Limburgsche sermoenen

(1895)–Anoniem Limburgse sermoenen– rechtenstatus

Regelnummers proza verbergen
13V. Dits wie S. Paulus getrect wart 14en den derden himel. 15‘Scio hominem in Cristo, et cetera.’ Dese wort 16sprict S. Paulus ende ver\|\|condeget ons een deel der genadenGa naar margenoot+Ga naar voetnoot16 17die heme onse Here tonde du hi bekert wart ende hi opGa naar voetnoot17 18din wege neder vil. Due was hi dri dage ende dri nagtGa naar voetnoot18 19sonder eten ende drincken ende en sag nog en sprac, ende 20wart getrect in din derden himel, dar hi Gode sag gelic 21datten die heilege silen sien di nů te himelrike sin; ende
[pagina 224]
1dar leerde hi al dat hi der Kerstenheit leerde. Ende datGa naar margenoot+ 2hi also getrect wart, dat sprict hi, wedert in din lighame 3ogte in den geeste gescide, dis en weet hi nit: dat weet 4Got wale. 5Hir ane sulwi mercken dat wi oec getrect sulen werdenGa naar voetnoot5 6alse der edel S. Paulus. Wi sulen getrect werden in twe 7maniren: onder ons ende bennen ons. Jn drin maniren 8sulwi onder ons getrect werden. Derste es dat der mensceGa naar voetnoot8, 15, 19, 25 9sal gedencken an sine sonden ende wi decke hi Gode ver-10belget heft, ende sal heme dat leet sin ende salt Gode 11innentlike clagen met ruwegen herten \|\| ende met bitterheide,Ga naar margenoot+ 12alse der Prophete sprict: ‘Recogitabo tibi etc.:Ga naar voetnoot12 Ga naar voetnoot12 13ay Here, alle mine dage, alle mine iaer ende alle minen 14tit wil ic v weder geuen met bitterheide mins herten.’ 15Dander es dat der mensce sal gedencken an die werelt 16ende sal hare ondogt ende hare quatheit merken ende salse 17drumme versmaen ende vlien. Want die werelt es gelicGa naar voetnoot17 18eenen ramegen ketele. Want gelic alse dat onbilic es datGa naar voetnoot18 19een mensce decke gae ende sich wriue ane enen romegenGa naar voetnoot19 20ketel ende nit beulect en werde, also est onbillike dat imanGa naar voetnoot20 21der werelde heimelic es ende onbeulect blift van hare. Der 22Prophete sprict: ‘Cum sancto sanctus eris etc.: mettinGa naar voetnoot22 Ga naar voetnoot22 23heilegen wertste heileg ende mettin verkerde verkert.’ DatsGa naar voetnoot23 24als vele gesproken: ‘Di der werelde ende din quaden 25mensce heimelic es, hi verderft met hen.’Ga naar voetnoot25 26Terde es dat der mensce sal gedencken an die helle, 27op dat hi te meer vrogte ende sich te vliteliker hude vor 28al din dengen dinne dertue mogen brengen. \|\| Job sprict:Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot28 29‘Alse decke als mi gedenct der hellen, so beft mi alle 30mine cragt ende min lighame ersceit van bitterheit derGa naar voetnoot30 31hellen.’
[pagina 225]
1Wi sulen oec bouen ons getrect werden in drin himelen,Ga naar margenoot+ 2gelic dat S. Paulus getrect wart. Der erste himel es onse sile. 3Dat betugic v metter Heileger Screft dat ene jgelikeGa naar voetnoot3 4sile een himel es. Onse Here sprict in din prophete Ysaiase: 5‘Der himel es min stul ende ertrike min vuetscemel.’ DinGa naar voetnoot5 6antwert der coninc Salomon ende sprict: ‘Die rechte sileGa naar voetnoot6 7es een stul der wisheide.’ Dar mide es betuget dat die sile 8een himel es. Jn desen himel sal onse sile getrect werden 9also dat wi ons seluer trecken, dats also dat der mensceGa naar voetnoot9 10alle sine vtterste sinne in sich seluer trecke ende sal sichGa naar voetnoot10 11binnen besien. Also sprict S. Augustin: ‘Die heme seluerGa naar voetnoot11 12sich seluer nit en nimpt ende die vtterste sinne nit en trecht 13in sich, di en mag nit in sich seluer getrect werden.’ 14Want also grot es \|\| die minne die die sile heft tin liflikenGa naar margenoot+ 15dingen datsire rechte tue gelimpt wert: gelic dat mi tweGa naar voetnoot15 16denc tesamen limpt, also limpt die minne di sile mettin 17lifliken dingen. Want wat tin oegen ende tin oren ende 18tal din vttersten scnnen in vlit in der begriplicheit derGa naar voetnoot18 19silen, dat nemptse, ende dar ombe bedorfwi wale dat wiGa naar voetnoot19 20onse sinne in trecken. Want si brengen die sile en erringe,Ga naar voetnoot20 21alse weent datse dat denc sie darse tue gelimpt es. DatGa naar voetnoot21 22gescit ouermits din vttersten sennen dat in der silen vliten 23houertge denc die sinlike sin ende lustelike ende begerlicGa naar voetnoot23 24ende vrolic; daer tue wert die sile so sere gelimpt metterGa naar voetnoot24 25minnen datse weent datse die creature sie dise mint, vanGa naar voetnoot25 26din invlote der sinne. Also sprict S. Augustin: ‘Dats derGa naar voetnoot26
[pagina 226]
1silen erincheit datse hare also limpt ter vtterstheit dat siseGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1 Ga naar voetnoot1, 3 Ga naar voetnoot1 2vor hare seluer nimt, ende dar mede crencse hare \|\| seluerGa naar margenoot+ 3datse onstedege ende teganclike denc meer mint dan hare 4seluer, want hare nature es eweg.’ 5S. Bern. sprict: ‘Ay gude mensche, du salt vlitelikeGa naar voetnoot5 6huden din gehelecheit ende dine conscientie lutter endeGa naar voetnoot6 7claer, ende salt decke spreken in di seluer wie na ogte 8wie verre du Gode sis, wie gelic tu Gode sis an dogedenGa naar voetnoot8 9ende wi ongelic an ondogeden, wie daste tu nempts anGa naar voetnoot9 10innecheit ende wiste af nempts an volcomenheit.’ Also 11reet S. Bern. dat gi v seluen besiet an desen ses dengen dieGa naar voetnoot11 12v getelt sin. 13Een wis man, hit Seneca, di sprict: ‘Mensche, du saltGa naar voetnoot13 14al din leuen in drin deilen: du salt ten ersten dencken an 15dat leuen dat leden es, ende an din iegenwerdegen tit,Ga naar voetnoot15 16ende ane dat comen sal; dat sin dri deel,’ Nu sprict hiGa naar voetnoot16 17dat gi dar umbe sult gedencken an dat leuen dat ledenGa naar voetnoot17 18es, op dat gi Gode claget met rowegen herten dat gine noit 19verbelget met enegen dengen. Hi sprict oec \|\| dat gi darGa naar margenoot+Ga naar voetnoot19 20ombe sult gedencken an din iegenwerdegen tit op dat gi 21altoes wislike in der minnen ende in den dinste ende in 22den loue ons Heren besceidelike ende ordelike blift. Gi 23sult oec an dat tu comende leuen gedencken ende vor sienGa naar voetnoot23 24ende vor warnen, wat v tue compt, dat gi dat met Gode 25dogentlike dragt, ende sult v herte also vfenen ende stercken 26dat v engeen denc van Gode en moge gesceiden, wat 27so Got ouer v henge.Ga naar voetnoot27
[pagina 227]
