Literatuur. Jaargang 4

Signalement

Middeleeuwse ridders

De belangstelling voor de middeleeuwen blijft nog even. De Nederlandse Onderwijs Televisie (not) zond in mei en juni een aantal televisieprogramma's uit over Middeleeuwse ridderverhalen. De gelijknamige ‘Literatuurkrant’ van BulkBoek bevat begeleidend materiaal bij die not-serie, maar kan ook heel goed afzonderlijk gelezen worden (47 p.). De samensteller, Karel Aardse, heeft een boeiend overzicht samengesteld waarin niet alleen de verschillende soorten ridderromans aan de orde komen, maar tevens aandacht wordt besteed aan boekproduktie in de middeleeuwen, aan achtergrondbegrippen als feodaliteit en hoofsheid, aan wapenrustingen, toernooien, ridderwijding, graalqueeste en nawerking van de ridderliteratuur. Alle teksten over de helden Walewein, Karel de Grote, Roeland, de Heemskinderen, Artur en Lancelot zijn in modern Nederlands vertaald. Het geheel is fraai geïllustreerd, al komen de plaatjes op het krantenpapier niet goed tot hun recht.

De ‘Literatuurkrant’ verschijnt tweemaal per jaar als bijlage bij een jaargang van acht BulkBoeken. Losse nummers zijn verkrijgbaar door storting van f 6,50 of bfr 120 (incl. verzendkosten) op giro 34.21.385 van bdu, Barneveld, onder vermelding van ‘Literatuurkrant Ridderverhalen’.

PJV

Bibliografie van Bredero

Als sluitstuk van de in 1968 begonnen nieuwe Bredero-editie is de Objectieve persoonsbibliografie van G.A. Bredero (1618-1969) verschenen, samengesteld door E.K. Grootes, P.C. Punt en P.J. Verkruijsse, Nijhoff, Leiden, 1986; 526 p., f 75,-). De bibliografie geeft een chronologisch overzicht van de secundaire literatuur over Bredero vanaf 1618 tot en met 1969, het moment waarop - toen men aan de bibliografie begon - de bntl voor aansluiting zou zorgen. Een eveneens chronologisch overzicht van dagbladartikelen is van het eerder genoemde overzicht gescheiden gehouden omdat die gegevens niet systematisch verzameld zijn. Beide chronologische systemen zijn toegankelijk gemaakt door een bijzonder uitgebreid en gedetailleerd systema-

[p. 240]

tisch register en door een alfabetische index.

Hoewel met de nieuwe complete Bredero na de zogenaamde Bingereditie uit 1890 en de editie van Knuttel uit de jaren 1921-1929 een nieuwe standaard is neergezet voor de bestudering van het werk van Bredero ontbreekt er toch nog een belangrijke schakel in het geheel, namelijk een subjectieve bibliografie ter vervanging van die van Unger uit 1884. Wanneer dat echter moet gebeuren volgens de nieuwste inzichten van de analytische bibliografie zou dat wellicht een nog uitgebreider onderneming worden dan het samenstellen van de objectieve bibliografie. Toch zijn vanuit die invalshoek in de toekomst nog nieuwe gegevens te verwachten, zoals bijv. een mogelijke uitspraak over welke druk van de Spaanschen Brabander de eerste is.

In elk geval mag het resultaat dat er nu ligt niet een eindpunt in de Bredero-filologie zijn. Integendeel: op basis van de nieuwe tekstedities, van de documenten in het Memoriael, van de nu beschikbare secundaire literatuur en de te vervaardigen bibliografie van de primaire literatuur kunnen de herdenkingsjaren 2018, 2035, 2068 en 2085 met vertrouwen tegemoet worden gezien.

GvB

Bibliografie Vlaamse tijdschriften

Als nummer 13 in de reeks ‘Bibliografie van de Vlaamse tijdschriften in de negentiende eeuw’ verscheen de beschrijving van Almanak voor de leerende jeugd van Vlaanderen 1875-1876 [en] De Vlaamsche vlagge 1875-1899 (200 p.; bfr 500 of f 2.8,-), samengesteld door Ada Deprez en Mare Carlier. De Almanak ontstond in kringen van seminaristen aan het Groot Seminarie te Brugge, die zich beijverden voor de Vlaamse Beweging en voor een gezonde christelijke godsdienst. Het tijdschrift werd voortgezet door De Vlaamsche Vlagge, eveneens gericht op de Vlaamse studenten, waaraan Hugo Verriest en Albrecht Rodenbach hun bijdragen leverden. Met vallen en opstaan en de nodige redactiewisselingen heeft de Vlagge nog bestaan tot 1933.

