Limburgsche sermoenen

(1895)–Anoniem Limburgse sermoenen– rechtenstatus

Regelnummers proza verbergen
6IX. Dits van den apostelen. 7‘Hec mando uobis ut diligatis et cetera: dit ge-8+bide ic v ‖ dat ure een den anderen minne.’ Dit sprac 9onse Here ten apostelen ende te sinen iungeren, ende dese 10ewangelie leest mi van din apostelen. Ende alle de ewan-11gelien di mi leest van hen, die spreken alle van der minnen 12ende es dar bi betekent datse vol minnen waren. Ende dat 13toendense oec ane worden ende ane wercken duese gingen 14al die werelt dore ende predecden Gots wort ende leerden 15die lide minnen. Want si der minnen regte oueruludeg 16waren. Gi wet wale die blumen die ten irsten en din 17somere ontspre(n)gen, datse hebben meer saeps ende ver-18scheide in hen getogen van der cragt dis somers dan die 19blumen die derna comen. Also waren dapostele ende die 20jungeren di irste blumen ende die bernende rosen die ten 21irsten in din somere wissen. Due ontstunt der somer due 22onse Here Ihesus Cristus op ertrike quam ende met hen 23wandelde en menscheliker naturen. Dat was die nůheit 24dis somers ende een beginsel al onser selecheit. 25+Dat seg ic ❘ dat si die irste blumen waren die in din 26somere wissen, ende dar ombe haddense meer saeps ende 27verscheide gegrepen van sinen worden ende van sinre 28leringen datse starker minne hadden dan dander blumen
[p. 253]
tekstkritische noten 1+die sent wissen. Si waren regte vol minnen ende waren 2also starc datse den betteren doet leden dor Gode. S. Paulus 3sprict: ‘Quis nos separabit etc.: wi mag ons gescheiden 4van der minnen ons Heren Ihesu Cristi? Engeen anxt nog 5engene noet en mag ons verwinnen.’ Also warense dor-6uloten ende eruolt metter minnen. 7Ende due onse Here met hen wandelde, due sprac hi 8decke met hen van der minnen. Also leest mi in eene 9ander ewangelie: ‘Hoc est preceptum meum etc.’ 10Aldus sprict onse Here: ‘Dats min gebot dat ure een den 11anderen minne als ic v gemint hebbe.’ Oec sprict hi anders 12waer: ‘Mandatum nouum etc.: jc geue v een nuwe 13gebot: dat ure een den andere minne.’ - ‘Dat onse Here 14+die minne meer gebit dan ander ‖ gebot, dats dar ombe,’ 15sprict S. Johannes, ‘want heme engeen denc geneme en es 16sonder die minne, ende den mensche en es engeen denc 17orberliker dan minne; ende wat in der minnen geschit, dats 18orberlike.’ - Also sprict S. Paulus: ‘Al dat din mensche 19geschit di minne heft, dat compt heme al te gude, want 20die minne en ergert engeen denc: al dat minne dut dats 21al behauden.’ - Nu sprict S. Johannes dat minne nutter 22sie dan ander denc, want der mensche die minne heft, hi 23heft alle dogede. Want an der minnen hangen al die gebot, 24ende so wi minne behelt, hi behelt al die gebot; ende dar 25ombe est dat onse Here minne mer gebit dan ander denc. 26Engeen denc en es eigenlike dis menschen dan wille ende 27minne. Dar af sprict S. Gregorius ouer die Ewangelie in der 28Omelien ‘war ombe dat Got minne meer gebit dan ander 29denc’ - daer ombe want van din wille compt die minne, 30+ende minne ende wille sin altoes tesamen, ende ‖ en es 31engeen denc dar en sie breke ane sonder hir ane. Want 32der wille es also eigelike dis menschen datten heme niman
[p. 254]
tekstkritische noten 1+genemen en can. Got en nimes heme oec nit, want hi gaf 2din mensche vrien wille regte van sinre vriheit. Neme hin 3heme dan, so dede hi onregt. Dar ombe en dut his nit. 4Onse Here en dwinc nimanne tengenen dengen: hi laet din 5mensche van vrien wille duen wat hi wilt. Ende dar ombe 6want der wille eigelike dis menschen es ende sich engeen 7mensche ontschuldegen en mag hin hebbe wille, dar ombe 8gebit onse Here die minne. Want der mensche sinen vrien 9wille wale keert war so hi wilt, ende heme niman geweren 10en mag, dar ombe gebit Got die minne; want een igelic 11mensche willen gewaut heft ende wale te minnen keert. 12Nu sprict hi oec dat hi nog ombe ene andere sake 13minne gebit. Want hadde hi almusene geboden te geuenne, 14+so es menech ‖ mensche so arm dat hi nit te geuene en 15hadde. Hadde hi oec geboden peregrinscap te varne ogt te 16ganne, so es sullech mensche so lam ogte so cranc dat his 17nit en vermogte. Ende hir bi mag mi mercken alle denc: 18dat engeen denc en es sullech mensche en hebber ane 19gebreke, sonder an den wille. Ende dar ombe want sig 20dis niman ontsculdegen en mag dat hi engenen vrien wille 21en hebbe, dar ombe gebit hi die minne. Want dat en mag 22niman spreken: ‘Got heft mi geboden dis ic nit geleesten 23en mag,’ want een igelic mensche heft so vrien wille dat 24hi wale minnen mach. 25Dits eene andere urage war ombe Got gebit dat onser 26een den anderen minne ende hi nit en sprict dat wi heme 27minnen. Nu sprict S. Paulus: ‘Di sin euenkersten mint, 28hi mint oec Gode.’ - So sprict dan S. Johannes: ‘Sprekic 29dat ic Gode minne ende hatic minen bruder, so mut ic 30lien dat ic lige. Want minne ic Gode, son hate ic nimanne. 31+‖ Alse lange ic min euenkersten hate, son minne ic Gode 32nit.’ Want die twe minnen lopen also tesamen datse nit 33gescheden en mogen sin. Want di Gode mint, hi mint sin 34euenkersten in Gode; di oec sin euenkersten hat, hi hat Gode.