1Salomon reet oec dat der mensche sin herte hude, endeGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1, 2, 7, 21, 22 2sprict: ‘Mensche, du salt huden din herte in al dinen leueneGa naar voetnoot2 3vlitelike, want dar ane ligt al din geestelic leuen.’ So sprict 4S. Bern.: ‘Alle din geestelic leuen en es anders nit mer 5daste allen tid din herte vlitelike huts, want dar ane ligtGa naar voetnoot5 6al din geestelic leuen.’ S. Augustin sprict: ‘Nit en es datGa naar voetnoot6 7din mensche so wale vuge ten himelscen dengen so datGa naar voetnoot7 8hi den vttersten den\|\|gen onheimelic es ende sin sinne der-Ga naar margenoot+ 9vore beslute ende dar af trecket.’ Want die vtterste dencGa naar voetnoot9 10en mag mi nit wale vfen mettin innegen, nog die jnnegenGa naar voetnoot10 11mettin vttersten. Ende dar ombe sprict hi: ‘Ic rade dat wi 12die vtterste denc laten ende sluten onse sinne ende ons 13van binnen trecken dat wi die geestelike dinc binnenGa naar voetnoot13 14gripen.’ S. Bern. sprict: ‘Ay sile, hutdi ende vlie ane 15eene einode, op dat hi di allene vinde din du tenen liueGa naar voetnoot15 16hefs vercoren vore al der werelde, ende oec dar ombe datGa naar voetnoot16 17tin vttersten sinnen nit in en vlite datti van Gode verdriue. 18Want Ihesus, din brudegom, es so scemelch dat hi nit danGa naar voetnoot18 19dogentlike ende heimelike die sile en wilt minnen.’ DitsGa naar voetnoot19 20der himel dar wi getrect sulen werden. Nu sprict S. Bern.: 21‘Der mensche sal ten minsten tenen male dis dachs in 22desen himel getrect werden.’ Dats der himel dat der mensche 23sine sile ende sin innecheit sal besien \|\| wise met dogedenGa naar margenoot+Ga naar voetnoot23 24sin bewart. 25Der ander himel dats der iegenwerdge himel, din wiGa naar voetnoot25 26sien ende kinnen an sinre herscapheit, an der sunnen endeGa naar voetnoot26 27an den mane ende an den sterren. Jn desen himel sulwi 28oec getrect werden also dat wi dencken an din Got di 29iegenwerdeg es in sinre gewaut, ende an sin eersam inge-Ga naar voetnoot29 30sinne, dat tehant vroude met heme ende van heme heft.Ga naar voetnoot30
[pagina 228]
1Jn desen himel sulewi onse gedechten decke sinden, darGa naar margenoot+ 2umbe dat onse begerde te meer gecreit werde ende dat wireGa naar voetnoot2 3te vliteliker na weruen dat wi tir geselscap comen. Van 4dir geselscap sprict S. Augustin: ‘Ay, dat heilege endeGa naar voetnoot4 Ga naar voetnoot4 5selege ende dat ondodelike volc louen v, sute Got, die nitGa naar voetnoot5 6en bedoruen datse die Screft lesen op datse v werden erken-Ga naar voetnoot6 7nende, alse wi arme lide můten suken ende lesen in der 8Screft op dat wi v en deel werden erkennende. Ay,’ sprict 9hi, ‘dis en bedoruense nit, want \|\| gi siet hen allen titGa naar margenoot+ 10open, ende si bekennen v ende lesen in v, dat leuende 11buc. Ay,’ sprict hi, ‘dats dat leuen ende dat gotlike bucGa naar voetnoot11 12dat hen nemmer besloten en wert. Ay, wie seleg ende wie 13vrolike v lof es in haren monde dar hen nit en eert engen-Ga naar voetnoot13 14rehande beswernisse sin sulen v louen ewelike sonder ende! 15Ay,’ sprict hi, ‘wi ellendege menschen die nog in desen 16ellendegen dal derre ellendeger werelt sin verdroncken,Ga naar voetnoot16 17owi, wi verre wi gesundert sin van dir vrouden! want win 18mogen v nit gelouen sonder beswerde nog gedinen sonderGa naar voetnoot18 19verdrit! Ay,’ sprict hi, ‘liue Got, wanneer sulwi comen 20tin heersamen ingesinne, dat wi v louen mogen sonderGa naar voetnoot20 21arbeit ende verdrit, mettin di v nů sien van oegen toegen?’ 22Jn desen himel sulwi getrect werden also dat wi gedencken 23an dis himelrikes ingesinne. Also sprict S. Augustin: ‘Wi 24sulen dog gedencken meest an din minliken Got, die \|\| altoesGa naar margenoot+ 25iegenwerdeg es, van dis anschine alle vroude ende alle 26sutecheit vlit: in dien sal die sile gedencken, wi scone, wiGa naar voetnoot26 27minlike ende wi gut di es dar al gut ute vliet.’ Alse danGa naar voetnoot27 28die sile ane Gode als vele schonheide, sutecheide ende 29guden vint, so wert sine minnende. Want die sile heft dat 30van naturen datse gude denc minnen mut. So es Got danGa naar voetnoot30 31dat betste gut, dat ouerste gut ende es sins selfs gut, endeGa naar voetnoot31 Ga naar voetnoot31
[pagina 229]
1en es anders nit dan gut. Ende daer ombe muten die sileGa naar margenoot+ 2minnen van hare naturen datse gude denc mint. EndeGa naar voetnoot2 3onder enen igeliken guden mintse dat be[e]tste. Sint danGa naar voetnoot3 4Got dat betste gut es, so mut sine minnen vor allen dengen. 5Nv sprict S. Bern. dat die volkomene sile drirehande 6minne te Gode hebben sal. Derste minne heit amor. Dats 7also dat ic enen groten wille hebbe Gode te minne endeGa naar voetnoot7 8die wille rechte geloit van minnen, dat ic Gode also sereGa naar voetnoot8 9minne met enen groten \|\| wille.Ga naar margenoot+ 10Dander minne heit dilectio adherens, dat sprict eneGa naar voetnoot10 Ga naar voetnoot10 11hastende minne. Die minne es groter dan die irste, want 12tin irsten hebbic enen bernenden ende enen groten wille 13Gode te minne; darna hastic mine sile ende minen willeGa naar voetnoot13 14ane Gode, also dat tuschen mi ende heme ene vaste hegt-Ga naar voetnoot14 15tinge es also dat mi nit van heme gesceden en mach; ende 16din groten wille din ic ten irsten hadde ter minnen, din 17hebbic ane Gode gehecht also dat ic ewelike met hemeGa naar voetnoot17 Ga naar voetnoot17 18bliuen wille. 19Die derde minne heit caritas; dats die ouerste. Die 20minne es also dat ic gelust hebbe na Gode, dat mi sute 21es na heme te denckene, van heme te sprekene ende vanGa naar voetnoot21 22heme te horne, ende ane engenen dengen genugde en hebbeGa naar voetnoot22 23dan allene ane heme, ende ic engeen dinc en minne dan dor 24heme; ende alse uele als ic Gode geminnen mag ende vinden 25mag ende bekinnen mag, alse vele salic een \|\| jgelic dincGa naar margenoot+ 26minnen in Gode. Ende alsic Gode also minne, so heit die 27minne caritas. Dan hebbic volkomene minne ende minne 28Gode altemale alsic alle dinc dor heme minne, alse di minne 29an Gode begint ende ane heme ent. Min ic oec eneg dinc 30dor sins selfs gutheit dat ic ane heme versta, ende ic dbe-Ga naar voetnoot30 31ginsel nit ute Gode en[de] neme, dan al gut comen es,Ga naar voetnoot31
[pagina 230]
1son minne ic Gode nit allene. Jc sal Gode ongedeelt minnenGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1 2also dat ic alle dinc minne dor heme ende ic ane 3engenen dingen genugde en suke nog en neme dan enech-4like ane Gode. So minnic Gode allene ende ongedeelt.Ga naar voetnoot4 5Nu sprict S. Bern.: ‘Alse die sile aldus Gode mint, so 6wert Got ende die sile een geest.’ Dats also dat min wille 7in Gode geuuget wert, so dat ic nit en wille mer dat sin 8wille es. Ende in din gehelen wille ende in din reinen herte 9geuuget sich Got also sutelike ende also alinclike in dirGa naar voetnoot9 Ga naar voetnoot9 10silen dat \|\| dir silen begerde met heme eruollet wert. DanGa naar margenoot+Ga naar voetnoot10 11mag dog nit in desen liue geschien. Jn der silen es eneGa naar voetnoot11 12doget die heit begerde; di begerde en mag nit eruolt wer-13den dan met Gode in himelrike: dar geft sig Got geheelGa naar voetnoot13 14ende ongedeelt in die sile, want die sile es also edel dasse 15engen dinc eruollen en mag dan dat edelre es dan si. 16Also sprict S. Gregorius: ‘Die sile es van der Gotheit 17geuloten ende dar ombe en magse nit eruolt werden danGa naar voetnoot17 18met gotliker naturen, ende wat menre es dan Got, dan 19mag die sile nit eruollen.’ Ende dar ombe sal Got der 20silen begerde eruůllen met heme seluer in himelrike. Dar 21sal sig onse Here eenre igeliker silen geuen geheel ende 22ongedeelt ende dar heft sins ene igelike als uele allene alse 23og sins niman mer en hedde. Ende geft heme dog altemale 24enre igeliker silen; want Got es alse eueldeg ende alse 25geheel \|\| dat hi nit gedeelt en mag werden.Ga naar margenoot+ 26Een heilege sprict dat sig Got in himelrike te enre jge-27liker silen sonderlike ende als heimelike ende alse gutlike 28vuge alse of hi engene andere en kende ende nit mer lifsGa naar voetnoot28 29en hedde, ende sprict oec dat hi sich in die gemeinde also 30gemeinlike gewugt also och hi sonderlike nimanne en kende.Ga naar voetnoot30 31Dar ane suldi verstaen dat sig Got geheel ende ongedeelt 32geft enre jgeliker silen in himelrike; aldus wert Got ende