In genoemde tijdschriften kan men bijdragen aantreffen van o.a. Willem Bilderdijkjan Frans Willems en van zeer veel mensen die onder pseudoniem hebben geschreven.

Het boek is te bestellen rechtstreeks bij het Cultureel Documentatiecentrum van de Rijksuniversiteit Gent, Rozier 44, 9000 Gent, België, tel.: [phone], toestel 4226.

PJV

De toegenegen vriend

Veel aandacht was er in 1986 voor Herman de Man, de auteur van streekromans ‘in een krachtige, aan het onderwerp aangepaste taal en stijl’ over de streek rond Oudewater en Schoonhoven, aldus Knuvelder in de halve pagina die hij aan De Man wijdt in zijn Handboek tot de moderne Nederlandse letterkunde. Henk Povée gaat in zijn biografie over Herman de Man (Thoth, Rotterdam 1986; 116 p., ill.) wat genuanceerder te werk. In vijftig pagina's brengt hij het gevarieerde leven in

Herman de Man
letterkundig museum. den haag

beeld van de tot katholiek bekeerde jood die vooral over calvinisten schreef, van de anarchist die als democraat eindigde, van dit ‘karakter dat de volmaaktste tegenstellingen in zich geborgen hield’, zoals P.H. Ritter jr. het uitdrukte. De briefwisseling van Ritter met De Man werd vorig jaar uitgegeven door Jan van Herpen onder de titel Een toegenegen vriend, al ben ik wellicht lastig (zie Literatuur 4 [1987], nr. 2, p. 106-107).

De tweede helft van Povées boekje behandelt het werk, dat door hem ingedeeld wordt in gedichten, boerenboeken, novellen, ‘roomse’ boeken, zwerversboeken, binnenvaartboeken, daggeldersboeken en commercieel proza. Deze literatuur heeft geen genade kunnen vinden bij Ter Braak, Marsman en Du Perron omdat het niet ‘op Europeesch plan’ stond, maar volgens Povée is het schrijversbereik van De Man Europeser gebleken dan dat van zijn critici.

Deze monografie bevat verder een voorwoord van Martin Ros, een bibliografie van en over De Man en vijftien pagina's fotomateriaal.

PJV

Nicolaas Beets en de kermis

Onlangs verscheen als vierde katern in de Haarlemse Verkenningen een

[p. 241]

deeltje over Nicolaas Beets en de kermis, geschreven door Marja Keyser en Frank Ligtvoet. De schrijvers vonden in Beets' opstellen Een beestenspel (1836) en Genoegens smaken (1838) aanleiding om de lezer kennis te laten maken met een aantal kermisattracties uit Beets' tijd. Na een korte inleiding over de student Beets en over de kermis in Nederland, behandelen ze enkele specifieke onderdelen van de negentiende-eeuwse kermis: het Cirque Olympique en het optreden van de lieftallige Virginie Kénébel die Beets' bij zondere belangstelling trok, en de clown en acrobaat Louis Auriol.

Een andere kermisattractie was de krachtmens Carl Rappo, die Beets in mei 1834 in Leiden aan het werk zag. Het boekje besluit met het beestenspel van Henri Martin, van wie Beets de naam schrapte in de Camera Obscura-uitgave van het gelijknamige verhaal van 1839. De schrijvers laten zien dat Beets' protest tegen het te kijk zetten van gevangengehouden dieren voor Martin weinig terzake was, omdat deze dierentemmer nu juist beroemd werd door zijn vernieuwende manier van omgaan met dieren.

Het katern is een alleraardigst deeltje geworden dat veel informatie verschaft over de negentiende-eeuwse kermis en tevens over de eerder genoemde schetsen van Beets. Het bevat enkele toepasselijke illustraties, die echter een betere druk waardig zouden zijn geweest. Het colofon vermeldt dat er sprake is geweest van grafische verzorging, maar van die zorg heb ik weinig kunnen merken. Haarlemse Verkenningen No. 4 is een uitgaafje van Algemeen Antiquariaat Lenie Peetoom te Haarlem. De prijs is f 10,- en de omvang 24 bladzijden.

GvB