[p. 255]
tekstkritische noten 1+Mi lest van enen die tonsen Here quam ende vragde 2heme welec douerste gebot were in den Wet. Du sprac 3onse Here: ‘Diliges etc.: du salt Gode minnen van al 4din herten, van al dinre silen ende met al dinre magt.’ - 5Op dat wort sprict S. Augustin ende leert ons wie wi Gode 6minnen sulen: ‘Gi sulet Gode sutelike minnen van al uwen 7herten also dat engene andere sutecheit v van heme en 8locke. Gi sult Gode wislike minnen van al uwen herten 9ende van ure silen also dat hi uwe lief sie bouen alle lief. 10Gi sult Gode minnen so sterkelike dat gi sins nimmer en 11verget ende dat v herte engenen tit van Gode en wencke 12ende altoes ane heme gedencke.’ Nu sprict hi: ‘Dese 13+minne ‖ en mag niman op ertrike heben, engeen mensche 14di noit so volcomen wart, hen ware dan Jhesus Cristus 15ende Maria: di latic enbutene; sonder die twee en wart 16noit mensche so selech dat die derde minne hadde. Gi 17sult weten,’ sprict S. Augustin, ‘dat ic dit hebbe gesproken 18op dat gi wet die uolkomene minne die wi hebben sulen 19na desen liue in himelrike.’ 20Een ander lerere bediet ons oec die wort die onse Here 21sprict in dir Ewangelien: ‘Diligetis: gi sult Gode minnen 22sutelike van al uwen herten, alse die megede: die minden 23Gode so sutelike datse al die sutecheit ende die vroude 24van ertrike versmaden dor die sutecheit van Gode. Gi sult 25minnen Gode wislike van al ure silen, alse die bigtere: 26die minden Gode so wislike datse leerden beide met worden 27ende met wercken ende met guden bilde wie dat wi Gode 28sulen minnen. Gi sult oec Gode minnen sterckelike van 29+al uwer magt, alse die merteleren daden: die ‖ hadden so 30starcke minne datse die bittere doet eer leden eerse van 31der minnen Gots wouden sceiden.’ 32Nu bedit ons oec S. Bern. die selue wort ende segt wie 33dat wi minnen sulen: ‘Wi sulen Gode minnen van al onsen 34herten sutelike, van alre silen wislike ende met alre pen-
[p. 256]
tekstkritische noten 1+singen sterckelike.’ Dat wi Gode sutelike minnen, dar tue 2sulen ons dri denc trecken. 3Ten irsten sulwi gedencken die grote minne die ons Got 4getoent heft, ende die grote genade die hi ons heft gedaen. 5Alse een seleg mensche bedenct dat heme Got so vollech-6like sine gutde ende sine mildecheit heft getoent, so mach 7dat kume geschien hin můte Gode sutelike minnen. Want 8hen wart noit mensche din Got so luttel genaden heft 9gedaen, bekende hi sig te regte, hin můste Gode minnen 10van al sin herten. 11Also sprict S. Augustin ende sprict met sinre silen: 12‘Oy,’ sprict hi, ‘sile min, du best groet gelt sculdeg: du 13+hest groet denc ende grote gaue ‖ teverges genomen!’ 14Ende sprict dan: ‘Gedencke, sile min, dat di Got gescapen 15heft na heme seluer dor regte vriheit, want hin bedorfte 16dins nit.’ Eer Got noit engel ogte mensche gescup ogte 17eenke creature, so was sin uroude ende sin hereheit alse 18groet alse hyden op desen dag. Hin wan nog en verloes 19noit, want hi es also volcomen ane vrouden, ane vriheit 20ende an alre herscapheit dasse noit gemenret nog gemeret 21en wart nog nemmer en sal. Mogtse menren ogte meren, 22son ware nit alle gutheit ane heme volcomen. Ende dar 23ombe sprict hi: ‘Sile min, hin bedorfte dins nit mer dat 24hi di gescup van der vriheide sinre gutheide. Ende du hi 25di scup, dun scup hi di nit alse andere creaturen: hi scup 26di scone ende werdelike na heme seluer ende cogt di due 27wider bit sinen dode duste di van heme gekert hads toten 28+sonden. Due ontfinc hi di weder ende gaf di sine ‖ genade.’ 29Ende aldus segt hi vele genaden die heme Got dede, ende 30sprict dan telest: ‘Nu sech, sile min, hir af beste Gode 31groten scat sculdeg. Di sin grote denc gegeuen van minnen
[p. 257]
tekstkritische noten 1+ende dan kanste nemer eerlike(r) nog werdeliker uergelden 2dan oec met minnen. Want watti van minnen es gegeuen, 3dat salte oec met minnen gelden.’ 4Nu sprict S. Augustin vort ende segt: ‘Sile min, dun 5salt nit duen alse dat bose wif. Alse dat bose wif enen vrint 6heft di hare gaue geft, din vrint mintse meer dor die gaue 7dan dor vrintscap. Sile min, also en salte nit dun: du salt 8Gode minnen dor die gaue ende dor die vrintscap, ende 9saltene meer minnen dor die lifde dire di metter gauen 10toent, dan dor die gaue.’ Hen were nit een groet denc di 11gaue sonder den guden wille dinre metter gauen toent: 12der gude wille sinre gutheit ende di lifde dinne dwinc dat 13+hi die gaue geft, die gutheit es hoger te minne ‖ dan die 14gaue. Want heme dwinc sin regte gutheit dertue ende die 15grote minne die hi ter silen heft, ende dar ombe sprict hi: 16‘Sile min, du salt Gode werdelike ende hochlike minnen 17dor die urie gutheit dinne dwanc dat hi sine gutheit metti 18deilde.’ Also sal een igelic mensche dencken ane die grote 19genade die heme Got heft gedaen, ende sal gedencken an 20din wille sinre gutheit dinne daer tue dwinct dat hi den 21mensche sine genade geft: so dwinc den mensche dan die 22gutheit die hi ane Gode verstaet, dat hi Gode sutelike 23minnen muet. 24Dander dat ons dar tue loct dat wi Gode sutelike min-25nen, dats dat hi din mensche sine sonden vergeft. Want 26ons Heren gutheit ende sine ontfarmecheit es so groet dat 27noit sondere so quaet en wart Got en vergeue heme al 28sine sonden wilt hi wider keren. Want also sprict der Pro-29phete: ‘Miserationes eius etc.: ons Heren ontfarmecheit 30+es ouer alle sine werc’; ende sprict oec en ene ‖ ander stat: 31‘Got mint al dat hi oit gescup.’ Nů merct hir. Got en hat 32engene denc: hi es so guet datten engeen haet beuallen 33en mag. Hi mint al dat hi ie gescup, ende dat Got bi wilen 34arbeit ende wederwerdecheit gehenct ouer den mensche, 35dat dut hi dor der sonden wille, dat hi den mensche
[p. 258]
tekstkritische noten 1+kasteie, ende dat compt van sinre gerechtecheit dat hit 2billike dun sal. Want sine gerechtecheit es so groet dat his 3nit ouer en mag sin hin kasteie den sondere ombe sine 4sonden antweder hir ogte te genre werelt. Ende echter en 5hat hi din mensche nit; want sine gutheit es so claer ende 6so volcomen dat heme engeen haet geruren en mag. Sine 7ontfarmecheit es ouer alle sine werc. 8Ende dat mogewi mercken ane S. Marien Magdalenen, 9die ene grote sonderse was, ende litse also heimelike ende 10also liflike met heme wandelen; want hi litse heme sin 11+vute ende sin houet saluen ende litse he‖me sine vute was-12schen met haren trenen ende drogen met haren hare. Dar 13mede toent hi ons grote ontfarmecheit ende grote gutheit 14dat hi sig eenre also groter sondersen liet ruren ende also 15gutlike met heme ombe gaen. Ende want hi hare also 16grote gutheit toende, so minnetsine so sere dat mi van 17hare list datse na sinre opvart kume einegen mensche ane 18gesach mettin oegen, dar sine decke gutlike mede hadde 19ane gesien. Ende oec lest mi van hare: ‘Dimissa sunt 20ei peccata etc.’ Want hare onse Here vele sonden vergaf 21ende hare grote gutheit toende, dar ombe minnetsine so 22sere. Ende dar ombe secge ict: ‘Een mensche mag wale 23dertue geloct werden dat hi Gode sutelike minnende wert, 24alse hi gedenct dat hi Gode so decke verbelgt heft ende 25heme Got so genedechlike beide sinre bekeringen ende hi 26heme due sine genade gaf, dat hi weder quam ende sine 27+sonden bute, ende ‖ nů in hopen es dat heme Got sine 28sonden hebbe vergeuen. Alse der mensche ane Gode dese 29grote gutheit bekent, so mut hi Gode sutelike minnen.’ 30Terde dar wi Gode sutelike mede minnende werden, 31dats ene vorsmackinge. Dats alse der mensche in sinen 32heimeliken gebede gedenct ane ons Heren gutheit ende ane 33sine sutecheit; ende dan geft heme onse Here also grote 34suttecheit dat hi al dis verget dis heme ie te liue ogte
[p. 259]
tekstkritische noten 1+leide geschide. Also wale drenct onse Here bewilen die 2selege sile met sinre gotliker sutecheit. Ende dese sutecheit 3en es nit dan ene vorsmakinge der eweger sutecheit dar 4onse Here die sile mede ane heme loct. 5Hir af sprict S. Augustin te sinre silen ende segt: ‘Oy 6sile min, wat es dat denc dat mi in sinen gedenckenisse 7bewilen wederuert ende rurt also sutelike dat ic come van 8mi seluer also verre dat ic en weet wi ic ben, ende 9+werde ‖ verwandelt in enen anderen mensche, also dat ic 10regte werde ernuwet ende ene sutecheit vlit in minre silen? 11Die sutecheit es so hoge bouen mi dat icker nit ane en can 12gedencken ende en canre oec nit aue gespreken. Want mi 13es regt alsic iet ombevaen hadde, ende mettin ombevaenne 14eruult sig alle mine begeringe ende es mi lustelike ende 15ene clarheit heft mi in hare besloten ende min begerende 16herte es erligt ende vrolike ende rengnert al mine begerde 17ende min gedegte dar na dat ic dat gerne behilde dat ic 18beuangen hebbe ende dar al mine begerde mede eruolt es.’ 19Ende alse hi aldus gesproken heft met sinre silen, so ant-20wert hi heme seluer ende segt: ‘Oy sile, vragste wat vro-21liker sutecheide dat sie dat di pleegt te rurne ende dine 22begerde eruuelt ende din du ombevangen hefs? - Oy sile, 23+het es din lief, din du mins. Hin compt nit al‖so dastune 24begripen moges: hi compt dogentlike. Hin compt nit also 25dastune sien moges: hi compt verborgelike. Hin compt nit 26also dat hi dine begerde eruůlle: hi compt also dat hise 27ermere ende dat hi di geue enen drope sinre sutecheit, daste