[pagina 231]
1di sile een geest. Minwi nů Gode also dat ons nit genuglikeGa naar margenoot+ 2nog vrolike en es dan Got allene ende dat wi alle dinc 3minnen dor Gode, so wert die sile ende Got en geest naGa naar voetnoot3 4desen leuene, ende in desen liue alse vele alse mugelic es 5Gots tontfane in desen dotlike leuene, nit allene Gode met 6sinre genaden mer oec met sinen heilegen lighame. 7Der derde himel dar wi in getrect sulen werden, di heit 8jntellectualis, dats een verstende\|\|nisse. Dat merct alsoGa naar margenoot+ 9dat der mensce sin senne ende sine besceidenheit sal trec-Ga naar voetnoot9, 26 10ken in Gode ende sal verstaen wat Got sie. Nu vraget 11S. Bern. wat Got sie, ende sprict also: ‘Ay, wi segt mi wat 12Got sie?’ Nu antwert hi heme seluer ende sprict: ‘Hi es 13die lencde ende die breide, di hogde ende die dipde. Dese 14vir dinc sin ane Gode. His die lencde an der ewelecheit,Ga naar voetnoot14 15want ane sine ewelicheit en es eweder begin nog ende, 16ende dar ombe heit hine die lencde. His die breide an derGa naar voetnoot16 17minnen, want hi heft sig metter minnen gebreit in himel-18rike ende in ertrike. His oec die hogde ane der gewaůt,Ga naar voetnoot18 19want sine gewaůt es onbegriplic eneger creaturen. His oec 20die dipde an sire wisheit, want sin wisheit es sonder gront 21ende dir en can niman ten ende comen.’ Dese vir dincGa naar voetnoot21 22sprict hi dat Got sie. 23Nu sprict hi vort ende seit: ‘Ay, wi sulwi dengenen 24begripen die al die werelt eruůlt ende \|\| din al die wereltGa naar margenoot+ 25nit begripen en mag? Ay wi arme menscen, wi ellendegeGa naar voetnoot25 26menscen, wi mogewi din begripen? Ay,’ sprict hi, ‘ic 27hadde mi dis regte getrost dat icken nimmer en mogte 28begripen, mer dat mi een wort troest dat sprict der grote 29predikere S. Paulus: dat geuet mi enen trost, anders en 30dorstic nimmer gedencken dat ickene begripen mogte.’ 31Wat sprict nů S. Paulus? - ‘Gi sult Gode vaen metterGa naar voetnoot31 32heilegheit,’ dats also gesproken: ‘Gi sult Gode vaen metter 33heileger vrochten ende metter heileger minnen’; dat sin 34der silen arme darse Gode mede vaen sal, ende dar binnenGa naar voetnoot34
[pagina 232]
1sal sine vaste hauden. War af sal nů die heilege vrochteGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1 2an ons meren degelics? - ‘Ay mensce,’ sprict hi, ‘wat esGa naar voetnoot2 3meer te vrogtene dan die gewaut allene die niman en mag 4wederstaen ende dir alle dinc open sin ende dar heme 5niman vore ontsculdegen en mag nog en sal?’ Sprict dan 6S. Bern. dat Gode alle dinc open sin ende dat wi \|\| nit soGa naar margenoot+ 7clene en mogen dun met gedechten, met worden nog met 8werken, hen sie al openbare vor Gode? - ‘Jaet, hets aletGa naar voetnoot8 9openbare,’ sprict S. Paulus, ‘vor Gots oegen, al dat wi 10noit gedaden. Win mogen nit so heimelike gepensen nog 11gespreken hen si heme al openbare vor sin oegen.’ Es dat 12waer, entruwen, so es hi wale te vrogtene: en gewaut dir 13alle dinc openbar sin, die sal mi met regte vrogten. EndeGa naar voetnoot13 14hir af sal die heilege vrogte degelics ane ons meren. 15Nu hebwi enen arm dar wi Gode mede vaen sulen. Der 16ander arm es die heilege minne[n]; wat sal die an onsGa naar voetnoot16 17meren? Bern., dat lere ons wiese degelics ane ons wassenGa naar voetnoot17 18sule! Jc secge di: wat es beter te minne dan dergene diGa naar voetnoot18 19gemint es ende di mint ende van din du gemint best? 20Dats der grote Got, der gude Got: din sulwi sutelike ende 21stedelike minnen, so hebwi twe arme dar wi Gode mede 22sulen \|\| vaen. Ende als wi aldus Gode begripen cregtelike,Ga naar margenoot+ 23so sulwine vaste hauden, dat hi ons nit en ontflie, ende 24sulen ons vlitegen der heileger vrogten ende der heileger 25minnen. Want alse wi die arme verlisen, son mogewi 26Gode nit behauden. Vlite di, liue mensce, daste Gode vorGa naar voetnoot26, 28, 30 Ga naar voetnoot26 27allen dengen lif hebs; so lefste allen tit in dogeden. Wan-28neer oec die menscen die dogede nit en vfen[t], so verder-Ga naar voetnoot28 29uense scire. Der loen wert oec gemeten na der minnen, 30ende hedde een mensche alle dogede sonder minne, hin 31ontfinger nimmer lon af. Ende dar ombe sulwi ons met 32cragte hauden ane die minne; so wert al onse arbeit een 33lon. Want dar minnen gebrect, dar sal lons gebreken. 34Nu geue ons Got dese heilege minne ende dese heilegeGa naar voetnoot34 35vrogte also te hebbene ende te haudene dat sin ere ende 36onse orber si. Amen.	margenoot+ f. 22b. voetnoot16 2 Kor. 12, 2. voetnoot17 du. Daarna ratuur van n. voetnoot18 nagt. Daarna is een e uitgeschrapt. margenoot+ f. 22b. voetnoot5 sulen. s uit een begonnen w. voetnoot8, 15, 19, 25 (S.-G. enkv.), 26, M̄. margenoot+ f. 22c. voetnoot12 vlgg. Ps. 77, 6. voetnoot12 tibi. hs.: tⁱ. voetnoot17 werelt. hs.: w'lt. voetnoot18 ramegē. S.-G. 19d: ramigen. - onbilic. D.i.: onbillic. S.-G.: unmugeliche. Dit mhd. woord is in de Serm. zoo vaak met onbillike (onbillic) vertaald, dat de beteekenis ‘onmogelijk’ voor 't laatste vaststaat. Dat die beteekenis niet zoo oud is als ‘onrechtmatig, onbillijk’, is waarschijnlijk. ‘Onredelijk, onnatuurlijk’ komt, vermeen ik, beide beteekenissen 't meest nabij en vormt den schakel. Zie Verdam op billijcs en H. 73b. voetnoot19 wriue. w uit v (cop.). - romegē. S.-G.: ramigin. voetnoot20 onbillike. S.-G. 19dvlg.: unmu\|\|geliche. voetnoot22 vlg. Ps. 18, 27. voetnoot22 eris. hs.: e. voetnoot23 wertste. De laatste e op ratuur (van u? cop.) - mettin v'kerde. S.-G. 20a: Mit dem verkertin. voetnoot25 verderft. De tweede er op ratuur. margenoot+ f.22d. voetnoot28 dine. Gewone spelling voor: dine (quae eum). voetnoot30 ersceit. S G.: erzitorot. margenoot+ f. 22d. voetnoot3 betu\|gic v. S.-G.: bewǣre ich. voetnoot5 Jez. 66, 1. voetnoot6 vlg. Spr. 14, 33. voetnoot9 M̄. voetnoot10 vtt'ste. D, i.: uiterlijke, exteriores, tegenover innege, innerlijke, interiores. S.-G. 20b: uzzenre (l.: uzzerne, zooals een paar regels verder staat). Zie blz 203, r. 26, noot. 11, 26. aug'. voetnoot11 vlg. heme selu' sich selu'. sich selu' is ten onrechte in 't hs. doorgehaald. S.-G.: im selbin sich selbin. margenoot+ f. 23a. voetnoot15 vlg. gelimpt - also limpt enz. S.-G.: gelimit wirt. alsman mit lime zwai dinc zesamint limet. also limit enz. Of in onzen tekst dat uit dar of dar uit dat staat, is niet duidelijk. De Duitsche tekst heeft mij dat doen verkiezen. voetnoot18 begriplicheit. S.-G.: enpfindun[dun]ge. voetnoot19 nemptse. Uit: nempt si (cop). S.