Limburgsche sermoenen

Regelnummers proza verbergen

[p. 243]

1VIII. Dets van onser vrouwen wiese^+VIII 2got macde.

3‘Plantauerat autem Dominus paradisum et ce³³ 4tera.’ Dese wort lest mi in din ersten buke dir Heileger 5Screft, ende sprict Her Moyses: ‘Got heft geplant een para-6dis van beginsele der werelde ende in din paradyse hefter 7gesat enen mensche ende din mensche heft hi sunderlike 8gescapen.’ Dese wort sin wale te merckene ane die selege⁸ 9Maria, die dat gewarege paradis was dis ouersten Gots.

10Nv merct dri denc an den ersten worde dat hi sprict: 11‘Got’. Wi horen dicke Gode nůmen ende horen vele van 12heme sechgen, mer wat Got sie, dis en wetewi nit. Got 13heft drie bedidenisse: der bernende Got, der crechtege¹³ 14Got ende der erlichtende Got.

15Ende wanneer es hi der bernen||de Got? - Dat es hi⁺ 16alse hi in dis menschen herte compt ende der mensche sig¹⁶ 17seluer begint terkenne ende der innege gest berespet die¹⁷ 18besceidenheit. Entrowen, dan es der bernende Got in din 19herten. Der Prophete sprict: ‘Judica me, Deus, et dis-¹⁹ 20cerne etc.’ Hi bat onse Here dat hine berigtde ende dat²⁰ 21hi heme were der bernende Got. Hi sprac: ‘Here, berigte 22mi van din liden die nit heileg en sin.’ ‘Die lide die nit²² 23heileg en sin, dat sin sonden,’ sprict die gelose. Nu bidter²³ 24Prophete onsen Here dat hine berigte van sonden, regte 25alse of hi spreke: ‘Here, weest in mi der bernende Got 26ende berigt mi dat ic nit en sondege, ende geft mi tarkenne 27din weg der heileger lide.’

28Aldus sal der mensche heme seluer sig seluer vore leggen²⁸ 29ende sal heme besien mettin innegen oegen. Also sprict

+ f. 31c.

VIII (VII naar de telling van 't hs.). S.-G. en Z. 15; A. 48.

3 vlg., 5 vlgg. Genes. 2, 8.

3 autem. hs.: aū. - paradisum. hs.: pa. met een streep door den staart der p. 7 (bis), 16 (bis), 28. M̄.

8 merckene | ane. Eerst: mercke|ne; ne | a bijgevoegd (cop.).

13 crechtege. S.-G. 32a: creftige. Zie blz. 245, r. 6, noot.

+ f. 31d.

16 vlgg. en̄ - besceidenheit. S.G.: unde der gaist beginnit ruegen înwendic. swaz an dem mentschin ist zeberihtenne. daz berefsit der inre gaist. der beschaidinhait. Onze vertaler zal een bedorven lezing vóór zich hebben gehad.

17 gest. s uit f (cop.).

19 vlg. Ps. 43, 1. - discerne. hs.: di.

20 onse. Sic. - berigt|de.

22 din liden. S.-G.: dem liute. Dergelijk ook elders; een enkelvoud *liet (gens) komt in de Serm. niet voor.

23 bidt'. D.i.: bid ter, uit: bid (bit) der.

28 heme seluer sig seluer. S.-G. 32b: im selbin sich selbin.

[p. 244]

1S. Augustin: ‘Der mensche di den geest der berigtingen^{+11, 5, 9, 27} 2wilt bekennen, di mut sig in sig seluer trecken ende mut 3sich sonderen van allen vtter||sten dengen; want die innege⁺ 4denc en mag mi nit behauden mettin uttersten dingen.’ 5Ende dar ombe sal sig der mensche din vttersten dingen 6ontrecken ende sal hen onheimelike sin ende din gest dis⁶ 7berigtenis op dun: so wert heme Got der bernende Got 8ende toent heme din weg der heileger lide, dats der weg 9der dogede: dis heileg. So scheit sig dan der mensche van⁹ 10din liden die nit heileg en sin. Also sprict der Heilegest in^{10, 2610} 11din Lofbuke: ‘O pulcra inter mulieres: oy schoenste¹¹¹¹¹¹ 12alre wiue, erkenne dine werdecheit ende kere van din wege 13dis vees.’ Hir mede maent hi der silen twere dinge: dasse^{1313, 14, 21} 14schonre es dan enege creature ende werdeger, ende dasse¹⁴ 15regte geert es ouer al die werelt, want si es gescapen van¹⁵ 16hoger dingen; ende sprict: ‘Oy sile, bekent vwe schonheit 17ende uwe werdecheit ende en gaet nit an den weg dis vees.’

