'Biographieën van beroemde mannen uit den Deventer-kring'

[p. 4]

XI. Johan Kessel.

Van Iohannes Kessel.

Dese guede Iohannes Kessel was gebaeren van eenre stad, geheiten Dusenborch. Hij was een seer rijke eerbaer coepman ende ligger¹⁾. Doe hij aldus der werlt gebructe, soe had hij vake vele insprekens²⁾, dat hij onsen lieven Heren solde dienen in enen gheestliken staet; mer waer of hoe hij des begynnen (fol. 223^v)⁺ solde, en wiste hij niet. Ten leesten dachte hij priester te werden ende alsoe Gode te dienen, ende hij cofte ende bereide die ornomenten, die hem daertoe solden dienen. Hij hoerde seggen van den devoten clarken toe Deuenter, ende daer toech hij om te leeren, opdat hij priester mochte werden. Ende als hij daer ene wijle geleert hadde, soe marcte hij die heilige devote wanderinge des eerweerdigen vaders here Florens ende sijnre bruders, ende daerom creech hij alte grote mynne tot dien state. Ende hij badt mit vele beden, dat hij dien heiligen bruderen mochte dienen in der kocken, dat hij ten leesten vercreech. Ende hij liet die schole van buten ende quam totter scholen des oversten

1) commissionnair, agent.

2) inspreken (de onbep. wijs als zelfst. naamw. gebruikt) = inspraak van God in het gemoed, ingeving, het spreken van God in het binnenste van den mensch. Het woord komt ook voor fol. iv van dit handschrift: Ende dat inspreken gods sal hij pynen waer te nemen.

+ 223^v.

[p. 5]

meysters, daer hij geleert (fol. 224^r)⁺ waert, hoe hij hem selven ende alle werlic eer ende hoecheit solde versmaen ende winnen die rechte duechden. Tot deser leer gaf hij hem alsoe trouwelike, dat hij bynnen vijf jaeren scheen gecomen te wesen totten state der vollencomenheit. Want in den irsten vijf jaeren sijnre bekieringe street hij seer vromelic tegen hem selven ende oec vake mit groter bytterheit; mer daerna scheen hij te leven in alre ruste, recht of hij gecomen hadde geweest ynt lant van beloften. Hij had seer vele geldes, ende daervan gaf hij een groet deel toe Mariëndael¹⁾ ende toe Wyndesem om die cloesteren daermede te tymmeren²⁾; ende tot Here-Florenshuys brachte hijs oec een groet hoep. (fol. 224^v)⁺ Ende al dat hij had gaf hij omme Godes wil. Die ornomenten, die hij had geworven, weeren alsoe wonderlike schone ende coestel, dat sij een coninclic abt of een bisscop mit eren hadde mogen andoen: dese vercofte hij, ende gaft al om Godes wil.

Dese waere versmader der werlt dede uyt sine werlike cleder ende dede weder an enen oelden zwarten keedel³⁾, die bequaem scheen tot sinre officiën den bruderen in die koeken te dienen. Als dit vernemen diegene, die hem in sinen werliken staet gekant hadden, soe verwonderde hem alte seer, dat die rijke coepman geworden was een arm koeck ende een oet-

+ 224^r.

1) Zie over het Windesheimsche mannenklooster Mariëndaal of Mariënborn (Domus Fontis B. Mariae) bij Arnhem, in het bisdom Utrecht: Acquoy, Het klooster te Wind., dl. III, blz. 22-24.

2) Meer breedvoerig wordt dit medegedeeld door Busch, Chron. Wind., p. 158 seq. (ed. K. Grube, p. 342 seq.).

+ 224^v.

3) keedel (Mnd. kedele) = kiel, wijd en kort overkleed. Zie boven, fol. 158^v, 210^v.

[p. 6]

moedich bruder. Hij plach oec ondertijden gecleet te wesen mit enen grawen roeck ende mit (fol. 225^r)⁺ ene lange grawe hoyke. Daer verblijde hij hem meer in dan of hij gecleet had geweest mit priesterliken habijt. Hij gaf hem mit alre vlijticheit totten rechten duechden, ende dat leven ons Heren ende sijn heilige lijden had hij altoes in sinen herten. Waer hij was of wat hij dede, stadelic was hij bekummert mit wat guedes. Ende vake waert hij gevonden bij den vuer staende, op sijne knyen ruerende den poet ende alsoe sprekende sijn gebeken. Hij makede van der kocken een beedehuys, ende van dat uytwendige vuer makede hij een inwendich vuer, van welken sijn herte ontsteken was in der mynnen Godes. Op een tijt quemen clarke tot hem om wat guedes van hem te hoeren. (fol. 225^v)⁺ Doe sechde hij: ‘“Wi vinden wal in den heiligen ewangelie: “Salich sijn die armen van gheeste, want dat rike der hemele is hoere”¹⁾, mer nargent en²⁾ vinde wi, dat die zalich sijn, die groet van kunste sijn; want sonder grote wijsheit of kunst mach man wal comen ynt rike der hemele, mer niet sonder oetmoedicheit.”’ Als dit die clerke hoerden, soe verwonderde hem der nyheit dier leeringe, ende sij worden daer seer in gesticht³⁾. Op een ander tijt seechde hij: ‘“Die meysters deser werlt leeren hoge ende vremde dinge; mer onse Here Ihesus Christus secht: “Leert van my, dat ic sachtmoedich bijn ende oetmoedich van herten”’⁴⁾.

+ 225^r.

+ 225^v.

1) Matth. V: 3.

2) Na ‘en’ is doorgehaald het woord: leese,

3) H.S.: ingesticht.

4) Matth, XI: 29.

[p. 7]

Hij en was gheen groet clarck¹⁾ in der Scrift. Mer (fol. 226^r)⁺ onse lieve Here had hem alsulck verstant gegeven, dat hij dat guet seer puntlic ende wal konde onderscheiden vant quaet. Ende seer wal konde hij enen ygeliken remedy geven tegen sine gebreke, diet an hem versochten.

Die heilige buecke plach hij seer gerne te leesen, niet om wijs te werden, mer om devocie daeruyt te halen. Dat hij ter tafelen hoerde leesen of dat hij hoerde singen in der kerken, dat plach hij mit groter vliticheit te edercauwen²⁾; ende als hij in den arbeit der kocken was, soe plach hij sijn herte daermede te sterken, of hij las psalme of sijn ander gebeeken.