-G.: minnet sie. De vertaler zal nimet sie hebben gelezen. voetnoot20 errige. S.-G.: ierretuome. voetnoot21 alse. e uit i (cop.). - datse. Uit: dat si (cop.). - dar se. e uit i (cop.) - gelimpt hs.: gelift. S.-G.: gelîmit. voetnoot23 sinlike. S.-G.: gesihtic. voetnoot24 gelimpt. S.-G.: gelimit. voetnoot25 (bis). datse. Uit: dat si (cop.). - di se. e uit i (cop.). voetnoot26 in vlote. S.-G.: inefluzze. invloot (ouder: invlote, uit* *influti = mhd. învluz) is in 't Mndl. 't gewone woord voor lat influentia. Daarnaast komt voor: invloed, genit. invloedes (bij* Verdam één zeker voorbeeld: d. pl. invloeden in Hs. Serm. G. 294a) = ndl. invloed. 't Adj. invloedich (Verdam) moet men entleden in in en vloedich; vgl. in de Serm. oueruludeg enz. (superfluus, tegenover ouervloet. M. i. zijn bij 't verdringen van invloot door invloed de woorden vloeien, vloed, invloedig enz. in 't spel geweest, immers 1^o. ontbreekt ‘invloed’ in de verwante dialekten en 2^o. kan het oorspronkelijk nooit ‘influentia’ hebben beteekend, daar ‘vloed’, mhd. vluot, got. flodus geen abstract begrip maar een ding aanduidt. margenoot+ f. 23a. voetnoot1 erincheit. S.-G. 20c: ierretuom. voetnoot1, 3 datse. Uit: dat si (cop.). voetnoot1 limpt. S.-G.: gelimit. - vtterstheit. S.-G.: uppekait. margenoot+ f. 23b. voetnoot5 M̄. voetnoot6 din. Daarna ratuur (van e?). - gehelecheit. S.-G.: genzi. voetnoot8 tu. Uit d is t geworden door de k (c) waarop 't voorgaande woord uitgaat. voetnoot9 tu nempts. Verkeerde vertaling van S.-G. 20c: vür nemeste (uitmunt). Evenzoo af nēpts r. 10 van S.-G. swachest (te kort schiet). voetnoot11 ses. hs.: VI. voetnoot13 hit. S.-G.: haizit. - Mensche. hs.: M̄. voetnoot15 en̄. Versta: ten tweede. voetnoot16 en̄. Versta: ten derde. voetnoot17 gi op rat. (cop.). margenoot+ f. 23c. voetnoot19 v'belget - dengen. S.-G.: irzurndoste mit dehainem dinge. voetnoot23 vlg. vor sien ende vor warnen. Er stond eerst: wernen, maar onder de eerste e werd een punt en erboven een a geschreven (cop.). Vervolgens werd e uitgeschrapt. S.-G. 20d: dich vür sehin und uv̈r warnen. voetnoot27 ouer v henge. S.-G.: übir dich uirhengit. margenoot+ f. 23c. voetnoot1, 2, 7, 21, 22 M̄. voetnoot2 vlg. Spreuken 4, 23. voetnoot5 daste. e uit een andere letter (u? cop.). voetnoot6 al. 1 uit n (cop.). - aug'. voetnoot7 vuge. v uit w (cop.). margenoot+ f. 23d. voetnoot9 dar af trecket. S.-G.: sich ir enziehe. Hoewel trecket in modus van 't Hd. afwijkt en inkonsekwent is tegenover beslute, verander ik het niet, om es in r. 8. voetnoot10 vfen. S.-G.: gehaben. - īnegen. ī op ratuur van in (cop.). voetnoot13 van binē. Er stond eerst: bimē; de laatste haal der m is echter uitgekrast en de n-streep boven de i toen blijkbaar vergeten. S.-G.: înwendic. voetnoot15 eene einode. S.-G. 21a: die aini. voetnoot16 hefs. s op rat. (cop.). voetnoot18 scemelch. S.-G.: schemelich. voetnoot19 dogentlike. S.-G.: touginliche. margenoot+ f. 24a. voetnoot23 sin innecheit S.-G.: sin inren sinne. - wi se. e uit i (cop.). voetnoot25 Der ander enz. Zie blz. 225, r. 2. - iegenwerdge. S.-G.: gesihtic. voetnoot26 herscapheit. S.-G.: herschefte. voetnoot29 gewaut. S.-G.: maiestat. voetnoot30 met heme - heme. S.-G.: an im unde in im. margenoot+ f. 24a. voetnoot2 gecreit. hs.: gecirt. S.-G.: geraizit. Vgl. gecreit 194a. Misschien stond er in 't origineel van H.: gecrit (vgl. gedilt en dgl.) en begreep de afschrijver dat niet. voetnoot4 geselscap. De tweede* s bovenaan bijgeschreven (cop.). voetnoot4 23. aug'. voetnoot5 ondodelike. S.-G. 21b: untoetlich. - louen. S.-G. beter: lobit. voetnoot6 datse. Uit: dat si (cop.). - op dat se. e uit i (cop.). Dergelijk: bedoruen se r. 9. margenoot+ f. 24b. voetnoot11 dats. s op ratuur van es (cop.). voetnoot13 eert. S.-G.: ierrit. voetnoot16 w'lt. - v'droncken. S.-G.: besoephte. voetnoot18 mogen v nit. v bovenaan bijgevoegd (cop.). voetnoot20 heersam̄. S.-G.: wⁱnneclichen. Evenzoo S.-G. 21c voor minliken r. 24. margenoot+ f. 24c. voetnoot26 in diē. S.-G.: In den. voetnoot27 minlike. S.-G.: wⁱnnecliche. voetnoot30 datse. Uit: dat si (cop.). voetnoot31 gut (bis). S.-G.: guot. voetnoot31 (3e) gut. S.-G.: gueti. Evenzoo blz 229, 1. margenoot+ f. 24c. voetnoot2 dat se. e uit i (cop.). - Boven gude een n-streep uitgekrast. voetnoot3 mintse. e uit i (cop.). - be\|etste. beetste is geen onmogelijke vorm, maar in de Serm. wordt 't woord nergens zoo gespeld. voetnoot7 ic. D.i.: men. - te M^e. gode, maar met omzettingsteekens (cop.). voetnoot8 geloit. S.-G.: glueiet. margenoot+ f. 24d. voetnoot10 ad h'ens. S-G.: adhesitatis. voetnoot10 vlg. ene hastende M^e. S.-G.: ain anehaftunge. De vertaler schijnt s (f) in plaats van f te hebben gelezen. voetnoot13 hastic. S.-G. 21c vlg.: hefte \|\| ich. Deze fout schijnt een gevolg der vorige te zijn. voetnoot14 vlg. hegt\|tinge. S.-G. 21d: anehaftunge. voetnoot17 gehecht. S.-G.: geheftit voetnoot17 vlg. met heme bliuen. S.-G.: an im haften. voetnoot21 na heme. S.-G.: an in. Zie echter blz. 238, r. 6. voetnoot22 engenē dengen. S.-G.: dehainem dinge. margenoot+ f. 25a. voetnoot30 dor - v'sta. S.-G.: durh sich selbis. odir durh die gueti. die ich dran virstan. voetnoot31 hs.: en̄. margenoot+ f. 25a voetnoot1 (2e) gode. de bovenaan boven rat. van t (cop.). voetnoot4 allene. S.-G.: allen (totum). voetnoot9 geuuget sich. S.-G. 22a: fuegit sich. voetnoot9 vlg. in dir silē. S.-G.: inmine sele. margenoot+ f. 25b. voetnoot10 f. 25b. Rechts boven aan de kolom staat: omnibus malis preualet oratio quia quid quid fide petitur impetratur et sic (?) de aliis (rec.). Rechts van de kolom stonden nog acht regels van dezelfde hand, die nu zijn doorgekrast en uitgevlakt. voetnoot11 dog. D.i.: echter (?). S.-G.: alzugiz (volstrekt). voetnoot13 vlg. geft sig .. in die sile. S.-G.: git .. sich .. indie sele. voetnoot17 mag se. e uit i (cop.). margenoot+ f. 25c. voetnoot28 vuge. Eerst: wuge, maar de eerste haal der w is doorgekrast. S.-G. 22b: fuegit. Vgl. gewugt r. 30 (t uit e; S.-G.: fuegit). voetnoot30 och. ch op rat. (cop.). margenoot+ f. 25c. voetnoot3 Na en rat. (van e?). margenoot+ f. 25d. voetnoot9, 26 M̄. voetnoot14 his. s op ratuur van e (?)s (cop.). voetnoot16 his \| die. s bijgevoegd; vóór die ratuur (van es? cop.). voetnoot18 his, 19. His. s op ratuur (van es? cop.). 18. hs.: gewå\|ut. De o staat rechts boven aan de a, in plaats van boven de u. voetnoot21 en̄. Bijna uitgekrast. S.-G. 22c: wan. margenoot+ f. 26a. voetnoot25 m̄scē. De laatste n-streep bijgevoegd (cop.?) voetnoot31 vlg. Ef. 3, 18. voetnoot34 dar se. e uit i (cop.). margenoot+ f. 26a. voetnoot1 hs.: nů, maar de o is misschien rec. voetnoot2 M̄. S.-G. 22d: mentsche. margenoot+ f. 26b. voetnoot8 vlgg. Hebr. 4, 13. - alet. S.-G.: alliz (omne). voetnoot13 die. ie onduidelijk boven een gaatje (cop.). voetnoot16 Mⁿ. Lees: M^e., d.i.: minne. voetnoot17 wie se. e uit i (cop.). voetnoot18 vlg. di gemīt es. S.-G. 23a: der geminnet hat. margenoot+ f. 26c. voetnoot26, 28, 30 M̄. voetnoot26 daste. e op ratuur (van u? cop.). Dergelijk lefste r. 27. voetnoot28 vfēt. Op ratuur. ēt onduidelijk. voetnoot34 vlg. De zegenwensch ontbreekt in S.-G. VI. S.-G. en Z. 13; A. 46.