[p. 260]
tekstkritische noten 1+dar ane merckes sine oueruludege sutecheit die di dor-2vlitende wert na desen liue.’ 3Aldus geschit nog bi wilen enen selegen mensche dat hi 4versuct ons Heren genade alse vele dat sine sile verlan-5gende wert na der eweger sutecheit, alse der Prophete 6sprict: ‘Gustate et uidete etc.: versuct ende merct wi 7sute Got sie: so werdine minnende.’ Want alse die sile 8beuint gut ende sutecheit ane Gode, so wertse geloct ter 9gutheit also datse Gode sutelike minnen mut. Aldus sulwi 10Gode sutelike minnen, soe dat ons engene sutecheit van 11heme en locke. 12Dander es dat wi Gode sulen minnen wislike dat ons 13+nit en erre an der minnen. Op dat wort sprict S. ‖ Augustin: 14‘Dergene errert an der minnen die meer mint dat hi men 15minnen sulde, ende di men mint dat hi meer minnen 16sulde.’ Wat sulwi meest minnen ogte wat sulwi men min-17nen? - Wi sulen Gode minnen meest ende bouen alle 18denc ende daer na alle denc dor Gode ende in Gode. 19Alsic dan eneg denc mer minne dan Gode, so erreric an 20der minnen; want ic minne dat mer dat ic menre minnen 21sulde; want Gode, din ic meer minnen sulde, din minne 22ic men. Nu sal een igelic mensche heme seluer besien, of 23eneg denc in heme sie dat hi meer minne dan Gode, ende 24dat sal hi ute werpen ende sal also wislike minnen dat hi 25nit en errere an der minnen. 26Onse Here sprict in der Ewangelien: ‘Es di din regte 27oege scedelike, so saltut vte breken.’ Dan sprict hi nit van 28din oege des lichamen - want dat ware sonde die dat 29ute stake - hi spriket van din oege dis herten. Op dit 30selue wort sprict Johannes Crisostimus ende segt aldus: 31‘Jc sag,’ segt hi, ‘een geestelic wif, die beuil mi harde 32+‖ wale ende ic minnetse ende dagte: “Du saltse decke sien
[p. 261]
1+ende salt hare heimelike werden, op dastuse sterckes ane 2dogeden ende ane Gots dinste.” Ende du ic hare heimelike 3begonste te sinne ende icse dicke sach, due begondire te 4gerne; ende tehant du ic dis gewar wart, du warp icse 5vte.’ Hir bi sin wi gelert dat wi onse minne mercken 6sulen, ende darse domplike es, die sulwi ute werpen. 7Want decke geschit dat een mensche den anderen mint 8dor Gode ende in geesteliker lifden, ende dunct heme dat 9heme di mensche nutter sie ane sinre silen dan een ander, 10ende ondermenc sig bi wilen die lifde also dat ene quade 11gelifde dronder compt; so sal tehant der mensche die lifde 12ute werpen oec, wie lif heme die mensche was. 13(Also) sprict S. Paulus: ‘Gi sult den geest versuken, 14ogt[e] Gots geest sie ogte dis diuels. Est Gots geest, so volgt 15heme na; est oec dis diuels geest, so wederstatene.’ Wie 16+sulwi din geest versuken, ogt Gots gest ‖ sie? - Dat 17mercke an die gutheit: es hi also gut datter engeen ouel 18ane en es, so eest Gots gest. Nu lest mi van den diuele 19dat hi bewilen reet gude denc, op dat hi den mensche 20also ane sig trecke ende hi heme dar na des euelen volge. 21Ende bewilen reet hi oec gelic guden denc die dog quaet 22sin. Ende hir ane cort hi meest gestelike lide, want hi 23weet wale, ride hi hen openbare quaet dasse wisten dat 24quaet ware, sin volgdens heme nit. Ende dar ombe legter 25sulege varwe drop datter mensche waent dat gut sie ende 26duet; ende tehant geet douel derna. Ende dar ombe reet 27ons der grote lerere S. Paulus dat wi den geest versuken,
[p. 262]
tekstkritische noten 1+ogt hi gut sie ogte quaet. Ende hir ombe hebwi noet der 2wiser minnen dat wi den geest connen versuken. 3Nu sulwi Gode minnen also wislike dat wine minnen 4bouen alle denc ende meer dan eneg denc, ende dar na mi 5seluer ende dan min euenkersten gelic mi seluer. Jc sal 6+mi seluer bat guts ende selecheide ‖ onnen dan imanne, 7want dan mag nit sin dat ic enen igeliken mensche moge 8minnen gelic mi seluer: dan gebit oec Got nit ende en es 9oec nit sonde. Jc sal enen igeliken mensche gelic mi seluer 10minnen also dat ic heme himelrikes onne, dis ic oec mi 11seluer an. Dar tue sal ic enen igeliken mensche minnen: 12so minne ic wislike als ic di minne also ordenere dat 13icker nit ane en errere: Gode bouen alle denc, daer na mi 14seluer dor Gode ende dan min euenkersten gelic mi seluer 15tin himelrike ende te dien dengen dar ic mi seluer tue 16minne. Wie sulen oec Gode also wislike minnen dat wi 17ane enen igeliken mensche ende ane allen dengen sulen 18mercken sinen wille, ende din sulwi duen na onser bester 19const. Want di den anderen mint, hi dut gerne sinen wille. 