Hij had drie heiligen sonderlinge vercaeren, die hij plach te eren: die irste was sante Alexcius³⁾, die ver- (fol. 226^v)⁺ borgen was in sijns vaders huys in eens pelgryms gedaente, daer hi groet onrecht gedoechde van sinen knechten; die ander was sante Franciscus⁴⁾, die die armoede vercaeren had; die derde was sante Elijzabeth⁵⁾, welker ingedoemte⁶⁾ vervult

1) clarck, clerc = al wie (hetzij hij tot den geestelijken stand behoort of niet) zich met wetenschappelijk onderzoek bezighoudt, ieder die met boeken omgaat; dus: een geleerde of iemand die het eene of andere vak van wetenschap beoefent; zoo worden ‘clerke’ genoemd: natuurkundigen, geneeskundigen, wijsgeeren, godgeleerden, enz. Zie verder het Mnl. Wbk. op ‘clerc, n^o. 2’.

+ 226^r.

2) overdenken, bepeinzen.

3) Zijn dag valt op 17 Juli.

+ 226^v.

4) Franciscus van Assisië (1182-1226); 4 October is aan hem gewijd.

5) Elizabeth, dochter van Koning Andries II van Hongarije. Zij is geboren in 1207, huwde in 1221 met Landgraaf Lodewijk IV van Thüringen, en stierf 19 November 1231 te Marburg. In 1235 is zij gecanoniseerd.

6) binnenste, gemoed,

[p. 8]

was mit barmherticheit ende die van conincliken geslechte was, mer alle hoecheit der werlt versmade alse dreck. Desen drien heiligen begherde hij na te volgen, ende des pynde hij hem alsoe vele als hij mochte. Want hij was wonderlike barmhertich over die armen; ya, hij was een vader der armen, ende hij was een versmader der rijcheit: hij was arm van gheeste, arm van habijt, arm van spysen. Die snoetste spyse die hielt hij altoes voer hem selven, ende (fol. 227^r)⁺ den bruderen gaf hij dat beste. Ende al hoe grote mynne hij totten armen had, nochtan als hij iement wiste van den bruderen, die wat behoefde, dat moste al voergaen¹⁾. Oeck begerde hij te schulen ende ongewetten te wesen²⁾ ende onrecht te lijden ende verspraken³⁾ ende berijspet te werden om die mynne Godes, opdat hij alsoe hem selven mochte verwinnen ende al sine gebreke, ende⁴⁾ voertgaen in den rechten duechden.

Here Florens die weerclige vader mynnede seer sinen

+ 227^r.

1) Verg. beneden, fol. 229^v.

2) ongewetten, ongeweten = onbekend, niet gekend of geweten (door); ‘ongewetten wesen’ doet denken aan het bekende ‘ama nesciri’ van Thomas a Kempis (De imitatione Christi, lib. I, cap. 2; verg. Busch, Chron. Wind., p. 242, 356 - ed. K. Grube, p. 240, 64 -); ‘schulen ende ongew wesen’ is een term der devoten en herinnert aan de verwante uitdrukkingen: wijken ende duyken ende die mynneste wesen, fol. 21^v; duken ende wijken ende latent aver hem gaen, fol. 22^v; wijken ende doken ende onbekent wesen van allen menschen, Handschr. D, fol. 38^v, e.a.

3) verspreken = lasteren. Zoo b.v. Verdam, Die Spiegel der Sonden, dl, II, Leid. 1901, kol. 249: Blasphemie is als men tot gade lasterlike woerde spreect, als mennich minsche in toern voert brengt, die gade te verspreken meynt, ende overmodelic hem te wreken. ‘Versprekinge’ = laster; berisping (Verdam, a.w., dl. II, kol. 204).

4) Vul in gedachte aan: mochte.

[p. 9]

heiligen koek Iohannes; ende want hij sine vuerige begerte kande, soe plach hij hem vake te oeffenen¹⁾ ende te veroetmoedigen. Op een tijt gevelt, dat here Florens in die kocken sat ende solde daer eten, want hij weekelic²⁾ was. Doe gevelt, dat daer ge- (fol. 227^v)⁺ cloppet waert an dat vinster ende oec an die doer, ende Iohannes liep totten enen ende totten anderen ende dede hem bescheit. Ende mitten³⁾ clopte here Florens oec op sijn tafel, recht of hij wat gebreck hadde, ende sechde: ‘Hoe lange sal ic dus sitten wachten?’ Doe liep hij geringe tot sinen pater ende gaf hem oetmoedelike schuldich, ende sechde; ‘Lieve pater, wat begerdi? Segdet my vrylic; ic wilt u gerne halen. Mer vergevedet my irst, dat ic my nu soe versumlic gehat heb!’

Ondertijden placht here Florens alsoe te ordinieren om Iohannes te oeffenen, als hij opt alre onleedichste was⁴⁾ in die kocken, datter dan an elke doer teffensche gecloppet waert; ende soe stont (fol. 228^r)⁺ hij jende en wiste niet, wien dat hij irst bescheit solde doen. Dan seechde here Florens: ‘Siet, hoe stiet hij nu, of hij niet wijs en weer!’

Heer Florens die plach hem oec ondertijden tot hem te ropen ende toe bescheiden⁵⁾, seggende: ‘Hoe verderfdi dese guede spyse aldus? Kondi niet bet kaken⁶⁾?

1) Het H.S. schijnt te hebben: oeffennen.

2) zwak, sukkelend.

+ 227^v.

3) mitten, mettien (ook ‘mettesen’) = op hetzelfde oogenblik, ter zelfder tijd.

4) onledich sijn = druk bezig zijn, geen vrijen tijd hebben, het druk hebben. Kil.: onledigh zijn, occupari, detineri, distringi.

+ 228^r.

5) enen besc(h)elden = tegen iemand uitvaren, hem berispen; iem, vermanen, met woorden bestraffen.

6) kaken (= koken) is een Oostmnl, vorm. Zie fol. 145^r (Archief, dl. YXVIII, blz. 25).

[p. 10]

Lichte¹⁾ die bruders sullen mormeriren.’ Soe gaf hem Iohannes oetmoedelike schuldich, ende seechde: ‘Lieve pater, het is mijn schult; vergevedet my, ic wil my gerne beteren.’ ‘Ya,’ seechde dan here Florens, ‘dat segdi allewege²⁾, mer daer en volget niet na.’ Dit dede here Florens al uyt enen vryen³⁾ zueten herten, want hij had hem seer lief. Ende dat wiste Iohannes oeck wal, wat gronde⁴⁾ (fol. 228^v)⁺ dat hij tot hem hadde; ende daerom en konde hijt nummermeer quelke van hem nemen.

Op ene tijt toech hij here Florens achter bi der slippen; ende als hij hem ommekierde, soe sach hij hem staen op sine knyen. Doe seechde here Florens al straclic: ‘Wat ister nu te doen?’ Doe seechde hij al schemelic: ‘Lieve pater, vergeefdet my, ic heb wat biers verstort in den kelre.’ Doe seechde here Florens: ‘Ya, dus maectijt vaste; dat ene verstorty, dat ander tebrecty, ende verderft aldus onse guet,’ ende dede die doer toe ende liet hem buten staen. Doe stont Iohannes zuetlic ende vredelic op, ende hij en mormerirde niet; want hij wiste wal, dat sijn pater een guet herte tot hem had. Iohannes seechde op een tijt (fol. 229^r)⁺ uyt rechter vuericheit ende zueticheit sijns geests: ‘Ende bijn ic nu niet wal een groet priester? Ic kůmůnisier alle dage twiewerve. Dat meyne ic in dien dat ic alle dage twye spyse bereide al den

1) Allicht, misschien.