Vorige Volgende

Regelnummers proza verbergen
13V. Dits wie S. Paulus getrect wart 14en den derden himel. 15‘Scio hominem in Cristo, et cetera.’ Dese wort 16sprict S. Paulus ende ver\|\|condeget ons een deel der genadenGa naar margenoot+Ga naar voetnoot16 17die heme onse Here tonde du hi bekert wart ende hi opGa naar voetnoot17 18din wege neder vil. Due was hi dri dage ende dri nagtGa naar voetnoot18 19sonder eten ende drincken ende en sag nog en sprac, ende 20wart getrect in din derden himel, dar hi Gode sag gelic 21datten die heilege silen sien di nů te himelrike sin; ende
[pagina 224]
1dar leerde hi al dat hi der Kerstenheit leerde. Ende datGa naar margenoot+ 2hi also getrect wart, dat sprict hi, wedert in din lighame 3ogte in den geeste gescide, dis en weet hi nit: dat weet 4Got wale. 5Hir ane sulwi mercken dat wi oec getrect sulen werdenGa naar voetnoot5 6alse der edel S. Paulus. Wi sulen getrect werden in twe 7maniren: onder ons ende bennen ons. Jn drin maniren 8sulwi onder ons getrect werden. Derste es dat der mensceGa naar voetnoot8, 15, 19, 25 9sal gedencken an sine sonden ende wi decke hi Gode ver-10belget heft, ende sal heme dat leet sin ende salt Gode 11innentlike clagen met ruwegen herten \|\| ende met bitterheide,Ga naar margenoot+ 12alse der Prophete sprict: ‘Recogitabo tibi etc.:Ga naar voetnoot12 Ga naar voetnoot12 13ay Here, alle mine dage, alle mine iaer ende alle minen 14tit wil ic v weder geuen met bitterheide mins herten.’ 15Dander es dat der mensce sal gedencken an die werelt 16ende sal hare ondogt ende hare quatheit merken ende salse 17drumme versmaen ende vlien. Want die werelt es gelicGa naar voetnoot17 18eenen ramegen ketele. Want gelic alse dat onbilic es datGa naar voetnoot18 19een mensce decke gae ende sich wriue ane enen romegenGa naar voetnoot19 20ketel ende nit beulect en werde, also est onbillike dat imanGa naar voetnoot20 21der werelde heimelic es ende onbeulect blift van hare. Der 22Prophete sprict: ‘Cum sancto sanctus eris etc.: mettinGa naar voetnoot22 Ga naar voetnoot22 23heilegen wertste heileg ende mettin verkerde verkert.’ DatsGa naar voetnoot23 24als vele gesproken: ‘Di der werelde ende din quaden 25mensce heimelic es, hi verderft met hen.’Ga naar voetnoot25 26Terde es dat der mensce sal gedencken an die helle, 27op dat hi te meer vrogte ende sich te vliteliker hude vor 28al din dengen dinne dertue mogen brengen. \|\| Job sprict:Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot28 29‘Alse decke als mi gedenct der hellen, so beft mi alle 30mine cragt ende min lighame ersceit van bitterheit derGa naar voetnoot30 31hellen.’
[pagina 225]
1Wi sulen oec bouen ons getrect werden in drin himelen,Ga naar margenoot+ 2gelic dat S. Paulus getrect wart. Der erste himel es onse sile. 3Dat betugic v metter Heileger Screft dat ene jgelikeGa naar voetnoot3 4sile een himel es. Onse Here sprict in din prophete Ysaiase: 5‘Der himel es min stul ende ertrike min vuetscemel.’ DinGa naar voetnoot5 6antwert der coninc Salomon ende sprict: ‘Die rechte sileGa naar voetnoot6 7es een stul der wisheide.’ Dar mide es betuget dat die sile 8een himel es. Jn desen himel sal onse sile getrect werden 9also dat wi ons seluer trecken, dats also dat der mensceGa naar voetnoot9 10alle sine vtterste sinne in sich seluer trecke ende sal sichGa naar voetnoot10 11binnen besien. Also sprict S. Augustin: ‘Die heme seluerGa naar voetnoot11 12sich seluer nit en nimpt ende die vtterste sinne nit en trecht 13in sich, di en mag nit in sich seluer getrect werden.’ 14Want also grot es \|\| die minne die die sile heft tin liflikenGa naar margenoot+ 15dingen datsire rechte tue gelimpt wert: gelic dat mi tweGa naar voetnoot15 16denc tesamen limpt, also limpt die minne di sile mettin 17lifliken dingen. Want wat tin oegen ende tin oren ende 18tal din vttersten scnnen in vlit in der begriplicheit derGa naar voetnoot18 19silen, dat nemptse, ende dar ombe bedorfwi wale dat wiGa naar voetnoot19 20onse sinne in trecken. Want si brengen die sile en erringe,Ga naar voetnoot20 21alse weent datse dat denc sie darse tue gelimpt es. DatGa naar voetnoot21 22gescit ouermits din vttersten sennen dat in der silen vliten 23houertge denc die sinlike sin ende lustelike ende begerlicGa naar voetnoot23 24ende vrolic; daer tue wert die sile so sere gelimpt metterGa naar voetnoot24 25minnen datse weent datse die creature sie dise mint, vanGa naar voetnoot25 26din invlote der sinne. Also sprict S. Augustin: ‘Dats derGa naar voetnoot26
[pagina 226]
1silen erincheit datse hare also limpt ter vtterstheit dat siseGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1 Ga naar voetnoot1, 3 Ga naar voetnoot1 2vor hare seluer nimt, ende dar mede crencse hare \|\| seluerGa naar margenoot+ 3datse onstedege ende teganclike denc meer mint dan hare 4seluer, want hare nature es eweg.’ 5S. Bern. sprict: ‘Ay gude mensche, du salt vlitelikeGa naar voetnoot5 6huden din gehelecheit ende dine conscientie lutter endeGa naar voetnoot6 7claer, ende salt decke spreken in di seluer wie na ogte 8wie verre du Gode sis, wie gelic tu Gode sis an dogedenGa naar voetnoot8 9ende wi ongelic an ondogeden, wie daste tu nempts anGa naar voetnoot9 10innecheit ende wiste af nempts an volcomenheit.’ Also 11reet S. Bern. dat gi v seluen besiet an desen ses dengen dieGa naar voetnoot11 12v getelt sin. 13Een wis man, hit Seneca, di sprict: ‘Mensche, du saltGa naar voetnoot13 14al din leuen in drin deilen: du salt ten ersten dencken an 15dat leuen dat leden es, ende an din iegenwerdegen tit,Ga naar voetnoot15 16ende ane dat comen sal; dat sin dri deel,’ Nu sprict hiGa naar voetnoot16 17dat gi dar umbe sult gedencken an dat leuen dat ledenGa naar voetnoot17 18es, op dat gi Gode claget met rowegen herten dat gine noit 19verbelget met enegen dengen. Hi sprict oec \|\| dat gi darGa naar margenoot+Ga naar voetnoot19 20ombe sult gedencken an din iegenwerdegen tit op dat gi 21altoes wislike in der minnen ende in den dinste ende in 22den loue ons Heren besceidelike ende ordelike blift. Gi 23sult oec an dat tu comende leuen gedencken ende vor sienGa naar voetnoot23 24ende vor warnen, wat v tue compt, dat gi dat met Gode 25dogentlike dragt, ende sult v herte also vfenen ende stercken 26dat v engeen denc van Gode en moge gesceiden, wat 27so Got ouer v henge.Ga naar voetnoot27
[pagina 227]
