revue passeerden: de kwestie Harmsen van Beek versus Mutsaers, Jan Brokken, de opkomst van het reisverhaal, Vondel - in zijn tijd al een Rushdie-aanse lasteraar - de Achterbergbiografie, de Vestdijkbiografie, de sciencefiction verhalen van Bordewijk, de vitaliteit van Simon Vinkenoog, en Slauerhoff. ‘Gerrit Jan Zwier is een Slauerhoff-freak en er zijn heel wat halve uurtjes de ether ingegaan over Slauerhoff,’ aldus De Vries.
Tot voor drie jaar terug kende de Tros nog wél een zuiver literair radioprogramma, dat Om het boek heette. In een half uur tijd kwamen daarin drie à vier literaire noviteiten aan de orde. ‘We hebben dat drie jaar lang met veel plezier gedaan, maar omdat we ons puur wilden beperken tot de Nederlandse literatuur was het toch een hele opgave om iedere week een half uur te vullen met actuele gebeurtenissen. De redactie heeft toen zelf besloten om daar mee te stoppen. Het is ook moeilijk om iedere week creatief te zijn. Dat is de “makke” van Hilversum.’
Ook voor Finale geldt de beperking van de Nederlandse literatuur. De Vries: ‘Dat is een specialisme dat je kunt behappen. “De” literatuur is zo'n mer à boire: als je je daar op richt dan dupliceer je eigenlijk alleen maar wat al in de kranten staat. Nu hebben we de pretentie dat we aanvullend bezig zijn.’
Maar Finale is niet de enige wijze waarop De Vries literatuur op de radio brengt. Eens in de vier à vijf weken wordt een deel van de zendtijd besteed aan een literair hoorspel dat dan tussen half elf en half twaalf wordt uitgezonden. ‘In het recente verleden hebben we de acht Anton Wachter-romans van Simon Vestdijk tot hoorspelen bewerkt en daar de Zilveren Reismicrofoon voor gekregen. Daarnaast hebben we een Couperus-project gehad, werken van Mulisch, Maarten 't Hart, en nu staat er een Slauerhoff-project op stapel. De respons op dergelijke hoorspelen heeft ons behoorlijk verrast. Veel middelbare scholieren vragen naar aanleiding van zo'n uitzending de brochure aan die we daarbij uitgeven. Zo'n tweeduizend per uitzending. En we hebben gemerkt dat de verkoop van Vestdijks werken na de uitzending van die hoorspelen behoorlijk is aangetrokken. Bovendien is er naar aanleiding van die hoorspelbewerkingen ook een documentaire film van een uur gemaakt over de Harlingse tijd van Vestdijk. Hoorspelen die een televisieprogramma bewerkstelligen! Het zou meer moeten gebeuren.’
Zou je dan niet moeten concluderen dat hoorspelen eigenlijk een betere manier zijn om literatuur aan de man te brengen dan een cultureel actualiteitenprogramma?
‘Ik denk dat beide manieren nuttig zijn. Als je het over literatuur hebt is het interview waarin je de achtergronden van de schrijver en zijn werk naar voren haalt het meest zinvolle. Bij de hoorspelen gaat het ons vooral om het hoorspel zelf. De eerlijkheid gebiedt mij om te zeggen dat wij met onze hoorspelen koketteren bij de bekende Nederlandse literatuur omdat hun roem dan al aan het hoorspel vooruit is gegaan. Men luistert naar het hoorspel omdat het oorspronkelijke werk een belletje doet rinkelen. In Finale propageren we de literatuur, voor de hoorspelen spelen we eigenlijk een beetje “leentje buur” ten dienste van het hoorspel. En we merken dat het aanslaat.
De aandacht die we aan literatuur besteden kan eigenlijk nooit genoeg zijn. De reden waarom we literatuur op de radio brengen vloeit ook voort uit de omroepwet. Je moet als omroep een totaalprogramma brengen, dus moet het ook over kunst en literatuur gaan. Ik moet zeggen dat we tot nu toe in dit bedrijf, dat zich toch kenmerkt door het brengen van entertainment voor een massa-markt, alle vrijheid krijgen om met ons kunstprogramma bezig te zijn. Ik denk dat het heel goed is dat er kunstprogramma's op de radio zijn. Ook de televisie zou er meer aandacht aan moeten besteden. In deze tijd neemt het amusementsprodukt toe, en dat bestaat helaas vaak uit snelle impressies. Kunstprogramma's laten horen dat er ook andere dingen zijn. Geen gemakkelijke hap-slik-klare dingen, maar als tegenwicht tegen al het amusement zouden kunstprogramma's aan belang moeten toenemen.’
Tot slot de titel van het programma: Finale. De Vries: ‘Al zeven jaar lang is Finale de afsluiting van een zondagavondprogramma dat van zes tot twaalf uur duurt. Vandaar. Maar je kunt het natuurlijk ook als het hoogtepunt van de avond zien.’
Finale
tros, Radio 4
zondagavond van 23.00-24.00 uur
Auteursrechtelijk beschermd