2) altijd.

3) vri = edelaardig, edelmoedig; uyt enen vryen herten = uit een goed hart.

4) gront (eig. het diepste van het gemoed, de grond van het hart) = binnenste, karakter, gemoed; gemoedsstemming, stemming. - Het woord ‘groot’ is een term der devoten; verg. grontootmoedich

+ 228v.

+ 229^r.

[p. 11]

bruders, daer ic niet an en twivel, Christus en wort in elken¹⁾ gevoet.’

Op een tijt genck hij uyt om Yselwater te halen; ende opdat hij yo wat schoens solde scheppen, soe trat hij in een schyp. Als dat die man sach, den dat schyp toehoerde, soe waert hij stuerich²⁾ ende heite hem daer geringe uyt gaen. Iohannes en waert niet gestuert³⁾, ende sonder marren⁴⁾ genck hij uyt sonder water te scheppen. Doe waert die man beweget⁵⁾. Als hij dat sach, anmarkende (fol. 229^v)⁺ die duecht des gueden bruders, seechde hij: ‘Duet⁶⁾ my u vat,’ ende hi scheptet hem vol waters, ende seechde: ‘Gaet nu in den vrede Godes!’ Doe genck Iohannes, hem verblijdende; ende onderwegen badt hij voer dien man, als hij altoes in gewonten had als hij over die strate gene, dat hij dan sijn gebeken sprack of psalme las.

Dese guede Iohannes was een vader ende een besorger der armen; mer al nochtant hoe sorchvoldich hij voer die armen was, als hij iement wiste van den bruders, die wat behoefde, dat moste al voer die armen gaen⁷⁾.

1) ‘elken’ is de 3^de naamv. van ‘ele’, dat hier substantive gebruikt wordt en beteekent: iedereen, elkeen, ieder afzonderlijk.

2) onvriendelijk, barsch. Verg. Lübben u. Walther, Mnd. Handwörterb.: stûrheit, sturicheit, Strenge, Festigkeit; Härte, Unfreundlichkeit.

3) gestuert, gestoort (deelwoordelijk bijvoeg, naamw. van ‘hem storen’) = boos, verstoord, vergramd.

4) sonder marren, sonder merren = zonder dralen, onmiddellijk, onverwijld.

5) getroffen, geroerd.

+ 229^v.

6) enen iet doen = iemand iets geven. Tegenwoordig komt ‘doen’ nog in die bet. voor in onze Oostelijke provinciën; zie Gallée, Woordenlijst van de Taal, welke in de Saksische streken van Nederland gesproken wordt, Utr. 1881, op ‘dôn, 1^ste art.'

7) Verg. boven, fol. 227^r.

[p. 12]

Die armen clageden hem op een tijt, dat sij niet vele en cregen, als sij ommegengen¹⁾. Als hi dat (fol. 230^r)⁺ hoerde, soe verwonderde hem seer, dat die rike lude soe vrack weeren den armen te geven, daer sij hoer sunden mede mochten ofleggen ende dat sij sonder hoer gebreck wal doen mochten. Hij dachte: hij wolde besueken²⁾, of die armen oec waer geseecht hadden. Ende hij verwerf orlof van here Florens³⁾, ende maecte hem toe als een arm pelgrym, ende genck op een aventtijt bidden voer die huyse, ropende: ‘Gevet enen armen pelgrym wat omme God, die gerne toe Iherusalem weer’ - niet menende dat Iherusalem, dat Christum ende die propheten gedoet heeft, mer dat Iherusalem, dat baven is, welck onse moder is, daer Christus is sittende totter rechterhant sijns Vaders -. (fol. 230^v)⁺ Dit ropen hoerde een clarck, die hem an sine stemme kande, ende hij uytgenck om te besien of hijt weer. Ende als hij bij hem quam, vraechde hij ende seechde: ‘Wie bistu?’ Iohannes zweech ende en wilde niet bekant wesen, mer die clarck en liet niet of⁴⁾. Doe seechde hij: ‘Ic bijnt.’ Doe sechde die clarck: ‘Bistu Iohannes Kessel? Wat meendi nu? Gaedi om u broet?’ Iohannes seechde: ‘Sus, sus⁵⁾, maket geen doen⁶⁾; het is ene godlike sake, die ic voerheb.’ Ende als Iohannes weder toe huys quam, soe toende hi mit

1) Vul in gedachte aan: om broet te bidden, d.i. om te bedelen.

+ 230^r.

2) onderzoeken.

3) Met robrik onderstreept.

+ 230^v.

4) oflaten, aflaten = ophouden.

5) Zie boven, fol. 125^r (Archief, dl. XXVIII, blz. 3).

6) geen doen maken = geen drukte, geene beweging maken, geen omslag maken. Verg. ons ‘gedoente’.

[p. 13]

blijschappen die almyssen, die hij gebeden had. Ende here Florens die lieve vader verblijde hem mede in die vuericheit sijns koecs, ende seechde: ‘Ghevet my oec wat van uwen almyssen.’ Hij antwoerde: ‘Dat wil ic ger- (fol. 231^r)⁺ ne doen; mer ic wil, dat die armen daer genen schade bij en¹⁾ hebben.’ Doe eten al die bruders mit blijschappen van die almyssen, ende Iohannes nam voer elck stucke een heel broet ende gaft den armen.

Cort voer sijnre doet waert hem gevraget, of hij enige punten wiste onder die bruders, die guet gebetert weeren, dat hij die solde seggen: die bruders die solden hem daer gerne van beteren. Doe seechde hij: ‘“Ic wiste wal drie punten. Dat irste is: “Die bruders solden wat mijn eten, opdat men wat meer had den armen te geven.” Dat ander is: “Die costel ornomente solde men verkopen ende copen ander ornomente, die niet soe kostel en weeren; ende dat daer overbleve, solde men den (fol. 231^v)⁺ armen geven.” Dat derde is: “Wi hebben vele buecke; die solde men oec verkopen ende hoelden niet meer dan sympel noetdrufte, ende gevent al den armen.”’

Als die heilige vader here Florens²⁾ dit hoerde, soe was hem genoechlic die goede vuerighe meeninge des gueden bruders; mer nochtant en volchde hij hem niet. Int jaer ons Heren m ccc ende xcviij doe⁺ quam ene grote pestilencie toe Deuenter. Doe sat die heilige vader here Florens eens onder sine bruders, ende seechde: ‘Wie sal ons nu die zieken waeren, of³⁾ ons onse lieve Here begaefde?’ Doe weeren die

+ 231^r.