18Der weg dis vees es die quaetheit der quader werelde, 19ende di mettir werelt ombe gaet, hi || gaet in din weg dis⁺ 20vees. Want der werelt leuen en es nit menschelike: hets 21velike. Nu maent der Heilege Geest die sile dasse sig seluer²¹ 22en sig seluer trecke ende sig seluer bekenne ende sig kere 23van din wege der sondere. ‘Oy,’ sprict hi, ‘schonste alre 24wiue, kere di van din veliken wege op din dogentliken²⁴ 25weg ende trec di in di seluer; so magte verstaen wi sute²⁵ 26dat ouerste gut sie.’ Also sprict een heileg man: ‘Hen sie 27dat der mensche heme seluer in sig seluer trecke ende 28decke heme seluer vore legge, son can hi nit verstan der 29sutecheit der ouerster dogt.’ Ende dar ombe sal sig der

+ f. 31d.

1 aug'.

1, 5, 9, 27 M̄.

+ f. 32a.

6 vlg. dī - op dun. S.-G.: diu ougin des berihtenden gaistis uf tuon.

9 dis heil'. S.-G.: der ist hailic. dis werd door den afschrijver verkeerdelijk voor den genit. van 't bepal. lidw. aangezien; daarom schreef hij aan den rand leuets (vitae) en zette een verwijzingsteeken na heil'. Hij wilde dus dat men las: dis heilegen (of heileges) leuets.

10, 26 heil'.

10 heilegest. Samengetrokken uit: heilĕg(ĕ)gêst. Zie Verdam op heiligegeest. Behalve hier vindt men in de Serm. altijd: der heilege ge'e, st of der heilge ge(e)st. 't Tegenovergestelde euelgest wordt gewoonlijk in één woord gezchreven.

11 lofbuke. S.-G.: lobebuoche.

11 vlgg. Hoogl. 1, 8.

11 pulcra inter m. S.-G.: pulcerrima mulierum

13 d' silen (genitief). S.-G.: die sele.

13, 14, 21 dasse. e uit i (cop.).

14 creature. hs: c^a.

15 vlg. van hoger dingen Lees: hogen? S.-G.: von hohin dinge.

+ f. 32b.

21 velike. S.-G. 32c: uiheliche. Dergelijk r. 24.

24 dogentliken. S.-G.: tugintrichin.

25 magte. e uit een andere letter (u? cop.).

[p. 245]

1mensche hem seluer decke vore leggen ende sal besien dis^{+1, 7, 13, 18} 2gestes berespinge ende wat ane heme es te beterne: so es 3der bernende Got in din geeste ende bernt die sile, soe³ 4dasse na der bekennissen sig berespt, ende na der beres-5pingen vfentse hare in guden wercken.⁵

6Dander es dat onse Here es der megtege Got. Wanneer⁶ 7es hi der megtege Got? || - Dat es hi alse hi din mensce⁺ 8stercket ane guden wercken. Der Prophete sprict: ‘Oy⁸ 9Here, gi sijt min Got, der megtege Got.’ Wat magte⁹ 10mogtewi hebben, wat dogeden mogtewi wercken sonder 11Gots cragt? - Nit, want alt gut dat wi dun ogte dencken,¹¹ 12dat compt al van sinre cragt; want hi es al onse cragt. 13Alse der mensce opt ferderuen es in den coringen ogte in¹³ 14andere arbeit, so compt dan der megtege Got ende sterc-15tene met sinre genaden also sterckelike dat hi verwint alle 16sine arbeit.

