Logo DBNL
De levens van Jezus in het Middelnederlandsch (1895-1898)

De levens van Jezus in het Middelnederlandsch

(1895-1898)–Anoniem Leven van Jezus, Het–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige

[Tekst]

S.

Dit es tprologe vander ewangelien. In Gode onsen lieven here Jhesus Kerste groetic alle die gone die dit lesen sullen ende horen lesen. ende bidde hem dat si bidden vor mi. Up ene tijt bat mi een mijn lieve vrient dat ic die ewangelie trecte uten latine in dietscher tale. ende ic uten texte van den vieren ewangelisten maecte ene scone ystorie van den levene ons heren Jhesu Christi. dat hi leedde up erdrike van dien tide dat hi vander heleger maget onser vrouwen wart ontfaen ende geboren. tote an dien tide dat hi sende sinen helegen geest sinen jongeren in hem te blivene ende met hem te sine. Dese bede ontfingic gerne omme die liefte mijns vrients diese dede met groten nerenste. ende omme die hope die ic ontfinc van baten alle der gore die dit lesen sullen ende horen lesen. ende die hope van beden die si vor mi tonsen here souden doen. Mar dat makic alle den gonen cont die dit bestaen te lesene dat hier toe grote pine behort. Want die viere ewangelisten ne schinen niet concorderende in allen steden. ende dat deen scrijft en scrijft onderwilen dander niet. onderwilen concorderse alle viere. Johannes, Matheus, Marcus, Lucas. Onderwilen dese drie Matheus, Marcus, Lucas. onderwilen deze drie Matheus, Johannes, Lucas. onderwilen dese drie Matheus, Johannes, Marcus. Onderwilen dese twe Matheus, Marcus. onderwilen dese II Lucas, Marcus (l. Matheus). onderwilen dese H Matheus, Johannes. onderwilen dese II Marcus, Lucas. onderwilen dese II Lucas, Johannes. Onderwilen so scrijft deen allene des die andre drie niet en scriven1). Ende hieromme seggic dat het een podersam werc es tusschen dese discordancien die dewangelisten scinen hebbende onder hen. ute alle den ewangelien te rapene ende te gaderne ende ooc te gader te vougene enen proces ende ene ystorileke vertreckinge van den gebenediden wesene ons heren Jhesu Christi. want hieromme salic dicken moeten voren setten dat bet na scene volgende. ende dat na (l. na dat) bet voren scene staende. Ende ne dadic des niet so moestic onderwilen achter laten. dat niet goet ware gelaten. ende dat dit werc sere onzienen soude. Nu bid ic u allen die dit lesen sult. ende

L.

Ic grute alle deghene die dit lesen selen ende hoeren lesen in onsen here Jhesum Kerste ende bidde hen dat si bidden vor mi. Ens tijds so bat mi een mijn lieve vrint dat ic dewangelie trokke uten latine in didscher talen ende ic uten texte van den vire ewangelisten makde ene schone historie van den wesene ende van den levene ons heren Jhesu Christi dat hi leidde op ertrike van din tide dat hi van der heileger magt onser vrowen sente Marien wart ontfaen ende gheboren tote an din tide dat hi sendde sinen heiligen gheest sinen ijongeren in ben te blivene ende met hen te sine. Dese bede ontfingic gerne om de lievede mijns vrinds diese dede met groten ernste. ende om den hope din (hs. dinc) ic ontfinc van baten dergherre die dit lesen ende horen souden. ende om den hope van den beden di si vor mi tonsen here souden don. Mar dat makic aldenghenen cont die dit bestaen te lesene dat hir toe groete pine behoert want de vire ewangelisten en schinen nit concorderende in allen staden. Ende dat deen scryft. en scryft onderwilen dander nit. onderwilen conkorderen se alle vire. Johannes. Matheus. Lucas ende Marcus. Onder wilen concorderen dese drie. Matheus. Marcus. ende Lucas. Onder willen dese drie Matheus. Lucas. ende Johannes. Onder willen dese drie. Matheus. Marcus ende Johannes. Onder willen dese tvee. Matheus. Marcus. onder willen dese tvee. Matheus. Lucas. Onder willen dese tvee. Matheus. Johannes. Onder willen dese. Lucas. Marcus. Onderwillen dese. Lucas. Johannes. Onderwillen so scryft oc een allene dis dandre drie nin scriven. Ende hir omme seggic dat en podersam werc es tuschen dese discordancien die dewangelisten schinen hebbende onder hen. ut allen den ewangelien te rapene ende te ghederne. ende oc tegader te vugene enen proces ende ene historileke vertrekkinge van den gebenediden wesene Jhesu Christi. want hir omme salic dikke vore moten setten dat bat na schene volgende. ende na dat bat schene vore staende. ende en dadic des nit. so mostic onderwillen achter laten dat nit goet en ware gelaten ende dat dit werc sere onssienen soude. Om ene andre sake es dit werc oc swar dat ic ondersta. want in vele staden es de text van der ewangelien also donker dat men den sin van den warden min can begripen noch wale verstanen sonder glose. ende expositien. Dar omme arbeitten willen de heilegen Augustinus. Jheronimus. Gregorius. Beda. ende vele andre goeder liede. om deewangelie cler te makene. ende makdender af grote bueke ende grote ghescreften (hs. ghecreften) die vele meerre sijn dan de text van der ewangelien alte male. Ende hir omme alsic te din steden come. so salic ochte met glosen ochte met expositien die donkerheit vercleren so ic best ende cortelecst mach. Want kirdic de blote wart also in didsche alse si in den texte gescreven sijn. so bleve dit werc alte donker in vele steden.W. I.) ende oc souden de wart die ic screve in somen steden schinen iegen redene ende iegen onse gheloeve. alse in die stat daer onse here segt. si oculus tuus scandalizat te et c. Nu biddic u allen die dit lesen ende hoeren selt. dat gi dese wart

[S.]

horen lesen. dat ge dese woort ganseleke verstaet. ende sonder begrijp ontfaet. ende leist ende hort met reverencien. also gelijc alse ten worden van der heleger ewangelien behorlic es. Ende of ic in enige stat mesgripe in te vele te seggene of te lettel. of in anders te seggene dan ic soude. of dan der edelheit der materien wel betaemde. dat biddic u dat gijt mi vergeift. want ic wale lije dat ic aldusgedaen werc te vulbringene no wijs genouch no goet genouch en ben. mar die alle goede werke vulbringet hi moete ooc dit also vulbringen te sinen love. datter alle die gone af gebetert moeten sijn diet met goetwillicheden ende met goeder nerensticheden sullen lesen ende ontfaen. Sente Johan dewangeliste die onder den vieren ewangelisten sonderlinge gelijc es den vliegenden aren. omme dat hi hogest vlooch met kennessen ende met verstannessen in die onbegripelike heimelicheit der gotheit. hier beghint aldus sine ewangelie.

I. Hier begennen de helege ewangen. In principio erat. In den beginne was twoort ende twort was met Godea)1). Ende God was twort dat was in den beginne met Godeb). Alle dine (hs. di) sijn met dien wordec) gemaect. dat gemaect es dat was in hem leven. ende dat leven was licht der menschene). ende dat licht scheen in den deimsternessenf). ende die demternessenf) en begrepens niet.

II. In den dagen des coninx Herodes was een priestre des name was Zacharias ende sijn wijf was van den (hs. van den van den) dochtren Aarons. ende hare name was Elysabet2). ende si waren bedeg) gerecht vor Gode. ende wandelden in allen den geboden Gods ende in alle sire gerechtichet sonder clageh)3). mar si en hadden gheen kint. omme dat Elysabet was ondrachtichi). ende si waren bede vergangen4) in haren dagen. Doe geschiedek) dat Zacharias in ordine sire stonde des priesters ambochts na gewoneitl) vor Gode plegen soude5). doe ginc hi in den tempel Gods. Ende doe hi in den tempel was ende gereetm) stont sijns ambochts te plegene ende wierook te offerne nader gewoenten) sijns ambachts. ende alle die menichteo) des volx was buten beidende in de stondep) des offers6). doe verscheen hem die inghel Gods7). ende stont ter rechter zide des outaersq).
d)

[L.]

ghanslec verstaet ende sonder begrijp onfaet ende leest ende hoert met reverentien alsoe ghelijc alse ten warden van der heileger ewangelien behoerlec es ende ochtic in enegher stat mesgripe in te vele te seggene ochte te lettel. ochte in anders te seggene dan ic soude ochte dan der edelheit van der materien wel betamede. dat biddic dat ghi mi vergheft want ic wale lye dat ic alsosten werc te volbrengene noch wys noch goet gnoch en ben. mar die alle goede werke volbrengt. hi mote dit oc also volbrengen te sinen love dat ter oc aldeghene af gebetert moten sijn diet met ghoeder willechheit ende met ghoeder ernstechheiden selen lesen ende ontfaen. Amen.

1. Sente Yan dewangeliste die onder de vire ewangelisten sonderlinghe ghelijct es den vligenden are. Om dat hi hoger vloegh met kinnisse ende met verstannissen in de onbegrijpleke heimlekheit der gotheit dan dandre daden. hi beghint sine ewangelie aldus. In principio erat verbum. In den beghinne was dat warta). ende dat wart was met Gode. Ende Got wasb) dat wart1). Dat was in den beghinnec) met Gode2). Alle dinc syn met din warde ghemakt. ende sonder dat en es nit ghemakt. Dat ghemakt esd)3) datsin hem levene). ende dat levenf) was licht der menschen4). Ende dat lichtg) scheen in den demsternessenh) endeW. II.) de demsternessen en beghrepens nit5).

2. Het was in den tide des conings Herodes en pape die hit Zacharias ende hadde ene vrowe van Aarons geslechte die ghenamt was Elisabet6). Dese twee waren beide gherecht vor Gode houdende alle de gebode Gods sonder clage7) mar sine hadden en gheen kint. om dat Elisabet ondrechtech was ende si beide oude liede waren. ende verre voert hadden gegaen in haren daghen8). Doe gheschiede op enen tijt. dat Zacharias in der stonden9) dat hem behoerende was. sijns ambachts soude plegen in den temple. ende alse hi comen was in den temple ende hi stont ghereet sijns ambachts te plegene. ende tofferne wiroc op den outare na de ghewoente syns ambachts10). ende dat volc buten stont ende bedde. in dire selver uren11) so vertogde hem die ingel Gods Zachariase. Ende stont ter rechter siden van den outare12).

[S.]

Ende doene Zacharias sach doe wart hi bedroufta)1). mar die ingel sprac te hem. nonsie di niet Zacharias want dijn wijf sal di gebaren enen sone ende sine name sal sijn Johannes2) ende di wert vreugdeb) ende bliscap. ende menige sullen hem verbliden in sire gebortc)3). want hi wert groot vor Gode. ende wijn no gemaectend) dranc4) en sal hi niet drinken. ende van den helegene) geest sal hi vervult werden in sire moeder lichame. ende hi sal vele derf) sonen van Israel bekeren te haren here Godeg)5). ende hi sal vor hem gaen in den geeste ende in die cracht Helyenh). te kerenei) die herten der vadrek) in de kinder. ende die ongelovige terl) wijsheit der gerechter6). ende te beredenem) Gode een vulmaketn) volc. Ende doe sprac hi toten ingel. hoeo) salic dit geweten7). want ic ben outp). ende mijn wijf es vergangen in haren dagen. Doe antworde die ingel en sprac te hem. ic ben Gabriel die sta vor Gode. ende ben gesentq) di toe te sprekene. ende di te ewangeliserne8) ende sie du werts swigende ende en suls niet mogen spreken tote in den dachr) dat dit sal geschien. daromme dattu niet ne hebss) gelooft minen worden die vervult werden9) in hare tijt. Ende dat volc was beidende Zacharias ende10) wonderde hem dat hi so lange merredet) in den tempel. Ende doe hi uut ghinc van den temple doe ne mochte hi niet spreken te hem. ende si bekenden dat hi een visioenv) gesien hadde in den tempel. ende hi was hem wenkende ende bleefw) stom11). Ende het geschiede doe vervult worden die dage12) sijns ambochts dat hi ginc in sijn huus. ende na den dagen ontfinc Elysabet sijn wijf. ende verbargh hare V maendenx) ende sprac13). want God heift also met mi gedaen in den dage dat hi gesien heift af te doene minen lachtery) onder den menschen14).

III. Achter in die seste maent es gesent die ingel Gabriel van Gode in ene stat in Galilea15) die heet Nazareth. tere magetz) die was getrouwet enen man des name was Joseph van den huse Davids. ende die name der

[L.]

ende alsen Zacharias sach so wart hi ververt. ende menschleke vrese vil in hem1). Doe sprac hem dingel aldus toe. En (hs. Ende) onssich di nit Zacharias want dine bede es gehort. ende dijn wijf Elisabet sal di enen sone dragen. ende du sout dat kint heeten Yan2). van desen kinde soutu blischap hebben ende vroude. ende vele liede selen verblischen in den tide van sire geborten3). want dese sal groet sijn vor Gode ende hine sal drinken noch wijn noch andren drank die drunken maken mach. ende hi sal oc vervult werden van den heilegen gheest in sire moeder lichame4). Ende hi sal oc bekiren vele des volks van Israhel te haren Gode wert5). Ende hi sal gaen vor hem in den gheeste ende in der cracht Helie te kirne de herten van den vadren ane de kinder ende dongheloeveghe te brenghene ter wijsheit der gerechter ende te gereidene Gode en volmakt volc6). Doe antwerdde Zacharias den ingel ende seide. Hoea) magic geweten dat dit waer si want ic ben out ende mijn wijf es verre voert gegaen in haren dagen7). Doe sprac die ingel noch voert ende seide. Ic ben Gabriel die sta vor Gode. ende ic ben hir gesendt om te sprekene iegene di. ende deze bodschap ane di te doen8). Ende du sout stom bliven ende en sout nit mogen spreken totin dage dat dit sal gheschin om dat du nin gheloeves minen warden die toe selen comen in haren tide9). Met tesen warden vor die ingel van hem. Ende alt folc stont buten ende beidde. ende hen allen wonderde waromme dat hi so lange merrede in den temple10). Ende alse hi uten temple quam so was hi al stomp ende en conste den volke nit toe gespreken. Doe merkdense wale dat hi een visioen ghesien hadde in den temple. ende aldus bleef hi al stomp11). Ende alse de tijt van sinen ambachte leden was so ghinc hi te sins selves hus12). ende dar na so ontfinc Elisabet sijn wijf ene vrocht. Ende doe si vernam dat si onfaen hadde. so barch si hare vif maent ende schiwde hare van den volke. Ende seide aldus tote har selven13). Dit werc heft Got ane mi gewarcht in den daghe dat hi ghewerdegde mi quite te makene dis lasters din ic hadde onder tfolk van ertrike14).b) Dit seide die heilege wrowe om dat die wrowen die ondrechtech waren in Moyses wet hiten vermaledijt onder die menschen.

3. In de seste maent na din dat Elisabet hadde ontfaen so wart gesendt dingel Gabriel van Gode in ene stat van Galileen die heett Nazareth15) tere magt die was ghesekert an enen man die was ghenamt Joseph. ende de

[S.]

maget was Maria1). Ende die ingel ginc in ende sprac te hare. gegroet sijstu vul gratien2). die here es metti. du best gebenedijt ondera) den wiven3). Doe soe dat gehorde doe wart si bedrouft in sinen worden4). ende gedochte welkerande dese groetinge ware. Ende doe seide hare die ingel nonsie di niet Maria. want du hebs gracieb) vonden vor Gode. Sie du salt ontfaen in dinen lechame ende gebaren enen sone5). ende sult sine name heten Jhesumc). Dese wert groot ende wert geheeten sone des alre hogestend). Ende onse here God sal hem geven den stoel Davids sijns vader. ende hi sal regneren in den huse Jacobs6) ewelikee). ende sijns rijcs ne wert geen ende. Doe sprac Maria toten ingel hoe sal dit geschien want ic ne kenne7) genenf) man. Ende die ingel antworde ende seide te hare. die helege geest sal van boven comen in di. ende die cracht des al machtichs sal di bescadeng). ende daromme dat geboren wert van di dat wert helich ende geheeten8) sone Godsh). Ende sie Elysabet dijn nichte die hevet ontfaen in hare outheit enen sone ende es hare die seste maent die ondrachtichi) was geheeten9). want Gode nes onmogelijc ne geen woort10)k). Doe sprac Maria sich11) die dierne Gods. mi geschie na dinen worde. doe ginc van hare die ingell).

IV. Do stont up Maria in dien dage ende ginc in dat geberechte met haesticheden in de stat Judem)12). ende ginc in dat huus Zacharias ende groette Elysabettenn). Ende het geschiede doe Elysabet horde die groete Marien13) dat hem haer kint verblijdde in haren lichameo) ende Elysabet wart vervult metten helegen geeste ende riep ende sprac met groter stemme14). gebenedijt bestu onder den wiven. ende gebenedijt es die vrucht dijns lechamenp).