1) ‘en’ staat tweemaal.

+ 231^v.

2) Met robrik onderstreept.

+ 1398.

3) voor het geval dat.

[p. 14]

bruders alle vuerich ende begerich, ende elck boet hem daertoe. Iohannes die stont op ende seechde: (fol. 232^r)⁺ ‘Lieve pater, dat wil ic alte gerne doen.’ Doe seechde here Florenes¹⁾: ‘Iohannes, soe beveel ict u in verghiffenisse uwer sunden.’ Ende hij beval hem nu oec opt nye²⁾ sorge te hebben voer die armen, al was hij te voeren³⁾ een vader der armen. Als Iohannes⁴⁾ dit gebot ontfangen hadde, was hij seer blijde, ende hij dancte ende laefde onsen lieven Heren. Mer wat geschiede? In der irster nacht begaefde hem onse lieve Here selven mitter pestilencie, daer hij oec zalichlic an sterf. Ende onse lieve Here wolde hem voer sinen gueden wille lonen, alsof hijt mitten werken gedaen had, daer gheen twivel an en is te hebben. Als dese guede vader der armen aldus begavet was mitter (fol. 232^v)⁺ pestilencie, soe quemen die arme clarke tot hem om hem te vanden⁵⁾. Ende hij sach sij mynlic an, ende seechde: ‘Mine lieve armen, nu en sal ic u niet langer mogen besorgen; ic bevele u der bewaernisse⁶⁾ Godes.’

Die bruder, die hem waerde, die seechde eens op ene margenstont tot hem, of hij wal moste⁷⁾ gaen ende hoeren mysse; doe gaf hij hem guetlic orlof. Ende als die bruder wederquam, seechde hij tot hem: ‘Sijnt dat ghi van my genet, heeft onse lieve Here hier geweest.’.

Die duvel quam oec tot hem, ende seechde: ‘Du, vule

+ 232^r.

1) Met robrik onderstreept. Ongewone spelling, evenals ‘Floren’ (fol. 119^v, 208^r).

2) opt nye = opnieuw.

3) te voeren = bovenal? Verg. fol. 146r.

4) Met robrik onderstreept.

+ 232^v.

5) bezoeken.

6) bescherming, hoede.

7) mocht.

[p. 15]

Kessel, meendi dat hemelrijck mit gelde te kopen? Nemet den sack mitten gelde weder.’ Doe seechde hij al onverveert weder: ‘Ic en¹⁾ betrouwe niet op my, (fol. 233^r)⁺ mer op die barmherticheit Godes.’ Als die duvel dat hoerde, vloe hij van dan. Ende Iohannes lach zuetlic ederkauwende die psalme ende sunderlinge dese verse: ‘Die Heer ontbijnt die gebonden sijn’²⁾. ‘Die Heer inlicht³⁾ den blinden’⁴⁾, etc. Aldus zuetlic liggende, gaf hij in groten vrede sinen zaligen geest op santa Petornellen dach⁵⁾, ynt jaer ons Heren m ccc ende xcviij. Hij⁺ waert begraven op sante Lebuïnus⁶⁾ kerchof. Ende als men hem opten kerchof brachte, soe zanck men in die * kerke in der * sequencie van den Heiligen Geest dit veers: ‘Com, vader der armen’⁷⁾! Ende dat wal mit rechte, want hij was een vader der armen.

1) H.S.: ende.

+ 233^r.

2) Ps. CXLV (CXLVI): 7^b.

3) enen inlichten = iemand verlichten, hem met zijn licht bestralen; Lat. illuminare.

4) Ps. CXLV (CXLVI): 8^a.

5) 31 Mei.

+ 1398.

6) Met robrik onderstreept.

7) Vertaling van ‘Veni, pater pauperum’, uit het bekende ‘Veni Sancte Spiritus’. Zie over deze sequentie: Wetzer u. Welte, Kirchenlexicon (2te. Aufl., bearbeitet von J. Hergenröther u. Fr. Kaulen) op ‘Sequenzen’ en ‘Veni Sancte Spiritus’, waar tevens de rijke, zoowel oudere als nieuwere, literatuur over dit onderwerp is opgegeven.

[p. 16]

Dit sijn sommige punten van deses heiligen mans oefninge¹⁾.

‘In den irsten soe denck: wat God is, sine groetheit, (fol. 233^v)⁺ sine wonderlike werke, sine hoecheit, sine mogentheit, ende veel ander.

Soe denke: van sijnre guedertierenheit ende getrouheit tot ons, dat hij onse ziele geschapen heeft na sinen beelde ende gelikenisse, ende hemel ende eerde ende alle dinge om ons; baven al dit: doe wi ewelike weeren verdoemt toe rechte, doe zande hij sinen eengebaernen Soen Ihesum Christum²⁾ in dese werlt, die soe arm, soe versmaet, soe schandeliken doet om ons geleden heeft; ende voert: van alle sinen leven, daer hij ons in bewesen heeft sine mynne ende den wech totten ewigen leven. Ende dat ynt gemene!

Bisonderlinge³⁾ denke: dat hij di geschapen hevet niet een beest, niet een steen of diergelijc, mer een mensche; niet een Heiden, niet (fol. 234^r)⁺ een Jode, niet in der tijt der dwelinge, mer een Kersten⁴⁾; dat

1) oef(e)ninge = het wijden van zijne aandacht aan het bovenaardsche, het zich overgeven aan godsdienstige overpeinzingen.

+ 233^v.

2) De woorden ‘Ihesum Christum’ zijn met robrik onderstreept.

3) bisonderlinge (het tegenovergestelde van het onmiddellijk voorafgaande ‘ynt gemene’) = in het bijzonder, afzonderlijk.

+ 234^r.

4) Iets dergelijks heb ik gevonden in de z.g. ‘Deuoete epistelen’ (zie hierover dit Archief, dl. XXVII, Utr. 1901, blz. 300-302): In den irsten, dat ghi mij gheschapen hebt niet een steen of een hoelt, niet een voerme (= worm) of een best, mer enen redelicken menschen na uwen beelde ende na uwer ghelickenijssen, ende niet alleen alsoe, mer dat ghi mij ghemaect hebt enen kerstenen mens(c)hen, van kerstenen alderen gheboeren, dat ghi allen gheslechten niet ghedaen en hebt.

[p. 17]

hij di gespaert heeft in soe menigen doetliken sunden, daer menich mijnre gesellen ende ander lude in gestorven mogen wesen ende lichte verdoemt, mer my noch gespaert.