1Salomon reet oec dat der mensche sin herte hude, endeGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1, 2, 7, 21, 22 2sprict: ‘Mensche, du salt huden din herte in al dinen leueneGa naar voetnoot2 3vlitelike, want dar ane ligt al din geestelic leuen.’ So sprict 4S. Bern.: ‘Alle din geestelic leuen en es anders nit mer 5daste allen tid din herte vlitelike huts, want dar ane ligtGa naar voetnoot5 6al din geestelic leuen.’ S. Augustin sprict: ‘Nit en es datGa naar voetnoot6 7din mensche so wale vuge ten himelscen dengen so datGa naar voetnoot7 8hi den vttersten den\|\|gen onheimelic es ende sin sinne der-Ga naar margenoot+ 9vore beslute ende dar af trecket.’ Want die vtterste dencGa naar voetnoot9 10en mag mi nit wale vfen mettin innegen, nog die jnnegenGa naar voetnoot10 11mettin vttersten. Ende dar ombe sprict hi: ‘Ic rade dat wi 12die vtterste denc laten ende sluten onse sinne ende ons 13van binnen trecken dat wi die geestelike dinc binnenGa naar voetnoot13 14gripen.’ S. Bern. sprict: ‘Ay sile, hutdi ende vlie ane 15eene einode, op dat hi di allene vinde din du tenen liueGa naar voetnoot15 16hefs vercoren vore al der werelde, ende oec dar ombe datGa naar voetnoot16 17tin vttersten sinnen nit in en vlite datti van Gode verdriue. 18Want Ihesus, din brudegom, es so scemelch dat hi nit danGa naar voetnoot18 19dogentlike ende heimelike die sile en wilt minnen.’ DitsGa naar voetnoot19 20der himel dar wi getrect sulen werden. Nu sprict S. Bern.: 21‘Der mensche sal ten minsten tenen male dis dachs in 22desen himel getrect werden.’ Dats der himel dat der mensche 23sine sile ende sin innecheit sal besien \|\| wise met dogedenGa naar margenoot+Ga naar voetnoot23 24sin bewart. 25Der ander himel dats der iegenwerdge himel, din wiGa naar voetnoot25 26sien ende kinnen an sinre herscapheit, an der sunnen endeGa naar voetnoot26 27an den mane ende an den sterren. Jn desen himel sulwi 28oec getrect werden also dat wi dencken an din Got di 29iegenwerdeg es in sinre gewaut, ende an sin eersam inge-Ga naar voetnoot29 30sinne, dat tehant vroude met heme ende van heme heft.Ga naar voetnoot30
[pagina 228]
1Jn desen himel sulewi onse gedechten decke sinden, darGa naar margenoot+ 2umbe dat onse begerde te meer gecreit werde ende dat wireGa naar voetnoot2 3te vliteliker na weruen dat wi tir geselscap comen. Van 4dir geselscap sprict S. Augustin: ‘Ay, dat heilege endeGa naar voetnoot4 Ga naar voetnoot4 5selege ende dat ondodelike volc louen v, sute Got, die nitGa naar voetnoot5 6en bedoruen datse die Screft lesen op datse v werden erken-Ga naar voetnoot6 7nende, alse wi arme lide můten suken ende lesen in der 8Screft op dat wi v en deel werden erkennende. Ay,’ sprict 9hi, ‘dis en bedoruense nit, want \|\| gi siet hen allen titGa naar margenoot+ 10open, ende si bekennen v ende lesen in v, dat leuende 11buc. Ay,’ sprict hi, ‘dats dat leuen ende dat gotlike bucGa naar voetnoot11 12dat hen nemmer besloten en wert. Ay, wie seleg ende wie 13vrolike v lof es in haren monde dar hen nit en eert engen-Ga naar voetnoot13 14rehande beswernisse sin sulen v louen ewelike sonder ende! 15Ay,’ sprict hi, ‘wi ellendege menschen die nog in desen 16ellendegen dal derre ellendeger werelt sin verdroncken,Ga naar voetnoot16 17owi, wi verre wi gesundert sin van dir vrouden! want win 18mogen v nit gelouen sonder beswerde nog gedinen sonderGa naar voetnoot18 19verdrit! Ay,’ sprict hi, ‘liue Got, wanneer sulwi comen 20tin heersamen ingesinne, dat wi v louen mogen sonderGa naar voetnoot20 21arbeit ende verdrit, mettin di v nů sien van oegen toegen?’ 22Jn desen himel sulwi getrect werden also dat wi gedencken 23an dis himelrikes ingesinne. Also sprict S. Augustin: ‘Wi 24sulen dog gedencken meest an din minliken Got, die \|\| altoesGa naar margenoot+ 25iegenwerdeg es, van dis anschine alle vroude ende alle 26sutecheit vlit: in dien sal die sile gedencken, wi scone, wiGa naar voetnoot26 27minlike ende wi gut di es dar al gut ute vliet.’ Alse danGa naar voetnoot27 28die sile ane Gode als vele schonheide, sutecheide ende 29guden vint, so wert sine minnende. Want die sile heft dat 30van naturen datse gude denc minnen mut. So es Got danGa naar voetnoot30 31dat betste gut, dat ouerste gut ende es sins selfs gut, endeGa naar voetnoot31 Ga naar voetnoot31
[pagina 229]
1en es anders nit dan gut. Ende daer ombe muten die sileGa naar margenoot+ 2minnen van hare naturen datse gude denc mint. EndeGa naar voetnoot2 3onder enen igeliken guden mintse dat be[e]tste. Sint danGa naar voetnoot3 4Got dat betste gut es, so mut sine minnen vor allen dengen. 5Nv sprict S. Bern. dat die volkomene sile drirehande 6minne te Gode hebben sal. Derste minne heit amor. Dats 7also dat ic enen groten wille hebbe Gode te minne endeGa naar voetnoot7 8die wille rechte geloit van minnen, dat ic Gode also sereGa naar voetnoot8 9minne met enen groten \|\| wille.Ga naar margenoot+ 10Dander minne heit dilectio adherens, dat sprict eneGa naar voetnoot10 Ga naar voetnoot10 11hastende minne. Die minne es groter dan die irste, want 12tin irsten hebbic enen bernenden ende enen groten wille 13Gode te minne; darna hastic mine sile ende minen willeGa naar voetnoot13 14ane Gode, also dat tuschen mi ende heme ene vaste hegt-Ga naar voetnoot14 15tinge es also dat mi nit van heme gesceden en mach; ende 16din groten wille din ic ten irsten hadde ter minnen, din 17hebbic ane Gode gehecht also dat ic ewelike met hemeGa naar voetnoot17 Ga naar voetnoot17 18bliuen wille. 19Die derde minne heit caritas; dats die ouerste. Die 20minne es also dat ic gelust hebbe na Gode, dat mi sute 21es na heme te denckene, van heme te sprekene ende vanGa naar voetnoot21 22heme te horne, ende ane engenen dengen genugde en hebbeGa naar voetnoot22 23dan allene ane heme, ende ic engeen dinc en minne dan dor 24heme; ende alse uele als ic Gode geminnen mag ende vinden 25mag ende bekinnen mag, alse vele salic een \|\| jgelic dincGa naar margenoot+ 26minnen in Gode. Ende alsic Gode also minne, so heit die 27minne caritas. Dan hebbic volkomene minne ende minne 28Gode altemale alsic alle dinc dor heme minne, alse di minne 29an Gode begint ende ane heme ent. Min ic oec eneg dinc 30dor sins selfs gutheit dat ic ane heme versta, ende ic dbe-Ga naar voetnoot30 31ginsel nit ute Gode en[de] neme, dan al gut comen es,Ga naar voetnoot31
[pagina 230]
1son minne ic Gode nit allene. Jc sal Gode ongedeelt minnenGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1 2also dat ic alle dinc minne dor heme ende ic ane 3engenen dingen genugde en suke nog en neme dan enech-4like ane Gode. So minnic Gode allene ende ongedeelt.Ga naar voetnoot4 5Nu sprict S. Bern.: ‘Alse die sile aldus Gode mint, so 6wert Got ende die sile een geest.’ Dats also dat min wille 7in Gode geuuget wert, so dat ic nit en wille mer dat sin 8wille es. Ende in din gehelen wille ende in din reinen herte 9geuuget sich Got also sutelike ende also alinclike in dirGa naar voetnoot9 Ga naar voetnoot9 10silen dat \|\| dir silen begerde met heme eruollet wert. DanGa naar margenoot+Ga naar voetnoot10 11mag dog nit in desen liue geschien. Jn der silen es eneGa naar voetnoot11 12doget die heit begerde; di begerde en mag nit eruolt wer-13den dan met Gode in himelrike: dar geft sig Got geheelGa naar voetnoot13 14ende ongedeelt in die sile, want die sile es also edel dasse 15engen dinc eruollen en mag dan dat edelre es dan si. 16Also sprict S. Gregorius: ‘Die sile es van der Gotheit 17geuloten ende dar ombe en magse nit eruolt werden danGa naar voetnoot17 18met gotliker naturen, ende wat menre es dan Got, dan 19mag die sile nit eruollen.’ Ende dar ombe sal Got der 20silen begerde eruůllen met heme seluer in himelrike. Dar 21sal sig onse Here eenre igeliker silen geuen geheel ende 22ongedeelt ende dar heft sins ene igelike als uele allene alse 23og sins niman mer en hedde. Ende geft heme dog altemale 24enre igeliker silen; want Got es alse eueldeg ende alse 25geheel \|\| dat hi nit gedeelt en mag werden.Ga naar margenoot+ 26Een heilege sprict dat sig Got in himelrike te enre jge-27liker silen sonderlike ende als heimelike ende alse gutlike 28vuge alse of hi engene andere en kende ende nit mer lifsGa naar voetnoot28 29en hedde, ende sprict oec dat hi sich in die gemeinde also 30gemeinlike gewugt also och hi sonderlike nimanne en kende.Ga naar voetnoot30 31Dar ane suldi verstaen dat sig Got geheel ende ongedeelt 32geft enre jgeliker silen in himelrike; aldus wert Got ende