[L.]

name der magt was Maria1)a). Dese man ende dese magt waren beide van Davids geslechte. Ende alse dingel quam daer die magt was so grutte hise aldus. Ave dat lut also vele alse sonder we*). Die vol best van gratien. Got es met di du best gebenedyt boven de wrowen van ertrike2)b). Alse Maria dese gruete hadde ontfaen so wart si geturbeert in hare selven ende began te peinseneW. III.) welkerhande dese gruete mochte wesen3). Doe sprac hare noch dingel toe ende seide aldus. En ontsigh di nit Maria want du hefst vonden gratie vor Gode4). Du sout ontfaen ene vrocht in dinen lichame. ende sout bliven ens kinds. ende dis kinds name soutu heten Jhesus5). dese sal groet syn want hi sal heten sone des almegtegs Gods. Ende onse here Got sal hem gheven te besittene den stoel Davids syns vader6). Ende hi sal regneren boven Jacobs gheslechte ewelec ende sijns rijks en sal engheen inde syn7). Doe antwerdde Maria den ingel ende seide aldus. Hoe sal dit mogen sync). want ic noit mans schuldech en was8). Doe antwerde dingel ende seide. De heilege gheest sal van boven comen in di ende de cracht des almegtegs sal di beschaden. en (l. ende) dar omme dat van di geboren sal werden. sal heeten Gods sone9). Ende dat heve tere prufnessen dat Elisabet dine nichte heft ontfaen en kint in haren ouden dagen ende nu eist in de seste maent dat si dat kint ontfinc die al haren tijt ondrechtech hadde gewest10). want Gode en es engheene dinc ommogenlec die hi doen wilt11). Doe antwerdde Maria. Ic ben de derne Gods also mote mi geschin alse du hefs gesegt. Na din warde so voer dingel van hare12).

4. In din tide so stont op Maria ende ghinc met hastehheiden op den berghe in de stat dar Elisabet woende13) ende quam in Zacharias hus. ende gruttede harre nichten Elysabet14). ende also schire alse Elisabet hoerde Marien so began dat kint dat si droch te verblijschene in haren lichame.a) ende Elisabet selve wart vervult van den heilegen gheest15). ende rip met groter stemmen ende seide. Du best gebenedijt onder de vrowen. ende gebenedijt es de vrocht dijns lichamen16). wanen

[S.]

Ende wanen comt mi dat dat die moeder mijns heren comt1) te mi. want sich alse die stemme dire groeten quam in mine oren. so heift hem verblijt in vreugden dat kint in minen lechame2). ende du best salich dattu gelovets. want die dinge die di geseit sijn van Gode werden vervult. ende doe sprac Maria.

V. Mine ziele groot den here3) ende mijn geest verblijt in Gode minen behoudrea). Want hi heift ane gesien di otmoedicheit sire dierne. Sich dar af seggen mi salich alle geslachtenb)4). want hi heift mi groot gemaect5) die machtich es ende sine helege name. Ende sine ontfarmhertichet es van enen geslachte in dat ander6) dien die hem vresenc). Hi heift gedaen macht7) in sinen arme ende hi heift gebredet die overdige in den gedochte sijnsd) herten. Hi heift onset die geweldige van den stoele ende hi heift verhoget die otmoedigee). vervult die hongerige met goede ende die rike gesent in ijdelhedenf)8). Hi heift ontfangen Israele sijn kint ende gedacht sine ontfarmherticheit alse gesproken es tonseng) vadren Abrahamme. ende sinen zade inder werelt9). Ende Maria bleef met hare drie maent10) ende dar na kerdeh) si weder in haer huus.

VI. Die tijt Elysabetten es vervult ende si gebarde enen sone. ende dat horden hare nageburei) ende hare maghe. want God sine ontfarmicheit grootte met hare. ende verblijdden hem ende danctenk) Gode11). Ende het geschiede up den achtenden dach dat si quamen te besnidene dat kint ende hietent metter name12) sijns vader Zacharias. Doe antworde sijn moederl) ende sprac. neen in gerewijs13). mar het sal heeten Johannes. Doe spraken si te hare niemen es in dinen geslachte die met deser name si genaemt14). Doe winkeden si sinen vader hoe hine wilde heeten ende hi eeschede ene taflem) ende screef ende sprac. Johannes es sine name. ende si wonderden hem alle.

[L.]

comt mi dat. dat mijns heren moeder gewerdegt te mi te comene?1) also schire alse de stemme van dire gruten quam in mine oren so verblyschde dat kint in minen lichame dat ic drage2). Ende du best salech die gheloveds den ingel. want het sal geschin dat di gesegt es van Gods halven3). Doe antwerdde Maria ende seide aldus.

5. Mine zile loft Gode4) ende myn gheest verblijscht in Gode minen behoudere5) want hi heft versin die oedmudechheit sire dirnen so dat van desen tide voert ane mi salech heeten selen alle de generacien die toe te comene syn6) want sine mogentheit heft ane mi getoegt hi die mechteg es ende dis name heilech es7) ende dis ontfarmechheit van eewen tewen durende es in alle di sine vreese hebben in hen8). hi es die sine mogentheit heft in sinen arme hi es die de hoverdege onder drijft na sijns herten wille9). hi sett den hoverdegen van sinen stoele. hi hoeght den oetmoedegen10) hi vervult den hongerghenW. IV.) met allen goede ende den riken laett hi al idel11). hi heft Israhel sinen knecht ontfaen te genaden in den dage dat hem gedachte sire ontfarmhertechheiden12) also ghelic alse hi gelofde wilen onsen vordren Abrahame ende sinen gheslechte dat na hem comen soude toten inde13). Dar na so bleef Maria met harre nichten omtrent drie maende ende doe kirde si weder te harre woningen wert14).

 

6. Doe de tijt was comen dat Elysabet bliven soude. so bleef se ens soens15). ende alse hare ghebure ende hare maghe vernamen dat onse here sine ghenaden hadde ghedaen an hare so waren sijs blide ende dankdens Gode16). Ende alst quam opden achtenden dach so quamense dat kint te besnidene na den gebode van der wet ende hietent Zacharias na sinen vader17). Doe sprac dis kinds moeder ende seide. hen sal also nit heeten. mar het sal heeten Yan18). Doe antwerddense der moeder ende seiden waromme saelt Yan heeten. hen es nimen in dinen geslechte die also heett19). Doe teekendensea) sinen vader wat namen dat hi woude dat men den kinde

[S.]

doe wart die mont Zacharias ontploken ende sprac rechte ende gebenediede Godea)1). Doe viel ene vrese up alle die nagebure. ende dese woort worden alle gebreet over al dat geberechte van Judab)2). ende alle diese horden pensden in hare herten ende seiden wat waenstu wat dit kint werdec) want Gods hant was met hem3). ende Zacharias sijn vader was vervult met den helegen geest ende profeterded) ende sprac. Gebenedijt si die here God van Israele. want hi heift gevisitert4) ende heift gemaect die verlossingee) sijns volx.

VII. Ende hi hevet gerecht den horn onser behoutnessen. in dat huus Davids sijns kints5). Alse gesproken es over midsf) den mont sire helegen die inder werelt geweist sijn sire profeten6). Gebenedijt si die ons heift gesent enen verlossere van onsen viandeng). ende vander hant7) alle derre die ons haten. Ende te doene ontfarmherticheit met onsen vadren8). ende te gedinkene sijns helichsh) testaments. Ende des eeds dien hi swoer tote Abrahame onsen vader. dai hi hem selven ons geven soudei)9). Dat wi sonder vrese ende vri van onser viande hande. hem dienden. In helicheden ende in gerechticheden vor hem. al onse dagek)10). Entu kint salt heeten profete des alre hoochsten11). want du salt vorgaen vor dat anschijn des heren te beredene sine wege. Te gevenel) sinen volke konst des behoudens. in verlanessen harre sonden12). Overmids den inadren der ontfarmherticheit ons Gods13). in dien hi ons gevisitert heift van boven uut orienten. Te verlichtene die die inm) demsternessen ende in die scade der doot sittenn). ende te rechtene onse voeteo) in den wech des vreden. Ende dat kint wies14) ende nam toe in den geeste. ende was inder woestinen tote sire openbaringep) den volke van Israele.

VIII. Die bouc der gebortq)15) Jhesu Christi Davids sone des sons Abrahams. Abraham wan Ysaac. Ysaac wan Jacob. Jacob wan Judam ende sine broederer). Judas wan Phares ende Zaram van Thamar16).

[L.]

gave1). Doe isch de vader ene tafle ende screef in die tafle aldus. Yan es sijn name. Alse dat ghelesen was so wonderde hen allen sere2). Mettin so wart oc Zacharias mont ontploken. ende sine tonge ontbonden ende hi began te sprekene. ende te lovene onsen here3). Doe vil ene vreese op alle hare gheburen. ende in alle die gheburte so wart dit verkundegt4). ende een igewelc die dit seggen hoerdeW. V.) peinsde in sinen moede wat menschen dat kint werden soude want de Gods gratie was in hem5). Ende Zacharias syn vader wart vervult van den heilegen gheest ende began te profeterne ende seide aldus6).

7. Gebenedijt si die here ende Got es des volcs van Israhel. want hi it nu gevisiteert heft ende sine verloessenesse toe heft bracht7). ende op heft gherechtt den horen van onser behoudenessen die behorende sijn den rike Davids sijn kinds8). Also gelike alse hi wilen sprac overmids sinen propheten ende sinen heilegen die wilen waren9). Gebenedijt si die ons gesendt heft enen verloessere van onsen vienden. ende van al dergherre handen die ons haetden10). Ende die sine ontfarmechheit sal kiren an onse vorderen. ende din sal gedinken sijns heilegs testaments11). Ende sijns eeds din hi svor wilen Abrahame onsen vader daer hi hem ghelofde dat hi hem selven ons gheven soude12) om ons te vereloessene van onsen vienden. ende om hem te dinne sonder vrese13) in heilechheiden. ende in gerechtegheiden alle de dage die wi leven souden14). Dar na so bekirt die heilege man die prophecien te sine kinde wert ende sprekt aldus. Ende du kint du sout heete prophete des almegteges. want du sout gaen vor sijn anschin. ende hem ghereiden sine wege15). ende du sout vor hem gaen om te gevene sinen volke ene leeringe van harre salegheit. ende om tontfane absolutie van haren sunden16). dit sal sijn overmids dontfarmegheid onss heren Gods die ons gevisiteert heft van boven uten orientena)17). om te verlichtene deghene die sitten in demsternessen ende in den schade van der doet ende om te bekerne onse voete in den wegen des ewelecs vreden18)b). Dit was Zacharias profetie die hi profeterde van onsen here ende van sinen kinde sente Yanne. Dar na so segt dewangeliste dat dat kint op wis beide na den lichame ende in den gheesste. ende alst op quam so gingt in der wstinen. ende bleeft daer totin tide dat hi hem vertogde den volke van Israhel19).

8.a)Nu late wi hir van sente Yanne ende seggen voert van der geborten onss heren Jhesu Christib). Sente Matheus hi bescryft in den beginne van sire ewangelien onss heren geslegte van Abrahams tide hir af tote Josephe die onser vrowen brudegoem was ende segt aldus. Dit est geslegte Jhesu Christi die sone es Davids. ende Abrahams20). Abraham wan Ysaak. Ysaac

[S.]

Phares wan Esrom. Esrom wan Aram. Aram wan Aminadap. Aminadap wan Naason. Naason wan Salmon. Salmon wan Booz van Raab1). Booz wan Obeth van Ruth. Obeth wan Jesse. Jesse wan David den coninc. David die coninc wan Salomone2) van Bersabee die Urias wijf hadde geweist. Salomon wan Roboam. Roboam wan Abiam. Abiam wan Aza. Aza wan Josaphat. Josaphat wan Joram. Joram wan Oziam. Ozias wan Joatham. Joatham wan Achaz. Achaz wan Ezechiam. Ezechias wan Mannassen. Manasses wan Amon. Amon wan Joziam. Jozias wan Jechoniam ende sine broederea) in die overvaert van Babilonien3). Ende nader overvaert van Babilonien. Jechonias wan Salathiel4). Salathiel wan Zorobabelb). Zorobabelb) wan Abiud. Abiud wan Eliachim. Eliachim wan Azor. Azor wan Sadoch. Sadoch wan Achim. Achim wan Eliud5). Eliud wan Eleazarc). Eleazarc) wan Mathan. Mathan wan Jacob. Jacob wan Joseph Marien man van wien geboren es Jhesusd) die geheeten es Christus. Abraham was Thares sone. wie was Nachor6). wie was Seruche). wie was Ragan. wie was Phalecf). wie was Heber. wie was Sale7). wie was Cainan. wie was Arfaxat. wie was Sem. wie was Noe. wie was Lamech8). wie was Matusale.g) wie was Enoch. wie was Jarech.h) wie was Malaleli). wie was Cainan9). wie was Enos. wie was Seth. wie was Adam. wie was God10). Alle die geslachte van Abrame tote Davitek) sijn XIIII. ende van Davite tote derl) overvaert van Babilonien XIIII. ende vander overvaerd van Babilonien XIIII. tote Christumm). mer die gebort Christi was dusn).

IX. Doe Maria die moeder Jhesu getrouwet was Josephe eer dan si te samen quamen so vant hiseo) hebbende11) in den lichame van den helegen geeste. mer Joseph har man want hi gerecht was so en wilde hisep) niet. mer hi wiltse al hemelike laten12). mer doe hi dat gedachte sich die ingel Gods openbarde hem in sinen drome ende sprac te hem Joseph Davids sone nonsie diq) niet13) te nemene Marien dine getrouwede. want dat in hare geboren es dat es van den helegen geeste. Si sal gebaren enen sone. ende du salt sine name heeten Jhesus. want hi sal verlossen sijn volc van haren sonden. mer al dit geschiede dat vervult worde dat gesproken es overmids den profete die dat spracr). sich ene maget sal ontfaen ende gebaren enen sone. ende sine name sal sijn Emanuel. dat es inder bedie-

[L.]

wan Jacob. Jacob wan Judam ende sine brudere1). Judas wan Phares ende Zaram ane ene wrowe die hit Thamarc). Phares wan Esrom. Esrom wan Aram2). Aram wan Amminadab. Ammiadab wan Naason. Naason wan Salmon3). Salmon wan Booz. An ene wrowe die hit Raabd). Booz wan Obet an ene wrowe die hit Ruthe). Obeth wan Jesse4). Jesse wan David. den koninc. David de coninc wan Salomone Ane Bersabee die Urias wyf hadde ghewest5)f). Salomon wan Roboam. Roboam wan Abiam. Abia wan Aza6). Aza wan Josaphat. Josaphat wan Joram. Joram wan Oziam7). Ozias wan Joatham. Joatham wan Achaz. Achaz wan Ezechiam8). Ezechias wan Manassen. Manasses wan Ammon. Ammon wan Josiam9).g) Dese waren alle coninge van David hiraf. Mar David ende Salomon waren coninge boven alt Israhelsche volc. ende dandre waren coninge van Jherusalem boven de tvee geslegten Juda ende Benjamin. Josias wan Jechoniam ende sine brudere in den tide dat Nabugodonosor destruerde Jherusalem. ende dat volc vurde in Babilonien10). Dar na wan Jechonias Salatiel wan Zorobabel11). Zorobabel wan Abiud. Abiud wan Eliachim. Eliachim wan Azor12). Azor wan Sadoch. Sadoch wan Achim. Achim wan Eliud13). Eliud wan Eleazar. Eleazar wan Mathan. Mathan wan Jacob14). Jacob wan Joseph Marien brudegoem dar Jhesus Christus af gheboren wart15).h) Dit es dat gheslegte daer onse here Jhesus Christus af quam. ende al gewaght dewangeliste onser vrowen nit mar Josephs. dar nes nit ane belanc. want die willen de geslegten plagen te bescrvene. sine plagen der vrowen nit te gewagene. ende din sede hilt hir Matheus. mar alle die hir ghenumt syn si waren vordren onser vrowen also wale alse Josephs. want Joseph ende onse vrowe waren van enen geslegte. ende deen den andren na belanc. Sente Lucas dewangeliste makt oc ene historie van der gheborten Jhesu Christi ende (hs. en) van sinen gheslegte opwert clemmende also alse sente Matheus doet nederwert gaende. Mar want dire vele es ghenumt van sente Matheuse so nes nit te doene dat mese hir her noeme. aldus dan so sprekt Lucas. Jhesus Christus was beghennende omtrent van dertech yaren out dat men wende dat hi Josephs sone hadde ghewest dar na so bescryft hi deghene daer hi af comen was tote Adame onsen irsten vader. ende daer na so gheft hi sine conclusie ende segt aldus die Gods sone was. Mar die na sente Matheus historie onss heren generatie bekennen welt hi vindt er van Abrahame tote David virtine ende voert toter vart van Babilonien XIIII. ende van der vart van Babilonien. oc virtine tote onsen here16).

9. In din tide dat Joseph hadde ghesekert Marien Jhesuss moeder eerse tegader quamen so wart Joseph geware dat si ene vrocht hadde ontfaen17). Ende want hi en gherecht mensche was so ne woude hise nit in sijne

[S.]

dingen met ons Goda). Ende Joseph stont up van den slape ende dede alse hem die ingel geboot. ende nam sine getrouwede met hem. ende en becander niet tote si gebaer haren eersten gebornenb) sone ende hiet sine name Jhesus1).