17Terde es dat onse Here heit der erligtende Got. Dan 18es hi der erligtende Got alse hi den mensce van binnen 19gift te bekenne die gotlike warheit. Der Prophete sprict: 20‘Emitte lucem tuam etc.’: hi bidt onsen Here dat hi^{20, 21} 21in heme sie der erligtende Got. ‘Oy Here,’ sprict hi, 22‘sende mi din ligt ende erligt mi, dat ic bekinnen moge²² 23die warheit.’ Also sulwi bidden onsen Here dat hi in ons 24sie der erligtende. Got, soe dat onse herte || erligt werde,⁺²⁴ 25dat wi mogen bekinnen die gotlike warheit ane sinre ge-26loueden. Sin gelouede es dat hi al dengenen himelrike ende 27heme seluer heft geloeft di heme dinen totten ende. Die 28warheit sulwi leren kennen daer ane dat hi sine wort noit 29en velschde. Sent hi dan die warheit es, son sulwi nemmer 30dis getwiuelen hin geue ons himelrike ende heme seluer te 31lone. Entrowen, alse ons dan darbeit swaer es ende ons 32dis leuens verdrit, so sulwi dencken an din loen ende sulen 33bekinnen die gotlike warheit an sinre geloueden: so wert

+ f. 32b.

1, 7, 13, 18 M̄.

3 vlg. Soe dasse. Eerste e bijgeschreven; tweede e uit i (cop.).

5 vfentse. Uit: vfent si (cop.).

6 megtege. S.-G. 32d: creftige. Zoo ook verderop.

+ f. 32c.

8 vlg. Ps. 63, 2?

9 Wat magte. magte is waarschijnlijk g. pl., hoewel S.-G. een enkelv. heeft: waz craft.

11 alt gut. Eerste t bovenaan bijgevoegd (cop.). Beter ware: al tchut.

13 M̄. Aan den rand bijgevoegd. - opt ferderuen. Sic.

20, 21 vlgg. Ps. 43, 3. - tuam. hs.: t. S.G.: tuam.

22 sende mi. mi is bovenaan bijgevoegd (cop.). Ook in S.-G. staat er mir bij.

+ f. 32d.

24 h'te. te op rat. (cop.).

[p. 246]

1dan der mensce na din bekennisse vfeninde gude werc. So⁺¹ 2es dan onse Here der erligtende Got ende der trostende Got 3alse hi met sinre genaden din mensce erligt ende die sile^{3, 13, 20, 233} 4dregteg mact van allen dogeden.

5Nu merct vort dander wort, dat sprict: ‘Got heft geplant 6een paradis.’ Paradys dat sprict een boegart der ge||nuchden.⁺⁶ 7Dat wort suldi verstan an die selege Maria, die onse Here 8heft geplant vor din beginsele der werelt. Si es geheiten 9een bogart alre genugden. War ane esse oen boegart der⁹ 10genugden? - Dat suldi also verstaen dat hare der Vader 11van himelrike begerde, hars begerde sin liue son Ihesus 12Cristus, hars gerde der Heilege Gest, hars begerden die 13engele, der mensce: alle dat dat noit besceidenheit gewan, 14dat begerde hars. Der euel geest en begerde hars nit, want hi 15es so quaet dat hi nit guts en begert: hi en begert oec der¹⁵ 16ercorenre[n] nit. Ende dar umbe dat Marien begerde al dat 17dat ie gut wart, so heitse met regte een boegart der¹⁷¹⁷ 18begerden.

19Nu sprict hi datse Got heft gemaect van beginsele der 20werelde; ende suchse dog van den ersten mensce, Heren 21Adame, tote Heren Joachime, haren vadere. Dar vant hi 22die sute Marie die hi meneg hondert jaer gesucht hadde. 23Eer Got je || mensce gescup, so hadde hi Marien leuen⁺ 24gordenert ende hadse ercoren tenre muder. Der prophete²⁴ 25Ysaias hadde lange vore gesproken: ‘Egredietur virga²⁵²⁵ 26etc.’ Ende dat hi sprict: ‘Het sal vte gaen’, dar bi es te 27merckene datse vtin wege es gegangen din alle hare²⁷ 28voruaren gingen ende din al har moscap ginc. Van din²⁸ 29wege esse ute gegangen enen sonderliken weg di vor hare²⁹ 30noit gegangen en wart. Willeg was dese weg? - Entrowen, 31het was der dogentlic weg der kusheiet, dis magdumen,³¹

+ f. 32d.

1 vfeninde. Boven de eerste e is een n-streep uitgeschrapt.

3, 13, 20, 23 M̄.

3 vlg. en̄ - dogeden. S.-G. 33a: und mit sinem troste machot er vruhtbaere alle die tuginde der sele.

+ f. 33a.

6 padys met doorstreepte p. - genuchden. S.-G.: wolluste.

9 esse. Tweede e uit i (cop.).

15 vlg. d' ercoren|ren. De laatste n is waarschijnlijk een schrijffout, veroorzaakt door de n van nit of van de voorafgaande lettergreep. S.-G. 33avlg.: der uzirwel||ton.