Dat hij in soe menigen anxte mijns lives mijn behoeder¹⁾ geweest hevet toe water ende toe lande, daer soevele menschen verdronken ende vermordet worden ende anders quelke vueren, ende my allene daervan verloesde, doe ic na al mijnre genoechten in quaetheiden nochtan levede ende hem dagelix vertoernde. Ende hij en kierde die ogen sijnre barmherticheit niet van my; mer dagelix vermaende hij my dicwijl vaderlic ende mynlic, (fol. 234^v)⁺ my insprekende²⁾, dat ic my beteren ende bekieren solde. Ende ic dat soe menichwerve versmaet heb ende onder die vote getreden, ende hij nochtant niet of en liet!

Dat hij my soe wonderlike behoet heeft van der echtschap, van priesterschap ende van olderman³⁾ der coeplude te werden. Baven al: dat hij my getagen heeft tot deser steede uytter werlt, bina⁴⁾ allene uyt al mijnre geselschap ende uyt groter sorge ende last daer ic soe hart in gebonden was.

Ende noch baven alle dit: doe ic alle dinck over hadde gegeven in der werlt ende meende Gode te dienen ende en wiste niet hoe ict beginnen solde,

1) beschermer.

+ 234v.

2) inspreken = spreken in iemand (vooral gezegd van de stem Gods in het binnenste van den mensch); enen iet inspreken = iemand iets ingeven, op eene bovenzinnelijke wijze iets spreken in iemands gemoed. - Zie boven, blz. 4, noot 2.

3) Verg. Lübben u. Walther, Mnd. Handwörterb.: olderman, (Plur.: - menne u. - lude), Altermann, Vorsteher einer Corporation, vor allem des Kaufmanns, der Kirchen und geistlichen Brüderschaften.

4) bijna, ongeveer; Lat. fere.

[p. 18]

ende was blindelike gevallen op priester te werden, ende hij dat ansach mitten (fol. 235^r)⁺ ogen sijnre barmherticheit dat ic aldus dweelde ende niement en vant die my den rechten wech wijsde, soe sande hij wonderlike sine baden tot my, die my toe Deuenter wijsden, dat my onbekent was. Ende heeft my daer gebracht in dit huys onder lude, die ic in al die werlt niet en solde wetten te vinden hoer gelijc, daer ic hape dat my zalichste is onder te wonen. Ende heeft my geset in enen dienst, die zalichste is mijnre zielen, ende heeft my soe mynnentlike verloest van allen tijtliken guede ende sorgen deser ellendiger werlt.

Ende ic, onzalige, ny van al mijnen leven hiervan onsen lieven Heren dancbaer geweest en heb noch en bijn, dat ic hem (fol. 235v)⁺ menichwerve willens ende wettens van puerre quaetheit vertoernt hebbe ende sine gebade gebraken, doe ic noch in die werlt was, alse in menigerhande sunden’, die gheen noet en sijn te scriven¹⁾, die hij hier bijsunderlinge jamerlike beclaget ende vertelt in bytterheit sijns herten²⁾.

‘Baven alle dinge: sijnt dat ic, onzalige, toe Deuenter gecomen bijn omme my te beteren, soe heb ic my van begynne tot noch toe soe jamerlike traechlic gehadt in den dienst ons lieven Heren’. Voert bijsunderlinge beclaget hij sine dagelixe gebreke hier oetmoedelic.

‘“Ende uyt alle desen³⁾ volget, dat my seer te

+ 235^r.

+ 235^v.

1) afschrijven, overschrijven.

2) ‘die gheen noet - herten’ is blijkbaar eene opmerking van wie het handschrift afgeschreven heeft, evenals een paar regels verder de volzin: Voert - oetmoedelic.

3) Namelijk uit de ‘menigerhande sunden’ en de ‘dagelixe gebreke’, die in ons handschrift - verg. de vorige noot - niet zijn opgenomen, maar die zeer zeker gestaan hebben in het origineel, waarnaar onze codex is gekopieerd.

[p. 19]

ontsien¹⁾ is die ewi- (fol. 236^r)⁺ ge verdoemnisse; want ic heb anxt, dat al mijn leven heeft geweest gevenstheit²⁾, ende ic en weet niet, of ic gy³⁾ hebt gehadt waer berou ende waerachtige bycht ende of ic gy dat heilige sacrament weerdelic heb ontfangen. Ende na den woerden der heiligen soe vinde ic in my vele saken⁴⁾ der verdoemnissen, alse dat ic bina gheen wederspoet en hebbe, mer al gelucke. In al mijnen leven en heb ic meer⁵⁾ eens sieck geweest, ende die bruders sijn bina alle gesont, alsoe dat ic niet weerdich en bijn den sieken te dienen.

Dat ic onder ene gedaente⁶⁾ der heilicheit leve vleischelic, ende ic heb nu meer een rustlic leven dan doe ic was in (fol. 236^v)⁺ die werlt. Ende ist dat ic sommige guede dinge gedaen heb, ic heb mijn loen daervoer ontfangen; want ic en mach nummermeer Gode te vollen danken van soe vele groter waldaden, die hij my verleent heeft ende luttel ander luden, ende dat hij my dus lange geleeden heeft ende niet verdoemt en heeft over menich jaer alse die anderen, die soe grotelic niet gesundiget en hebben.

Och, ewige God, wat sal ic dij wedergeven voer alle die dinge, die ghi my wedergegeven hebt? Och, lieve Iohannes, ontfarme dijns selves, ende overdenke mit groten erenste mit alle dinen crachten dese voerscreven zaken! Ende hieruyt leer dij selven kennen, wat du geweest hebste, wattu noch biste (fol. 237^r)⁺ ende wattu verdient hebste, ende gedenke der grondeloser

1) vreezen, bang zijn voor.

+ 236r.

2) geveinsdheid, onoprechtheid.

3) ooit. Zie Schiller u. Lübben, Mnd. Wörterb., Bd. II, S. 388.

4) sake = reden, aanleiding.

5) Minder gewone vorm van ‘maer (mer)’.

6) gedaante, uiterlijke vorm.

+ 236v.

+ 237r.

[p. 20]

guetheit ons lieven Heren, die hij di bewesen heeft baven soe menigen menschen. Denke, hoe zwaerlic hij di ordelen sal baven ander menschen, ist dattu di niet en beterste.

Stae in anxte ende denke, dat di diegene, die di dus guedertierlic gespaert heeft, lichte¹⁾ niet lange spaeren en wil. Sette in di selven, recht of du noch huden²⁾ of margen ten langesten sterven solste ende waer du varen salste.

Wie my, o ewige God, waer sal ic vlien van den ansichte dijnre thoernicheit, want mijne sunden sijn baven dat zant des meers? Doch soe weet ic alte waerlic, dat di niet³⁾ soeseer en mysha- (fol. 237^v)⁺ get alse mystrouwen, ende dattu niet en wilste den doet des sunders, mer penitencie. Segge daerom tot hem in suchten dijns herten: ‘Sie toe my, onsalige mensche, o mynlike guedertierenheit! Sie omme toe my, bose mensche, apenbaere barmherticheit, die mystroest coemt totten ontfarmhertigen Almechtigen! Gewondet loep ic totten arsedier⁴⁾; hoeldet die gewoente dijnre guedertierenheit, die dus lange hebste opgehangen dat zweert der wrake! Delige⁵⁾ dat getal mijnre sunden mit menichvoldicheit dijnre barmherticheit!’

