde, waarvan hij ook een geschiedenis voor de middelbare school samenstelde: Het beeld der Nederlandse literatuur (2 delen). Verder is hij sinds 1974 vice-voorzitter van het Frederik van Eeden Genootschap.
□	ethel portnoy heeft op 13 december 1991 voor haar gehele oeuvre de tweejaarlijkse Annie Romeinprijs van het feministische maandblad Opzij gekregen. Het aan de prijs verbonden bedrag is ƒ 15.000, -.
□	De veertiende Harriët Freezerring van Opzij, de jaarlijkse prijs voor vrouwen die emanciperend werk doen, is eveneens op 13 december uitgereikt aan claire posthumus, de bibliothecaris van het Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging. Zij publiceerde onder meer de bundel uit het werk van Annie Romein-Verschoor Vrouwenwijsheid (1980) en werkte mee aan de bibliografie van Annie Romein (1990).
□	Tijdens de boekenweek verschijnt een eenmalig nulnummer van het tijdschrift Nasantara, dat E. du Perron in 1937 wegens geldgebrek onuitgegeven heeft moeten laten. De redactie wordt gevormd door Margaretha Ferguson, Henk Maier en Kees Snoek en zal proza, poëzie en bijdragen over architectuur bevatten. Verder wordt een overzicht gegeven van verkrijgbare titels over Nederlands-Indië, Indonesië en in het Nederlands vertaalde Indonesische auteurs.
□	De Europese vertaalprijs 1991, groot ƒ 45.000, -, is toegekend aan frans van woerden voor zijn vertaling van De brug van Londen van L.-F. Céline. Deze prestigieuze prijs is ingesteld door de Europese ministers van Cultuur om het belang te benadrukken van vertalingen voor het wederzijdse begrip in Europa.
□	De driejaarlijkse Belgische staatsprijs voor essayistiek is toegekend aan paul claes voor zijn essaybundel Echo's echo's (1988).
□	Op 8 januari 1992 is de Floortje Bloemprijs, groot ƒ 25.000, -, uitgereikt aan yvonne keuls. De prijs, die dit jaar voor het eerst wordt toegekend, is vernoemd naar Keuls' boek uit 1982 en is bedoeld voor

[p. 114]

	personen die zich inzetten voor het doorbreken van taboes in de gezondheidszorg. Keuls zal het prijzengeld gebruiken voor het schrijven van een boek over het leven van patiënten in het psychiatrisch centrum Bloemendaal.
□	Het geschenk voor de kinderboekenweek 1992 van 7 tot en met 17 oktober zal geschreven worden door jacques vriens. Het thema van die boekenweek zal zijn: het Columbus-herdenkingsjaar. De speciale kleuteruitgave wordt gemaakt door peter spier.
□	De Stichting Conamus heeft de Gouden Harpen 1991 voor de lichte muziek toegekend aan zangeres Margriet Eshuijs en aan drs. p.

+ + +

□	Op 17 november 1991 overleed op 43-jarige leeftijd de dichter kees van kalmthout (*1948). Hij publiceerde de dichtbundels In de handpalm (1968) en Het land achter de horizon (1969).
□	Op 21 november 1991 overleed te Southbury (usa) prof. dr. b. hunningher (*15 april 1903 te Vlissingen). Hunningher is de grondlegger van het Instituut voor Theaterwetenschap aan de universiteit van Amsterdam. Sinds 1948 doceerde hij aan de universiteit van Columbia en aan Harvard. Hunningher heeft tal van publikaties op zijn naam over toneel, o.a. als toneelrecensent van de nrc, vanaf de abele spelen tot het moderne toneel, waarover De opkomst van modern theater gaat (1983).
□	Op 9 december 1991 overleed de neerlandicus jan daniël philippus warners (*7 augustus 1913), ouddocent aan het Barlaeusgymnasium en aan de Vrije Leergangen en wetenschappelijk medewerker aan het Instituut voor Vergelijkende Literatuurwetenschap te Utrecht. Warners promoveerde op een studie over het kwatrijn, Het vierregelig gedicht in de Nederlandse letterkunde sinds de Renaissance (1947), was (mede-) editeur van tekstedities van Daniel Heinsius (Bacchus en Christus, 1965), J.B. Wellekens' Verhandeling van het herdersdicht (1965), Vondels Joseph in Dothan (1968) en (co-)auteur van het Mozesmozaïek (1963) en het tweedelige Bacchus (1968-1971). Zijn tijdschriftartikelen over ‘Translatio-imitatio-aemulatio’ (1956-1957) en ‘Gewoon, hoog en diep lezen’ (1969) zijn klassiek geworden.
□	Op 18 december 1991 overleed dr. geert kazemier (*24 maart 1902), oud-rector van het tweede Vrijzinnig Christelijk Lyceum en oud-rector van de School voor Taal- en Letterkunde. In zijn laatstgenoemde functie hield Kazemier tal van lezingen over een veelheid aan onderwerpen, met name betreffende de stilistiek en poëtica. Kazemier promoveerde in 1932 te Leiden op Het vers van Hooft. In 1973 verscheen een bundel artikelen uit de vaktijdschriften: Keuze uit het werk.

