Volksboek van Margarieta van Lymborch (1516)

Hoe die coopman te lymborch quam. ende bracht den hertoghe tijdinghe van margarieten, ende hoe hem die hertoghe sijn goet weder om gaf.

[ 9 ] Dat. XVIIJ. capittel.

HOE heb ic ghedoelt door steden ende landen, ende veel armoede ghehadt eer ic ben comen te lymborch, daer ic bootschap dragen sal van margrieten die ick onnoseliken verloos op die zee. int schip dat nae athenen seylde. noyt scheyden mi so deerde alst dede dat sceiden vander schoonder maecht. Met dese woorden soe is die coopman ghecomen in die stadt van lymborch, hi ginc te hove omte spreken den hertoghe ende die hertoghinne sijn wijf. Als hy quam voor die poorte vanden hove sach hi daer staen die figuere van margrieten van lymborch. hebbende in deen hant een gulden roede. ende in die ander hant eenen zilveren appelle. Hi bleef daer op staen siende so dat hi hem selven vergat. also lange dat die hertoge ende die hertoghinne quamen mit haren state wter capellen. daer si misse ghehoort hadden. Si saghen den man staen ende ginghen bi hem vraghende. waer om dat hi dat beelde so seer besach Die coopman verschoot ende wert beschaemt, als hi den hertoge ende die hertoghinne sach met allen haren state. ende hi viel op sijn knien seggende, o edel hertoge al bemerc ic dat beelde seer ten is nochtans gheen wonder. Die hertoghe vraechde den coopman segt ons die waer omme. weet ghi eenighe tijdinghe van margrieten mijnder dochter so laetse ons horen. uwen arbeyt sal werden vergouwen. Die coopman verblijde doer die woorden vanden hertoghe ende seide. o edel heere ic heb margrieten uwer dochter gesproken ende ghesien. ende met haer ghedoelt nachten ende daghen. Als die hertoghe dat hoorde verlichte sinen moet. ende verblijde sinen geest ende seide. O lieve vrient hoe langhe ist leden dat ghijse lest spraect ende saecht ende waer is sy. Die coopman antwoorde den hertoge ende seide, heere ende prince verleent mi audiencie. ic sal u vertrecken al dat gheene dat uwer dochter ende mi ghebuert is, ende wat ons beyden over ghegaen is. Die hertoge die beval dat een yeghelic swijgen soude. tot die coopman sijn reden volseit hadde, een yeghelyc van des hertoghen heeren seyden allen wi doent gaerne. Die hertoghe ghinc binnen sinen sale ende die coopman met hem, ende alle die heren ende die vrouwen. daer wert die coopman gheset tusschen hem allen om dat een yeghelic horen soude sijn reden ofte woorden die hi daer begonste te vertrecken ende seyde. O edel hertoghe u gedenct wel die wie/ den dach den tijt/ ende die stonde/ dat ghi voert iaghen in dat wout. ende u dochter margrieta met u. ende heyndric u sone. Ende dat ghi bi quader aventueren verdoeldet dat deen vanden anderen niet en wiste. Só lange dat den duysteren nacht aen quam. Dies margrieta u dochter in groter varen ende sorghen was voor die wilde dieren. ende clam door die vreese van haer op eenen hoghen boom. daer si op sadt alle dien langhen nacht tot dat den claren lichten dach aen quam, ende ick gheraecte bi den lichte aen den boom daer margarieta u dochter op sadt. Doe vraechde die hertoghe den coopman. waer wt dat hy dit al gheweten conde. die coopman seide. dats wel ghevraecht. hoe ic dat weet sal ic u certeynneliken segghen al te samen Want op die selve tijt was ich in dat foreest inder nacht van den rovers beschaet. die mi vermoorden wilden. ende die kele afsteken en had ickes niet ontlopen. ende namen mi waghen paerden. ende alle mijn goet so dat ic seer druckich was om mijn verlies ende grote schade die si mi deden. Ende ic doelde so verre in die woestijne dat ic gheraecte aenden boom daer margrieta op sadt. ende hadde gheseten alle die nacht. ic hoerdese roeren ic was vervaert. ic meende dattet die rovers hadden gheweest. Doe sach ic opwaert ende sach margrieten