20Nu sulwi Gode also wislike minnen ende al onsen wille 21vugen in sinen wille also gehelike dat ons engeen denc en 22berure dat Got dut: so ligt onse sile soe claerlike dasse 23+can ‖ erkennen dat gude van din quaden, ende onder 24tween guden canse dbetste bekennen. Aldus sulwi Gode 25wislike minnen. 26Die derde minne es dat wi Gode sterkelike minnen sulen 27van al onser gedechten, so sterkelike dat ons engeen denc 28nog engene arbeit en verwinne so dat wi ons iet van sinre 29minnen sceiden. S. Paulus sprict: ‘Enweder doet nog leuen 30en mag mi van Gode sceiden.’ Also vast sulwi sin ane der 31minnen Gots dat wi die doet erliden (sulden) eer wi ons
[p. 263]
tekstkritische noten 1+van heme schiden. Nu lest mi dat engeene minne op ertrike 2so starc nog so groet en sie so di minne die sile ende lif 3tesamen hebben. Dats gut te sinne ane enen igeliken men-4sche. Want hen es engeen mensche hin ontsie di doet, ende 5sterft node: dats van naturen, ende hen mag oec niman 6die doet liden sonder wee, hen geschie dan sonderlike van 7der genaden ons Heren. Gelic alse mi van enen leest, din 8+wart getoent enes menschen doet ‖ di sonder we starf, alst 9Got woude. Hi sag enen mensche liggen ane enen wege 10ende stuenden twe engele bi heme ende wouden die sile 11ontfaen. Due horde der gude man ene stemme rupen van 12din himele herneder ten engelen ende sprac die stemme: 13‘Wis beitder dat gi nit en compt metter silen?’ Du ant-14werden si: ‘Wine mogen nit comen! Ons es geboden dat 15wi die sile van den liue nemen sonder wee, ende dis en 16conwi nit gedun!’ Ende tehant sag hi van den himele 17herneder comen Heren Dauite ende andere heilegen met 18harpen ende met anderen sechten spele, ende spelden dar 19so sutelike dat die sile al tevloet ende schit van den lic-20game sonder wee. 21Dit hebbic al gesproken ombe dat niman de doet liden 22en mag sonder wee, also grote minne es tusscen sile ende 23lif. Ende die silen die te himelrike sin, sin mogen nemmer 24gehele vroude gewinnen, also groet iamer hebbense na den 25+lichgame ‖ ende na din iuncsten dage. Ende alse dan uer-26sament werden, so wert die vroude geheel. Dit hebbic al 27gesproken van din dat so grote trowe ende minne es tus-28scen lif ende sile. Ende dog, wie groet die minne es, so 29sulwi so starckelike minnen dat wi eer sulden die doet 30liden eer wi van Gode schiden. 31Wi sulen oec onsen euenkersten minnen. Nu mercke ic 32enen igeliken mensche ane uier dengen ogte hi mi minne. 33Dirste es dut heme mine schade wee ende dregt mine arbeit 34met mi. Dander es erurouter sig mins liefs. Nu besiet, wil-
[p. 264]
tekstkritische noten 1+lech mensche lief ende leet metten anderen nit en dregt, 2din minnets oec nit. S. Paulus sprict: ‘Wi es di mensche 3die eneg wedermůde heft ende ic en drage sin leet met 4heme nit? Jc ben siec metten siken, ic ben druue mettin 5bedrufden ende ben blide metten bliden.’ Aldus sal onser 6een den anderen minnen ende lief ende leet met heme 7+dragen, gelic alse gi siet, es enen mensche ‖ ane sine hant 8wee, dat we dragen alle sine lede metter hant, want die 9hant es van din seluen lichgame. Also est, welc mensche 10der Kerstenheide leet es, din dut wee ende wale dat sin 11euenkersten wee ende wale důt, di sinre lede een es van 12der Kerstenheit. Onse Here es der Kerstenheide houet. Nu 13sprict S. Paulus: ‘Wim nit wee en dut sins leeds we ende 14sig nit en erurout sins euenkerstens lifs, dins oec nit en 15leet ons Heren.’ 16Nu sal een igelike mensche mercken ane heme seluer wi 17vele hi sig erurowe eens anderen gelucs: also vele es hi 18een let ons Heren. Nu es oec nyt de quatste ende donse-19legste ondogt dat wesen mag, want met nyde en heft der 20mensche engene genůgde. Want heme verswient lif ende 21herte alse hi siet dan dat enen anderen sin saken wale 22gaen. Ende bewilen, wi qualike heme sin denc ginge, son 23+hets dergene dog nit te meer dint nyt, ende oec en ‖ heft 24his nit te men datten anderen wale geet, ende en magt 25dog van regter ondogt onbeneden nit laten dat enen ande-26ren gut geschit. Nu sprict S. Paulus dat di mensche engeen 27leet en es der Kerstenheit. Ende alse Got sinen lichgame 28ende sine lede ten iuncsten dage samenende wert ende sine 29lif behelt, so můt der nydege mensche van heme geschei-30den werden, want hi sin led nit en was an der minnen. 31Terde dat gi uwen euenkerstene sult toenen of gine mint,