Suggesties voor deze rubriek aan: Instituut voor Neerlandistiek, Spuistraat 134, kamer 456 (afd. DNL), 1012 VB Amsterdam, tel. [phone]

‘Literaire agenda’

Deze agenda wordt samengesteld door het Nederlands Bibliotheek en Lectuur Centrum (nblc) te 's-Gravenhage. In feite geeft de door het nblc samengestelde agenda informatie over een ruimer gebied dan uit het onderstaande blijkt.

Algemeen

-	Dit jaar wordt het 100-jarig bestaan van openbare bibliotheken in Nederland herdacht. Hoogtepunten van de activiteiten rond dit eeuwfeest zijn die op 29 april, 14 en 17 mei (zie aldaar).
-	200 jaar geleden verscheen Het toekomend jaar 3000 van Arend Fokke Simonsz.
-	50 jaar geleden verscheen De voorstad groeit van Louis Paul Boon.

Reeds gestarte manifestaties

-	tot en met 17 april: Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: tentoonstelling ‘Russische literatuur’. Inlichtingen: mevr. L. Rusch, tel. [phone].
-	tot en met 31 mei: actieperiode Nederlandse Kinderjury. Inlichtingen: cpnb, tel. [phone].
-	tot en met 31 mei: Den Haag, Letterkundig Museum:

[p. 115]

	tentoonstelling over negentiende-eeuwse reisliteratuur onder de titel ‘Uit menschlievendheid zoude ik barbaar kunnen worden. Reizen naar Azië’, met speciale aandacht voor Jacob Haafner en zijn tijdgenoten. Inlichtingen: mevr. G. Verschoor, tel. [phone].
-	tot en met 31 mei: Den Haag, Letterkundig Museum: tentoonstelling ‘Karel van het Reve: reizen naar Rusland’. Inlichtingen: M. Salverda/mevr. G. Verschoor, tel. [phone].

april

- maand april: Hoogeveen, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘In het spoor van Willem Frederik Hermans’. Inlichtingen over deze en volgende reizende tentoonstellingen: nblc, tel. [phone].

- exacte datum nog niet bekend: bekendmaking van de ‘Best verzorgde boeken’ van 1991.

2 Nederland 3, not, 11.00 u.: Derde aflevering in de tweede serie van ‘Geef mij maar een boek’, bestemd voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. In deze aflevering staat Liefdesverdriet van Karel Eykman centraal.

4 Almelo, Hof 88: lezing met interview van Louis Ferron. Organisatie en inlichtingen: Stichting Literaire Activiteiten Almelo, tel. [phone].

5 Breda, Theater Achterom: lezing van Willem Wilmink over literatuur en het schrijven van poëzieteksten. Organisatie en inlichtingen: Boekhandel Gianotten, tel. [phone].

5 Dienst Cultuurcentrum Begijnhof: in de reeks ‘Literatuur op zondag’ een ochtend met Bob van Laerhoven. Organisatie: Ina Stabergh, tel. [phone].

5 tot en met 11 april: Oxford, Corpus Christis College: 7th Oxford Conference on Literature Teaching Overseas. Schrijvers en deskundigen op het gebied van literatuur- en taalwetenschappen buigen zich over algemene principes van literatuuronderwijs, technieken en methoden. Inlichtingen: British Council Literature Department, mevr. K. Bostock, 10 Spring Gardens, London sw1a 2bn, Engeland.