Vele andere mogestu denken van der barmherticheit Godes, als van Dauid, van Iuda, van sante Peter, van (fol. 238^r)⁺ sante Pauwel, van sante Maria⁶⁾ Magdalena, van den publicaen⁷⁾ ende van veel ander sunderen,

1) allicht, misschien.

2) huden (hetz. als ‘heden’) = heden, vandaag.

3) niets.

+ 237^v.

4) arts, heelmeester.

5) deligen = delgen, verdelgen, uitdelgen.

+ 238^r.

6) Met robrik onderstreept.

7) tollenaar.

[p. 21]

als apenbaer is in al den leven Christi, hoe barmhertich hij heeft geweest alle dien, die penitencie deden ende tot hem quemen. In welken hij niet en woech, hoe vele hoer sunden weeren, mer hoe vele dat sij mynneden. Hierom, sal ic tot deser mynnen comen, soe is my voer alle dinck noet, dat ic ansie mijns selves crancheit ende vorwaer voele, dat ic niet van my selven en vermach, ende dat ic altijt voer my heb die groetheit Godes ende sine trouwe tot my ende mijns selves cleynheit ende ontrouwe weder tot hem, daer vele bij te marken is. Want sie ic dat toe (fol. 238^v)⁺ rechte an, het sal my brengen tot onderwerpinge alre menschen ende tot versmanisse mijns selves, ya oec tot begerte versmaet te wesen; mer dit moet bearbeyt wesen mit stedigen gedachten ende dicwijle onsen lieven Heren an te ropen, daert ommer al van comen moet. Sal ic nu tot deser oetmoedicheit comen ende tot deser mynnen, soe is my noet, dat ic heb ene stedige oefninge ende regel, die my hiertoe leide. Ende soe dunct my na der heilighen woerde, dat my noet is stedes mijne sunden voerscreven an te sien ende die altijt voer ogen te hebben ende pynen die groet te wegen: dat sal my nederdrucken, soedat ic mijnre brudere (fol. 239^r)⁺¹⁾ ende ander lude gebreke niet groet rekenen en sal noch niet lichtlic ordelen; mer mit medelijden sal ict kieren ten besten²⁾. Ende dat is my noet, dat ic daer om arbeyde ende

+ 238^v.

+ 239r.

1) Hier is in het handschrift eene onjuistheid in de pagineering: op fol. 218 (het behoorde te zijn: fol. 238) volgt wederom fol. 218, i.p.v. 219 (= 239). Zie boven, Archief, dl. XXVII (in de Inleiding), blz. 404, noot 3.

2) iet ten besten keren = iets ten beste keeren of wenden, aan eene zaak eene voor iemand gunstige richting geven.

[p. 22]

my huede voer curioeslic¹⁾ te onderzueken²⁾ der lude werke of woerde ende ommer niet te willen achterclappen³⁾; ende ist dat ic sie hoer, dat ic sie pyne te ontschuldigen⁴⁾ ende over ene zijde te slaen.

Oec sal my seer helpen, dat ic dicwijle overlegge mijnre bruder duechden, die ic vermode dat die meestedeel ny doetlike sunde en deden, ende leggen die groetheit mijnre sunden daertegen: soe sal ic vinden, dat ic niet weerdich en bijn daer onder⁵⁾ te wesen noch hem te dienen, mer sij in reverenciën te hebben ende te hapen, dat ic overmides (fol. 239^v)⁺ hoeren gueden werken ende gebede sal comen totten ewigen leven.

Oec soe is my noet, dat ic my pyne alle tijt die tege(n)woerdicheit Godes voer ogen te hebben ende stedes pynen wat guedes te denken in mijnen herten over mijnen werke, sonderlinge na te volgen dat weerde spyegel - dat is dat leven - ons Heren Ihesu Christi⁶⁾, anmarkende sijn oetmoedicheit ende guedertierenheit, verduldicheit⁷⁾, versmaetheit ende armode, ende sonderlinge sine pyne, die hij uyt mynnen

1) curioeslic, curioselike = met zorgvuldigheid, zorgvuldig.

2) onderzueken, ondersoeken - nauwkeurig onderzoeken, nasporen.

3) belasteren.

4) verontschuldigen, vergoelijken.

5) daaronder, d.i. onder hen, ondergeschikt aan hen.

+ 239^v.

6) Verg. Moll, Johannes Brugman, dl. I, blz. 281: Oec sellen wy in allen onsen reden ende werken altoes anmerken dat oetmoedighe, heylighe leven ons liefs Heren Ihesu Christi, ende ons dairna schicken na al onsen vermoghen; want in sinen leven moghen wy vijnden een exemplaer ende een spieghel alre heylicheyt.

7) verduldicheit (term der devoten) = geduld.

[p. 23]

voer my geleeden heeft; ende pynen in elken mensche an te sien sijn beelde, ende al mijne werke alsoe te schicken, dat ic sij hem doe: ende dit sal mijn werck seer verlichten ende my guedertieren maken tot elken mensche. Ic sal my py- (fol. 240^r)⁺ nen, dat ic mijn gebet doe mit andacht¹⁾ sonder hasten, ende onder mijnen arbeit sal ic dicwijle mijne knyen bugen ende mit andachte wat cortlike²⁾ bidden.

Des margens toe drien uren, ist dattu die clocke hoerste, soe salstu thants³⁾ sonder marren⁴⁾ opstaen ende verbeiden niet, dat men cloppet. Ende thant pyne di wat guets te denken mit dancberheit van der barmherticheit Godes ende dijns selves onsalicheit. Ende denke, dat God, die engelen ende die heiligen daer sijn in tegenwoerdicheit. Ende andenke, wat du leeseste in dijnre metten ende tot wien dat du sprecste, ende kniele of sitte eersamlic⁵⁾ sonder tracheit ende sonder lennen⁶⁾ (fol. 240^v)⁺ an die ene zijt of an die ander; ende dus doe altoes, wanneer du bedeste.

Na der metten ende pryme soe studier die Heilige Scrift hent tot vijf uren toe; ende ist dattu over-

+ 240^r.

1) andacht (gelijk nog tegenwoordig in het Hoogd.) = godsdienstige aandacht.

2) in het kort, in korte woorden Lat. paucis, brevibus (scil. verbis).

3) terstond, dadelijk.

4) Zie boven, blz. 11, noot 4.

5) eersamlic, eersamlike = eig. deugdzaam, braaf; ook plechtig.

