Literatuur. Jaargang 4

[p. 219]

Genootschapsleven 4
E.B.M.J. Blomme
Het Louis Paul Boon Genootschap vs. de gemeente Aalst

Even moest ik denken aan De Kapellekensbaan, waar ‘johan janssens, dichter en dagbladschrijver’, met de ‘kantieke schoolmeester’ en ‘mossieu colson van tminesterie’ in het café over zijn nieuwe roman praat. Tot op zekere hoogte ging de vergelijking dan ook wel op: wij zaten in het café van het Vlaams Cultureel Centrum De Brakke Grond - te Amsterdam weliswaar, maar goed. Gé van Bork, ondervoorzitter van het Louis Paul Boon Genootschap, is in het dagelijks leven wetenschappelijk hoofdmedewerker aan het Instituut voor Neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam en vertoonde dus overeenkomsten met de ‘kantieke schoolmeester’. De voorzitter van het genootschap is Willem M. Roggeman, Brusselaar van geboorte en als adjunct-directeur van De Brakke Grond feitelijk in dienst van ‘tminesterie’. Maar, en daar liep mijn vergelijking spaak, velen zullen deze oud-journalist beter kennen als dichter en essayist en daarom is hij eigenlijk meer ‘johan janssens’ dan ik.

Politiek

Onderwerp van gesprek was trouwens ook niet een nieuw boek van wie dan ook, maar het Louis Paul Boon Genootschap. Of beter gezegd: de herboren versie van dit genootschap, want in zijn korte bestaan is het schip al een keer gestrand.

Kort na het overlijden van Louis Paul Boon in 1979, vatte Bert van Hoorick, Boons jeugdvriend en oudschepen van cultuur te Aalst, het plan op om een vereniging ter herdenking van de Aalsterse schrijver op te richten.

‘De bedoeling was, er voor te zorgen dat het werk van Louis Paul Boon niet in de vergetelheid zou geraken, dat hij niet in een soort vagevuur zou geraken. Zoals heel veel schrijvers na hun overlijden vergeten worden, in een soort vagevuur terecht komen en dan na jaren plots weer herontdekt worden,’ zegt Roggeman, die voor mij hiermee definitief de rol van de ‘johan janssens’ in ons gezelschap veroverde.

Eerste doelstelling van Van Hoorick werd een monument voor Louis Paul Boon in Aalst, en het was ook meteen hetgene waar de oorspronkelijke Louis Paul Boon Vereniging op zou stuklopen. De Aalsterse beeldhouwer Roel d'Haese, ook een vriend van de schrijver, had namelijk een beeld klaar staan van Jan de Lichte, romanfiguur van Boon en symbool voor het anarchisme. Nu mag Boon ook een ‘teder anarchist’ genoemd worden, zoals zijn weduwe Jeanne enige maanden geleden in

Het beeld van Jan de Lichte, door Roel d'Haese
koen wessing, antwerpen

Elseviers weekblad deed (21 maart 1987), en als monument zou het beeld van d'Haese dan ook niet hebben misstaan. Echter het gemeentebestuur van Aalst, een christelijkliberale coalitie, dacht daar anders over en hield het plan tegen.

‘Omdat het dus een politieke coalitie was die precies helemaal in strijd was met de politieke opvattingen van Boon,’ zegt Roggeman. ‘Maar als argument werd gebruikt dat men geen standbeeld kon oprichten voor een misdadiger, dus voor Jan de Lichte.’

De realisatie van het Boon-monument werd een lijdensweg. Men heeft nog geprobeerd het in de geboorteplaats van Jan de Lichte, Zottegem geplaatst te krijgen, maar ook dat liep op niets uit. En Erembodegem, waar Boon woonde, behoorde inmiddels tot de gemeente

[p. 220]

Groot Aalst en viel dus onder dezelfde, onwillige bestuurders.

Ook financieel gezien stuitte men op tegenwerking van de gemeente Aalst. Ook al was de minister van de Vlaamse Cultuur bereid zestig procent van de kostprijs van het beeld te subsidiëren, het gemeentebestuur van Aalst weigerde iedere financiële tussenkomst. Het Genootschap verzocht vervolgens de Belgische Posterijen om een Boon-postzegel met toeslag, zodat de kosten van het monument gedekt zouden kunnen worden met de opbrengst van de postzegelverkoop. De postzegel kwam er inderdaad, echter de toeslag bleef weg. Evenals het Boon-monument.

Van Hoorick, diep teleurgesteld over het falen van zijn opzet, legde in 1981 de voorzittershamer neer, en vroeg Willem M. Roggeman zijn taak over te nemen. De vereniging moest een meer literaire koers gaan varen en de naam werd veranderd in Louis Paul Boon Genootschap. ‘Vanaf dat moment is het een zuiver literaire vereniging geworden,’ zegt Roggeman.