[pagina 231]
1di sile een geest. Minwi nů Gode also dat ons nit genuglikeGa naar margenoot+ 2nog vrolike en es dan Got allene ende dat wi alle dinc 3minnen dor Gode, so wert die sile ende Got en geest naGa naar voetnoot3 4desen leuene, ende in desen liue alse vele alse mugelic es 5Gots tontfane in desen dotlike leuene, nit allene Gode met 6sinre genaden mer oec met sinen heilegen lighame. 7Der derde himel dar wi in getrect sulen werden, di heit 8jntellectualis, dats een verstende\|\|nisse. Dat merct alsoGa naar margenoot+ 9dat der mensce sin senne ende sine besceidenheit sal trec-Ga naar voetnoot9, 26 10ken in Gode ende sal verstaen wat Got sie. Nu vraget 11S. Bern. wat Got sie, ende sprict also: ‘Ay, wi segt mi wat 12Got sie?’ Nu antwert hi heme seluer ende sprict: ‘Hi es 13die lencde ende die breide, di hogde ende die dipde. Dese 14vir dinc sin ane Gode. His die lencde an der ewelecheit,Ga naar voetnoot14 15want ane sine ewelicheit en es eweder begin nog ende, 16ende dar ombe heit hine die lencde. His die breide an derGa naar voetnoot16 17minnen, want hi heft sig metter minnen gebreit in himel-18rike ende in ertrike. His oec die hogde ane der gewaůt,Ga naar voetnoot18 19want sine gewaůt es onbegriplic eneger creaturen. His oec 20die dipde an sire wisheit, want sin wisheit es sonder gront 21ende dir en can niman ten ende comen.’ Dese vir dincGa naar voetnoot21 22sprict hi dat Got sie. 23Nu sprict hi vort ende seit: ‘Ay, wi sulwi dengenen 24begripen die al die werelt eruůlt ende \|\| din al die wereltGa naar margenoot+ 25nit begripen en mag? Ay wi arme menscen, wi ellendegeGa naar voetnoot25 26menscen, wi mogewi din begripen? Ay,’ sprict hi, ‘ic 27hadde mi dis regte getrost dat icken nimmer en mogte 28begripen, mer dat mi een wort troest dat sprict der grote 29predikere S. Paulus: dat geuet mi enen trost, anders en 30dorstic nimmer gedencken dat ickene begripen mogte.’ 31Wat sprict nů S. Paulus? - ‘Gi sult Gode vaen metterGa naar voetnoot31 32heilegheit,’ dats also gesproken: ‘Gi sult Gode vaen metter 33heileger vrochten ende metter heileger minnen’; dat sin 34der silen arme darse Gode mede vaen sal, ende dar binnenGa naar voetnoot34
[pagina 232]
1sal sine vaste hauden. War af sal nů die heilege vrochteGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1 2an ons meren degelics? - ‘Ay mensce,’ sprict hi, ‘wat esGa naar voetnoot2 3meer te vrogtene dan die gewaut allene die niman en mag 4wederstaen ende dir alle dinc open sin ende dar heme 5niman vore ontsculdegen en mag nog en sal?’ Sprict dan 6S. Bern. dat Gode alle dinc open sin ende dat wi \|\| nit soGa naar margenoot+ 7clene en mogen dun met gedechten, met worden nog met 8werken, hen sie al openbare vor Gode? - ‘Jaet, hets aletGa naar voetnoot8 9openbare,’ sprict S. Paulus, ‘vor Gots oegen, al dat wi 10noit gedaden. Win mogen nit so heimelike gepensen nog 11gespreken hen si heme al openbare vor sin oegen.’ Es dat 12waer, entruwen, so es hi wale te vrogtene: en gewaut dir 13alle dinc openbar sin, die sal mi met regte vrogten. EndeGa naar voetnoot13 14hir af sal die heilege vrogte degelics ane ons meren. 15Nu hebwi enen arm dar wi Gode mede vaen sulen. Der 16ander arm es die heilege minne[n]; wat sal die an onsGa naar voetnoot16 17meren? Bern., dat lere ons wiese degelics ane ons wassenGa naar voetnoot17 18sule! Jc secge di: wat es beter te minne dan dergene diGa naar voetnoot18 19gemint es ende di mint ende van din du gemint best? 20Dats der grote Got, der gude Got: din sulwi sutelike ende 21stedelike minnen, so hebwi twe arme dar wi Gode mede 22sulen \|\| vaen. Ende als wi aldus Gode begripen cregtelike,Ga naar margenoot+ 23so sulwine vaste hauden, dat hi ons nit en ontflie, ende 24sulen ons vlitegen der heileger vrogten ende der heileger 25minnen. Want alse wi die arme verlisen, son mogewi 26Gode nit behauden. Vlite di, liue mensce, daste Gode vorGa naar voetnoot26, 28, 30 Ga naar voetnoot26 27allen dengen lif hebs; so lefste allen tit in dogeden. Wan-28neer oec die menscen die dogede nit en vfen[t], so verder-Ga naar voetnoot28 29uense scire. Der loen wert oec gemeten na der minnen, 30ende hedde een mensche alle dogede sonder minne, hin 31ontfinger nimmer lon af. Ende dar ombe sulwi ons met 32cragte hauden ane die minne; so wert al onse arbeit een 33lon. Want dar minnen gebrect, dar sal lons gebreken. 34Nu geue ons Got dese heilege minne ende dese heilegeGa naar voetnoot34 35vrogte also te hebbene ende te haudene dat sin ere ende 36onse orber si. Amen.	margenoot+ f. 22b. voetnoot16 2 Kor. 12, 2. voetnoot17 du. Daarna ratuur van n. voetnoot18 nagt. Daarna is een e uitgeschrapt. margenoot+ f. 22b. voetnoot5 sulen. s uit een begonnen w. voetnoot8, 15, 19, 25 (S.-G. enkv.), 26, M̄. margenoot+ f. 22c. voetnoot12 vlgg. Ps. 77, 6. voetnoot12 tibi. hs.: tⁱ. voetnoot17 werelt. hs.: w'lt. voetnoot18 ramegē. S.-G. 19d: ramigen. - onbilic. D.i.: onbillic. S.-G.: unmugeliche. Dit mhd. woord is in de Serm. zoo vaak met onbillike (onbillic) vertaald, dat de beteekenis ‘onmogelijk’ voor 't laatste vaststaat. Dat die beteekenis niet zoo oud is als ‘onrechtmatig, onbillijk’, is waarschijnlijk. ‘Onredelijk, onnatuurlijk’ komt, vermeen ik, beide beteekenissen 't meest nabij en vormt den schakel. Zie Verdam op billijcs en H. 73b. voetnoot19 wriue. w uit v (cop.). - romegē. S.-G.: ramigin. voetnoot20 onbillike. S.-G. 19dvlg.: unmu\|\|geliche. voetnoot22 vlg. Ps. 18, 27. voetnoot22 eris. hs.: e. voetnoot23 wertste. De laatste e op ratuur (van u? cop.) - mettin v'kerde. S.-G. 20a: Mit dem verkertin. voetnoot25 verderft. De tweede er op ratuur. margenoot+ f.22d. voetnoot28 dine. Gewone spelling voor: dine (quae eum). voetnoot30 ersceit. S G.: erzitorot. margenoot+ f. 22d. voetnoot3 betu\|gic v. S.-G.: bewǣre ich. voetnoot5 Jez. 66, 1. voetnoot6 vlg. Spr. 14, 33. voetnoot9 M̄. voetnoot10 vtt'ste. D, i.: uiterlijke, exteriores, tegenover innege, innerlijke, interiores. S.-G. 20b: uzzenre (l.: uzzerne, zooals een paar regels verder staat). Zie blz 203, r. 26, noot. 11, 26. aug'. voetnoot11 vlg. heme selu' sich selu'. sich selu' is ten onrechte in 't hs. doorgehaald. S.-G.: im selbin sich selbin. margenoot+ f. 23a. voetnoot15 vlg. gelimpt - also limpt enz. S.-G.: gelimit wirt. alsman mit lime zwai dinc zesamint limet. also limit enz. Of in onzen tekst dat uit dar of dar uit dat staat, is niet duidelijk. De Duitsche tekst heeft mij dat doen verkiezen. voetnoot18 begriplicheit. S.-G.: enpfindun[dun]ge. voetnoot19 nemptse. Uit: nempt si (cop). S.-G.: minnet sie. De vertaler zal nimet sie hebben gelezen. voetnoot20 errige. S.