[p. 17]

daer sitten opden boom, die op mi riep seggende, vrient comt doch tot my. ick vraechde haer wie si was ende hoe si daer quam. Si seyde vrient bi quader aventueren heb ic vader/ broeder/ ende vrienden verloren in die iachte. ic dit horende so vraechde ic haer wie haer vader was. Sy antwoerde ende seide die hertoghe otto van lymborch. ende si badt my dat icse wilde leyden te hove bi haren vader ende vrouwe moeder, daer ic op antwoerde dat ict gaerne doen woude Dus quam margrieta vanden boom bi mi. ende wi ghinghen so verre al clagende dat wi vonden een capelle. in die capelle vonden wi een tafel met spijsen. Margrieta ende ic waren verhongert. wi ginghen sitte eten ende als wi dus saten hoorden wi wat ruysschen. wi waren beide vervaert ende liepen ons bergen onder die lovers vanden bossche, ende wi sagen een rover in die capelle gaen. Die in ancxste ende in sorghen waren dat was margrieta ende icke. ten eynde so ghinck die rover wech seer verstoort. ende sochte die ghene die sijn spijse gheten hadden. Ende als wi saghen dat hi wech was. So ghingen margrieta ende ic lopen so verre dat wi quamen aent eynde vanden bossche. ende daer vonden wi een osbaer ende twee maechden al haddent geweest van margrietkens camerieren. Sy hieten ons willecome seggende. wi hebben u ghesocht. comt op desen waghen wi sullen u voeren tot in dijns vaders hof, die seer om u bedruct is. Margrieta die vraechde mi wat si doen wilde. oft ick mede wilde te waghen. ic wert vertwifelt ende seyde. ic duchte voort bedroch. Margarieta antwoerde mi het is al sonder noot. ende mede so kenne ic wel mijn camerieren dit isser twee af. ende ooc mede sijn dit die wageners mijns vaders. Ende op dese woerden sadt ick mede op den wagen. also gheringe als wi beide op den waghen saten vielen wi in slape. dat wi niet en wisten waer wi voeren. Die hertoge dese reden horende seghende hem ende cruysten hem. ende soe deden ooc alle dyet hoorden ende waren verwondert Doe seide die coopman here hoort noch meer. als wi ontspronghen wten slape vonden wi ons selven alleen buten conden van allen lieden niet verre vander atheenscher zee. Die bedroeft waren dat was margrieta ende ic want waghen/ osbaer/ maechden/ ende vrouwen was al wech. ende wi twee die waren alleen niet wetende waer wi gaen souden. Wi verstouten ons selven ende ghinghen om te vinden eenighe ghehuechten van huysen. soe dat wi gheraecten aen een schoon costelic casteel also ons dochte, ic clopte voor die poorte, als ic clopte so seer quammer een ende vraechde wat wi wilden. wi seiden wi souden wel eten. Doen wasser een die seyde wat margrieta sijt willecome. al dat hier is dat is om u. ende u vader die is hier binnen den hove die u langhe tijt heeft ghesocht in landen ende in steden ende in allen plaetsen, ende hi is aventuerlic hier gheraect. Margrieta verblijde int aenhoren, ende so dede ic ooc, mer altoes twifelde mi mits dat wi eens bedrogen geweest hadden. doe quam die viant die als haar vader gecleet was ende hiet ons herteliken willecome. ende het scheen hi soude mijnen arbeit lonen dat icse hem brachte. Mer als wi souden gaen eten ende ter maeltijt sitten. wasser een vanden vianden die die casteleyn hiet ende wilde margrieten trouwen, ende daer was groote triumphe van alder hande speel van sange. dat wi ons selven verwonderden doer die melodye. Mer doe wi alle ter tafelen waren gheseten daer van als planteyt op stont. en wasser niemant die de tafel seghende, dat margrieta wonder gaf. ende si hief op ende seyde den benedicite. ende ic antwoorde dominus Ende als si begonst te segenen ende cruycen te maken vervloecht al datter was met eener stanc/ casteel/vianden/ ende al tghespuys, ende wi vielen ter aerden alsootwel betaemlic was doer tgroot tempeest ende groten stanc die wi rooken. also dat wi niet gedueren en conden. ende vonden ons alleen. Als dit die hertoghe hoorde versuchte hi. ende had hi hem te voren yet ghesegent hi segende hem nu noch veele meer, ende vraechde den coopman hoet voort met hem beiden vergaen was. Die coopman seide, o heere wi ginghen voort door ons weghes. ende seghenden ons metten cruyce ons heren. ende wi belanden aenden oever van der zee. ic sach van verre een huys staende int

