Het liedboek van Liisbet Ghoeyuaers

[p. 126]

tekstkritische noten

2,3 in haer heymelijcheit: in het vertrek waar zij gewoon was zich terug te trekken. Cf. Mnl. Wb. III, 282. Vgl. de voorstellingen van de annunciatie in Maria's slaapkamer.
2,6-7

Ghi sult van my sijn onuersaecht
Van uwer dracht.

Lecoutere giste de betekenis: Gij zult door mij van vrees (of schaamte) over (of ten opzichte van) uwe dracht bevrijd worden, maar twijfelde toch aan de juistheid van zijn oplossing. Mak (Kerstliederen, pag. 150) dacht liever aan een apo-koinouconstructie: Gij behoeft niet voor mij ten aanzien van uwe dracht enige vrees te koesteren. Waarschijnlijker leek hem echter nog een los verband tussen de regels 6 en 7 van deze strofe, zoals dat ook bestaat in strofe 5. Het was blijkbaar de bedoeling om iedere strofe te laten eindigen met dracht. Dit in verband met de -acht-rijmen van de repeticie. De dichter(es) is er niet steeds in geslaagd dit op een aannemelijke manier te doen. Het is daarom beter zich hier aan het ‘los verband’ te houden dan te geloven in de aanwezigheid van een logische constructie.
4,7 Ook hier is het verband tussen dracht en de voorgaande regels vrij los. Feitelijk kan dracht alleen als object bij begeert horen.
6,6-7 volstaen van: ten volle doorlopen of volbrengen. (Mnl. Wb. IX, 887, II Trans. 1) De betekenis van beide versregels zal dus zijn: Dat ik tegelijkertijd moeder en maagd zijnde deze zwangerschap tot het einde toe zal kunnen doorstaan.
7,2 der negen maent: misschien een genitivus van maat? Cf. Stoett 2de dr., pag. 168.
7,3 lach si daer af: lag zij van dit kind in het kraambed, beviel zij van dit kind.
9,4 was gelegen: in het kraambed lag.
10,6 sonder keeren: zonder einde. Cf. Mnl. Wb. III, 1258 sub 2,
11,3-4 scriftuere der rolien: geschiedenisboeken, geschiedrol. Cf. pag. 49.
11,5 Die olye der ontfermherticheit: Christus. Cf. Mak, Kerstliederen, pag. 150.
11,6 geboren der menschelijcheit: door zijn geboorte verwant aan de mensheid? Cf. Mnl. Wb. II, 986: Geboren ane enen.
12,1-4 Tussen 12,2 en 12,3 wordt een gedachtensprong gemaakt. Er zou zoiets tussen moeten staan als: en legde Het in de kribbe.
13,3-4 De ster was zo helder dat haar licht dat van de zon overtrof.
13-14 De dichter(es) stelt het voor alsof de legendarische lichtsterkte en positie van de ster reeds door Balaäm waren voorspeld. Cf. Numeri 24,17.
16,2 sonder verlaet: zonder ophouden.

X

⁺ Geloeft soe si die maget marie.
Van hemelrike.
Her ihesus was van haer geboren.
Op erterike.
Maria maget vutuercoren.
Ghi hebt verlost dat was verloren.
By uwer dracht.
Ons es her ihesus kerst geboren.
In deser nacht.
Ons es her ihesus kerst geboren.
Ter midder nacht.

Doen die yngel gabriel.
Ter maget quam.
Daer hise in haer heymelijcheit.
Alleene vant.
Hi sprac god gruetu reyne maecht
Ghi sult van my sijn onuersaecht
⁺ Van uwer dracht.

Ons es.

Maria sine antworde niet.
Si sweech al stille.
Vor si des ingels woerde verstoet.
Ende sinen wille.
Hi seide si soude een kint ontfaen.
Dat ihesus soude heeten.^3,6
Al sonder waen.^3,7
Een edel dracht.

Ons es.

Alse maria dat verstoet.
In haren moet.
Sprac si hoe mochtic dies gelouen
Maect my des vroet.

+ 23ro

+ 23vo

3,6 De copiiste heeft hier een versregel in tweeën gesplitst.

3,7 De copiiste heeft hier een versregel in tweeën gesplitst.

[p. 127]

 

Want ic noit man en hebbe bekint

 

Noch begeert noch gemint.

 

Oft eenege dracht.

 

⁺ Ons es.

5

Die ingel sprac wilt my verstaen.^5,1

 

Die cracht des heren sal v omvaen.^5,2

 

Daermede sidi geheilicht sijn.^5,3

 

Ende bliuen maget fijn.

 

Van uwer dracht.

 

Ons es.

6

Als maria dat verstoet.

 

In haren moet.

 

Sprac si siet hier die deerne gods

 

Inder oetmoet.