X. Het geschiede in dien dagen dat uteginc een gebod van den keiser Augusto dat bescreven worde al die werelt. Dese eerste bescrivinge gesciede van Cyrino den rechtrec) van Sirien2). Ende alle die lieden gingen elc sonderlinged) te harre stat3). ende Joseph ginc up van Galilea vander stat Nazaret in Judeam in die stat Davids die heet Betleem. want hi was van den huse ende van den gesinde Davids. omme hem dar te togenee) met Marien sire bruut4). Ende het geschiede doe si dar waren dat vervult worden hare dage dat si gebare ende si gebarf) haren eersten gebornen sone ende wantene in douken ende leidene in de crebbeg). want hare gene andreh) stat en was dan dat gemene huus5). Ende in den selven rike waren herderen wakende ende waren hoedende die wake des nachts6) over hare herdei). Ende sich die ingel des heren stont bi hem. ende die clarheit Gods ommesceensek)7). ende si vruchtenl) hem met groter vresen. Ende die ingel sprac te hem gine sult u niet vresenm). siet ic condige u grote bliscap die wert al den volken). want u es heden geboren dîe behoudreo) Christus die here in die stat Davids. Ende dat si u een teken gi sult vinden dat kint in douken gewonden ende geleit in de crebbep). Ende te hant mettien ingel so wart veleq) der hemelscher ridderscap8) gehort Gode lovende ende spraken. glorie Gode in den hoogsten. ende inder erden vrede den menschen die goets willen sijn. Ende het gesciede dat die ingler) gingen van hem ende voeren in den hemel.

XI. Ende die herderen spraken onderlinge liden wi over totes) Betleem ende sien wi dat woort dat gemaect es9). dat die here gedaen heift ende ons geopenbart heift. Ende si quamen met haestichedent) ende vonden Marien ende Joseph ende dat kind geleit10) in de crebbeu). ende si sagen

[L.]

gheselscap ontfaen. mar pinsde dat hi al verholenlec hare soude ontflin1).a) want hi nit oppenbar maken en woude dat met hare also stonde om dat de wet geboet dat mense steinen soude die van andren mannen ontfingen dan van den haren. ende dis hi wale wiste alse de heilegen seggen dat si alre manne onschuldcch was ende nochtan nit oppenbare en wiste hoegedaenre wijs ende wat si hadde ontfaen. om dat hi gherecht was so ne woude hi die heimelekheit nit oppenbaren. ende om dat si ontfaen hadde so ne woude hi met hare nit bliven ende daer omme so woude hise al heimelec laten ende alse hi dit gepeinst hadde so oppenbarde hem de gheilege ingel in sinen droeme ende seide hem aldus. Joseph Davids sone en onssich di nit te nemene Marien dire brut want dat si ontfaen heft dats van den heilegen gheeste2). Si sal bliven ens soens ende du sout sinen name heeten Jhesus. dat luddt also vele alse verloessere. want hi sal sijn volk verledegen van haren sunden3). Dit was al vorghesegt van den prophete Ysayase die willen sprac aldus4). Ene magt sal ontfaen in haren lichame. ende sal bliven ens kinds. ende sijn name sal syn. Emmanuel. dat ludt also vele alse Got met ons5). Ende alse Joseph onsprongen was so stont hi op ende dede dat hem dingel geheeten hadde. ende nam Marien met hem6).

10. In din selven tide so was en gebot gedaen van den keiser Augustuse dat men al de werelt bescriven soude7). Dese irste bescrivinge dede een richtre di hit Cirinus die in din tide dat lant van Sirien hadde te berichtene8). Ende om dis gebods wille so ghingen die leide van den dorpen ten steden daer si onder waren. om daer te vernoeme har geslechte9). Doe ghinc oc Joseph van Galileen ute Nazareth daer hi woende. ende quam int lant van Judeen in Davids stat die heett Bethleem. want hi was van Davids gheslechte10) om daer te vernoemene sijn gheslechte ende Marien syns wifs11). Ende alse Joseph ende Maria daer quamen so mosten si bliven sonder herberge om des volks wille dat daer versament was. idoch so vondense ene loge van riseren gemakt in ene strate daer vele volks in gheghedert was. ende daer namen si hare herberghe. Ende alse si daer waren so quam de tyt dat Maria bliven soude12). ende si bleef hars kinds. Ende alse si bleven was so bewant si dat kint in dukelkine ende leidt in ene kerbbe die daer stont. want si andre stat en hadde in der logen daer syt leggen mochte13).

 

11. Op den selven tijt so waren herden in die geburte die wakden ende hudden har vee14) ende de heilege ingel quam van boven ende ginc staen beneven hen. ende de clarheit Gods bescheen se. so dat de nacht wart al verclert. ende die herden worden harde sere verssagt ende ververt15). Doe sprac

[S.]

ende bekendena) van den kinde1). ende alle diet hordenb) die wonderden hem2) van dien dat hem die herdren seidenc). Ende Maria behilt al dese wort en vestet se in hare herted)3). Ende die herdren kerdene) weder lovende ende glorificerende Gode in al dien dat si gehort hadden ende gesien alse geseitf) was te hem4).

XII. Dar na doe vervult worden acht dage dat men besniden soude dat kint doe wart sine name geheeten Jhesus. also het genaemtg) was van den ingel eert ontfangen wart in sire moeder lichame.

XIII. Dar na doe vervult worden die dage der zuveringe Marien na Moyses weth). doe drougen si dat kint te Jherusalem dat sijt offerden Gode5). alse gescreven es in die weti) Gods. want elc knapelkin dat der moeder eerste geborte was dat behorde ten offrek) Gods. ende dar mede ene paer tortelduven of6) II jonge duvekinel). Ende sich een mensche7) was in Jherusalem des name wasm) Symeon. ende die mensche was gerecht ende God vruchtichn). ende was beidende na den trooste van Israeleo). ende die helege geest was in hem ende hadde antworde ontfaen vanden helegen geest dat hi niet en soude sien die doot hine hadde eer gesienp) Christum den here8). Ende hi quam in den geeste in den tempel. ende doe die ouderen des kints dat kint Jhesum brachtenq) in den tempel. doe daden si vor hem na die gewoneit der wetr)9). Doe ontfinc hi dat kint in sinen armen ende gebenedide Gode ende sprac. Nu laet here dinen knechts) na dinen worde in vreden10). want mine ogen hebben gesien dine behoutnesse. diet) du bereet hebs vor dat anschijn al des volxu). een licht te openbarne den lieden ende die gloriev) dijns volx van Israele.

XIV. Ende Joseph ende Maria Jhesus moeder waren hen wonderende11) over dese dingew) die geseit waren van hem. Ende Symeon gebenedietsex) ende sprac te Marien sire moeder. sich dese es geset in valle ende in up verstannissen menigen in Israeley)12). ende in een teken dat wedersproken sal werden. ende dine ziele sal dor gaen een suertz). dat geopenbart werden die

[L.]

hen die ingel toe ende seide. Ende (l. En) onssic u nit. ic come u bodschapen ene grote blischap die alt volk verblischen sal1). want op dese ure es u geboren u behoudere Christus de here in Betleem Davids stat2). ende dit seldi hebben teenen littekene. Ghi selet tkint vinden bewonden in duekelkene ende ghelegt in ene krebbe3). ende alse dit dingel gesproken hadde so quam ene groete hemelsche schare van inglen die alle Gode lofden ende seiden4). Glorie si Gode in sinen hogsten trone ende in ertrike si vrede den mensche die van goeden wille syn5). Mettin so voeren dingle op te hemele wert. Doe onderspraken hen die herden ende seiden ghawi tote Bethleem ende vernemen van din dat daer ghescht (d.i. gheschiet) es ende ons Got heft goppenbart6). Doe ghingense met hastegheide tote Bethleem ende vonden Marien ende Josephe ende dat kint liggende in die krebbe7). ende alse si dat sagen so kindensi datt vaer was dat hen van din kinde was ghesegt8). Ende alle die die herden hoerden spreken. worden verssagt van wondere dat si daer vernamen9). ende Maria behilt alle die wart ende vestese in har herte ende in hare memorie10). Dar na so kirden weder die herden. lovende ende dankende Gode van allen din dat si hadden ghesien ende gehoert11).

 

12. Ende alst quam op den achtenden dag dat men dat kint soude besniden so gaf men hem den name ende hitt Jhesus. dat was die name die hem gegheven was van den ingel eert in sire moeder lichame wart ontfaen12).

 

13. Ende alse de tijt quam dat de moeder des kinds hare purgacie soude don na dat gebot van Moysess wet so drogense dat kint te Jherusalem in den temple ende offerdent Gode13) also ghelijc alse in der wet gescreven was die geboet dat die kneplekine die der moeder irste vrocht waren Gode goffert mosten syn14). dar so dede men oc mettin kinde alselke offrande alse de wet geboet dat was te verstane en paer tortelduven ochte twe yonge andre duven15). Te din tide so was en man in die stat van Jherusalem die was genamt Symeon. dese man was en gherecht mensche ende en godevruchtegh ende hakende na den troest van Israhel ende de heilege gheest was in hem16). Dese hadde ontfaen ene antwerde van den heilegen gheeste dat hi die doet nin soude bekoren hine soude tirst Kerste hebben ghesien17). Dese heilege man quam bi vertognessen van den heilegen gheest in den temple. Ende alse Joseph ende Maria dat kint hadden bracht in den temple om te doene dat de wet geboet18). so naemt Symeon in sine erme ende gebenedijde Gode ende seide aldus19). Nu laets du here dinen knegt in paise na den gelove dat du mi hads gedaen20). want mine ogen hebben gesien dinen troest21) din du gereet hefst in alle der werelt ogen22). ende dat licht dat de werelt verlichten sal. ende de glorie dins volks van Israhel23).

 

14. Ende alse Joseph ende Maria alle dese getuugnessen hoerden van din kinde so wonderde hen ilanc so meer24). Dar na so benedyedse Symeon ende sprac aldus toter moeder des kinds. Dese es gesett te valle ende topher-

[S.]

gedachte van velea) herten. Ende Anna dochter Fanuelis van den geslachten Aseris was ene profetesse. dese was vergangen in vele dagen. ende hadde gheleift met haren man VII jaer in haren magedommeb)1). ende dese was wedewe tote vier en achtentich jaren. die nemmer van den temple en quam. ende in vastene ende in offerne diendec) Gode dach ende nacht2). Ende dese quam inder selver stonde ende gaf getugenisse Gode. ende sprac van alle diend) die dar beidden die verlossinge van Israele3). Ende doe si vulbrachten alle dinc na der wet Gods doe gingen si weder in Galilee in hare stat Nazaret. ende dat kint wies ende wart gecrachtichet vul wijsheden ende die gratiee) Gods was in hem.

XV. Doe Jhesus geboren was in Betleem Jude in den dagen Herodes des coninx. doe quamen die coninge van orienten4) te Jherusalem ende spraken. war es die geboren es der joden coninc. wi hebben gesien sine sterre in orienten. ende wi comen met giften hem anebedenf)5). Doe dat gehorde Herodes die coninc do wart hi bedrouft ende alg) Jherusalem6) met hem. ende versamede alle die princen der priestere ende die scrivere des volx7). ende vragede hemh) waer Christus soude geboren werden. Ende si seiden hem in Betleem Jude. want also eist bescreven in den profete. du Betleem Juda. dune best niet die minste in den princen Juda. want ute di sal comen een hertoge die sal berechteni)8) mijn volc Israele. Doe riep Herodes die coninge9) ende leerde nerenstelike van hem die tijt der sterren die hem verscheen. ende sendetsek) in Betleem ende sprac. gaet ende vraget nerenstelike van den kinde. ende alse gijt vonden hebt so laet mi weten dat ict ooc10) moge comen anebedenl). Ende doe sine gehorden doe schieden si van hem. ende die sterre die si sagen in orienten die ginc vor hem toten huse dar dat kint wasm)11). Ende doe si die sterre sagen doe worden si sere vro met groter vreugden. ende gingen in dat huus. ende vonden dat kint met Marien sire moeder. ende vielen neder ende anebeidentn). ende ondaden hare tresore. ende brachten hem giften. goud wierooc ende mirre. ende ontfingen antworde in haren drome dat si niet weder

[L.]

stannessen menegs menschen des volks van Israhele. ende tenen teekene dat men wederseggen sal1) Ende dijns selves zile sal dorgaen dat sverta) van scharpen sere om sine wille ende dan selen veler herten peinsingen werden goppenbaert2).

15. In din tide so was ene vrowe in die stat die hit Anna dochter Phanuels. dese was van den gheslegte Azers ende was ene prophetinne. Dese vrowe was out van dagen ende hadde wilen gheseten bi haren man vii yar3) ende dar na so bleef se wedue tote haren vire ende tachtegsten ijare. Dese vrowe was gewoenlec in den temple. ende dinde Gode met bedene ende met vastene ufenlec beide be nachte ende be dage4). dese quam oc tire selver uren in den temple. ende alse si dat kint sach. so began si oc getugnesse hem te ghevene. ende al oppenbare van hem te sprekene vor al dat volk dat daer versament was5). En (l. Ende) alse die offrande was voldaen. so kerde weder Maria ende Joseph ten lande wert van Galileen ter stat van Nazareth6).a)Nu hebwi bescreven den proces van der geborten Jhesu Christi. nu sele wi wider kiren ende seggen van den koningen diene besochten ende van der persecucien des conings Herodess van derre materien sprekt sente Matheus ende segt aldus.

16. In den tide Herodess des conings doe onse here gheboren was in Bethleem. So quamen de coninghe ut orienten te Jherusalem7). ende vragden waer der yoeden coninc ware die niwelinge ware geboren. wi sagen spraken si sine sterre in orienten ende wi comenne anebeden8). alse dat hoerde Herodes so wart hi verssagt ende al de stat van Jherusalem met hem9). doe dede Herodes alle de wise papen ende de meestre van der stat tegader comen ende vragte hen waer Christus soude geboren werden10). Ende si antwerdden hem alle ut enen monde ende seiden. in Bethleem Jude want also vonden si gescreven in den prophete11). du Bethleem stat staende int lant van Judeen du ne best nit van den minsten staden des lands want ut di sal comen die richtre die berichten sal mijn volc van Israele12). Doe nam Herodes die coninge op hoer ende sprac hen heimelec toe ende vragde hen met groten enrste van der sterren die si hadden gesien in haren lande ende na den tijt dat hen die sterre wart vertoent13) ende seide hen aldus. vart te Bethleem. ende vragt ernstelec om dat kint dat gi sukt. ende alse ghijt vonden hebt so latet mi weten dat ict oc moge comen anebeden14). Doe schiden si van den coninc ende voren te Bethleem wert. Ende alsi quamen op ten wech. so verbaerde hare die sterre die si hadden ghesien in orienten ende ghinc vor hen al toter stat daer dat kint was15). Ende alsi die sterre sagen so worden si verhoegt met herder groter blischap16). Doe ghingense in dat hus ende vonden dat kint dat si sochten. Ende Marien sire moerder (l. moeder) ende alsi toten kinde quamen so vilense op hare knin ende anebeddent. Dar na so ontploken si hare tresore ende offerden den kinde hare offeranden die si met hen hadden brachtt. Gout. wiroec. ende mirreft17)a). Ende alst quam

[S.]

quamen te Herodesse. bi enen andren1) wegea) sijn si weder gekeeret in haren rike.

XVI. Ende doe si en wech quamen sich die ingel Gods verscheen Josephe in den slape ende sprac. stant op ende nem dat kint ende sire moeder ende vlie in Egipten. ende wes dar tote ict di segge. want het sal geschien2) dat Herodes sal soukenb) dat kint te verdervene. Ende Joseph stont up ende nam dat kint ende sine moeder inder nacht ende voer in Egipten. ende was daer toterc) doot Herodes. datd) vervult worde dat gesproken es3) van Gode overmidse) den profete die dat seicht. ute Egipten hebbic geroupenf) minen sone. Ende doe Herodes sach dat hi bedrogen was van den coningen doe wart hi sere vertorent. ende sende te dodene alle die kinder die waren in Betleem ende in alg) sinen rike, die waren van tween jaren ende dar onder. na der tijt als hi vernomen hadde van den coningen4). Doe wart vervult dat gesproken es5) overmids den profete Jeremias die sprac die stemme vele wenens ende screiens wart gehort in Rama6). Rachel weende omme hare kinder ende en wildeh) niet getroost werden want si en sijn niet.

XVII. Na den dode Herodes verscheen hem echter dingel Gods Josephe in den slape in Egipten ende sprac. stant op ende nem dat kint ende sire moeder ende ganc in dat lant van Israele. want si sijn doot die sochten die zielei) des kints7). Ende hi stont up ende nam dat kint ende sire moeder ende quamk) in dat lant van Israele. Ende doe hi verhorde dat Archelaus regnerde in Judal) vor Herodes sinen vader. doe en dorste hij niet dar gaen. ende hi ontfinc maninge in den slape dat hi voer in Galileem)8). ende hi quam ende woenden) in die stat die heet Nazaret. dat vervult worde9) dat gesproken es overmids den profete. want hi werto) geheeten Nazareus.