Het beeld van Jan de Lichte werd op 1 mei jongstleden onthuld in het openluchtmuseum Middelheim te Antwerpen. Met Boon heeft het verder weinig meer te maken. In plaats van Boon-monument is het nu gewoon een beeld van d'Haese, tussen andere beeldhouwwerken.

Een onbeduidend straatje

Toch liet het genootschap het Aalsterse gemeentebestuur niet met rust. Men ging op zoek naar andersoortige monumenten voor Boon: het bestaande Daens-museum zou gecombineerd kunnen worden met een Boon-museum. ‘De link ligt voor de hand, aangezien Boon ook over Daens geschreven heeft,’ aldus Roggeman. ‘Maar dat schijnen ze ook niet te willen. Ik weet niet wat er van moet komen. Het is gewoon gebrek aan goede wil. Die wethouders voelen niets voor Boon, zeker de schepen van cultuur niet.’

Leden van het genootschap kwamen met nieuwe ideeën. In het Oud-Hospitaal te Aalst zou een ruimte ingericht kunnen worden over Boon, maar ook daar stemde de lokale overheid niet mee in. Vanuit het genootschap bleef men druk uitoefenen op het gemeentebestuur. Zij doen een tegenbod: bij de opening van het nieuwe Culturele Centrum in Aalst zou een zolderkamer aan Boon gewijd kunnen worden. Ditmaal gaat het genootschap niet akkoord. Boon verdient beter dan een zolderkamer!

‘We hebben dan wel voorgesteld om een reliëf van Boon aan te brengen op de gevel van het Cultureel Centrum, een soort compromis. Voor zo'n gedenkplaat zijn ze dan kennelijk toch wel te vinden,’ zegt Roggeman, ‘evenals ze kennelijk te vinden zijn geweest om een aantal naamswijzigingen in de straatnamen aan te brengen.’

Inderdaad, de Termurenlaan - die model stond voor Boons Kapellekensbaan - werd enige jaren geleden officieel herdoopt tot ‘Kapellekensbaan’. En de Korte Sint-Kamielstraat heet nu zelfs ‘Louis Paul Boonstraat’, ook al woonde Boon er nooit.

Roggeman: ‘Het is maar een heel klein straatje in het centrum. Een onbeduidend straatje eigenlijk. En ze hebben plaatsen genoeg waar Boon gewoond heeft. Ze hadden de Sint Annalaan kunnen nemen, of de Gentse Steenweg, of een straat in Erembodegem, waar zijn huis staat en waar zijn weduwe nog steeds woont. Ze hadden gelegenheden genoeg, maar ze hebben een klein, onbeduidend straatje genomen, waar Boon nooit gewoond heeft.’

‘Het is heel dubieus,’ zegt Van Bork. ‘Aan de ene kant doen ze dat soort dingen wel, en de dingen waar het ons om gaat die gebeuren dus duidelijk niet. Om allerlei merkwaardige redenen.’

Boon met Bert van Hoorick

Boon-fanaten

Nadat in 1982 een nieuw bestuur aangetreden was, bleek de vorige secretaris zich niet zo best van zijn taak gekweten te hebben. Noch een ordelijke boekhouding noch ledenlijsten waren aanwezig en ongenoegen onder leden die geen uitnodigingen ontvingen of vonden dat er te weinig gebeurde, leidde ertoe dat het ledental slonk

[p. 221]

van vierhonderd tot amper honderd leden, zoals bleek na een inventarisatie. Het nieuwe bestuur begon van voor af aan. Een oproep aan oud-leden om zich opnieuw te melden bij de nieuwe secretaris leverde toch niet veel op, en een lid als Joop den Uyl (die overigens nooit een bijeenkomst had bijgewoond) ging voor het genootschap verloren. Maar ruim vier jaar later telt het genootschap weer meer dan tweehonderd leden.

De verhouding Vlamingen-Nederlanders ligt ongeveer ‘fifty-fifty’, vertelt Van Bork. Het is een zeer gemengd gezelschap. Hij noemt zowel ‘leken’ als ‘mensen uit het vak’, zoals bijvoorbeeld Paul de Wispelaere, literator en hoogleraar in Antwerpen, wetenschappelijk medewerkers aan universiteiten, docenten Nederlands, studenten, verslaggevers maar ook gewoon enthousiaste lezers van Boon. De familie Boon, zoon Jo en diens vrouw Lucienne Muylaert, is eveneens lid en erg nauw bij het genootschap betrokken.

Uiterst toegewijd lid is ook George Arijs, postbode in Aalst. ‘Een man met de meest uitvoerige verzameling Booniana die er bestaat,’ zegt Van Bork. ‘Dat was een buurman van Boon, en die heeft werkelijk van alles wat Boon geschreven heeft een exemplaar.’

‘Wat die mensen bindt? Liefde voor Boon,’ zegt Van Bork. ‘Boon-fanaten,’ noemt Roggeman ze.