17 heitse. Uit: heit si (cop.).

17 vlg. d' begerdē. S.-G. 33b: allir wolluste.

+ f. 33

24 tenre muder. S.-G.: ze ainir ruowe.

25 ysa.

25 vlg. Jez. 11, 1.

27 datse. Uit: dat si (cop.).

28 al har moscap. har op ratuur en daarboven bijgeschreven: mo (cop.). Waarschijnlijk had 't origineel: al iuetscap; vgl. S.-G.: elliu jütschiu diet.

29 es se. 2e e uit i (cop.).

31 dogētlic Ontbr. S.-G.

[p. 247]

1die vore hare noit behauden en wart. Dit was der weg der⁺ 2oetmudecheit, der geduldecheit, der mildecheit, der sech-²² 3mudecheit ende der gotliker minnen. Want si was alre 4tochte ende alre selecheit eruolt metten Heilegen Geeste. 5Desen wech ginc die selege Maria.

6Het were een harde wonderlic dinc dat mi op enen dorne 7plantde edele ende sute vrogt. Nog wonderliker wart die 8edele Maria geplant van || den dornen. Want si was die⁺⁸ 9lylie die onder den dornen wart geplant, Welc was die 10vrogt die op desen twige wijs? - Dat was die lylie hare 11liue son Jhesus Cristus: die was die leuende vrogt die op 12Marien, din edelen twige, wijs. Dits der twig di onder din 13dornen wijs, ende dese twig bragte ons der wonden gesonde.¹³ 14Het en wart noit mensce geboren hin druge wonden ende^{14, 21} 15artcetrie der wonden: die patriarken ende die propheten 16ende alle die vor haren tiden waren, die drugen alle die 17wonden. Ende der prophete Dauid riep op onsen Here 18ende bat dat hi heme sine wonden heilde. ‘Here,’ sprac¹⁸ 19hi, ‘eruarme di ouer mi, want ic ben sere wont. Nů 20heile mi, min Got!’ Also sulwi bidden onsen Here dat hi 21ons onse wonden heile. War es die mensce die dat spreken 22dorre dat hi noit wont en wart van sonden? Sent wi dan²² 23alle wont sin worden van sonden, so sulwi bidden den 24liuen Gode dat hi ons onse wonden || heile. Wi sulen oec⁺ 25bidden der suter Marien datse ons onse wonden heile,²⁵ 26sentse dat heil der wonden drug. Ende nit allene dasse dat²⁶ 27heil der wonden drug, mer si es oec seluer artcetrie die²⁷ 28onse wonden heilen sal; want si es een sonderlic troest ons 29armen sonderen. Want onse Here hi plantetse sonderlike 30te troste allen sonderen. Dits der edel twig die geplant³⁰ 31wart onder din dornen, dar der prophete af sprict: ‘Si es³¹ 32ute gegangen van der wortelen Heren Iesse, darse Got af 33plande.’

+ f. 33b.

2 geduldech'. - mildech'.

2 vlg. sechmudech'. Laatste c uit t(cop.). 5, 25. M^a.

+ f. 33c.

8 geplant vā den dornē S.-G.: gezwiget uon dornen.

13 bragte. S.-G. 33c: gebar.

14, 21 M̄.

18 vlgg. Ps. 41, 5.

22 dorre. S.-G.: müge.

+ f. 33d.

25 datse. Uit: dat si (cop.). Dergelijksentse r. 26.

26 dat heil d' wonden. D.i.: 't geneesmiddel voor de wonden. S.-G.: daz hail der wndon. - drug. S.-G.: truoc. - dasse. e uit i (cop.).

27 drug. S.-G.: gebar. - artcetrie. S.-G.: daz zwi des hailis.

30 Dits. s bovenaan bijgevoegd (cop.). - edel l uit een andere letter (r? cop.).

31 vlgg. Jez. 11, 1.