XVIII. Doe dat kint comen was te Nazaret doe naemt toe an wassene10) ende was vul wijsheden ende die gracie Gods was in hem. ende die oudren des kints gingen11) alle jaer te Jherusalem ter feesten van Paschenp). Doe Jhesus was XII jaer out do ginc hi met hem up te Jherusalem na der gewoneit des feeste dagesq)12). Ende doe die feeste dach vergine doe gingen si weder mer dat kint Jhesus bleef te Jherusalem ende des en wisten sine oudren niet13). si waenden dat hi ware in der na volgender schare14).

[L.]

des nachts dar na so wart hen vertogt in haren drome dat si ten coninc Herodese nit weder en soude keren, ende alsi onsprongen waren, so daden si dat hen geboden was ende voeren al ene andren wech te haren lande wert1).

17. Ende alse de coninge enweghe waren so quam dingel ende vertoghde hem Joseph in sinen drome ende sprac hem al dus toe. Stant op ende nem dat kint ende sire moeder. ende vlie met hen in Egypten ende blyf daer totin tide dat ic di late weten dat tu weder coms. want hets te geschiene dat Herodes sal tkint doen suken om te verdervene2). alse dit Joseph hadde vernomen so stont hi op be nachte. ende nam tkint ende de moeder ende voer in Egypten3). ende bleef dar wonende also lange alse Herodes levede. Aldus so wart vervult die profecie die willen hir af was geprofetert die al dus segt. ute Egypten ontboedic minen sone4).

18. Ende alse Herodes vernam dat die coninge nit weder en in quamen te hem so wart hi harde erre ende altehant so sendde hi sine knechte te Bethleem ende geboet hen dat si souden doeden alle die kinder die si vonden te Bethleem ende in alle de geburte omtrent. die tweyaregh waren ende dar onder na den tyt din hi vernomen hadde van den coningen5). Doe was die prophecie toe comen die willen Jeremias hadde geprofetert die aldus sprac6). En groet gekryt van weenne ende van schreyene sal werden gehoert in Rama. Rachel sal weenen om hare kinder ende en sal engheenen troest willen ontfaen van hen want si nin syn7).

19. Daer na so gevil dat Herodes starf ende doe vertoegde hem weder dingel Josephe in Egypten in enen drome8) ende seide aldus. Stant op ende nem dat kint ende sire moeder ende vaer weder int lant van Israele want si syn doet die tkint verderven wouden9). Doe stont op Joseph na dat hem gheheeten was ende wrde weder dat kint ende de moeder int lant van Israele10). ende alse hi quam in din lande ende hi vernam dat Archelaus regnerde in Jherusalem in syns vader stat so ne dorste hi darwert nit varen. Doe quam die ingel ende wysde hem in sinen drome dat hi soude varen int lant van Galileen in die stat van Nazareth11). ende also dede Joseph ende voer wonen te Nazareth. ende also wart volcomen die prophetie die wilen seiden dat hi Nazareus heeten soude12).

20. Alse dat kint te Nazareth comen was. so naemt toe in wassene ende was vol van wysheiden ende de gracie Gods was in hem13). Ende alle ijare so plagen Joseph ende Maria te gane te Jherusalem ter feesten van den paschen14). Ende op enen tyt doe Jhesus was tvelef yarech so ghingen si te Jherusalem na de costume van harre gewoenten15). Ende alse die feeste dage leden waren so kirden si weder te lande wert, ende dat kint Jhesus

[S.]

Ende doe si quamen ene dachfaert doe sochten sijta) onder den magen ende onder den bekanden ende en vondensb) niet. doe gingen si weder te Jherusalem ende sochtent. Ende het geschiede dat sijt na drien dagen vonden in den tempel sittende in midden den leraren1) horende ende vragende. ende alle dienec) horden wonderden hem van sire wijsheit ende van sire antworde ende sagene te wondre ane2). Doe sprac Maria sijn moeder te hem. Sone twi hebstud) ons dus gedaen3). sich dijn vader ende ic hebben di met bedrovenessen gesocht. Ende hi sprac te hem wat eiste) dat gi mi gesocht hebt. en wisti niet dat ic moet sijn in den dingen die mijns vader sijn. ende si en verstonden dat woort niet dat hi sprac te hem4). ende hi ginc af met hemf). ende quam te Nazaret ende was hem onderdanich5). ende Maria sijn moeder behilt al dese woort ende vestetse in hare herte. ende Jhesus wies in wijsheden ende in outheden ende in gratien vor Gode ende vor die menscheng)6).

XIX. In den vichtienden jare Tyberius des keisers doe Pontius Pilatus procurerde dat lant van Judeam7). ende Herodes was een prinche in Galilea. ende Philip sijn broeder was een prince van Yturee ende van Traconiten. ende Lysanias een prinche was van Abeline. ende Anna ende Cayfas bisscoppe warenh). so quam twort Gods up Johannen Zacharias sone inder woestinen8). Ende hi quam in al dat rike des Jordaens predeken die dope der penitencien in verlanesseni) der sonden9) ende sprac doet penitencie hemelrikek) sal u naken. Dit es die gene dar af geseit es van Ysaien den profete die sprac. die stemme des roupendel) inder woestinen bereet den wech des heren. maect recht sine pade10). alle dale sullen vervult werden ende alle berge sullen genedert werden, ende die huevelen werden geslicht. ende die cromme wege sullen gerechtm) werden. ende die ruwe in slechten wege11). ende al vleesch sal sien die behoutnissen) Gods.

XX. Het was een mensche gesent van Gode wies name was Johannes. dese quam in getugenisse dat hi getugenesseo) gave van den lichtep)13). Hine was niet dat licht. mer dat hi getugenisse gaveq) van den lichte.

[L.]

bleef te Jherusalem achter hen ende sine wistens nit1) want si waenden datt in de geselschap hadde geweest van den volke dat van der feesten quam. ende alsi enen dach hadden gegaen ende sys gemesseden. so sochtena) syt onder hare maghe ende onder hare gebure2). Ende alse sys daer nin vonden so kerden si weder te Jherusalem ende sochtent daer3) ende alse syt dri dage hadden gesocht so vonden syt telesten in den temple sittende onder de meestre van der wet horende die meestre ende vreghende4). Ende alle dine horden spreken hen wonderde van sire wysheit ende van sinen antwerden die hi daer gaf5). Doe sprac syn moeder tote hem ende seide lieve kint waromme hefs du dit gedaen. Dyn vader Joseph ende ic hebben bedruft gewest om di ende hebben di gesogtt6). Doe antwerde Jhesus ende seide waromme soghtti mi? en wistti nit dat mi behoert te werkene de werke myns vaderb) ende daer in besech te sine?7) Mar des wards en (hs. ende) verstonden si noch doe nit8). Doe stont hi op ende ginc met hen te Nazareth daer si woenden ende was hen onderdaen. Ende Maria syn moeder behilt alle dese wart ende vestese in har herte9). ende Jhesus wis op in ijaren ende in wijsheiden ende in gracilekheidenc) beide vor Gode ende vor de menschen10).

21. Nu late wi hir van din kinde. want in der ewangelien en vinde wi nemmeer ghescreven van sire kinscheit. noch van sinen wesene dis hi plach tote sinen dertech yaren. ende seggen voert van sente Yanne ende van din ghetughe dat hi onsen here gaf. van derre materien so spreken drie ewangelisten. Lucas. Matheus. ende Johannes. ende segt Lucas aldusa). In den viftinden yare Tybery des keisers. doe Pontius Pylatus procureerde dat lant van Judeen. ende Herodes tetrarkeb) was van Galileen. ende Philips syn bruder tetrarke was van Itureen ende Traconiten ende Lisanias tetrarke was van Abilinen11) ende Annas ende Caiphas besschope waren van Jherusalem so quam dwart Gods ende de gheest onss heren op Yanne Zachariass sone in der wstinen12).c) Doe ginc hi uter wustinnen ende quam in die geburte daer de Jordane loept ende began te predikene ende dat volk te stirne ten doepsele, wert van penitencien om verloessenesse te verlangene van haren sunden13). ende sprac aldus. Doet penitencie want hemelrike es u nakende14). Dits die selve man daer wilen Ysaias af profeterde ende seide aldus. Het sal ene stemme gehoert werden eens die roepen sal in der wustinen ende wat sal hi roepen?15). Alle de daled) selen vervult werden. ende alle de bergee) selen genedert werden. ende de quade wege selen gebetert werde. ende (hs. en) donneffene selen geslegt werden16). ende alle ogen selen sien den troest Gods17). Dit was die selve man die quam om getugnesse te gevene van den ligtef) so dat bi din ligte tfolc geloevech mochte werden18) hine was nit dat ligt.g) mar hi was getuge van din lichte19).

[S.]

dat was dat geware licht dat verlichta) alle menschen comendeb) in dese werelt1). Inde werelt was hic). ende die werelt es bi hemd) gemaect. ende die werelt en bekendene niet. Hi quam in sijn eigine ende die sine nontfingene niet2). mer den genen diene ontfingen gafe) hi macht Gods kinder te werdene. dien die geloven in sine name. die niet van den bloede noch van (hs. van van) den wille des vlesches noch van den wille van den man3) mer van Gode geboren sijnf). Ende dat woort es gemaect vleesch ende woent in ons, ende wi sagen sine glorie. alse die glorie des eniges sons van den vader vul van gratieng) ende van warheden4).

XXI. Johannes geift getugenesse van hem ende roupt seggendeh)5). dese eist van wien ic u seide. na mi comt. 1. menschei) die vor mi gemaect es. want hi was eer dan ic. ende ic en wiste hem niet. mer dat hi geopenbart worde in Israele. Ende van sine vulheit hebben wi alle ontfaen gracie boven gracienk). want die wet es gegeven overmids Moisesse. ende gratiel) ende warheit es gemaect overmids Jhesum Christum. Gode en gesach nie nieman. die een geborne sone die es in die scoot des vader die hevet verteltm)6). Johannes was gecleet met kemels hare. ende een gordel van ere huut omme sine lendinen. ende sine spise dat was spelthanen ende wiltn) honich7). Ende doe gingen uut te hem die van Jherusalem ende van Juda. ende al dat rike om den Jordaen8). ende si worden gedoopt van hem in den Jordaen beliendeo)9) hare sonden.

XXII. Ende doe hi gesach die menichte der Fariseuse ende der Saduceuse comen te sinen dopcelep) doe sprac hi te hem. Gi slangen geslachte wie heift u gewiset10) te vliene van der toe comender abolgeq). Doet werde vrucht der penitencien11). ende en secht niet in u selven wi hebben enen vader Abraham. want ic segge u dat God es mogende van desen stenen te weckener) die kinder Abrahams. Want nu es die aex geset an die wortele des booms. daromme elc boom die niet goede vrucht en bringet wert af gehauwen ende in dat vier geworpen. Doe vrageden hem die gemeente ende seiden13) wat sullen wi doen. Ende hi antwordes) ende
12)

[L.]

dat licht es dat gewarege licht dat werclerth) elken mensche die in dese werelt lyf ontfeet1). Dit licht was in de werelt. ende de werelt was bi hem gemakt. ende de werelt en kennes nit2). Hi die dit gewarege licht es. quam in syn propre eigen ende de sinei) en ontfingens nit3). Mar allen den ghenen diene ontfingen gaf hi macht Gods kinder te werdene die gheloven in sinen name4). ende die nit van der genughten des bloeds ende des vleeschs mar van Gode gheboren syn5). Dit es dat wartk) dat vleesch gemakt esl) ende quam wonen ende wesen met ons. ende wi sagen sine glorie alse de glorie ens enegs soens die comt van den vader vol van gracien ende van wareiden6). Dit was die man de onsen here Jhesu Christo aldosten getughe gafm) ende seide aldus. Dits degene daer ic u af plege te seggene. die na mi comen sal die vor mi gemakt esn) want hi was eer ic was7). Ende van sire volheit hebwi alle ontfaen gracie boven gracie8). want de wet was gegeven overmids Moysese. mar gratie oc ende waerheit syn ons comen overmids Jhesum Christum9). Gode en sach noit mensche mar die eenege sone des vader hi es dire ons af segt10). Dese heilege man hadde en cleet ane van kemels hare gemakt ende en gordel van enen pelse om sine linden. ende sine spise dat waren eerhande spelt hanen ende bosch hoenech11). Ende alse men vernam van sire predekaden. so quam te hem alt folc van Jherusalem. ende alt volk van Judeen. ende alle die woenden op die Jordane12) ende worden gedoept van hem. ende bichtten hen van haren sunden13).

22. Ende alse hi sach dat vele van din phariseusen ende van din saduceusen te sinen doepsele quamen. so sprac hi hen toe ende seide aldus. wat segdi slangen kinder wie wysde u te vliene vander toecomender abolgen?14) Doet gerechte penitencie di u vromlec si15). ende en segt nit onse vader es Abrahama). want ic seggu dat Got megtech es van desen steenenb) te makene Abrahams kinder16). ende oc seggic u dat nu dat byl gesett es an de wortele van den bome. ende elc boemc) die goede vrocht nit en dregt sal af gehowen werden ende geworpen int vir17). Doe vragde hem de gemeinte van den volke ende seide wat sele wi dan doen?18) ende hi antwerdde aldus. Die tuee rokke heft hi gheve den eenen den ghenen die engheenen en heft. Ende die spise te verteerne heft hi doe also gelike19). Doe quamen oc die

[S.]

sprac. die twe rocke heift die geve den enen den genen die ne genen heifta). ende die spise heift1) hi doe also gelikeb). Ende doe quamen ooc die puplicane dat si gedoopt worden2) ende spraken te hem. meester wat sullen wi doen. ende hi sprac niet meer en doet dan u geboden es. Doe vrageden hem ooc die riddere ende spraken wat sullen wi doen. Ende hi sprac te hem niemen en quetsc) noch en veronrecht. mer sijt sochte in uwen souted).

XXIV. Ende ene bewaninge quam onder dat volc ende gedachten alle in hare herte van Johanne dat hi licht ware Christus3). Daromme senden die Joden van Jherusalem priestere ende levite te hem dat si hem vrageden wie bestu4). Ende hi lijede ende en lochenetse) niet. ende hi lijede ic en ben niet Christus5). Ende si vrageden hem wie bestu dan. bestu Helyas. ende hi sprac neenf). ic en bens niet. bestu een profete. ende hi antworde neen6). Daromme spraken si te hem. wie bestu dat wi antworde geven dien die ons hebben gesant wat spreicstu van di selven. Ende hi sprac. ic ben ene stemme des roupensg)7) inder woestinen bereet den wech des heren alseh) Ysaias die profete gesproken heift. Ende die gesent waren die waren van den Fariseen ende vragedeni) ende spraken. wat doopstu dan en bestu niet Christus. noch Helyas. no een profete. Ende Johannes antworde ende sprac. ic dope u in watre in penitencien. mar hi staet in midden onder u dien gi niet en weitk). hi es die na mi comen sal ende vor mi gemaect es des ic niet werdich en ben dat ic onbonde die rieme van sinen scoel)8). Hi staet onder u ende gi en kennets niet9). hi es die u dopen sal in den geeste ende in den viere. hi heift sinen waiere in sine hant. ende hi sal vagen sinen vloerm). ende hi sal gaderen sine tarwe in sine scure. ende dat kaf sal hi verbernen in den eweliken viere. Ende vele andre dinge was hi radende ende lerende den volke11). dese dinc geschieden in Bethania aen gene ziden) des Jordaens dar was Johannes dopende12).

XXV. Doe quam Jhesus van Galileao) ter Jordanen te Johanne dat hi gedoopt worde van hem13). Ende Jhesus was beginnende alse van dertich jaren dat men waende dat hi hadde geweist Josephs sone14). Ende Johannes

[L.]

ambachts liede ende daden hen doepen ende vragden oec meester wat behort ons te doene?1) ende hi antwerdde hen. Nemmeer en doet dan u geboden esd)2). Doe vragden hem oc de ridderen wat si souden don ende hi antwerdde hen aldus. Nimene en (hs. ende) veronrechtt noch en quetst. mar laett u genugen met uwen ssoute3). Ende alse dat volc sach dat svare leven dat Yan Baptiste leidde ende hoerde die castynge die hi hen allen toe sprac al ongespart. So quam ene opinie onder tfolc dat hi ware Christus4). ende daer omme senden de yoden van Jherusaleme) papen ende (hs en) leviten om hem te vragene wie hi ware5) ende alse sys hem vragden so lyde hi dat hi nin ware Christus6). Doe vragdense hem noch voert. bestu dan Helias? ende hi antwerdde. nenic. ende si vragden noch voert. bestu en prophete, ende hi antwerdde nenic7). Doe seiden si noch voert. Sege ons wie du best dat wi ene sekere antwerdde mogen weder brengen den ghenen die ons hir sendden. wat segs du van di selven?8) Doe antwerdde Yan Baptiste din boden aldus. ic ben de stemme des roepends in der wustinen. Bereidt den wech Gods also alse wilen seide Ysaias de profete9). Ende die dar waren gesendt. waren van den phariseusen10). Doe vragden si hem noch voert wat doeps du dan och tu nin best Christus noch Helias. noch profete11). Doe antwerdde hen Yan Baptiste ic doepe in den watre in penitentien vor de sonden. Mar die na mi comen sal hi es starker dan ic ben. ende in ben nit werdech hem tontbindene den rieme van sinen schoe12). hi steet ende gheet onder u ende ghine kennes nit13). hi es degene die u doepen sal in den heiligen gheeste ende in den vire14). hi heft sinen wayere in sine hant. ende hi sal kerien sinen vloer. ende hi sal ghedren sine tarve in sine schure. ende dat kaf sal hi verbernen in den eeuleken vire15). Dit ende des gelike so predecte Yan Baptiste den volke16) ende dit was in Bethania over die Jordane daer hi dat volk doepde an din tide17).