6) Dat staat er. Zie het Mnl. Wbk., op ‘lenen, 2de art., (dl. IV, kol. 372), waar met betrekking tot deze plaats het volgende gezegd wordt: Moet men lennen veranderen in leunen (welke schrijfwijze overigens niet voorkomt), òf heeft lennen (voor lènen?) naast lenen bestaan? vgl. Kil. lène (Tijdschr. 12, 46 noot) en lenstoel naast lenestoel).

+ 240^v.

[p. 24]

mits vaeck¹⁾ of lauheit²⁾ niet studieren en mogest, soe scrive een luttel. Als die clock vijf slaet, soe leese: ‘God, wilt denken in mijne hulpe’, etc., mit eenre collecten³⁾. Dan overdenke, oftu iet te doen hebste in die kocken; weetstu daer niet⁴⁾ te doen, soe slute die buecke of bynde sij; of is dij iet anders bevalen, dat doe, heent dattet tijt is ter kocken te gaen.

Als men te gader luyt ter myssen, soe begynne tercie te leesen totten psalmen toe bynnen huys op dine knyen ende voert onderwegen ter kerken wert. In der (fol. 241^r)⁺ kerken soe sitte recht op dine knyen al die mysse doer argent in een hoecksken, ende denke van den leven ende lijden ons lieven Heren Ihesu Christi na dijnre gewonten.

Als die mysse uyt is, soe begynne sexce te leesen totten psalmen toe in der kerken ende voert onderwegen. Alse du in die kocken comest uytter kerken, soe bidde een luttel ende voersette in dijn herte, hoe du di hebben wilste over dach ende in welken punte het di noet is te beteren. Ende daertoe arbeide stercklic, hebbende voer ogen dat godlike spyegel des levens Christi, als voerseecht⁵⁾ is.

Onder dinen arbeit salstu dicwijle cortlike wat guedes bidden op dine knyen mit andachte, sunderlinge (fol. 241^v)⁺ als die clocke slaet ende als men luyt

1) vaeck, vake = slaap, slaperigheid.

2) lauheit, laeuheit = lauwheid, traagheid, onverschilligheid.

3) collecte = een kort gebed, in het begin der Mis. Zie verder Moll, Kerkgesch. v. Ned. vóór de Herv., dl. II, st. iii, blz. 281, 297, 299, 329-331; A.W. Stellwagen, Roomsche woorden, Gron. 1902, blz. 114, op ‘collecten’.

4) niets.

+ 241^r.

5) Zie fol. 239^v.

+ 241^v.

[p. 25]

ter elevaciën¹⁾ in der kerken. Dwinge di dicwijle wat guedes te dencken onder dinen arbeit, als van den gaven Godes, van den rijke der hemelen, van den ordel, van den dode ende van den pynen der hellen²⁾.

Pyne di soe wien du sieste van den bruderen, dattu dien ansieste alse Christum, sunderlinge die die bewaerres sijn des huyses; ende begeren sij iet van di, dat doe mit blijden ansichte ende antwoerde hem guedertierlic. Eerstu beghynste te eten, soe leese irst dine benedicite, ende pyne di wat guedes te dencken onder den eten. Ende na den eten salstu voersien den lector warme spyse, gelic den broderen, die voer hebben gegeten. Ende daeren- (fol. 242^r)⁺ tusschen leese dine gracie, ende sette die overlopen³⁾ spyse op, ende vlie dine vate, als du cortlixst mogeste. Als du in die kamer comeste, soe leese thant dine none. Ende daerna doe dijn werck, hent⁴⁾ men anderwerve luyt te vesperen ten (sic!) bruderen; dan leese dine vesper. Toe vier uren soe ganc weder in die kocken ende doe alse tegen der maeltijt toe middage.

1) elevacie = elevatie, d.i. het met beide handen omhoog heffen van de Hostie door den priester; zie Stellwagen, a.w., blz. 122, op ‘elevatie’. In ‘Handschr. D’, dat door mij uitgegeven wordt in de Bibliotheek van Middelnederlandsche Letterkunde, heet de elevatie meermalen ‘het beuren, het opbeuren van God’, b.v. fol. 112r: Ende recht als sie [Elsebe Hasenbroecks] daer weder quam, soe was onser god gheboert.

2) Toespeling op de z.g. ‘vier uitersten des menschen’, nl. dood, oordeel, verrijzenis, hemel of hel. Voor dit onderwerp verwijs ik naar de belangrijke dissertatie van Dr. C.G.N. de Vooys: Middelnederlandsche legenden en exempelen. Bijdrage tot de kennis van de prozalitteratuur en het volksgeloof der Middeleeuwen,'s-Gravenh. 1900, blz. 253-315 (De ‘vier utersten’ in de exempelen).

+ 242^r.

3) overgebleven.

4) tot, totdat.

[p. 26]

Als dat aventmael gedaen is, soe salstu overdenken, wat die bruders ende die zieken eten sullen in den tocomenden dage¹⁾. Ende als die dinge in der kocken geschict sijn, soe gae ter kamer wert ende leese dine complete. Daerna mogestu studieren ende doen wat guets, hent die (fol. 242^v)⁺ clock viij slaet, ende dan salstu scriven dine gebreke. Ende daerna denke wat guedes ende bidde wat mit anropinge der heiligen heent toe negen uren of een weinich voer negen uren: soe gae te bedde, ende pyne dij mit heiligen gedachten te ontslapen²⁾. Ende als du ontspringeste³⁾, soe denck tehant van der materiën⁴⁾, daer du dan weder in ontslapen mogeste.

Voer alle dese sal ic setten onderdanicheit. Ende als my enich van den bewaerres des huses wat heiten of raden te doen anders dan ic voerheb, daer wil ic my geringe⁵⁾ in laten⁶⁾ ende doen hastelic dat sij begeren, ende pynen my dat ic gheen dinck noch werck en besitte mit ongeordenierder⁷⁾ mynnen: soe sal ic (fol. 243^r)⁺ my te lichtliker conen⁸⁾ laten. Ic sal my pynen, dat ic die meest te gemote gae, die my meest tegen sijn: daer sal ic meest in verdienen. Ic sal

1) in den to(e)comenden dage = (op) den volgenden dag.

+ 242^v.

2) inslapen, in slaap vallen.

3) ontspringen (elliptisch voor ‘ute den slaep ontspringen’) = ontwaken, wakker worden gedurende den nacht.

4) materie = onderwerp.

5) dadelijk, terstond.

6) hem laten (term der devoten) = zich verloochenen, zich onderwerpen; ergens in berusten, ergens genoegen mede nemen.

7) ongeordeniert, ongeordineert = ongeregeld, onordelijk; onbetamelijk, zondig.

+ 243^r.

8) Het is twijfelachtig, of hier ‘conen’ staat dan wel ‘tonen’, zooals het ‘Afschrift Stoett’ ook heeft. Naar het mij voorkomt, is ‘conen’ de ware lezing.