[p. 265]
tekstkritische noten 1+dat es dat gi v gut met heme sult deilen war his bedarf, 2als verre als gi moget. Dat behort wereltliden ane, ende 3geestelike lide sulen geestelike almusene geuen ende sulen 4sich eruarmen ouer arme lide ende sulen hen haren guden 5wille geuen, also datse hen gerne hare gebreken beterden 6of si mogten, ende sulen Gode vor hen bidden dat hi hen 7vergette har berste met heme seluer. 8+Een heileg man sprict: ‘Di vor den an‖deren bit, hi ar-9beit vore heme seluer.’ Ende dar ombe sulwi bidden vor 10al degene die in arbeide sin. Alse een bruder siet dat sin 11bruder bedruft es, so sal hi heme helpen sin drufenisse 12dragen ende salne gutlike met milden worden troesten 13ende sal onsen Here vore heme bidden dat hi sin herte 14troeste met sinre genaden, ende sal een igelike bruder 15metten anderen in arbeide sin. Nu merct hir. Sent sig Got 16heft ut genomen ende hi seluer sprict dat hi mettin 17mensche wilt sin di in bedrufnisse es ende in arbeide, seker-18like, so sal sig gerne een igelic mensche vliten dat hi met 19Gode sie, dats mettin mensche te sinne die in arbeide es 20ane liue ende ane herten. Sent Got seluer metten arbei-21denden mensche es, so wi dan mettin mensche es, hi es 22met Gode. Ende di met Gode wilt sin, hi sie mettin be-23druueden mensche ende troesten ende geue heme sin herte, 24also dat hi sinre arbeit op heme raste; so rast Got op heme 25+an din ‖ mensche. Ende du salt oec Gode vore eenen 26igeliken mensche bidden din du in arbeide weest ane 27lichgame ogt ane herten. Ende als du gewar werst dattin 28euenkersten cranc es ane liue ogte ane geeste, din saltu 29sine arbeit menren, alse verre als du magt, ende salt bid-
[p. 266]
tekstkritische noten 1+den Gode dat hi heme sine arbeit helpe dragen ende troste(n) 2met sinre genaden. Als du aldus deils din herte met dinen 3euenkerstene, so giueste heme dine gestelike almussene, 4dats een teken der minnen. 5Dat virde es daste geheelike vergefs al din die di leet 6hebben gedaen. Gelic als du wilt dat di degene uergeuen 7din du arch hefs gedaen, geliker wis saltu al dengenen 8vergeuen die di leide hebben gedaen. Ende so willeg 9mensche lange in sinen herten draget dat mi heme mest-10dut, ende nit en vergeuet, dats een teken dat hi der 11minnen sins euenkerstens nit en heft. 12+Nu geue ons Got dese vire teken metten ‖ anderen te 13haudene also dat sine ere ende onse selecheit bliue. Amen.	+ f. 36a. + f. 36b. 2. datse. Uit: dat si (cop.). 3 vlgg. Rom. 8, 35; 37. 5. waren se. 2e e uit i (cop.). 5 vlg. dor uloten en̄ eruolt. S.-G.: übirvlüzzic und übirvüllit. 9, 10 vlg. Joh. 15, 12. 10. Dats. s op ratuur van twee letters (es? cop.). 12 vlg. Joh. 13, 34. 15, 21. s. jo. Misschien moet men beide keeren j'o. (d.i. Jeronimus) lezen. Ongelukkig heb ik de lezing van S.-G. niet aangeteekend. 15. geneme'. eme' op ratuur (cop.). S.-G. 36a: genaeme. 16. sond' die minne. die uitgekrast (cop.). S.-G.: ane die minne. 16, 18, 22, 26, 32. M̄. 17 orberliker. S.-G.: vruhtbaerre. 18. orberlike. S.-G.: nv̈zce. 18 vlgg. Rom. 13, 10. 21. nutter. Boven u een paar onduidelijke puntjes. 31. dar - breke ane. S.-G. 36b: etwer habe brestin dran. 32. eigelike. S.-G.: aiginliche. + f. 36b. + f. 36c. + f. 36d. 2, 5, 6, 7, 8, 11, 14, 16, 18, 23. M̄. 4. ten genen dengen. S.-G.: dehainis dingiz. 11. en̄ wale. S.-G.: und den willin wol. 16. sullech. S.-G.: etliche. 17. mi. Op ratuur (cop.). 18. dat. Daarna is iets uitgekrast. - sul lech. S.-G. 36c: etlich. 27 vlg. Vgl. 1 Joh. 4, 21. 27. sin. Daarna rat. van en (cop.). 28. jo. 28 vlgg. 1 Joh. 4, 20. 30. lien. i op ratuur (cop.). 31. min. Daarna is ē uitgekrast (cop.). Evenzoo na sin (suum) r. 33, 34. 32. datse. Uit: dat si (cop.). 33 vlg., 34. sin euenkersten. S.-G.: sine swestir. + f. 36d. + f. 37a. + f. 37b. 1 vlgg. Mtt. 22, 35 vlgg. 1. tonsen. t op ratuur van twee letters (te? cop.). 2. welec. w uit v (v bovenaan voorgevoegd; cop.). S.-G.: welez. 4. Na din rat van ē (cop.). 5, 17. aug'. 11, 12. wēcke: gedencke. Dit rijm is toevallig. S.-G. 36d: gewenke; gedenkest. 13. he❘ben. 13, 16. M̄. 16. dat. Meer gewoon ware: die. S.-G.: daz, maar mentsche is hier vaak onzijdig en mensche in de Serm. nooit. 21. Dilige. S.-G.: Diliges enz. 23, 26, 30. datse. Uit: dat si (cop.). 26. so bovenaan bijgeschreven (cop.). - leerdē. S.-G. 37a: lernoton vnd lerton. 