7 Middelburg, Zeeuwse Bibliotheek: lezing van Vonne van der Meer over eigen werk. Organisatie: Stichting Literaire Activiteiten Zeeland en Boekhandel Fanoy. Inlichtingen: tel. [phone].

8 tot en met 11 april: Bologna: 29ste Internationale Kinderboekenbeurs. Tijdens deze beurs wordt de winnaar van de Hans Christiaan Andersen-prijs voor jeugdliteratuur bekendgemaakt. Voor Nederland is Els Pelgrom genomineerd bij de auteurs en Max Velthuijs bij de illustratoren. Inlichtingen: Fiera del Libro per Ragazzi Bologna, Piazza Constituzione 6, 1-40128 Bologna.

9 Raalte, Leescafé: lezing van Helga Ruebsamen over eigen werk. Organisatie: Boekhandel Guldemond, tel. [phone].

9 Nederland 3, not, 11.00 u.: Vierde aflevering in de tweede serie van ‘Geef mij maar een boek’, bestemd voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. In deze aflevering staat Spoorloos verdwenen van Gijs Wanders centraal.

10 Dordrecht, Statenzaal 't Hof: ‘De geest van de dichter’, een schrijversportret van Gerrit van de Linde (De Schoolmeester), François Haverschmidt (Piet Paaltjens) en P.A. de Genestet. Samenstelling Marita Mathijsen. Inlichtingen: Werkgroep Literaire Activiteiten Dordrecht, tel. [phone].

11 100ste geboortedag van Gerard Vanter (1892-1975).

11 of 18 april: Schiedam, Filmhuis: literaire avond in het kader van de campagne ‘Schiedammers van overal en nergens’ met allochtone schrijvers die in Nederland wonen en in de Nederlandse taal schrijven. Inlichtingen: tel. [phone].

12 50ste geboortedag Jan Emiel Daele (1942-1978).

12 Oss, openbare bibliotheek: lezing van Maarten 't Hart over eigen werk. Organisatie: Openbare bibliotheek Oss, tel. [phone].

16 Bergen, De Rustende Jager: lezing van Hans van Waarsenburg over eigen werk. Organisatie: Eerste Bergense Boekhandel, tel. [phone].

17 Dordrecht, Statenzaal 't Hof: Dag van de Biografie, landelijk symposium met als thema: ‘Biografie-agenda voor de jaren ‘90’. Inlichtingen: Werkgroep Literaire Activiteiten Dordrecht, tel. [phone].

20 Rein Bloem 60 jaar.

26 Theun de Vries 85 jaar.

26 300ste sterfdag Joachim Oudaen (1628-1692).

26 Den Haag, Letterkundig Museum: lezing over vier Nederlands-Indische schrijvers van reisverhalen uit de periode 1780-1830 in het kader van de tentoonstelling over negentiende-eeuwse reisliteratuur (zie Reeds gestarte manifestaties).

26 Radio 4, 23.00-24.00 u.: hoorspel naar De première van Theun de Vries.

26 Nederland 3, rvu, 22.30-23.00 u.: De Literatuurmachine.

28 Roosendaal, Café Hof van Holland: lezing van Pamela Koevoets over eigen werk. Organisatie: Stichting Hof Literair, tel. [phone].

28 Kampen, Vrouwenontmoetingscentrum De Ruimte: lezing van Yvonne Kroonenburg over eigen werk. Organisatie: St. Vrouwencafé Anna, tel. [phone].

28 Enschede, Twentse Schouwburg: lezing van Koos van Zomeren over eigen werk. Organisatie: Twentse Schouwburg, tel. [phone].

29 Utrecht, Domkerk: jubileumbijeenkomst als start

[p. 116]

van het eeuwfeest van openbare bibliotheken. Inlichtingen: nblc, Annette Alkemade, tel. [phone].

29 Doetinchem, Hotel De Graafschap: lezing van Leon de Winter over eigen werk. Organisatie: Stichting Literair Café Doetinchem, tel. [phone].

mei

- maand mei: Neede, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘In het spoor van Willem Frederik Hermans’.