[p. 248]

1Dese twig en wart nit geplant van menscen hant: het^{+1, 23} 2plantdene die gotlike hant, ende hi bragte oec gotlike vrogt. 3Want si was de lylie di onder den dornen geplant wart, 4dar der Prophete af sprict: ‘Si es oec vte gegaen vte al 5haren geslechte den edelen weg.’ Want si was vercoren 6tenen paradyse ende was dat edele paradys dar Her Moyses⁶ 7aue sprac: ‘Got heft geplant een paradys der lus||techeit.’⁺⁷ 8Jn din paradyse waren dri denc die harde wale betekent 9sin ane der liuer Marien, die Gots paradys was.^{99, 15, 19}

10Ten irsten was tparadys altoes bloyende ende met ligte¹⁰¹⁰ 11beuaen ende was altoes in ureden. Die drie denc waren oec 12ane onser Vrouwen. Want si was altoes bloyende van¹² 13dogeden ende van allen tochten, ende regte gelic alse dat¹³ 14paradys gecirt was met blumen ende met grase ende met¹⁴ 15edelen smake, also was Marien herte ende har sile ende 16har lif gecirt ende gebloyt met dogentliken wercken, met^{16, 18} 17reinre begerden ende met edelen wille. Aldus was dit edele 18paradys gebloyt tallen tiden. Ende dese blumen en val-¹⁸ 19weden nit ane der edelre Marien, want si was dorvloten 20meten Heilegen Geeste. Also leest mi in din Lofbuke:²⁰ 21‘Veni Auster: stant op, Nortwint, ende com, du Osterwint,²¹ 22ende dorweie minen boegart! so werden vlitende mine 23|| petmen.’ - War es die mensce die spreken dorre datten⁺²³²³ 24Nortwint noit en beweide, dan Maria allene, die een²⁴ 25leuende paradys was? Want der Heilege Geest hadse al²⁵ 26dorwait ende dar af worden hare petmen vlitende: dat 27waren hare dogeden die waren tallen tiden vloyende ende 28bloyende.

29Bi din Nortwinde sin betekent sonden. Nu wentsent die²⁹

+ f. 33d.

1, 23 M̄.

6 paradys. hs.: .p.

+ f. 34a.

7 d' lustecheit. S.-G. 33d: der wolluste.

9 ane. S.-G.: bie.

9, 15, 19 hs.: M^a.

10 bloyende. S.-G.: bluegende.

10 vlg. en̄ met - uredē. Versta: ten tweede was het altijd verlicht en ten derde altoos rustig.

12 vlgg. want enz. Hier volgt alleen de reden waarom Maria in 't eerste opzicht op 't paradijs geleek; vgl. echter blz. 249, r.

13 vlgg. en r. 27 vlgg.

14 padys met een streep door den staart der p.

16, 18 gebloyt. S.-G. 33d en 34a: gebluemit.

18 vlg. valwedē S.-G.: irvalweton.

20 din lof buke. S.-G.: dem lobe buoche.

21 vlgg. Hoogl. 4, 16.

+ f. 34b.

23 petmē, 26. petmen. S.-G.: pimenta, en lager: pimenten. Hoe onze vertaler hier aan petme = mhd. phedeme (d.i. meloen, pompoen, komkommer) komt, is mij niet duidelijk, maar de vertaling is zeker onzinnig.

23 dorre. S.-G.: müge.

24 beweide. S.-G.: durh gewati.

25 paradys. hs.: p^a.

29 wentsent. S.-G.: wⁱnschit, d.i. wünschit.

[p. 249]

1sile ende sprict: ‘Stant op, Nortwint, ende vlie!’ Dar⁺ 2mede maentse Got datse die sonden verdriue ende hare² 3reinege van alre nederheit. Alse nů die sile gereineget es 4ende sonden verdreuen sin, so compt dan der Osterwent 5ende dorwaitse. Der Osterwint dats der Heilege Geest: die 6compt dan met sinre genaden ende dorvlichtse; so werden⁶ 7dan vloyende alle hare dogede ende wert dan der mensce^{7, 8, 23, 31} 8begerende ende vfnende gude werc. So wert der mensce 9gelic din bluyende paradyse, want hi wert bloyende ane^{9, 13, 26, 27} 10allen dogeden. Van binnen blůyt die sile met guden || pen-⁺ 11singen, met reinen wille, ende van butene met guden 12wercken, met sconre togt ende met allen guden seden.

13Dander dat in den paradyse was, dat was dat altoes 14erligt was. Geliker wis was die reine Maria erligt metter^{14, 28} 15gotliker warheit, want dat leuende ligt was besloten en 16haren kusschen liggame. Oec wasse met dogentliken wercken^{16, 20} 17van buten erligt, want hare liue Son, di dewege ligt es, hi¹⁷ 18hadse erligt binnen ende butene met alre selecheit. Got¹⁸ was met hare, bouen hare was Got, onder hare was Got, 20ombe hare was Got. Ende dar ombe wasse met regte erligt 21mettin gewaren ligte ende met dogetliken leuene.