30. eer se. 3e e uit i (cop.). + f. 37b. + f. 37c. + f. 37d. 5, 8, 16. M̄. 9. sig. S.-G.37b: sie (nl.: die gnade, plur.). 10. sin. Daarna ratuur van en (cop.). 11. aug'. 13. genomen. S.-G.: enpfangin. 16. gescup. ge uitgekrast (cop.), maar S.-G.: geschuepfe. Dgl. r. 24. 17. eenke. S.-G.: dehain - hereheit. Waarschijnlijk te houden voor een onnauwkeurige spelling i. pl. v. herecheit. Vgl.* suteheit H. 206b. S.-G.: herschafte. 20. herscapheit. S.-G.: herschaft. - Dasse. e uit i (cop.) 22. hs.: gůtheit, maar de o is waarschijnlijk rec. 25. creaturen. hs.: cͣ. 27. di. hs.: dig, maar g bovenaan bijgevoegd (rec.). Ook g in Dig r. 31 is rec. 29. segt hi. S.-G. 37c: zelt er (enumerat). 30. beste. Laatste e uit een andere letter (u? cop.). 31. sin. Daarna ratuur van één letter (cop.). - hs.: gegeuē van ❘ van. 't Eerste van is echter uitgekrast. + f. 37d. + f. 38a. + f. 38b. 1. kanste. e uit een andere letter (u? cop.). Dgl. salte r. 3 en 7. 1. hs.: ne❘mer eerlike nog w'deliker. Derde e bovenaan bijgevoegd (cop.). S.-G.: zierlichir. noch wirdeclichir. 4. aug'. 6. mint se. e uit i (cop.). 16. werdelike en̄ hochlike. S.-G.: wirdeclichir vnd grozelichir. 18, 21 (bis), 25, 34, 35. M̄. 24 vlgg. Zie blz. 256, r. 1 vlg. 29 vlg. Ps. 145, 9. 34. wederwerdecheit. S.-G. 37d: kumbir. + f. 38b. + f. 38c. + f. 38d. 1. gerechtecheit. tech bovenaan bijgevoegd (cop.). 3. kasteie. S.-G.: kestigeie. 4. ant wed'. S.-G.: aintwedir. 5, 17, 22, 28, 31. M̄. 8. magdal'. 17. dat se. e uit i (cop.). - op vart. v uit w. 19 vlg. Luk. 7, 47. 20. hs.: pͨ. S.-G.: peccata. 25. beide. de op ratuur (cop.?). 26. quam. S.-G.: kam. 27. bute. S.-G.: buozte. 31. ene vorsmackinge. S.-G.: ain uor besmakunge (evenzoo blz. 259, r. 3). + f. 38d. + f. 39a. + f. 39b. 1. drenct. t bovenaan bijgevoegd (cop.). 5. aug'. 7. wederuert. en̄ rurt. S-G.: wonet zeruerinne. 9. M̄. 13. mettin ombe vāe❘ge. Men kan ook lezen: ombevane[ge]. S.-G. 38c: mit dem umbeuahin. De fout is misschien veroorzaakt door❘geringe, waarmede de volgende regel begint. 15. heft - besloten. S.-G.: het min gemuete. umbeschlozzin. 16. erligt. S.-G.: irliuhtit. 16 vlgg. rēgnert - hebbe. S.G.: ringit aelliu min girde. vnd aelliu min gehügede darnahe. daz ich daz behabe. daz ich han umbeuangin. De vertaling rengnert (d.i. regeert) levert geen goeden zin op. Dat we hier niet met een fout van den afschrijver te doen hebben, blijkt uit g'ne behilde i. pl. van behaude, als vertaling van S.-G. behabe. De juiste vertaling van ringit ware: sig pint, sig verdent, sig vliteget of zoo iets. 22. din, 23. 2e din. Grammatisch niet te verdedigen, logisch slaande op din lief in r. 23. (S.-G.: der uil liebe). 22. hefs. s op rat. 23. het. t uit een andere letter. - lief. e bovenaan bijgevoegd en misschien rec. 24. dogentlike. S.-G.: tougenliche. 27. daste. e uit een andere letter (u? cop.). + f. 39b. + f. 39c. + f. 39d. 1 vlg. dor vlitende wert. S.-G. 38d: durh fliezzinde wirt. 3, 22. M̄. 3. dat hi. S.-G.: daz. 4. versuct. c uit g (cop.). 6 vlg. Ps. 34, 9. 7. sie. S.-G.: ist. - werdine minnende. S.-G.: werdint ir in minnende. 8. wertse. Uit: wert si (cop.). Dergelijk: datse r. 9. 12. wi. S.-G.: ir. 12 vlg. Dat - erre. S.-G.: daz ir niht ierrent. 13. aug'. 14. errert. S.-G.: ierrot. 16. meest. S.-G.: me. 19. erreric. S.-G.: ierron ich. 23. dat. t uit r (? cop.). 26 vlg. Mtt. 5, 29. 29. spriket. Voluit in 't hs. - dis h'ten. S.-G. 39a: des rehtiz. 30. jo. crisostimus. 32. ende dagte du saltse enz. Het is opmerkelijk dat wij deze manier van zeggen hebben laten varen en ons nu b.v. aldus uitdrukken: hij dacht: ‘Ik ben verloren’, terwijl men in 't Duitsch zegt: er dachte: ‘Du bist verloren’. Onze tegenwoordige zegswijze is nuchterder dan de vroegere, die iets poëtisch heeft. 3. begondire. ire op ratuur (van e ic? cop.). 7, 9, 11, 12, 19, 25. M̄. 11. dronder. Eerste r onder de ratuur van een apostrofe (cop.). Vroeger: d'onder. 12 vlg. was ❘ spͥ. S.-G. 39a: ist. Also sprichit. 13 vlgg. Niet bij Paulus, maar 1 Joh. 4, 1 vlgg. 14. ogte. Vergelijk est r. 14, 15; ogt r. 16. - volgt, t op ratuur van twee letters (et? cop.). 17. an die gutheit. S.-G. 39b: an den wortin. 21 vlg. gelic guden denc die dog quaet sin. Van de algeheele juistheid dezer verbetering ben ik niet overtuigd; mogelijk zijn grooter wijzigingen noodzakelijk. Hs.: gelic gudē dēgē die enz. Maar de streepjes zijn er later boven gezet en gē staat op ratuur (cop.). Oorspronkelijk stond er naar 't schijnt: gelic gude denc die enz. S.