23. In din selven dagen so quam Jhesus van Galileen ter Jordanen daer Yan Baptiste doepde ende woude oc gedoept syn van hem18). ende Yan Baptiste weigereds hem ende seide. Ic moste van di gedoept syn. ende du coms tote mi?19) Doe antwerdde hem Jhesus ende seide aldus. laet dit geschin want aldus behoert ons te volbrengene alle geregtegheita). Doe

[S.]

verboot hem ende sprac. Ic sal van di gedoopt sijna) ende du coms te mi. Ende Jhesus antworde hem ende sprac. laet nu sijn. want aldus betaemtb) ons te vulbringene alle gerechticheit1). ende Jhesus ward gedoopt ende ginc te hant van den watre. Ende sich doe wart die hemel ontploken2). ende Johannes sach den geest Gods nedercomen in gelikenessen ere duven up hem3). Ende sich ene stemme van den hemele sprac. du best mijn geminnede sone in dien ic mi wale behagec)4). ende Johannes gaf getugenisse ende sprac.

XXVI. Ic sach den (hs. de) geest neder gaen als ene duve van den hemele ende bliven up hem. ende ic en wiste hem niet. mar die mi sended) te dopene int water die seide mi. up so wien du sies den geest neder gaen ende up hem blivende5) die eist diee) dopen sal in den heleghen geeste. ende ic sagene ende ic getuge dat dese es die Gods sonef).

XXVII. Doe wart Jhesus geleedt van den geeste in der woestinen dat hi becort worde van den duvel. Ende doe hi gevast hadde XL dage ende XL nachte dar na hongerde hem6). Doe ginc te hem die versoukere ende sprac. bestu Gods sone. so segge dat dese stene broot werdeng)7). Ende hi antworde het es gescreven. die mensche en leift niet allede in den brode mer in al den worden die comen uten monde Gods. Doe namene die duvel ende voerdene in die helege stat. ende settene up dat verwelf van den templeh)8) ende sprac te hem. bestu Gods sone so lat di hir neder vallen. want het es gescreven sinen inglen heift hi geboden van di. ende in haren handen ontfaen si di9) dattu dinen voet niet en stots ani) den stene. Ende hi antworde hem anderwerf. het es ghescreven10) dune salt niet becoren dinen here ende dinen God. Doe namene anderwerf die duvel11) ende voerdene up enen seren hogenk) berech ende togede hem alle die rike der werelt ende hare glorie ende sprac te hem. al dit gevic di oftu neder valsl) ende mi anebedes. Doe sprac Jhesus te hem. ganc Sathanas12) want het es gescreven. den here dinen God saltu anebeden ende hem allene dienen. Ende doe alle die coringenm) vuldaen waren. doe lietene die duvel

[L.]

gestades Yan Baptiste1) ende doepdene2). ende alse hi gedoept was so ginc hi uten watre. ende also schire wart hem de hemel ontploken. ende Yan Baptiste sach den gheest Gods3) in ere duven ghelikenesse comen op hem4) ende bliven in hem ende doe quam oc ene stemme uten hemele die seide aldus. Du best mijn lieve sone an di hebbic myn behagen gelegt5). Doe gaf Yan Baptiste sijn getuge ende seide. Ic sach den gheest Gods comen van den hemele in ghelikenessen van eere duven ende bliven op hem6) ende ine kennes nit mar die mi sendde dat vole te doepene in den watre hi seide mi op wien dat tu siest den gheest comen ende bliven op hen dats deghene die doepen sal in den heilegen gheest7) ende ic sagene ende ic ghetughe dat hi es de sone Gods8).

24. Alse Jhesus gedoept was so wart hi gheleiddt van den heilegen gheest in der wustinen om bekort te werdene van den evelen gheeste9). ende alse hi ghevastt hadde virtech dagen ende virtech nachte. so hungerde hem10). Doe quam die evele gheest an hem ende sprac hem aldus toe. Bestu segt hi Gods sone so sege dat dese stene werden ghewandelt in brode11). doe antwerdde hem Jhesus aldus. hets gescreven. Nit allene in den broede en es des menschen leven mar in allen din warden die comen uten monde Gods12). Doe namene die evele gheest ende vurdene in de stat van Jherusalem. ende settene op dat verwelfte van den temple dat hoge stont van der erden13). ende seide aldus. Bestu Gods sone so laet di neder wallen. want hets gescreven. Dat hi sinen inglen geboden heft van di dat si di behueden in allen dinen wegen. ende si selen di ontfaen in haren handen. so dat tu nin souds stoten dinen voet an die stene14). Doe antwerdde hem Jhesus noch andewerve hets gescreven. du en sout dinen here ende dinen Got nit bekoren15). Doe namene de evele gheest ende vurdene op enen berch die harde hoge was ende toegde hem alle die lande van der werelt ende alle hare glorie16) ende seide aldus. Alle dese verwentheit sal ic di gheven weltu vallen vore mi ende anebeden mi17). Doe antwerdde hem noch Jhesus vlie van mi sathanas. hetsa) gescreven. Dinen here ende dinen Got soutu anebeden ende hem allene soutu dinen18). Doe lietene die evele gheest. ende dingle quamen ende dinden hem19).

25. Op enen dach daer na so stont Yan Baptiste ende twe van sinen yongren met hem20). ende daer hi versach Jhesum gaende so sprac hi aldus. dat es dat Gods lamp. dats degene die de werelt verloessen sal van haren

[S.]

tote ener tiden ende hi was metten beesten ende sicha) die ingle quamen ende dienden hem1).

XXVIII. Up enen andren dach stont echterb)2) Johannes ende twe van sinen jongeren ende sach Jhesum wandelen ende sprac. sich dat lam Gods die de sonden der werelt afdoet3). Doe dat gehorden die twe jongere doe volgeden si Jhesum4). Ende Jhesus kerde hem omme ende sachse hem volgen ende sprac te hem wat souctic). ende si spraken rabi dat sprect inder bediedingen meester. waer woenstu. ende Jhesus sede hem comt ende siets. ende si quamen ende sagen waer hi woende. ende si bleven dar dien dach. het was omtrent die tiende stonde des dagesd)5) mer die een van den tween die dat horden van Johanne6) ende Jhesum volgeden was Andreas Symon Peters broeder. dese vant ten eerstene) Symon sinen broeder ende seide hem. wi hebben vonden Messyam. dat es inder bediedingen Christus. Doe leedde hine tote Jhesum7) ende Jhesus sagenef) ane ende sprac. du best Sijmon sone Johanna. du salt geheeten werden Cephas. dats inder bediedingen Peter.

XXIX. Des andren dages doe wildi utgaen in Galileam ende vant Philippe8) ende sprac te hem. volge mi. Philippus was van Betsaida der stat Andreas ende Peters9). ende Philippus vant Nathanael ende sprac te hem. dien Moises screef in der wet ende die profeeten10) dien hebben wi vondeng). Jhesum Josephs sone van Nazaret. Doe sprac Nathanael van Nazaret mach wel iet goets sijn. doe sprac Philippus te hemh) com ende siets. Ende Jhesus sach Nathanael comen te hem ende sprac van hem. siet gewarleke enen Israeliten dar gene looshede in es. Do sprac Nathanael war af bekennestu mi. Doe antworde Jhesus ende sprac te hem. eer dan di Philippus riep doe du waersi) onder den figeboom doe sach ic di11). Doe antworde hem Nathanael ende sprac. meester du best Gods sone. du bestk) conine van Israele. Doe antworde Jhesus ende sprac te hem. want ic di seide ic sach di onder den figeboom so gelovetstu du salt noch meerre dinc sien dan dese sijn. ende sprac te hem. vorwar seggie u. gi sult sien den hemel ontploken. ende die ingle Gods up ende ave varenl)12) up des menschen sone.

[L.]

sunden1). Ende alse dat hoerden die twe yongren so volgden si Jesum2). Doe kirde hem Jhesus ende sach se hem volgen ende vragde hen aldus. wat sukdi? ende si antwerdden. Rabbi dat ludt also vele alse meester waer woenstu?3) ende Jhesus antwerdde hen. comt ende sieds. do ghingense met hem. ende bleven met hem din dach over. omtrent der tinder uren van den dage so quamen si ane hem4). Ende deen van hen tween die Jhesum gevolgt waren dat was Andreas Symon Peters bruder5).

 

26. Dese vant talre irst Symonem sinen bruder.a) dat was sente Peter die onder wilen es genamt Symon Johannis onder wilen Symon Bariona. onder wilen Symon Petrus. ende seide hem aldus wi hebben vonden Messiam dat ludt also vele alse Christus6). Doe leidde Andreas Petre sinen bruder dar Jhesus was. ende alsen Jhesus sach so sprac hi hem ane ende seide aldus. Du best Symon sone Johanna. du (hs. dut) sout heeten Cephas dat ludt also vele alse Petrus7).

27. Des anders dags dar na so kirde Jhesus weder te Galileen wert ende onder wegen vant hi Philippum ende seide hem. volch mi8). Dese Philippus was van Betsaida daenen Symon Petrus ende sin bruder Andris waren9). Doe quam Philippus ende vant Nathanael ende seide. Din Moyses screef in der wet ende daer de propheten af wilen screuen din hebwi vonden Jhesum Josephs sone van Nazareth10). Doe antwerdde hem Nathanael. mach van Nazareth it goeds syn? Ende Philippus antwerdde. com ende sighs11). Doe Jhesus sach Nathanael comen so sprac hi aldus van hem. Siet daer ghewarlec enen israhelite daer en gheene loesheit in en es12). Doe antwerdde Nathanael. waer kins du mi? Ende Jhesus antwerdde hem aldus. Eer di Philips toe sprac doe du stonds onder den vigheboem so kendic di13). Doe sprac Nathanael aldus. rabbi meester du best Gods sone du best conine van Israele14). Doe antwerdde hem Jhesus. Om dat ic seide ic sach die onder den vigheboem so gheloefstu ane mi. mar ic segdi dattu noch meerre dinc sout sien15). want ouer waer so seggic u. dat gi selt sien den hemel ontploken. ende dingle Gods op varende ende neder comende op des menschena) sone16).

28. Dar na so gine Jhesus in der cracht syns gheests ende quam in lant van Galileen ende alse hi int lant comen was so lip die nimerde van hem

[S.]

XXX. Dar na ginc Jhesus in die cracht sijns geestes in Galileam. ende die mare ginc uut van hem in alle die rike1). ende hi predecte in hare sinagoge ende hi wart geprijst ende gelofta)2) van hem allen. Ende hi quam in Nazaret dar hi gevoet was. ende ginc na sine gewoneit in hare synagogeb). ende hi stont up ende las3). ende hem wart gegeven dat bouc Ysaias des profeten. Ende doe hi den bouc ondede doe vant hi die stat dar gescreven was4) die geest Gods es in mi5) die mi heift gesalvet met sire olien. te ewangeliserne den armen heift hi mi ghesant6). ende te heelnec) die te brokene herten. ende den gevangenen aflaet te predekene. ende den blinden hare sien. ende den gequetsten hare gesonde. ende ooc te predekene dat ontfangeleke jaer des heren. ende den dach des wederloons7). Ende doe hi den bouc toe gedede doe gaf hine weder den dienared) ende sat8). ende alle die inder synagogen waren die warne ane siende. Ende hi begonde te seggene tot hem. heden es vervult desee) scrift in uwen oren9) ende si gaven hem alle getugenisse. ende si wonderden hem van den worden van gratien die uut sinen monde gingen. Dar na begonde hi te predekene ende te seggene. die tijt es comen ende hemelrike begint te nakene. doet penitencie ende gelooft der ewangelie want Gods rike es u nakendef)10).

 

XXXI. Jhesus wandelde bi den mere van Galilee ende sach twe gebroedre Symon die heet Peter ende Andreas sinen broeder. ende lieten hare nette in dat mere11) want si waren visschereg). Ende hi sprac te hem comt na mi ende ic sal u maken visschere van menschen12). ende si lieten te hant die nette13) ende volgeden hem. Ende Jhesus ginc vort ende sach twe andre gebroedere Jacob Zebedeus sone ende Johanne sinen broeder14). in den scepe met Zebedeuse haren vader. ende boetten hare nette. ende hi riepse ende si lieten te hant nette ende vaderh) ende volgeden hem.

[L.]

in alle die geburte1) want in den steden daer hi quam so ginc hi in hare synagoghen. ende predecte din volke ende al dat hi seide dat wart gepryst ende gheloft van den volke2). Op enen dach so quam hi te Nazareth daer hi op ghevudt was. ende dat was op enen saterdach ende hi ginc in de synagoghe ghelyc dat hi plach te doene3) ende men brachte hem enen boec dat was de prophecie Ysaie des propheten. Doe ontploec Jhesus din boec ende quam ten irsten male op die phophecie (l. pr.) die Ysaias wilen propheteerde ende scref van hem dewelke prophecie sprect aldus4). De gheest Gods e in mi die mi heft bestreken met sire olien. ende die mi heft gesendt te predekene den armena) van gheeste5) ende den gevangenen hare verloessenesse. ende den blinden hare verelernesse. ende den ghequetstden hare gesunde ende oc te predikene dat volle yarb) Gods ende den dachc) daer men igewelken sinen loen in gheven sal6) ende alse hi dit gelesen hadde so loec hi den boec weder toe ende gavene op in eens hant diene ontfinc van hem7). Doe ginc hi neder sitten ende alle die in die synagoghe waren sagen te wondere op hem. Doe sprac hi tote hen allen ende seide. Dese selve scrifture die gi mi hir lesen hoert. es nu op desen tyt toe comend) ende vervult8). Dar na so began hi te predekene ende te seggene9). De tyt es comen ende hemelrike begint te nakene. Doet penitentie ende gheloeft der ewangelien10) want Gods rike es u nakende.

29. Op enen dach so wandelde Jhesus neven de zee van Galileen ende sach twee ghebrudre. Symon die heet Peter ende Andrise sinen bruder hare nette worpende in der zee want si waren veschren11) ende Jhesus sprac hen ane ende seide. Comt na mi ic sal van u maken vescheren om liede te vane ende menschen12). Ende altehant so lietensi beide nette ende schep ende volgden hem13). Doe ginc hi voert ende sach twe andre ghebrudre Ya-cobpe ende Yanne die Zebedeuss kinder waren met Zebedeuse haren vader hare netten hermakende ende hi ripse ende hitse hem volgen14) ende si liten altehant beide vader ende netten ende volgden hem15).

 

30. Doe geschide oc op enen dach dat hi stont bi enen watre dat hit van Genezareth ende en groet volc quam te hem om te hoerne dwart Gods16) ende dar hi stont so sach hi twee schepe staen an den oevere want vischren te lande comen waren die stonden ende dwogen hare netten17). Doe ghinc Jhesus in een schep dat Peters was ende bat hem dat hyt en lettel stirde

[S.]

XXXII. In der tijt doe die scare. in dranc te Jhesum dat si horden dat wort Gods. ende hi stont bi den wale Genezaret1) ende hi sach twe schepe staende neven den walea). want die visschere waren daer uut gegaen ende dwougen die nette. Doe ginc hi in een scip dat was Symons ende bat hem dat hijt een lettel stierde vander erden. ende hi sat ende leerde die scare ten scepe2). mer doe hi up hordeb) te sprekene3) doe seide hi tote Symone stiere dijn scip ten diepen. ende werpt uwe nette in die vloet4). Ende Symon antworde ende sprac te hem. gebiedre wi hebben al dese nacht gearbeit ende en hebben niet gevangen. mer in dinen worde so werp icc) in dat net5). ende doe si dat gedaen hadden doe vingen si so vele vissche dat dat net brac6). doe riepen si hare gesellen die in den andren scepe waren dat si quamen ende hem holpen. ende si quamen ende vulden bede die scepe also dat si besoopt wordend)7). Doe dat sach Symon Peter doe viel hi op sine knien vor Jhesum ende sprac. ganc van mi here want ic ben een mensche een sondare8). want een wonder haddene bevaen ende alle dien die met hem warene) int vaen van den visschen die si gevaen hadden9). ende gelikerwijs Jacobe ende Johanne die warenf) Symons gesellen10). Doe sprac Jhesus tote Symone en vrese di niet. want vort aneg) saltu menschen werden vaende. doe geloofden sine jongere in hem. ende doe die scepe te lande quamen doe lieten si alle dinc11) ende volgeden hem.

XXXIII. Ende doe Jhesus danen ginc doe sach hi enen mensche. sittende in den tolnh). die hiet Matheus. ende hi sprac te hem12) volge mi. doe stont hi up ende liet alle dinc13) ende volgede hem. Dar na quam Jhesus met sinen jongeren in Judeam ende bleef dar met hem dopende14). Doe was Johannes dopende in Enon bi der stat die heet Salimi)15). want dar was vele waters16). dar was hi dopende dat volc want hine was noch toe niet in den kerker geworpenk).