[p. 18]

velt, ic liet margrieten daer alleen sitten. ende ic ghinc na dat huys om te vragen waer dat wi waren. Ende ter wijlen dat ic wech was so quammer een schip ende verstac daer u dochter margrieta sadt ende wachte na my. Doe ic doen weder om quam sach ick margrieten int schip. ende die wint hief op dat ic int schip niet geraken en conste dies ick seer bedruct was. ende margrieta mede. Ende si riep aen my dat ic u die tijdinghe dragen sonde datse nae athenen was. So ic u ghedaen hebbe dus edel hertoghe ende hertoginne heb ick u vertelt wat uwer dochter ende mi over ghegaen is. Die hertoghe otto dit ghehoort hebbende heeft doen scriven eenen boeck ende seide. coopman vrient uwen waghen ende u paerden. ende al u goet dat ghi verloort ende dat u genomen was vanden rovers is hier al in mijn hof. ende dat gheve ic u weder, voort so gheef ic u hondert cronen iaerlicx. ende dat door die vreese ende den aneste die ghi geleden hebt met mijnder dochter margrieta. Die coopman dancte den hertoghe seer ende seide, o here ghi maect mi weder rijck daer ic een arm man was die almogende god die sy u loon. Ende die coopman vraechde der hertoginnen ende den hertoge waer om dat si die figure van margrieten gestelt hadden voor die poorte van den hove, ende wat dat bediede. Die hertoghinne seyde mijn lieve vrient dat is gedaen om kennisse van haer. op datmen aent beelde margrieten te badt soude leeren kennen. waert bi also datse yemant vonde dat hise thuys brengen mochte. Die coopman seide die sake is goet, mer vrouwe wat beteykent datse in deen hant heeft een silveren appel, ende in dander hant een gouden roede, dat moet wat bedieden. waert u beliefte ic soudt wel willen weten. Die vrouwe seide coopman die meninge is seer goet, die gouden roede beteekent onderstant van duechden voort tgemeente van den lande. want bi haer so groyde mijn neringhe ende tghemeen profijt. veriagende serpenten/ wolven/ vol nijdicheden. met ter gouden roede die welcke alle vloden bi haerder certeynnichede, want si een sterre lichtende was voor al dat lant van lymborch. Die coopman verstont wel dese reden, ende hi vraechde dat bediet vanden silveren appel. die hertoge seyde hem al dat bescheet dat den appel bewees. inden iersten haer reynicheit. want alle reynicheit hadse lief. Voort so die appelkens ghemeene sijn was si bereet den cleynen als den groten. om elcken te helpen daer hi recht ende reden toe hadde. sy en was niet hoveerdich mer hielt elckerlije tale ende antwoort. Doen seide die vrouwe coopman nu weet ghi die take vanden appel. ende van der gouden roede dies die coopman blijde was dat hy dat ghehoort hadde. Die hertoghe ginc bancketeren met sijnder vrouwen. ende alle sijn heren. die coopman moste mede gaen. ende daer gaf hem die hertoghe als si gheten hadden weder alle sijn goet. Ende die coopman dancte den hertoge seer. ende voer weder tot sinen wive ende tot sijn kinderen. die hi in langhen niet ghesien en hadde.