-G.: etschlichiu dinc. diu guot schinent. unde doch übil sint., wat in beteekenis met mijne lezing overeenstemt. gude is desnoods te verdedigen indien men het beschouwt als dat. sg. van 't onz. znw. gut. 24. dar. r uit t (cop.). 25. sulege. S.-G.: etliche. + f. 39d. + f. 40a. + f. 40b. + f. 40b. + f. 40c. 5. min. Daarna ratuur van ē (cop.). 7, 9, 11, 17. M̄. 8 vlg. Dan - sonde. S.-G. 39c: daz gebiutit ouch got niht. unde ist ouch niht sünde. Niet juist uitgedrukt, maar begrijpelijk: dat gebiedt God ook niet, en het is dan ook geen zonde nl. het niet te doen. 14. min. Daarna rat. van 2 letters (en? cop.). - seluer. 1 uit r (cop.). 22. ligt ōse sile. S.-G.: liuhtit er (nl. God) ünsirre sele (dat. sg.). Misschien ontbrak verkeerdelijk ‘er’ in den mhd. tekst dien de vertaler volgde. - dasse. e uit i (cop.). Dgl. canse r. 24. 23. erkennen. Rechts onder aan blz. 40 v. (einde der katern): erkēnē. 29 vlg. Rom. 8, 38 vlg. 31. die. ie bovenaan bijgevoegd (cop.), op rat. eener apostrofe. - erliden. S.-G. 39d: woltin lidin. Vgl. blz. 263, r. 29 vlg. + f. 40c. + f. 40d. + f. 41a. 1. schiden. hs.: sceiden, maar de eerste e op rat. eener h (cop.?). Zie r. 29 vlg. S.-G.: wellen geschaidin. 3 vlg., 4, 8, 9, 32. M̄. 17. andere heilegen, S.-G. 40a: andir sine genoze. 18. en̄ met anderen sechtē spele. S.-G.: vnde mit saitspil. sechte spel kan moeilijk ‘snareninstrumenten’ beteekenen; het is een fout van den vertaler. 19. alte vloet. 24. hebben se. 3e e uit i (cop.?). 25. En̄. Ontbr. S.-G.; evenzoo: dan. - alse. e uit i (cop.). 32. enen igeliken M̄. Datief sg.; S.-G. 40b: uon ainem enz. 34. Dander enz. Punt 3 en 4 volgen blz. 264, r. 31 vlgg. en blz. 266, r. 5 vlg. + f. 41a. + f. 41b. + f. 41c. 1, 2, 7, 9, 16, 20, 26, 29. M̄. 2 vlgg. 2 Kor. 11, 29. 3. hs.: wedermůde, maar de o misschien rec. S.-G.: widir muote. 4. druue. S.-G.: truric. 10. Na sin ratuur van en (cop.). 11 vlg. Di - d' kerstēheit. S.-G.: der sin gelit ist uon der cristenhait. 12. kerstenheide. k uit h (cop.). 13 vlgg. 1 Kor. 12, 26. 13. Wim. m dadelijk uit n (cop.). 20. v'swient. S.-G. 40c: swinit. 22. denc. c met roode verf bovenaan bijgevoegd (cop.). 22. vlg. son hets. D.i. heets = hefts. S.-G.: so enhet. 23. dint nyt. Onpersoonlijke constructie. S.-G.: der es da nidot. 27. d' kerstenheit. S.-G.: gottis. an der cristenhait. 28. samenende w't. S.-G.: samenonde wirt. 28 vlg.* sine lif. S.-G.: sinen lip. + f. 41c. + f. 41d. + f. 42a. 2. werltliden? hs.:* w'ltliden. - En̄. Beter S.-G. 40d: Abir. 4. eruarmen. Van u is een soort b gemaakt (rec.). 5. datse. Uit: dat si (cop.). - gebreken. ge bijgevoegd (cop.). 6. mogtē. tē op rat. (van ē? cop.). 7. vergette. S.-G.: irgezce. 8 vlg. arbeit. S.-G.: bittit. 10, 14. brud', 11. bruder. S.-G.: swestir. 10, 11, 13. sin. S.-G.: ir. 11. hi. S.-G.: sie. - heme. S.-G.: ir. - drufenisse. S.-G.: beswerde. 12. -ne; 13. heme. S.-G.: sie. 15. metten anderen. S.-G.: mit der anderun. 15 vlg. Sent sig got heft ut genomen. S.-G.: Sit sich got het uz genomin. 16 vlg. Mtt. 11, 28. 17, 18, 21 (bis), 23, 25, 26. M̄. 18 vlg. dat hi - sinne. De vertaler schijnt hier, gelijk meermalen, in de war te zijn geraakt door 't onz. geslacht van mhd. mensche. Vgl. S.-G.: daz mit got wil sin. daz ez mit dem mentschin sie. 19. Dats. s op rat. (van es? cop.). - Mensche. Boven de M en de 2e e zijn n-strepen uitgekrast. 26. M̄., 28. euenkersten. S.-G. 41a: swestir. 28. din. S.-G.: der. 29. sine. S.-G.: ir. + f. 42a. + f. 42b. + f. 42c. 1, 3. heme. S.-G.: ir. 1. sine. S.-G.: ir. - hs. troste. S.-G.: sie troeste. 2 vlg. dinen euenkerstene. S.-G.: dinir swestir. 5. daste. e uit een andere letter (u? cop.?). 7. din - gedaen. S.-G.: den du schuldic bist. 8. die - gedaen. S.-G.: die widir dich schuldic sint. 9. M̄. 11. sins euenk'stēs. S.-G.: widir sinen ebin mentschin. 12 vlg. Nu geue enz. Ontbr. in S.-G. X (hs.: IX). S.-G. 17, Z. 17 (zie Wackern. s. 111 flgg.); A. 50; W. en N. 8. - Als opschrift heeft S.-G. 41b: von allen hailigan (met een andere hand dan die van den tekst); Z.: sante Iohannes; A.: Von der hymelschen wirtschaft. 15, 16 vlgg. Openb. 19, 17. 16 jo. - Jc sag. S.-G.: Er sahe. Dgl. Z. 18. allet geuůgelte. S-G.: alliz daz gefügile. Dgl. Z. Maar allet is hier waarschijnlijk niet = alliz daz, maar = alliz. Zie blz. 270, r. 5. 23. met - stemmen. S.-G.: aine groze stimme. Dgl. Z. 25. bat. S.-G. siv latte. Dgl. Z. - bidden. S.-G.: ladon Z.: laden. + f. 42c. + f. 42d.

Vorige Volgende

Limburgsche sermoenen

6IX. Dits van den apostelen.

Over het gehele werk

titels

auteurs