XXXIV. In dier tijt wart ene vrage onder den jongeren Johannes ende den Joden vander zuveringe des doopsels. ende weder beter ware Jhesus doopcel so Johannesl)17). Doe quamen Johannes jongere te haren meester

[L.]

van den lande ende also sat hi int schep ende leerde tfolc dat stont op den overe1) ende alse hi sinen sermoen hadde ten inde brachtt. So sprac hi tote Peetre. sstir din schep ten diepen wert ende werpt u nette in der vloet omme it te vane2). Doe antwerdde hem Peter ende seide. Mester wi hebben al desen nacht garbeitt ende en hebben nit ghevaen nochtan om dijns gebods wille so salic noch mijn nette werpen3). Ende alse dat gheworpen was. So vingense der vesche so vele dat se har nette nin conste gedragen want het schorde ende brac ontve4). Doe ripense hare ghesellen die int ander schep waren dat se hen quamen te helpen ende si quamen ende wulden beide die schepe van veschen so dat se beide welna versonken waren5). alse dat sach Symon Petrus so vil hi op sine knin vor Jhesum ende seide here ganc van mi want ic en besundegt mensche ben6). Dit seide hi in ere verdarntheit van herten want en groet wonder vil in hem van din mirakelleken vanghe7). ende also dedt Yacope ende Yanne die Zebedeus kinder waren ende Peters ghesellen. ende al denghenen die daer waren wonderde van din dat daer was geschit. Doe seide Jhesus tote Petre. en onssigh di nit van derre uren soutu menschen wesen vaende8). Daer begonsten sine yongren te gheloevene ane hem9). Alse die schepe te lande quamen so liten si schep ende al. ende volgden hema)10).

31. Ende alse Jhesus bat voert quam so sach hi enen tolnere sitten in syn tolhus die Matheus hit den ghenen sprac hi toe ende seide volgh mi. Doe stont hi op11) ende lit tol ende al ende volgde hem12). Dar na so quam Jhesus met sinen yongren in Judeen ende daer bleef hi en stukke tyds met hen doepende de ghene die te hem quamen13). In din tide so was Yan Baptiste in Ennon bi ere stat die heet Salim daer was goet koever van watre daer hi dat volc in doepde14). want noch doe en was hi nit gevaen noch ghelegt in den kerkre15).

 

32. Tin tiden so quam ene questie onder de yongren Yan Baptists ende de yoden van der purificacien des doepsels ende welc beter ware so Jhesus doepsel so Yan Baptists16). Doe quamen Yan Baptists yongren tote haren mester ende wrugden Jhesum van sinen doepene ende clagden haren mester over hem ende seiden aldus. Mester degbene die metti was over de Jordane ende daer du af gafs dyn getuge hi doept nu. ende alt folc loept te hem17). Doe antwerdde Yan Baptiste sinen yongren ende sprac aldus. De mensche en heft nemmeer dan hem van boven uten hemele ghegheven

[S.]

ende spraken. Rabi1) die metti was over die Jordane ende dien du getugenisse gaves sich die doopt nu ende al dat volc comt te hem. Doe antworde Johannes ende sprac. die mensche en mach niet ontfaen dan dat hem van den hemele gegevena) wert. Gi selve sijt des mine getuge dat ic seide ic en ben niet Christus. mer dat ic gesentb) ben vor hem. Die de bruut heift dats die brudegom. mer die vrient des brudegoms die bi hem staetc) ende hortene spreken die verblijt hem in vreugdend) in de stemme des brudegoms. In dien es mine bliscap vervult2). hi moet wassen ende ic mindrene)3) die van boven comt die es boven alle menschen. die vander erden es die es vander erden. ende die spreict vander erden. die van den hemelef) comt die es boven al. ende dat hi gesien ende gehoort heift dat getuucht hi. ende sijn getugenesse nontfaetg) niemene. mer die sijn getugenisse ontfaeth) die bekent dat God gewarichi) es. want die God gesent heift die spreict Gods wort. want God en geift hem niet den geest met maten. die vader mint den sone. ende heift hem alle dinc gegeven in sine hant4). die gelooft in den Gods sone die heift dat ewelike leven. mer die niet en geloft in den Gods sone die en sal dat leven niet sien. mer Gods abolgek) sal bliven up hem.

XXXV. In der tijt doe Jhesus vernam dat Johannes was gevangen ende dat die Fariseen niemare dadenl) gaen dat hi meer jongere maectem) ende volx doopte dan Johannes hadde gedaen5). doe liet hi dat lant van Judea ende ginc in Galilea ende woende in die statn) Capharnaum ende liet die stat Nazaret6). dat vervult worde dat gesproken es overmids Ysaias den profete. lant van Sabulon ende lant van Neptalim. dat leichto) bi den mere van Galilee over die Jordane. dat volc dat wandelde inder demsternessen sach een groot licht. den geinen die wonden in die scadep) der doot es op gegaen een licht. Dar na begonde Jhesus te predekene ende sprac. doet penitencie want hemelrike es nakende7).

XXXVI. In dier tijt ommeginc Jhesus al Galilee ende leerde in hare synagogen ende predecte dat ewangelie van den rike Gods. ende maecte gesont alle die qualen endeq) alle die ziecheden8) des volx. ende sine niemare ginc in al Sirien. ende si brachten te hem alle die quale gevoelden. ende die met menigerhande ziecheden ende tormenter) begrepen waren. ende die beseten waren metten duvlen. ende die maneziec waren ende van den fledersines)9) die maecti alle gesont. ende hem volgeden

[L.]

werdt1). ghi selve syt dis mine getugen dat ic seide dat ic Christus nin ware mar dat ic gesendt ware vor hem2). Die de bruta) heft dats de brudegoemb). mar des brudegoems vrintc) die bi hem steet ende hoerten spreken hi es die verblyscht werdt van der stemmen des brudegoems. Dese blischap es toe comen ende vervult in mi3). Deghene moet voert ane wassende sijn ende ic mindrende4). Die van boven comt hi es boven alle menschen. Die van der erden es hi sprekt van der erden ende die van hemelrike es hi es boven al5). ende dat hi gesien ende gehoert heft dat getught hi ende syn getugnesse en wert nit ontfaend)6). mar diet ontfeet hi es die bekent dat Got en gheft hem nit sinen gheest met matene)7). De vader mintene ende alle dine heft hi ghegeven in sire ghewout8). Die gheloeft in den sone Gods hi behoert ten eweleken levene ende die nin gheloeft den Gods sone hi ne sal des ewelecs levens nit sien ende de Gods abolghe sal bliven op hem9).

33. In din tide doe Jhesus vernam dat Yan Baptista was ghevaen ende ghekerkert10) ende dat de phariseuse van hem nimerde daden loepen. dat hi meer yongren makde ende meer volks doepde dan Yan Baptista hadde ghedaen11). so lit hi dat lant van Judeen ende kirde weder ten lande van Galileen12) ende makde sine woninghe in ene stat die heet Capharnaum. ende lit die stat van Nazareth daer hi wilen plach te woenne13) ende dat dede hi om die prophetie te volbrengene die wilen propheteerde Ysaias ende seide aldus14). Dat lant van Zabulon ende van Neptalim. dat legt op der zee over der Jordanen int lant van Galileen15). Dat volc dat sat in demsternissen dat sach ene grote clerheit. Den ghenen die woenden in den schade van der doet es op gegaen en gewarech ligt16). Dit profeterde Ysaias van hem. want die stat van Capharnaum si steet in den termten van Zabulon ende van Neptalim17). Desen was dat ghewarege light verschenen doe die Gods sone daer quam wonen18). van daer so om ghinc Jhesus alt lant van Galyleen ende leerde in hare synagoghen. ende predekde dewangelie van den rike Gods ende gansde alle qualen ende alle sikheiden des volks19).

 

34. Doe begonste sine opinie groet te werdene ende de liede sprake van hem te meerne so dat men van hem sprac in alt lant van Sirien ende alle dage so brachte men hem toe alle die hen qualec gevulden van sikheiden ende van tormenten ende die beseten waren van den evelen gheesten, ende die ut haren ghereke waren ende die ghensde hi alle20). ende om dat so volgde hem en groet volc van Galileen ende van din lande dat men heett Decapolis ende van den lande van Judeen ende van Jherusalem ende van

[S.]

vele scharen van Galilea ende van Decapolis. ende van Jherusalem. ende van Judea ende van over den Jordaen. Ende dor die cracht der wondrea) die si sagen so addene elkeb) stat gerne ontfangen1). ende hi antworde ende sprac. ic moet ooc andren steden ewangeliseren dat rike Gods want dar toe benic gesant2).

XXXVII. Doe Jhesus gesach die grote scare doe clam hi up enen berghc). Ende doe hi geseten wasd) doe riep hi te hem die hi woude. ende doe si te hem quamen doe coos hire XII ute hem dat si bi hem bliven souden. die hi apostele hiet. Symon dien hi Pieter hiet ende Andreas sinen broeder. Jacobe) Zebedeus sone ende Johanne sinen broeder. die hiet hi Boanerges. dat esf) kinder des donders3). Philippe ende Bartholomeeus Matheus. ende Thomas4). Jacob Alpheus sone. Symon die genantg) es Zelotes. ende Judas Jacobs sone. ende Judas Schariot diene verriet. dese quamen te hem. Ende hi ontplooc sineh) ogen up hem. ende hi ondede sinen mont ende leretsei) ende sprac. Salich sijn die areme van geeste, want dat hemelrike es hare. Salich sijn die sacht moedige want si sullen besitten dat erdrike5). Salich sijn die wenenk) want si sullen getroost werden. Salich sijn die ontfarmhertiche. want si sullen ontfarmherticheit vindenl)6). Salich sijn die zuver sijn van herten. want si sullen Gode sien. Salich sijn die vredesame. want si sullen Gods kinder geheeten werden. Salich sijn die percecucie gedogenm)6) dor die gerechticheit. want dat hemelrike es hare.

XXXVIII. Salich si di als u die lieden vermaledien ende haten ende persecucie doenn). ende al quaet van u spreken. ende u beliegen. ende u sceden van een. ende u verwiten u wesen. ende uwe name verontwerden omme des menschen sone. in dien dage sijt blide ende vro7). want u loon es groot in hemelrikeo). want also hebsi den profeten gedaen die vor u geweist sijn8).

XXXIX. Nochtan wee u rike lieden diep) up erdrike hebt uwen troost. Wee u die hier versaetq) sijt. want u sal ewelike hongeren9). Wee u die nu lacht. want gi sult suchten ende weenenr). Wee u als u die lieden prisen uwe quaetheits). ende u bedriegen met haren valschen love. Also

[L.]

over de Jordane1). Ende om die cracht van din miraclen so haddene elke stat daer hi toe quam gherne onthouden2). ende hi antwerdde daer op. dat hi andren staden moste also wale ewangelizeren dat rike Gods want hi daer toe ghesendt ware3).

35. Op enen dach so sach Jhesus dat hem en groet volc na volgde. ende alse hijt versien hadde so ghinc hi op enen hogen berch4). ende alse hi gheseten was so rip hi te hem die hi woude5). ende doe si bi hem quamen so koes hire ut twelve die bi hem bliven soudena)6). die hi apostlen hit7). dat waren dese. Symon din hi Peter hit. ende Andris syn bruder8). Yacob Zebeduss sone. ende Yan syn bruder. die hi hit kinder des donres9). Philips. Berthelmeus10). Matheus de tolnere. Thomas. Yacob Alpheus sone. Symon die ghenamt es Zelotes11). Judas Yacops sone ende Judas Scharioth diene sider vercochte12). Dese quamen te hem13) ende hi ontploec sine ogen op hen14). ende sinen mont ter leeringen ende seide aldusb)15). Salech sijn die arm sijn van gheeste want hemelrike es hare16). Salech sijn die sachtmudeghe want si selen ertriks gheweldech syn17). Salech sijn die weenen want si selen werden ghetroest18). Salech syn deghene din hongert ende dorst na gheregheit. wan si selen ghesaedt werden19). Selech syn die ontfarmhertege want si selen ontfarmegheit verlangen20). Selech syn die suver ende reine syn van herten want si selen Gode sien21). Selech syn die vrede maken want si selen heeten Gods kinder22). Selech syn die persecutie doegen om ghereghtegheit wan hemelrike es harec)23). Selech si di alse u de liede maledien ende haten ende persecutie doen ende spreken al quaet van u. ende u beligen24). ende u scheeden van een ende u verwiten u wesen. ende uwen name onwerden omme des menschend)25) sone. In din dage syt blide ende vro26) want u loen es groet in hemelrike want also ghelike alse u die quade persecucie don so daden hare vordren persecutie den propheten die waren vor u27). So wee u die rike syt wan gi hir op ertrike hebt uwe genugte28). wee u die nu laght. want gi selt suchten ende wenen29). wee u alsu de liede

[S.]

daden uwe vadere haren profeten1) die hem profeterden na haren wille. mar u seggic die mine vriende sijt ende mi gehoorta).

XL. Ghi sijt dat sout der erden. ende of dat sout sine macht verliest wat salt dan soutenb). het nes dan niewer toe goet dan wech te werpene ende vertorden te sinec) onder der menschen voeten2). Gi sijt dat licht der werelt. die stat die up den berech staet die ne mach niet verborgen sijn. Niemen en sette dat licht onder ene mate3). noch onder dat bedde noch in ene verborgene stat. noch onder een vat. mar up den candelare dat het lichted) alle dien die in dat huus sijn. Also sal u licht schinen vor die menschen dat si sien uwe goede werke ende uwen vader loven die in den hemelen es4). En waent niet dat ic si comen omme die wet tontmakene ende die profeten5). Ic en ben niet comen om die tontmakenef) mar te vulmakeneg). Want vorwar seggic u also lange als hemel ende erde durenh)6) sone sal ene lettre vander wet niet achter bliven tote dat alle dinc geschien7). Darommei) die dar breict een van den minsten geboden vander wet ende leert den menscen also te doene. die sal die minste gheheeten werden in den rike der hemele. mer die doet ende leertk) die sal grot geheeten werden in den rike der hemele.

XLI. Ic segge u vorwar uwe gerechticheit en si meerre dan der scrivere ende der Fariseen gine comt niet in dat rike der hemele. Gi hebt gehort dat geseit es den ouden dune salt niemen doden8). ende die anderen dootl) die es sculdich des ordeels. mer ic segge u. so wie sinen broeder vertorent die es sculdich des ordeels. ende die spreict te sinen broeder racha die wert sculdich des rades. mer die sprect te sinen broeder zotm) die es sculdich des helscen viers9). Daromme alstu offers dine gifte ten outaren) ende du dar gedinkes dat dijn broeder iet heift jegeno) di10). lat daer dine gifte vor den outaern). ende ganc teerst ende versoenep) di met dinen broeder. ende danne com ende offereq) dine gifte.

XLII. Wes gehingelicr) dinen wedersake11) alstu met hem best in den wege. datti dijn wedersake niet en geve den richtre. ende dat di die richtre geve den knechten. ende dattu niets) geworpen werts in den kerker. vorwar seggic dune coms dar ute niet12) tote du vergeldes den lesten vierlinc.
e)

[L.]

prisen uwe quaetheit ende u bedrigen met haren valschen love. Also daden wilen uwe vordren haren propheten die hen propheterden na haren wille1).

 

36. Mar u sprekic noch toe die mine yongren syt ende mi ghehoert2). Ghi syt dat sout van ertrike. ende ochte dat sout sine macht verliest. waer op sal ment souten. hen es dan nirgen toe goet dan wech te werpene. ende vertorden te sine onder der liede voete3). Ghi syt dat licht van ertrike. De stat die op den berg steet en mach nit verborgen syna)4). Nimen en sett dat licht alst ontfunct (hs. ontfnct) es onder dat corenvat5) noch onder dat bedde6) noch in ene verborgene stat7). mar op den candelere so sett ment. om datt lichten sole allen den ghenen die int hus syn8). also doet u licht schi nen vor de menschen dat si anesien uwe goede werke. ende loven uwen vader die es in den hemele9).

37. En went nit dat ic si comen omme de wet tontmakene ende de prophecien. In ben nit comen om die tontmakene mar om die te volbrenghene10). Want over waer seggic u also lange alse de hemel ende de erde duren. so en sal ene lettre van der wet nit achter bliven hen sele al gheschin dat dar in ghescreven esa)11). So wie dan dat brekt een der minster gebode van der wet ende leert den volke also te doene hi sal heeten een der minster in hemelrikeb). mar die duet ende leert hi sal heten groet in hemelrike12).

38. Ende oc seggic u hen si dat uwe gheregtegheit meerre si dan der phariseuse ende der meestre van der wet ghi ne selt nit comen ten rike Gods13). Ghi hebt wel ghehoert dat verbot van der wet dat men wilen plach te leerne dat sprekt aldus. du ne sout nimene do eden ende die andren doedt hi es wert dis dat men ne ordeele14). mar ic seggu dat een die hem errt op sinen evenkersten es dis wert dat menne ordeele. ende die te sinen evenkersten segt rachaa) dat een teeken es van onwerden. es dis wert dat menne den gherichte levere. ende die sinen evenkersten heet dore es wert der hellen15). Brengs du dine offerande toten outare ende ghedinkt di daer dat dyn evenkersten es besvart van di16). laet daer dine offerande vor den outare ende ganc tirst dinen evenkersten setten te vreden ende dan com ende offer dine offrande17).