- maand mei: Hellevoetsluis, openbare bibliotheek: reizende tentoonstelling ‘100 jaar openbare biobliotheken’. De kleine versie van deze tentoonstelling is deze maand te zien in de bibliotheek van Krommenie.

- eind mei: bekendmaking winnaar van de P.C. Hooftprijs. Inlichtingen: Stichting P.C. Hooftprijs voor Letterkunde, A. Meinderts, tel. [phone].

- exacte datum nog niet bekend: bekendmaking winnaar Geert Jan Lubberhuizenprijs. Organisatie: Marten Toonder Stichting.

2 Marten Toonder 80 jaar. Ter gelegenheid hiervan brengt het nblc in het najaar een reizende tentoonstelling in roulatie over leven en werk van Marten Toonder.

2 Roermond, De Oranjerie: lezing van Adriaan van Dis over eigen werk. Organisatie: Stichting Kring '84, tel. [phone].

3 radio 4, 23.00-24.00 u.: hoorspel naar Motet voor de kardinaal van Theun de Vries.

6 B. Roest Crollius 80 jaar.

6 Zwolle, locatie nog onbekend: literaire avond met Doeschka Meijsing. Organisatie: Stichting Literaire Activiteiten Zwolle, Brederostraat 37, 8023 an Zwolle.

7 Nieuwegein, openbare bibliotheek: lezing Hermine de Graaf over eigen werk. Organisatie: Openbare Bibliotheek Nieuwegein, tel. [phone].

9 Eindhoven, Academisch Genootschap: lezing van Rogi Wieg over eigen werk. Organisatie: Academisch Genootschap, tel. [phone].

10 Radio 4, 23.00-24.00 u.: hoorspel naar De dood kwam met muziek van Theun de Vries.

12 Amsterdam, locatie nog onbekend: uitreiking ako-literatuurprijs. Inlichtingen: mevr. U. Kiekens, tel. [phone].

12 Enschede, Twentse Schouwburg: lezing van Rudi van Dantzig over eigen werk. Organisatie: Twentse Schouwburg, tel. [phone].

12 Helmond, Gaviolizaal: lezing van Nelleke Noordervliet over Multatuli en over haar eigen werk. Organisatie: Literair Café Helmond, tel. [phone].

13 Zeewolde, Aktiviteiten Centrum: lezing van Vonne van der Meer over eigen werk. Organisatie: Literair Café Zeewolde, tel. [phone].

14 Amsterdam, Concertgebouw: symposium ‘Lezen is meer’ in het kader van het eeuwfeest van de openbare bibliotheken. Organisatie: nblc, Annette van Alkemade, tel. [phone].

16 Schiedam, Filmhuis: prijsuitreiking van een verhalenwedstrijd voor beginnende auteurs. Inlichtingen: tel. [phone].

17 Bergen, De Rustende Jager: literaire avond in de reeks ‘Algemene Literaire Avonden Bergen’ waarbij een prozaïst en een dichter een lezing houden. Organisatie: Eerste Bergense Boekhandel, tel. [phone].

17 Radio 4, 23.00-24.00 u.: hoorspel naar Het hoofd van Haydn van Theun de Vries.

22 Kees Winkler 65 jaar.

23 Haarlem, Concertgebouw: ‘Het Verboden Bal’, galafeest van de Stichting Haarlem Grafische Stad, met medewerking van onder meer Yvonne Keuls, Tessa de Loo, Joost Zwagerman en Maarten 't Hart. Organisatie: Enschede Evenementen, tel. [phone].

24 Amsterdam, Dam: Boekenmarkt onder de noemer ‘Boeken op de Dam’.

27 Jan Blokker 65 jaar.

27 Doetinchem, Hotel ‘De Graafschap’: lezing van Guus Kuijer over eigen werk. Organisatie: Stichting Literair Café Doetinchem, tel. [phone].

Voor inlichtingen over deze agenda of voor het doorgeven van aanvullingen erop kan men zich wenden tot het nblc, Jef van Gool of Frank Hockx, postbus 93054, 2509 AB 's-Gravenhage (tel. [phone]).