[p. 27]

my pynen diegene in reverenciën ende in weerdicheit te hebben, die onse huys bewaeren ende besorgen; ende hoeden my seer, dat ic gene harde gedachten op hem en crige noch suspicie; ende hebbe(n) ommer voer ogen mijne sympelheit ende onwijsheit¹⁾, ende hoer wijsheit groet te rekenen; ende ommer te denken, dat ic mijns selves niet en bijn, mer dat ic my hem overgegeven heb in die stede Godes, daer ic my nochtan niet toe verbonden en heb mit beloften, mer mit slichten²⁾ vryen wille. Ende hierom wil ic denken op mijn waeromme, ende bidden hem seer, dat sij my willen verdrucken.

In al mijnen (fol. 243^v)⁺ gedachten, woerden ende werken sal ic my pynen God te ontsien³⁾ meer dan den menschen, opdat soe wat dat ic doe, dattet al sij ter puerre eren Godes; ende in wat dingen ic my ontgae⁴⁾, dat ic daer God meer in ontfruchte⁵⁾ dan den menschen. Ende ommer sal ic my hoeden voer beromlicheit⁶⁾ of begerte gesien of gelaeft te wesen van den menschen.

Dat ic my seer pyne te zwijgen, dat sal my markelic helpen tot vele dingen, ende dat ic mit voersienicheit⁷⁾ spreke; ende leesen ondertijden een ‘Ave Maria’, eer dat ic spreke of antwoerde, ende pynen my, dat ic die dinge yo⁸⁾ niet meerre noch anders

1) onkunde, onwetendheid.

2) slicht, slecht = eenvoudig; volkomen.

+ 243^v.

3) ontzag hebben voor.

4) ontgaen (met den 3den naamv. van het wederk. voornaamw.) = zich te buiten gaan.

5) ontfruchten, ontvruchten = vreezen, bang zijn voor.

6) beromlicheit, beroemelijcheit = hoovaardij, praal.

7) mit voersienicheit = met bedachtzaamheid.

8) yo (Oostmnl. vorm; Westmnl. ie; Hoogd. je) = altijd, steeds.

[p. 28]

en segge dan sij sijn; ende te schuwen luytruchtige woerde, sonderlinge in die kocken, (fol. 244^r)⁺ ende pynen my die anderen daerin te vermanen.

Waer dat ic mach, sal ic my pynen allene te wesen ende van bynnen gewapent¹⁾, ende ommer niet leedich tot geenre tijt. Ende hoet di seer voer achtersprake te doen of te hoeren. In officio, dat di bevalen is, soe salstu nerenstich sijn te bewaeren ende gehoersem daerin te sijn, ende elken guetlic daerin te wesen, ende sunderlinge die spyse der zieken te bezorgen, ende alremeest here Florens spyse²⁾.

Ic sal allen gasten goedertieren wesen ende ontfangen gelijc Christum, mer niet vele en sal ic mit hem spreken. Dat ic yo wal sie totten armen ende daer soe veer in doe, als my bevalen is, na mijnen vermogen, alsoe dat ic sie hebbe (fol. 244^v)⁺ in reverenciën ende bewijse hem guedertierenheit, ende hoer dinge, die my bevalen sijn, wal te bewaeren.

Als ic uytgae omme baetschappen, sal ic my pynen mijn ogen te bewaeren ende wat guets opter straten te denken, ende als ic irst kan, weder te huys te comen.

Ic sal my pynen dicke te apenbaeren mijne becoringen, ende ten minnesten totter weke eens³⁾ enen mijne gebreke te clagen ende raet daervan te nemen, ende pynen my altoes schuldich te geven ende tegen

+ 244^r.

1) Namelijk tegen de verzoekingen, tegen de aanvechtingen (die becoringen; zie fol, 244^v) des Duivels.

2) In het Deuotum exercitium eiusdem fratris Ioannis (achter de Vita Ioannis Cacabi van Thomas a Kempis), § 23, lezen wij: specialiter cibos infirmorum procurando, et maxime domini Florentij, qui pene quotidie debilis est et infirmus.

+ 244^v.

3) eenmaal.

[p. 29]

niement te arguieren¹⁾. Ende breke²⁾ ic of versume ic iet, daer wil ic vergiffenisse van bidden.

Ic wil my hoeden voer vele smakens sonder noet, ende voer drinken tusschen (fol. 245^r)⁺ tijden sonder orlof. Ende niet³⁾ en sal ic doen achter hoeren rugge, die onse huys bewaeren, dat ic niet en dorste doen, of⁴⁾ sijt seegen.

Ic sal seer pynen alle versmade neder dinge te doen, ende Mathias⁵⁾ ende Iohannes onse bruderen daerin verlichten, waer dat ic mach, ende hebben sij in reverenciën ende bewijsen my guetlic tot hem. Ic sal my hoeden, dat men van my nummermeer en verneme enige clage van cleedinge of van spyse of diergelijck; mer ic sal my des onweerdich pynen te voelen dat ic hebbe.

Die boecke sal ic studieren, die my hiertoe behulpelic sijn, ende trecken al mijn studium hiertoe, (fol. 245^v)⁺ ende pynen my overal⁶⁾ zedelic te hebben⁷⁾.

Het is my noet, dat ic groet rekenne die guede insettinge onses huses, ende dat ic ene grote meninge heb in al mijnen werken, ende een groet opset my daerin te sterven⁸⁾ ende om gheen dinck, dat my toecomen mach, daervan te scheiden, ende een groet

1) arguieren, argueren = redetwisten, beschuldigen.

2) breken = in gebreke blijven, tekort schieten.

+ 245^r.

3) niets.

4) indien, ingeval, voor het geval dat.

5) Waarschijnlijk Matthias van Mechelen (Dumbar, Anal., tom. I, p. 90). In de ‘Litere’, opgenomen l.l., p. 88-113, worden hij en ‘frater Iohannes’ meermalen genoemd.

+ 245^v.

6) in ieder opzicht, geheel en al.

7) hem hebben = zich gedragen.

8) sterven (term der devoten) = afsterven; hem sterven = zich verloochenen.

[p. 30]

betrouwen daerin te hebben op onsen lieven Heren, dat hij my al mijne sunden daeromme wil vergeven, ende van elken werke, hoe cleyne het oec is, sunderlinge loen. Ende al ist dat vele ander werke sijn, die groter ende heiliger sijn, dat ic nochtant niet en scheide van mijnen werke, ganselic betrou- (fol. 246^r)⁺ wende, dat my gheen werck saliger noch nutter en is dan dit, daer my onse lieve Here toe geropen heeft.

Ic wil alle dage na acht uren my ondersueken in alle desen manieren ende sien in welken ic my meest ontgaen hebbe, ende hape sterkelic op te setten my daer voertmeer¹⁾ in te beteren mitter hulpe Godes.”’

+ 246^r.

1) voertmeer (hetz. als ‘voertan, vortan’) = in het vervolg, voortaan.