 

Aldus soe moet my vergaen.

 

Dat ic mach moeder ende maget volstaen

 

Van deser dracht.

 

Ons es.

7

Maria droech die edel dracht.

 

Der negen maent.

 

Te bethleem lach si daer af.

 

⁺ Al onuervaert.

 

Doen waren veruult die saken.

 

Daer die propheten te voren af spraken

 

Van dese dracht.

 

Ons es.

8

Te rome stont een huys gemaect

 

Van stenen gedaen.

 

Daer stont met letteren ane gescreuen.

 

Dit huys sal staen.

 

Ende en sal nemmermeer vergaen.

 

Vor een maecht heeft een kint ontfaen

 

Een edel dracht.

 

Ons es.

+ 24ro

5,1 Waarschijnlijk moeten beide versregels in tweeën gesplitst worden, waardoor het aantal van 7 versregels per strofe gehandhaafd blijft. De oplossing van Lec. om de woorden verstaen en omvaen als afzonderlijke versregels te beschouwen lijkt onjuist. Regel 2 moet eerder zijn: wilt my verstaen, regel 4: sal v omvaen. Of er iets is weggevallen van de regels 1 en 3 die zo ontstaan kan men niet uitmaken.

5,2 Waarschijnlijk moeten beide versregels in tweeën gesplitst worden, waardoor het aantal van 7 versregels per strofe gehandhaafd blijft. De oplossing van Lec. om de woorden verstaen en omvaen als afzonderlijke versregels te beschouwen lijkt onjuist. Regel 2 moet eerder zijn: wilt my verstaen, regel 4: sal v omvaen. Of er iets is weggevallen van de regels 1 en 3 die zo ontstaan kan men niet uitmaken.

5,3 sidi moet suldi zijn.

+ 24vo

[p. 128]

9

Die propheten seiden ouerwaer.^9,1

 

Dat dat huys meer hadde gestaen.

 

Dan dusent iaer.

 

Als maria was gelegen

 

Viel dat huys altemale terneder.

 

⁺ Van hare dracht.

 

Ons es.

10

Den herden op den velde.

 

Soe dede dingel cont.

 

Dat god geboren ware.

 

Van eender maget ionc.

 

Die ingelen die hier bouen sijn.

 

Dreuen bliscap sonder keeren.^10,6

 

Al voer die dracht.

 

Ons es.

11

Ter seluer vren spranc een fonteine.

 

Van olien.

 

Als ons doet weten die scriftuere.

 

Der rolien.

 

Die olye der ontfermherticheit.

 

Die es geboren der menschelijcheit

 

In deser nacht.

 

Ons es.

12

⁺ Men leide dat kint in doekelkine

 

Al voir die coude.

 

Om dat den adem vanden beesten.

 

Verwermen soude.

 

Daer mocht men groot wonder sien.

 

Die beesten vielen op haer knien

 

Al voir die dracht.

 

Ons es.

13

Het stont een sterre in orienten.

 

Wel wonderlijc.

 

Si was soe claer dat si verlichte.

 

Der sonnen blic.

9,1 moet gesplitst worden in 2 versregels. Waarschijnlijk moet de tweede regel luiden: ouerwaer. Of er naast dit woord nog iets gestaan heeft in vroegere redakties van dit lied, is niet uit te maken.

+ 25ro

10,6 Mak stelde voor om wille van het rijm te lezen: sonder fijn.

+ 25vo

[p. 129]

 

Als balam hadde geseet te voren.

 

Daerbi wiste men dat was geboren.

 

Die edel dracht.

 

Ons es.

14

Die prophete balam seide ouerwaer.¹⁴

 

Dat die sterre niet en stont.

 

⁺ Daer dander staen.

 

Si stont beneden in die locht.

 

Si leiden die coningen.

 

In die crocht.

 

Daer tkint in lach.

 

Ons es.

15

Alse die coningen hadden gedaen.

 

Haer offerande.

 

Sijn si weder omme gekeert.

 

Tot haren lande.

 

Doen quamen si tnapels ane.

 

Te colene liggen si begrauen.

 

In een dierbaer graf.

 

Ons es.

16

Nv bidden wi der moeder gods.

 

Al sonder verlaet.

 

Dat si ons hoeden wille.

 

Van alre quader daet.

 

⁺ Soe dat wi alle comen mogen.

 

Daer die ingelen gode louen.

 

Nacht ende dach.^16,7

 

Ons es her ihesus kerst geboren

 

In deser nacht.

14 Lec. noemde dit een strofe van 6 regels daar hij terecht meende Si leiden die coningen In die crocht op één regel te moeten plaatsen. Men zal evenwel van 14,1 twee versregels moeten maken. Cf. strofe 9,1.

+ 26ro

+ 26vo

16,7 Misschien moet men lezen: Dach ende nacht.