39. wes gehingende dinen adversaris even lanc dat du met hem best op den weghe. dat di dyn adversaris nin levere den richtre. ende die rightre den ghenen die di worpe in den kerkre18). want ic segge di comstu daer in du ne souter nit ut verledegt werden tote dire uren dattu vergouden hefs den lesten virdonc19).a) Dese adversaris dats de heilege scrifture die adver-

[S.]

Gi hebt gehort dat geseit es den houden dune salt niet onkuschheit doen1). mar ic segge u so wie een wijf siet met quader begerte2) die heift te hant onkuscheit gedaen in sine herte. Daromme scandelisert di dijn rechter oge stect uut ende werpt van di. want het es di beter dat een dire lede verderve dan al dijn lichame ginge in die helle3). Ende scandelisert di dine rechter hant snijtse af ende werpse van di. wanta) het es di beter dat een dire lede verderve dan al dijn lichame ginge in die helle3). Het es ooc geseit die sijn wijf laten wille die geve hare enen brief der schedinge4). mar ic segge u. so wie sijn wijf laet het en si dat si keifseb) met andren mannen die brincse ter onkuscheit. ende die die gelatene neimt die doet ooc onkuscheit5).

XLIII. Ghi hebt gehort dat geseit es den ouden dune salt niet verswerenc) mar gef Gode dinen heet. mar ic seggu. gine sult te male niet sweren. noch bi den hemele want hi es die troon Gods. no bi der erden. want si es een scameld) sire voete. noch bi Jherusalem. want si es ene stat des hogesten conincs. Noch bi dinen hovede en saltu niet sweren. want dune moges een haer wit noch swart gemakene). mar uwe worde sal sijn ja ja. neen neen6). so wat dar overf) es dat comt van quade. Gi hebt ooc gehort dat geseit es oge om oge. tant om tant. mar ic segge u. dune salt niet wederstaen die quaetheit7). mar die di slaet an dine rechter wangeg) biedt hem ooc die andre. Ende die di wille vort gerechte leeden ende dinen roc nemen lat hem ooc den mantel8). Ende die di dwinget dusentich screden te gane mettien ganc andre twedusentichh)9) Ende so wie di bidt gef hem. ende die van di gheleent wille hebben dien en verseggei) niet10). ende die di neimt dat dijn es en eescht niet weder11).

XLIV. Ghi hebt gehort dat geseit es minne dinen vrient12) ende hate dinen viantk). mar ic segge u. minnet uwe viande. ende doet goet den genen die u haten. ende bidt vor die u persecucie doen13). dat gi sijt kinder uwes vader die in den hemelen es. die sine sonne doet schinen up die goede ende up die quade. ende sinen rein doet vallen14) up die rechte ende up dongerechte. wantl) of gi minnet die u minnen wat lone sal di

[L.]

seert allen den ghenen die qualec willen. de weghe daer wi in moten gaen dat syn de gebode Gods. Mettesen adversaris mote wi over een dragen ende ghehinklec wandelen in den wegen der gebode Gods ochte ons moet gheschin dat dar na volgt dats dat wi moten ghelevert syn ter pinen van den helschen kerkre. Dar na so sprac Jhesus nog voert ende seide aldus. Ghi hebt wel gehort dat verbot van der wet dat aldus segt. Du en sout en ghenen kefsdom don1). mar ic seggu. So wie en wyf anesiet met quader beghertenb) deghene heftse ghekefscht in syn herte2). ghevallet dan dat di dine rechte oghe scandalizeert. stecse ut ende worpse van di3). ende scandalizeert di dine rechte hant snydse af ende worpse van di want hets beter met ere oghen ochte met eere hant ochte met enen voete te hemelrike comen dan met gheheeliec van lichame gheworpen te sine in dat vir van der hellen4).a) Dese wart syn also te verstane dat die ghnugten van de sunden die toe comen overmids den leden des lichamen van buten. ende die bose begherten syn af te snidene dats vromelec te wederstane nit dat imen sinen lichame si schuldech te minkene. want dat iegen redene ware ende iegen dat verbot van den scrifturen.

40. Dar na so sprac hi noch ende seide. ghi hebt wel ghehort dat men wilen leerde die syn wyf laten woude dat hi hare gheven soude ene karte van din scheedene5). mar ic seggu. So wie syn wif laett hen si dat se kefsche met andren manne hi es oksun van haren valle ende (hs. en) so wie dat wyf nemt die en ander ghelaten heft hi doet overhoer6).a) ghi hebt wel ghehoert dat men wilen seide. Du en sout nit versweren. mar volbrenc vor Gode dinen eet7). Mar ic seggu dat gi nit en svert noch bi den hemele. want dats de troen Gods8). noch bi der erden. want dats dat schemel van sinen voeten. noch bi Jherusalem. want dats de stat des hogsts konings9). noch bi dyns selfs hoefde en soutu sveren. want du ne canst een hare ghemaken wit ochte svart10). mar uwe redene si ya ende neen. ende dats meer es dat comt van boesheiden11). Ghi hebt oc ghehoert dat men wilen seide oghe omme oghe. tant om tant12). mar ic seggu ghine moett nit weder striden iegen deghene die u quaet doen. mar die di sleet ane dine rechte wanghe bied hem toe de slinke13). ende die di welt dinen roc nemen. laet hem oc den mantel14). ende die di perssen welt te gane ene mile ghanker andre twe15). Die di bidt te ghevene ghef hem. ende die di bidt te leenne leen hem16). ende also alse ghi wilt dat u de leide don. also ghelike doet hen17).

41. Ghi hebt oc wel ghehoert dat men wilen seide. du sout liefhebben dinen vrint. ende haten dinen vient18). Mar ic seggu hebt lief uwe vienden. ende doet goet den ghenen die u haten. ende bidt over deghene die u persecucie don19). so seldi kinder syn ws vader die in den hemele es die

[S.]

dar af hebben. en doen dat niet die puplicane1). Ende of gi goet doet den geinen die u weder goet doen. wat lone wert u daromme2). en doen dat die sondaren niet. Ende wat lone verdiendi dat gi den geinen leent van dien gi hopt weder tontfane. want deen woukerare leent den andren omme die gelike weder te ontfane3). Ende of gi uwe broedre groet allene. wat lonea) sal u dar af comen. ende doen dat die heidine4) niet. mar u seggic noch. minnet uwe viande ende doet hem goet. ende leent hem sonder hope van haren wederlone. so sal u loon groot sijn. ende so suldi kinder sijn des alre hogestes. want hi goedertiere es den quaden ende den ondankelekenb)5). sijt ontfarmhertich also u hemelsche vader ontfarmhertich es6). sijt vulmaket also u hemelsce vader vulmaect es7).

XLV. Neimt warec) dat gi uwe gerechticheit niet en doet vor die menschen. dat gi gesien wert van den menschen. anders en wert u die loon niet met uwen vader die in den hemelen es8). Daromme als du dine alemoesene geifs sone saltu niet doen blasen vor di ene busined). alse die ypocriten doen in die synagogen ende in die straten. dat si geeeert werden9) van den menschen. vorwar seggic u si hebben haren loon ontfaen. Mar alse du geifs dine alemoesene sone sal dine slinke hante) niet weten wat dine rechter hant doe. so dat dine alemoesene blive verborgen. ende dijn vader diet siet inder verborgenheit salt di lonen10). Ende alse gi bedet sone suldi niet bedrouft werden alse die ypocriten. die minnen te stane beden in die synagogen. ende up den ornocf) van den straten. dat si gesien werden11) van den menschen vorwar seggic u si hebben haren loon ontfaen. mar alse du beden wils so ganc in dine camere. ende met beslotenen doren so bidde dinen vader inder verborgenheit12). ende dijn vader diet siet in der verborgenheit salt di lonen. Ende alse gi bedet sone suldi niet vele spreken alse die heidine ende die ypocriten. want si wanen dat si in hare vele spreken gehort sullen werden. gine sult hem niet gelijc sijn13). want u vader weet wel wes gi behouft eer dan gijsg) hem bidt. Doe sprac een sire jongere here lere ons beden14) also Johannis sinen jongeren lerde beden. Ende Jhesus antworde. alse gi bidt so segth). Vader onse die best

[L.]

sine sonne doet schinen op de quade ende sinen regen doet vallen op de gherechte ende op de ongherechte1). wat lone hebdi dis dat ghi deghene allene lief hebt die u lief hebben? en doen also de liede van der werelt?2) Ende wat lone hebdi dis dat ghi den ghenen goet doet die u weder goet don en doen also de sunderen ende de quadien?3) Ende wat lone verdindi dat ghi den ghenen leent dar ghi an hopt te winne? want deen persemir leent den andren om die ghelike weder van hem te trekkene4). Ende ochte gi uwe vrint grutt allene wat lone sal u daer af comen? en doen der hellen kinder al dat selve?5) mar u seggic noch hebt lief uwe viende ende doet hen goet ende leent hen sonder hope van haren weder lone. so sal u loen groet syn. ende so seldi syn kinder des almegtegs Gods. want hi es goedertiren den quaden ende den ghenen die sire goedertirnheit onwerdech syn6).

 

42. Sijt dan ontfarmhertech want u vader Got ontfarmhertegh es7). syt volmakt want u vader volmakt es8). mar nemt ware dat ghi uwe ghereghtheit nin besegt vor de menschen op roem ende om te sine ghepryst van den volke. want dar met souddi verliesen den hemelschen loen us vader die in den hemele es9). Alse du dan dine almosene wels gheven en dogh nit blasen metter businen vor di alse de ypocriten don in den synagoghen ende in den straten om dat si willen gheert syn van den volke. over waer seggic u dat si hebben hir ontfaen haren loen10). Mar alse du ghefs dine almosene so ghefse also dat dine slinke hant nin wete wat dine rechte hant doet11) so dat dine almosene blive verborghen. Also soutu verdinen den loen dyns vader die in der verborghenheit siet al dat men doet12). Ende alse ghi bedt so ne seldi nit beden alse de ypocriten don die gaen staen op den hornec van der straten om dat si van den volke willen syn ghesien. over waer seggic u dat si hir haren loen hebben ontfaen13). Mar du alse du beds ganc in dine kamere ende slut dine dore ende daer anebede dinen vader van hemelrike ende dyn vader die in der verholnheit siet. sal di loenen dyn ghebet14).

 

43. Ende alse ghi bedt so ne sprekt nit vele wart alse de ypocriten don die waenen ghehoert syn om de voeleheit van haren warden15). also en seldi nit don want u vader weet wale wis u behoeft eer ghine anebedt16). Doe sprac een sire yongren te hem ende seide. here mester leer ons te bedene also ghelike alse Yan Baptiste sine yongren leerde te bedene17). ende Jhesus antwerdde. alse gi bedt so segt18).a) Onse vader die best in den he-

[S.]

in den hemelen gehelicht werde dine name. toe come dijn rike. dijn wille geschie inder erdena)1) alse in den hemel. Onse oversubstancileke dagelijcs broot2) gef ons heden. ende vergef ons onse3) scult also wi vergeven onsen schuldaren. ende ne leedt ons niet4) in becoringen. mar verlosse ons van quade. wantb) vergeifdi den menschen hare sonden. so vergeift u u hemelsche vader uwe mesdaet5). mar vergeifdi niet den menschen sone vergeift u u vader niet uwe sonden.

 

XLVI. Alse gi vast sone suldi niet bedrouft werden alse die ypocriten die hare anschijn ontlijcsenenc) dat si schinen vastende vor die menschen6) vorwar seggic u si hebben haren loon ontfaen. mar alse du vastes so salve dijn hooft7) ende dwa dijn anschijnd). dattu niet en werts gesiene) den menschen vastende. mer dinen vader die es in den verborgenen. ende dijn vader diet siet inder verborgenheitf) salt di lonen. Nonsiet u niet clene menichte9) want het behagetg) uwen vader dat hi u geve dat rike. Vercoopt dat gi hebt ende geift alemoesene. maect cleder die niene versliten. ende gadert den scat10) die niet en mindert. Ne legt uwen scat niet in derde dar hi verrosten moge11). ende darne die dieve uut mogen gravenh) ende steilen. ende darne die motten mogen eten. mar gadert uwen scat in hemelrike. darne noch rusticheit noch motte niet en mogen argeni). noch darne die dieve niet uut en mogen gravenk) noch stelen. dar dijn scat es daer es dijn herte. Dat licht dijns lechamen dats dijn oge. es dijn oge simpel so wert al dijn lechame claer12). mar es dijn oge quaet so sal al dijn lechame donker sijn. Daromme of dat licht dat in di es donckerheit es? hoc gedaen sijnl) dan die demsternessen.

 

XLVII. Niemen en mach tween heren gedienen. of hi moet den enen haten ende den andren lief hebben. of hi moet den enen lief hebben ende den andren haten. gine moget Gode niet gedienen ende der quader wereltm)13). Daromme seggic u en sijt niet sorghfuldich uwer zielen wat gi eit ende uwen lichame wat gi cleet14). Nes uwe ziele niet meerre danne spise. ende u lichame dan die cleder. Siet ane die vogele des hemels15). sine
8)

[L.]

mele. ghegheilegt1) si dyn name toe comende si dyn rike gheschin mote dyn wille beide in hemelrike ende in ertrike2) onse daghliksche broet verleene ons3) ende verghef ons onse schout also ghelike alse wise vergheven den ghenen die ons schuldech syn4) ende en beghef ons nit in onsen koringen. mar verlose ons van arghe5).

44. Oc seggic u vergheft uwen evenkersten so sal u u vader Got vergheven6) ende en verghefdi nit so ne sal u Got nit vergheven7). Ende alse ghi vast en vast nit alse de ypocriten don die hare anschin al willens verderven om dat si willen syn ghesien van den volke over waer seggic u dat si hir haren loen hebben ontfaen8). Mar du alse du vasts bestryc dyn hoeft met ungementen ende dvach dyn anschin9) so dat de menschen nin weten van dinen vastene. mar dyn vader die in den hemele es. so sal di dyn vader die in der verholnheit siet gheven dinen loen10).

 

45. En onssit u nit cleine convent want u vader sal u gheven syn rike11). verkoept dat ghi hebt ende gheft almosne. Makt cledere die nin versliten ende ghedert den schat die nin mindert12). En legt nit uwen schat in derde daer hi rosteghen moghe ende daer die motten dar toe mogen gheraken. ende daer de dieve wandelen13). diene mogen ut graven ende stelen. mar legt uwen schat in den hemel daer noch rostegheit noch motte din en moghe ergren noch daerne die dieve en conen ut gegraven noch ghestelen14). Daer dyn schat es dars dyn herte15).a) Dat licht dyns lichamen dats dine ogheb). Es dine oghe simpel so sal al dyn lichamec) cler syn16). ende es dine oghe quaet so sal al dyn lichame donker syn. Ende ochte dat licht dat in di es. donkerheit es hoegedaen syn dan de demsternessen?17)

46.a)Nimen en mach tween heren dienen ochte hi moet den enen haten ende den andren lief hebben. ochte hi moet den enen lief hebben ende den andren verkuschenb). Gine mogt nit Gode dienen ende der quader verwentheit18). Dar omme seggic u. en syt nit al te sorfeghtech om uwen lichame war met dat ghine vuden ende cleeden seltc). En is uwe zile nit beter dan spise ende u lichame dan cleeder?19) Siet ane de vogle die vliegen in der locht. sine sayen nit noch sine ogsten nit. noch sine ghedren nit in schuren. ende nochtan vudt se uwe hemelsche vader. Ende sidi nit

[S.]

zaien noch noch en maiena). noch en samenen niet in die schure. ende u hemelsche vader die voetse. en si di niet beter dan si. Welc uwer mach met gepense toe geleggen een let tote sire grotenb)1). ende of gi niet en vermoget dat clene es? waeromme sidi sorghfuldich van den andren. Ende waromme sidi sorghfuldich van uwen clederen. merct die lelyen des ackers hoe si wassen. noch sine arbeiden niet noch en spinnenc). ende ic seg u dat Salomon in al sire glorien nie so wale gecleet en was als ene van desen. Ende of God dat hoy dat heden es ende morgen wert geworpen in den hoven2) also cleet. hoe vele meer cleet hi u volc van clenen gelove. Gine sult dan niet sorghfuldich sijn so dat gi spreict wat sullen wi eten wat sullen wi drinken wat sullen wi cledend). want dese dinge souken die heidine3). ende u vader weet dat gi al des bedorvet. Daromme souct alre eerst dat rike Gods ende sine gerechticht. ende alle dese dinc sal u toe geworpen werden. Daromme en suldi niet sorghfuldich sijn omme den morgen. want die morgen sal sorgen vor hem selven. elken dagee) es genouch sijns selves sorge.

XLVIII. Ghine sult niet ordelen sone werdi niet geordeelt. want in wat ordele dat gi ordeelt suldi geordeelt werden. En verdomt niet. sone werdi niet verdomt. vergeift so wert u vergeven. ende geift so wert u gegeven. In wat maten dat gi meitf) wert u weder gemeten. Ene goede mate ende ene vulle. ende ene up gehoopte. ende ene overvloeiende sal men u gieteng) in uwe scoot4). Wat siestu dat gestubbe in dijns broeder oge. ende den balke in dinen oge en siestu nieth). Ende hoe gesprecstu te dinen broeder. broeder gestade mi dat ic dat gestubbe doe uut dinen oge. ende een balke es in dijns selves oge. ypocrite doe teerst den balke ut dinen oge. ende danne machtu ghesien dat gestubbe te werpenei) ute dijns broeder oge. En geift u helichdom niet den honden. noch en werpt uwe margariten niet vor die swijn. dat sise niet verterden ende u selven niet verscorenk).