-G.: ierretuome. voetnoot21 alse. e uit i (cop.). - datse. Uit: dat si (cop.). - dar se. e uit i (cop.) - gelimpt hs.: gelift. S.-G.: gelîmit. voetnoot23 sinlike. S.-G.: gesihtic. voetnoot24 gelimpt. S.-G.: gelimit. voetnoot25 (bis). datse. Uit: dat si (cop.). - di se. e uit i (cop.). voetnoot26 in vlote. S.-G.: inefluzze. invloot (ouder: invlote, uit* *influti = mhd. învluz) is in 't Mndl. 't gewone woord voor lat influentia. Daarnaast komt voor: invloed, genit. invloedes (bij* Verdam één zeker voorbeeld: d. pl. invloeden in Hs. Serm. G. 294a) = ndl. invloed. 't Adj. invloedich (Verdam) moet men entleden in in en vloedich; vgl. in de Serm. oueruludeg enz. (superfluus, tegenover ouervloet. M. i. zijn bij 't verdringen van invloot door invloed de woorden vloeien, vloed, invloedig enz. in 't spel geweest, immers 1^o. ontbreekt ‘invloed’ in de verwante dialekten en 2^o. kan het oorspronkelijk nooit ‘influentia’ hebben beteekend, daar ‘vloed’, mhd. vluot, got. flodus geen abstract begrip maar een ding aanduidt. margenoot+ f. 23a. voetnoot1 erincheit. S.-G. 20c: ierretuom. voetnoot1, 3 datse. Uit: dat si (cop.). voetnoot1 limpt. S.-G.: gelimit. - vtterstheit. S.-G.: uppekait. margenoot+ f. 23b. voetnoot5 M̄. voetnoot6 din. Daarna ratuur (van e?). - gehelecheit. S.-G.: genzi. voetnoot8 tu. Uit d is t geworden door de k (c) waarop 't voorgaande woord uitgaat. voetnoot9 tu nempts. Verkeerde vertaling van S.-G. 20c: vür nemeste (uitmunt). Evenzoo af nēpts r. 10 van S.-G. swachest (te kort schiet). voetnoot11 ses. hs.: VI. voetnoot13 hit. S.-G.: haizit. - Mensche. hs.: M̄. voetnoot15 en̄. Versta: ten tweede. voetnoot16 en̄. Versta: ten derde. voetnoot17 gi op rat. (cop.). margenoot+ f. 23c. voetnoot19 v'belget - dengen. S.-G.: irzurndoste mit dehainem dinge. voetnoot23 vlg. vor sien ende vor warnen. Er stond eerst: wernen, maar onder de eerste e werd een punt en erboven een a geschreven (cop.). Vervolgens werd e uitgeschrapt. S.-G. 20d: dich vür sehin und uv̈r warnen. voetnoot27 ouer v henge. S.-G.: übir dich uirhengit. margenoot+ f. 23c. voetnoot1, 2, 7, 21, 22 M̄. voetnoot2 vlg. Spreuken 4, 23. voetnoot5 daste. e uit een andere letter (u? cop.). voetnoot6 al. 1 uit n (cop.). - aug'. voetnoot7 vuge. v uit w (cop.). margenoot+ f. 23d. voetnoot9 dar af trecket. S.-G.: sich ir enziehe. Hoewel trecket in modus van 't Hd. afwijkt en inkonsekwent is tegenover beslute, verander ik het niet, om es in r. 8. voetnoot10 vfen. S.-G.: gehaben. - īnegen. ī op ratuur van in (cop.). voetnoot13 van binē. Er stond eerst: bimē; de laatste haal der m is echter uitgekrast en de n-streep boven de i toen blijkbaar vergeten. S.-G.: înwendic. voetnoot15 eene einode. S.-G. 21a: die aini. voetnoot16 hefs. s op rat. (cop.). voetnoot18 scemelch. S.-G.: schemelich. voetnoot19 dogentlike. S.-G.: touginliche. margenoot+ f. 24a. voetnoot23 sin innecheit S.-G.: sin inren sinne. - wi se. e uit i (cop.). voetnoot25 Der ander enz. Zie blz. 225, r. 2. - iegenwerdge. S.-G.: gesihtic. voetnoot26 herscapheit. S.-G.: herschefte. voetnoot29 gewaut. S.-G.: maiestat. voetnoot30 met heme - heme. S.-G.: an im unde in im. margenoot+ f. 24a. voetnoot2 gecreit. hs.: gecirt. S.-G.: geraizit. Vgl. gecreit 194a. Misschien stond er in 't origineel van H.: gecrit (vgl. gedilt en dgl.) en begreep de afschrijver dat niet. voetnoot4 geselscap. De tweede* s bovenaan bijgeschreven (cop.). voetnoot4 23. aug'. voetnoot5 ondodelike. S.-G. 21b: untoetlich. - louen. S.-G. beter: lobit. voetnoot6 datse. Uit: dat si (cop.). - op dat se. e uit i (cop.). Dergelijk: bedoruen se r. 9. margenoot+ f. 24b. voetnoot11 dats. s op ratuur van es (cop.). voetnoot13 eert. S.-G.: ierrit. voetnoot16 w'lt. - v'droncken. S.-G.: besoephte. voetnoot18 mogen v nit. v bovenaan bijgevoegd (cop.). voetnoot20 heersam̄. S.-G.: wⁱnneclichen. Evenzoo S.-G. 21c voor minliken r. 24. margenoot+ f. 24c. voetnoot26 in diē. S.-G.: In den. voetnoot27 minlike. S.-G.: wⁱnnecliche. voetnoot30 datse. Uit: dat si (cop.). voetnoot31 gut (bis). S.-G.: guot. voetnoot31 (3e) gut. S.-G.: gueti. Evenzoo blz 229, 1. margenoot+ f. 24c. voetnoot2 dat se. e uit i (cop.). - Boven gude een n-streep uitgekrast. voetnoot3 mintse. e uit i (cop.). - be\|etste. beetste is geen onmogelijke vorm, maar in de Serm. wordt 't woord nergens zoo gespeld. voetnoot7 ic. D.i.: men. - te M^e. gode, maar met omzettingsteekens (cop.). voetnoot8 geloit. S.-G.: glueiet. margenoot+ f. 24d. voetnoot10 ad h'ens. S-G.: adhesitatis. voetnoot10 vlg. ene hastende M^e. S.-G.: ain anehaftunge. De vertaler schijnt s (f) in plaats van f te hebben gelezen. voetnoot13 hastic. S.-G. 21c vlg.: hefte \|\| ich. Deze fout schijnt een gevolg der vorige te zijn. voetnoot14 vlg. hegt\|tinge. S.-G. 21d: anehaftunge. voetnoot17 gehecht. S.-G.: geheftit voetnoot17 vlg. met heme bliuen. S.-G.: an im haften. voetnoot21 na heme. S.-G.: an in. Zie echter blz. 238, r. 6. voetnoot22 engenē dengen. S.-G.: dehainem dinge. margenoot+ f. 25a. voetnoot30 dor - v'sta. S.-G.: durh sich selbis. odir durh die gueti. die ich dran virstan. voetnoot31 hs.: en̄. margenoot+ f. 25a voetnoot1 (2e) gode. de bovenaan boven rat. van t (cop.). voetnoot4 allene. S.-G.: allen (totum). voetnoot9 geuuget sich. S.-G. 22a: fuegit sich. voetnoot9 vlg. in dir silē. S.-G.: inmine sele. margenoot+ f. 25b. voetnoot10 f. 25b. Rechts boven aan de kolom staat: omnibus malis preualet oratio quia quid quid fide petitur impetratur et sic (?) de aliis (rec.). Rechts van de kolom stonden nog acht regels van dezelfde hand, die nu zijn doorgekrast en uitgevlakt. voetnoot11 dog. D.i.: echter (?). S.-G.: alzugiz (volstrekt). voetnoot13 vlg. geft sig .. in die sile. S.-G.: git .. sich .. indie sele. voetnoot17 mag se. e uit i (cop.). margenoot+ f. 25c. voetnoot28 vuge. Eerst: wuge, maar de eerste haal der w is doorgekrast. S.-G. 22b: fuegit. Vgl. gewugt r. 30 (t uit e; S.-G.: fuegit). voetnoot30 och. ch op rat. (cop.). margenoot+ f. 25c. voetnoot3 Na en rat. (van e?). margenoot+ f. 25d. voetnoot9, 26 M̄. voetnoot14 his. s op ratuur van e (?)s (cop.). voetnoot16 his \| die. s bijgevoegd; vóór die ratuur (van es? cop.). voetnoot18 his, 19. His. s op ratuur (van es? cop.). 18. hs.: gewå\|ut. De o staat rechts boven aan de a, in plaats van boven de u. voetnoot21 en̄. Bijna uitgekrast. S.-G. 22c: wan. margenoot+ f. 26a. voetnoot25 m̄scē. De laatste n-streep bijgevoegd (cop.?) voetnoot31 vlg. Ef. 3, 18. voetnoot34 dar se. e uit i (cop.). margenoot+ f. 26a. voetnoot1 hs.: nů, maar de o is misschien rec. voetnoot2 M̄. S.-G. 22d: mentsche. margenoot+ f. 26b. voetnoot8 vlgg. Hebr. 4, 13. - alet. S.-G.: alliz (omne). voetnoot13 die. ie onduidelijk boven een gaatje (cop.). voetnoot16 Mⁿ. Lees: M^e., d.i.: minne. voetnoot17 wie se. e uit i (cop.). voetnoot18 vlg. di gemīt es. S.-G. 23a: der geminnet hat. margenoot+ f. 26c. voetnoot26, 28, 30 M̄. voetnoot26 daste. e op ratuur (van u? cop.). Dergelijk lefste r. 27. voetnoot28 vfēt. Op ratuur. ēt onduidelijk. voetnoot34 vlg. De zegenwensch ontbreekt in S.-G. VI. S.-G. en Z. 13; A. 46.

Limburgsche sermoenen

13V. Dits wie S. Paulus getrect wart 14en den derden himel.

Over het gehele werk

titels

auteurs