22Aldus sulwi ons erligten met dogeden ende met reinecheide 23beide binnen ende buten, also dat een igelic mensce den²³ 24anderen erligte met sinen dogeden; ende alse wi aldus 25leuen, so es Got met ons || ende erligt al onse werc. Dan⁺ 26siwi gelic din paradyse, dat allen tit erligt es.

27Terde dat in din paradyse was, dat was vrede. Geliker 28wis was die sute Maria een leuende paradys, want si was²⁸ 29allen tit in vreden. Want si hadde din eweliken vrede 30ombevangen ende gauen ons. Want der onurede di van 31Heren Adaems tide was ment dat Got mensce wart, di³¹ 32onurede en mogte noit gesunt werden eer si ons den vrede³²³² 33bragte. Ysaias rip lange na desen vrede ende dis en wart

+ f. 34b.

2 datse. Uit: dat si (cop.).

6 dor vlichtse. S.-G. 34b: durh wegit sie.

7, 8, 23, 31 M̄.

9, 13, 26, 27 paradyse. hs.: .p^a., p^a.

+ f. 34c.

14, 28 M^a.

16, 20 was se. e uit i (cop.)

17 dewege ligt. de op ratuur. S.-G.: daz ewige lieht.

18 vlg. Got
19was met hare. S.-G.: In ir waz got.

23 vlg. M̄. dē anderen. S.-G. 34c: mensche. unde swestir die anderun.

+ f. 34d.

28 paradys. hs.: .p^a.

31 ada|ems.

32 gesunt w'den. S.-G.: zesuone komin.

32 vlg. den vrede b^agte. S.-G.: gebar ainen uridemacher.

[p. 250]

1heme nit. Der vrede dar hi na riep, dat was der sute⁺ 2Ihesus, di een vrede was tusschen Gode ende den mensce. 3Din vrede bragte ons die sute Maria, ende mettin vrede³ 4wartse geuret, also datse engenen onurede en hadde enweder^{44, 6, 14} 5ane herten nog ane liggame. Want si was geuret met allen 6dengen ende was volcomen in allen dogeden, so datse van 7engenen dengen onurede || en hadde.⁺

8Aldus sulwi vrede maken met allen dengen. Ten irsten 9met Gode. Sulwi met Gode vrede hebben, so sulwi leren 10sinen wille bekinnen ende sulen din bekinnisse also volgen 11dat wine eruollen met guden wercken. - Dar na sulwi ons 12seluer vreden. Dat ligt dar ane dat wi sunden ende ondo-13gede haten, nit allene dor scade ende dat wi thimelrike 14dermide verlisen, mer wi sulense haten ombe datse quaet 15ende onscone sin; dander dat wi gude werc dun ende 16dogede minnen; dan sulwi nit allene dun ombe dat wire 17himelrike mide winnen mer ombe datse gut ende dogentlike¹⁷ 18sin: al en suldewi nemer loen van dogeden ontfaen, so 19sultwise dog minnen ombe hare gutheit. Behaudewi dese 20twe, so hebwi allen tit vrede met ons seluer.

21Wi sulen oec vrede hebben met onsen euenkerstene. Di²¹ 22ligt dar ane dat wi geduldechlike toren ende || wedermude⁺²² 23verdragen, ende nit allene verdragen mer oec ouel met 24gude gelden, ende sulen haet met minnen gelden. Alse wi 25desen vrede hauden, so sin wi gelic din paradyse, so es²⁵ 26onse sile een boegart ende ene lustecheit ons Heren.

27Nv mercket dat hi heft gesproken: ‘Got heft geplant een²⁷ 28paradys der genugden van beginsele der werelde ende in²⁸ 29din paradyse enen mensce, ende din mensce heft hi gescapen²⁹ 30sonderlike.’ Nu merct wi der mensche sie din hi 31sunderlike gescapen heft. Hets onse Here Ihesus Cristus: 32din heft hi sonderlike gescapen want hi Got ende men-33sche es.

34Nu suldi vier sunderlike saken mercken dar Got mensche³⁴

+ f. 34d.

3 M^a.

4 wart se. e uit i (cop.).

4, 6, 14 dat se. e uit i (cop.).

+ f. 35a.

17 datse. Uit: dat si (cop.).