De nieuwe secretaris, Willy van Cannegem, steekt echter menig lid naar de kroon als het om actieve betrokkenheid gaat. Ieder kwartaal stuurt hij alle leden het vijfenveertig pagina's tellende genootschapsblad Tijdingen, waarvan hij ‘redactie en verantwoordelijke uitgever’ is. Veel van de informatie daarin komt van Van Cannegem zelf. De leden worden op de hoogte gehouden van tentoonstellingen, colloquia, theatervoorstellingen gebaseerd op Boons werk, en ook is er een rubriek ‘Boontjes te koop’, waarin exemplaren van Boons werken te koop worden aangeboden of te koop worden gevraagd. Al met al een uiterst informatief bulletin.

In ieder geval een keer per jaar komt men bijeen: voor de jaarlijkse ledenvergadering. Om zoveel mogelijk leden te bereiken wordt deze vergadering nu eens in Aalst, dan weer in Nederland belegd. Roosendaal diende al twee keer als gulden middenweg.

Tijdens deze vergadering wordt ieder jaar weer het nieuwe Jaarboek gepresenteerd en bovendien wordt er meestal een activiteit aan gekoppeld. Zo was er bij de laatste jaarvergadering een tentoonstelling over de Boonwandelroutes door Aalst van Bas Balthus, die in het Jaarboek waren opgenomen.

Boon met Willem M. Roggeman

De Jaarboeken van het Boon Genootschap, waarvan binnenkort het vijfde zal verschijnen, geven uiting aan de meer wetenschappelijke doelstellingen van het genootschap. Fragmenten uit doctoraalscripties en ander oorspronkelijk werk over Boon worden hierin opgenomen. Soms nodigt de redactie Boon-kenners uit om een bijdrage te leveren.

Roggeman: ‘Er bestond een heel grote dosis scepticisme toen we dat initiatief begonnen. Veel mensen geloofden niet dat we jaarlijks zo'n jaarboek zouden kunnen uitbrengen. En ik moet zeggen dat we daar tot nu toe nog geen probleem mee hebben gehad, integendeel. Het begint nu pas goed los te komen.’

Was het aanvankelijk zo dat men vrijwel alles wat zich voor het jaarboek aandiende ook opnam, tegenwoordig heeft men de normen wat hoger gelegd en nog hield men vorig jaar kopij over.

‘En ik geloof dat wij in de laatste jaarboeken dat niveau bereikt hebben dat we ons eigenlijk ten doel gesteld hadden,’ aldus Roggeman.

Porren

Van Bork toont zich tevreden over de betrokkenheid van de leden bij het genootschap. Een aantal van hen heeft op eigen initiatief leeskringen opgericht, zoals bijvoorbeeld in Hoorn en Nijmegen. Ook in Roosendaal en in Jette, een deelgemeente van Brussel, zijn actieve Boon-kringen. Zo organiseerde de laatste enkele malen een hele Boon-week. En in Nijmegen werd enige tijd geleden een symposium georganiseerd rond Mijn kleine oorlog van Boon.

[p. 222]

Momenteel wordt er gewerkt aan de voorbereidingen voor het Verzameld Werk van Louis Paul Boon, waarvoor de uitgeverijen De Arbeiderspers en Querido interesse toonden. In oktober zal er een Boon-maand worden georganiseerd aan de Vrije Universiteit van Brussel, waarvoor een tentoonstelling, een toneelvoorstelling en voordrachten op het programma staan. Op 17 oktober wordt er een colloquium gehouden over Het werk van L.P. Boon tussen socialisme en nihilisme. En uiteraard is men bij het Boon Genootschap plannen aan het maken voor het herdenkingsjaar 1989.

‘Negenentachtig wordt een heel belangrijk jaar,’ zegt Roggeman. ‘Het is dan precies tien jaar geleden dat Boon is overleden en dan zullen we daar een soort herdenkingsjaar van maken met op verschillende plaatsen tal van manifestaties. Maar die zijn nu nog in een voorbereidend stadium.’ Is hij ook tevreden over de medewerking van de leden? In zijn voorwoord in Tijdingen van december 1986 schreef hij nog: ‘De “zwijgende meerderheid” is nog te groot.’

Roggeman: ‘Ik denk niet dat je van de leden van een vereniging meer moet verwachten. Je moet natuurlijk altijd de mensen wat proberen op te porren, hè? Persoonlijk geloof ik er toch niet veel in dat het helpt, maar je moet het wel doen vind ik.’

U kunt lid worden van het Louis Paul Boon Genootschap door het lidmaatschapsgeld à f 28,- (Nederland) of 500 f (België) over te maken op respectievelijk: in Nederland, girorekening 56.85.885 t.n.v. Louis Paul Boon Genootschap, Kortenhoefsedijk 151, 12.41 lz Kortenhoef; of in België, op rekeningnummer 068-2004947-81 t.n.v. Louis Paul Boon Genootschap, Fossebaan 65, 1741 Ternat. U krijgt dan driemaandelijks Tijdingen gratis toegestuurd. Bovendien zijn de Jaarboeken van het Louis Paul Boon Genootschap voor leden tegen de helft van de winkelprijs verkrijgbaar.