21 euenkerstene. S.-G. 34d: ebinmentschin.

+ f. 35b.

22 torē. S.-G.: zorne.- wed'mude. S.-G.: widirmuete.

25 paradyse; 28. paradys. hs.: p^a.

27 vlgg. Gen. 2, 8.

28 vlg. en̄ in din .p. enen M̄. Misschien moet na .p. ingelascht worden: hefter gesat = S.-G 35a: hat er gebeittit (d.i.: gebettit). Men kan echter ook gesat ui geplant abstraheeren.

29 (bis), 30, 34. M̄.

34 dar. r uit t (cop.).

[p. 251]

1ombe wart. Dirste dat hi ons gelike worde ende wi delagteg⁺¹ 2met heme worden sinre gotheit, dat wi got met Gode² 3ende heme gelic worden. Want ane onser mensheit wart^{3, 9} 4hi onser deilagt ende wi sins. Ende dats ons di meeste 5vrowede die wi in himelrike mogen gewin||nen, dat wi⁺ 6Gode gelic sin an gotliker naturen ende hi ons ane men-7sceliker naturen. Dar af sprict S. Bern.: ‘Hets een denc dat 8wale es ene sechtecheit ende ene sutecheit ende ene luste-⁸⁸ 9like vroude dat mi dengenen sal sien mensce di den mensce 10gescapen heft; ende di vader was ende here, es worden 11knegt ende geselle.’

12Dander es dat hi geselscap met ons woude hebben; ende¹² 13spreken die mestere ende die heilegen dat die menscen dar 14af sonderlike sin te berespene di sich gerne sonderen in 15gesteliken leuene also datse gerne iet sonderlics duen ogte¹⁵ 16sonderlike gewonheit hebben. Die dit sin, die sal mi sere 17berespen: sent dat Got mensce wart ombe dat hi die ge-18meinde met ons behilde, so sal sig oec een igelic mensce 19gerne ende sere vlitegen gemeins leuens ende gemeinre 20gewonden, want onsen Here en es engeen dinst so lif so 21der gemeine dinst.

22Terde es dar Got mensche ombe wart, dat hi || onse⁺ 23wonden heilde. Want der mensche was so sere wont dat²³ 24noit mensche so wale en conste gedun dat hi vor sinen 25dode te himelrike quame, ende met sinen wonden heilder 26onse wonden. Also sprict S. Augustin: ‘Oy Here, douerste²⁶ 27orconde dat gi noit getoent ane der minnen, dat was dat²⁷ 28gi vwen eenboren son Jhesum Cristum ter doet gaft ombe 29dat gi onse wonden heillet met sinen wonden.’²⁹

30Die virde sake dar Got mensche ombe wart, dat was 31dat hi sinen Vader toentfermecheide dwonge ouer die mens-³¹ 32heit, want hi maent ende bid sinen Vadere alle dage vor

+ f. 35b.

1 ons gelike. D.i.: nobis similis. S.-G.: ünsir glit.

2 vlg. met gode - gelic. S.-G.: mit gotte. v̈nsirme glit.

3, 9 (bis), 13, 17, 18, 22, 23, 24, 30. M̄.

+ f. 35c.

8 1e ene. S.-G. 35b: uol. 2e en 3e ene ontbr. S.-G.

8 vlg. lustelike. S.-G.: wnneclichir (gen. sg.).

12 geselscap. S.-G: gemainschafte.

15 datse. Uit: dat si (cop.).

+ f. 35d.

23 hs.: Want | so. Boven den eersten regel met verwijzingsteeken: d' M̄. was (cop.).

26 aug'.

27 gi .. getoent. S.-G.: du .. irzaigotost.

29 gi .. heil|let. Tweede l op ratuur van d (cop.). S.-G. 35c: du .. hailtist. Een 2. pers. pl. pt. op -det komt in de Serm. niet voor.

31 toentfermeche|ide. Wat oe hier moet beteekenen, weet ik niet. Misschien is het louter een schrijffout.

[p. 252]

1din sonderen; ende sprict S. Augustin dat hi sine. wonden⁺¹ 2toent sinen Vadere ende bidde dat hi heme ontfarme ouer 3din mensche.³

4Nu geue ons Got dese vier saken mettin anderen also te⁴ 5haudene dat sine ere sie ende onse selecheit. Amen.

+ f. 35d.

1 aug'.

3 M̄.

4 vlg. Deze wensch ontbreekt in S.-G.