XLIX. Wie es van u allen die enen vrient heift die te middernachte quame te sinen huus ende sprake. vrient lene mi drie broot. want een mijn vrient es comen van den wege. ende ic en hebbe niet dat ic hem voren legge. Ende die geine van binnen antwort. ne moeie mi niet die dore es besloten. ende die kinder mijn sijn met mi in rustenl). ic en mach niet up staen noch die iet geven5). Ende die uutwendich staet roupt ende clopt

[L.]

werder vor Gode dan si syn?1) wie es van u allen die hem selven mach langer maken enen voet dan ne nature hef gemakt?2) ende och gi nin cont ghedon dat Gode so cleine es te doene war omme sidi besorgt van din dat hem toe behorrende es?3) Ende waromme sorgdi omme cleder tuwen lichame? Siet ane de lilien die wassen in den velde. noch sine pinen noch sine spinnen4) nochtan so seggic u dat Salamon in alle sire glorien en es also wale nit gecleedt alse ene van hen5). Ende ochte dat gars ende die bloeme die heden es ende margen werdt geworpen in den oven om te verbernne. Got also wale cleedt wis onssiedi u dan volc van cleinen gheloeve?6) En syt dan nit alte sorfechtech noch en segt nit wat sele wi eten wat sele wi drinken. wat sele wi ane don?7) want u vader die in den hemele es weet wale dat gi alles des behoeft8). mar sukt talre irst dat rike Gods ende sine gereghtegheit. ende al dit sal u toe geworpen werden9). En syt dan nit sorgende om den margen. want de margen sal sorgen vor hem selven. elken daghe es gnoch syns selves sorge10).

47. En ordeelt nit so ne seldi nit gheordeelt syn11). In wat ordeele dat ghi ordeelt seldi geordeelt syn12). En verdumt nit sone seldi nit verdumt syn. vergheft so sal men u vergheven13). Gheft so sal men u gheven. In wat maten dat gi mett sal men u weder meten. Ene goede mate. ende ene volle. ende ene op gehoepte ende ene overvloyende sal men u ghiten in uwen schoet14). wat siestu dan en kafa) en dyns evenkerstens oghe. alse du nin sies den blocb) die in dyns selves oghe es?15) En hoe mach stu dinen evenkersten ghesegghen. beide laet mi di dat kaf ut dire ogen don. evenlanc dat du den bloc hefs in dyns selves oghe16). ypocrite doch tirst den bloc ut dire oghen. ende dan so maghstu dat kaf don ut dyns evenkerstens ogen17). en gheft u heildomc) nit den honden. noch en worpt uwe margariten nit vor de swynd) dat sise nin verterden. ende u selven nin verschoeren18).

48. wie es van u allen die enen vrint heft. Deghene sal gaen te middernachte te syns vrinds hus ende sal hem seggen vrint leene mi drie broet19) want een myn vrint es comen over mi. ende ine hebbe nit dat ic hem moghe vore leggen20). Ende deghene sal van binnen antwerdden laet mi met vreden. de dore es besloten. ende de kinder van den hus syn op hare bedden. In can niet op ghestaen. noch dine bede ghehoren21). ende deghene

[S.]

vor die dore. Ic segge u al en staet die gene niet up dor die vrienscap die hi te hem heifta). nochtan sal hi op staen dor des anders anhangelheit1) die hi maect met roupene ende met cloppene ende sal hem geven al des hi notdurft heiftb). Ende ic segge u bidt ende men sal u geven. souct ende gi sult vinden. clopt ende men sal u up doenc). want alle die bidden hem sal werden gegeven. ende die souken si sullen vinden2). ende die cloppen men sal hem ondoen. Wie es die mensche van u allen dien sijn kint bidt broot. ende hem over broot sal geven enen steen3). Of dien sijn kint bidt enen visch. ende hem over enen visch sal geven een serpent. Of dien sijn kint bidt een ey. ende hem overd) een ey sal geven een scorpioen. Ende of gi die quaet sijt cont goede giften geven uwen kinderene). vele meer u vader die in den hemelen es sal geven enen goeden geest den genen die hem bidden4). Al dat gi wilt dat u die liede doen dat doet hem. In desenf) suldi vervullen die wet ende die profeten. Pijnt ug) in te gane dor die inge porte. want wijt es die porte ende breet es die wech die leedt ter verdomenessenh) waerd. ende vele es der gere die dar in gaen. Ende inge es die porte ende smal es die wech die leedt ten eweliken levene. ende lettel es der gere die daer in gaen.

L. Hoet u vor die valsche profeten die tote u comen in scapinen clederen5) ende van binnen sijnt gripende wlveni). an haren vruchten suldise bekinnen. mach men lesen wijndruven van (hs. van van)den dornen. ende figen van den distelen. Een goet boom maect goede vrucht. die quade boom maectk) quade vrucht6). Een goet boom en mach niet maken quade vrucht. noch een quaet boom en mach niet maken goede vrucht. Die goede mensche bringet dat goede uten goeden scatte sijns herten. ende die quade mensche bringet dat quade uten quaden scatte sijns herten. want uter vulheit des herten sprect die mont. Alle die bome7) die niet en bringen goet vrucht die sal men af hauwen ende int vier werpen. daromme seggic u. an haren vruchten8) suldise bekinnen. Niet alle die te mi spreken here here. en comen in dat hemelrike. mar die doen den wille mijns vader die in den hemelen es. die comen inl) dat hemelrike.

LI. In dien dagen sullen die menighem) seggen. here here en profeterden wi niet in dine name. ende en verdreven wi niet die duvele in dine name. ende en daden wi niet vele dogeden in dine name9). Ende dan sal ic hem segghen versceet van mi gi die quaetheit wrocht10). Daromme so wie die mine wort hort ende diese hout. die wert gelijc enen wisen man die sijn

[L.]

die buten steet hi sal bliven roepende ende cloppende vor die dore. Ic segg u. al en steet deghene nit op om de vrinschap die hi ten andren heft nochtan so sal hi op staen omme des anders besegheit die hi makt met roepene ende met cloppene ende sal hem gheven also menech broet al hi eischt1). Also ghelike seggic u. bidt ende men sal u gheven. sukt ende ghi selt vinden. clopt ende men sal u ontpluken2). want elc die bidt hem sal werden ghegheven. ende die sukt hi sal vinden. ende die clopt hem sal werden ontploken3). Wie es van u allen din syn kint bidt broet. ende hem over broet sal gheven enen steen?4) ende din syn kint bidt enen visch. ende hem over enen visch. sal gheven enen serpent?5) ende din syn kint bidt en ei. ende hem over en ei sal gheven enen schorpioen?6) Of ghi dan die quaet syt cont ghoede ghichten gheven uwen kindren. ende sal dan u vader die in den hemele es nit gheven goede ghichten denghenen die hem bidden?7) Al dat ghi wilt dat u de liede don. dat doet hen. in desen seldi vervullen de wet ende de profeten8). Pijnt u in te gane dor de inghe porte want wijt es de porte ende breet es de wech die leidt ter verdoemnessen wert. ende vele es der gherre die dor die wide porte gaen9). ende inghe es die porte ende smal es die wech die leidt ten ewleken levene wert. ende lettel es der gherre die din wech houden10).

 

49. Hudt u vor de valsche profeten die comen tu in abite van simpelheiden mar binnen synt gripende wolve11). Ane hare werke seldise kennen.a) Mach men lesen wynberen van den dorne. ende vighen van den distelen?12) alle goede bome maken goede vrocht. ende alle quade bome dragen quade vrocht13). En goet boem en macha) enghene quade vrocht draghen. noch en quaet boem en mach enghene goede vrocht dragen14). En goet mensche brengt dat goede uten goeden schatte syns herten. ende de quade mensche brengt dat quade uten quaden schatte syns herten. want uter volheit des herten so sprekt de mont15). Alle die bome die nin dragen goede vrocht die sal men af howen ende int vir worpen16). Dar omme seggic u ane hare vrocht seldise bekennen17). Nit alle die mi heeten here here en selen comen te hemelrike. mar die leven na den wille myns vader die in den hemele es. si selen comen te hemelrike18).

50. In din daghe so selen de menege seggen here wi syn deghene die in dinen name profeterden. ende in dinen name de evele gheeste veryagden. ende in dinen name vele miraklen daden19). ende dan salic hen antwerden dat ic se nie en kende. ende sal seggen. gaet van mi gi die warchtt de werke van der boesheit20). So wie dan dat hort die leeringe die ic leere ende dar na werkt. denghenen salic geliken den wisen man die syn hus heft

[S.]

huus gestichta) heift up enen steen. Het viel die reghen ende waeiden die winde1). ende stromden die vloede. ende stromden alle up dat huus ende het en viel niet. want het gesticht wasb) up enen vasten steen. En so wie mine worde hort ende diese niet en hout die es gelije enen doren man die sijn huus sticht upt sant. Die regen viel. ende die vloede quamen. ende die winde waiden. ende stromden alle up dat huus. ende stromden dat huus ter nederc). ende sijn val was groot2). Ende doe Jhesus dese wort gesproken hadde doe wonderde hem dat volc van sire leringen. want hi wasse lerende als een die macht heiftd). ende niet alse die scrivere ende die fariseen. ende doe hi sach die scaren doe ontfaremde hi hem haers. dat si vermoeit waren ende liggende alse scaep die genen herde en haddene)3).

LII. Doe hieschf) Jhesus sine xii jongere te hem. ende gaf hem macht4) ende sendetse te predekene dat rike Gods ende sprac en draecht niet in den wege. no en gaet niet onder die heidine. no in den steden der Samaritane. mar gaet teerstg) toten verlornen scapen des huus van Israele. Gaet en (l. ende) predect ende segt dat hemelrike naect. maect gesont die zieke. ende verwect die dode. ende zuvert die lazerse. ende verdrijfth) die duvele. vergeifs hebdi ontfaen. ende vergeifs suldi ooc geven5). Gine sult niet besitten gout noch zelver. noch gelt in bigordelen. noch in den wege en draecht scarpe noch brooti)6). noch ii rocke. noch gescoeite. noch staf. want die wercman es werdich sire spise. noch niemen en groetet up den wege. In so wat steden of casteel datk) gi comt. vraecht wie dar es werdich7) gratie tontfane. ende daer blijft tote gi danen wilt. ende eit ende drinct dat men u voren set. ende ganstl) die sieke die dar in sijn8). ende blijft daer. ende en gaet niet9) van huse in huse. Ende in wat huse gi comt so spreict metten eerstenm) vrede si desen huus. ende es dat huus werdich uwes vreden so sal u vrede bliven up hemn). ende nes des niet so sal u vrede weder keren tu. Ende so waer men u niet ontfaeto) noch uwe redene niet horen willep). dar gaet uten huus of uter stat. ende scut dat sant van uwen voeten up hemq). in getugenisse dat si u niet ontfaen en wilden10). mar ic segge u vorwaer dat lichter sal sijn den lande van Sodomorumr)

[L.]

ghestichtt op enen vasten steen1). het vil de regen. het quamen de vloede. het waiden de winde. ende stiten alle op dat hus. ende en vil nit. want het ghestichtt was op enen vasten steen2). Ende so wie so hoert mine leeringe ende dar na nin werkt. deghene es ghelic den doeren man die syn hus heft gestichtt op dat sant3) het vil de regen. het quamen de vloede. het waide de wint ende stiten dat hus ter neder. ende groet was dis hus val4).

 

51. Ende alse Jhesus dese wart hadde gesproken. so wonderde den volke van sire leeringen5). want sine leering (hs. leerin) was mechtech alse des gheens die almechtech was. ende si en gheleec nit der leeringen der fariseuse ende der mestre van der wet6). Doe isch Jhesus sine tvelef yongren te hem. ende gaf hen macht7) ende sendese prediken dat Gods rike8). ende seide aldus. En dragt nit met u9) ende en gaet nit onder dat heidene volka). noch in den steden van Samarien10). mar gaet tirst ten verlornen schapen van Israel.11) Gaet ende predekt. ende segt dat hemelrike nakende es12). Ghanst die sik syn. Suvert die lazers syn. verledegt die van den evelen gheest beseten syn. Sonder loen hebdi ontfaen. sonder loen gheft weder ut13). En dragt met u noch gout noch selverb). noch en hebt ghelt in bigordelec)14). noch en dragt noch scherpe op den wege. noch broet. noch twee rokke15). noch geschoite noch en dragt roede in uwe hant. want de werkman es wert sire spisen16). In wat stade ende in wat poerte dat gi comt. wragt wie daer werdich si gracie tontfane. ende mettin blijft daer toter wilen dat ghi wech wilt gaen17). Ende (hs. En) daer ett ende drinkt18) dis dat men u vore brengt19). daer blyft ende en gaet nit van huse te huse20). Ende alse gi comt in en hus so benediet ende segt. vrede si in dit hus21). ende es dat hus ende dire in syn werdech us payss. so sal u pais op hen bliven. ende en es dit nit. so sal u pais weder tu kiren22). Ende so waer dat men u nit ontfaen en welt. noch daer men uwe leeringhe nit horen en welt daer gaet uten huse ochte uter stat. ende schudt dat ghestubbe van uwen voeten op hen23) in getugnesse dat si u nit ontfaen en (hs. ende) wouden24). Mar ic seggt u over waer dat gemakleker sal syn den volke van Sodomen ende van Gomorren in den dage des ordeels. dan dire stat die u nin welt ontfaen25).

[S.]

ende van Gomorre in den dagen des ordeels dan dier stat1) die u niet ontfaen en wille.

LIII. Ic sende u alse lammere in midden den wulven. daromme sijt wijs alse serpenten ende simpel alse duven. Hoet u vor die lieden. want si sullen u vaen ende geven den gerechte2). ende si sullen u geselen in hare synagogen. ende vor die coninge ende vor die gerechte suldi geleedta) werden dor mine name in getugenisse harre quaetheit3). Ende alse gi geleedt wert in den synagogen voret meesterscap ende vor die potestateb). sone suldi niet vordinken hoec) of wat gi hem antworden sult4). want gine sult niet sijn die spreken sald). mar die geest uwes vader sal spreken in u. Dan sal deen broeder den andren verraden ende geven in der doot. ende die vader sijn kint. ende die kinder haren vader. ende die een sal den andren doden. ende dan sal u al die werelt haten dor mine name5). mar die vulstaet toten ende die wert behoudene). Als men u jaecht ut ere stat so vliet in dandre. want ic segge u vorwar gine sult niet comen tote al den steden in Israele eer hem des menschen sone anderwerf vertogen salf)6).

LIV. Die jongere nes niet boven den meester. noch die knecht boven den here. het genouge den jongere dat hi si alse sijn meester. ende den knecht dat hi si alse sijn here. een iegelic wert vulmaect als hi es alse sijn meester. Heeten si den here Belsebucg) wat wondre eist dat si die knechte ooc also heeten7). daromme seggic u. dat gise niet onsiet. Het nes niet so verborgen dat niet vertoocht sal werden. noch so verholen dat niet geoppenbart salh) werden. Dat ic u segge in demsternessen dat predect inder claerheit. ende dat ic u rune in u ore8) dat predect openbaeri). Ende ic segge u die mine vriende sijt. nonsiet niet die gene die den lichame doden mogen. want die ziele en mogen si niet gedoden. mar onsiet den genen die macht heift bede lichame ende ziele te werpene in die helle. En coopt men niet ii musscen omme enen vierlinc. ende nochtan ene van hem en valt niet ter erden sonder tgehingenessek) uwes vader9) die in den hemelen es. Want alle die haer van uwen hovedel) sijn getelt. nonsiet u dan niet want gi sijt beter dan vele musschen10). So wie mijns verlijet vor die menschen. des geins sal ic verlien vor minen vader die in den hemelen es.

[L.]

52. Ic sendu alse lammer onder wolve ende daer omme so syt wys alse serpente. ende simpel alse duven1). Hudt u vor de liede want si selen u vaen ende leveren den gherichte. ende si selen u gheecelen in hare synagoghen2). ende vor de richtren ende vor de coninge so seldi moten gheleidt werden om minen wille. in ghetugnesse horre quaetheit3). Ende alse men u leidt in de synagoghen voert mesterschap. ende vor de potestate en syt nit besorgt hoe ende wat ghi hen antwerden mogt4). want in dire uren sal u gegheven werden dat gi antwerden selt5) want ghi ne selt nit syn die spreken selt mar de gheest us vader sal spreken in u6). Dan sal deen bruder den andren verraden ende leveren ter doet. ende de vader syn kint. ende de kinder haren vader. ende deen sal den andren doeden7). ende dan sal u al de werelt haten om minen wille. Mar die volstaen sal toten inde die sal behouden bliven8). Alse men u dan persecucie doet in deene stat so vliet in dandre want over waer seggic u dat ghi nin selt comen tallen den staden van Israele eer des menschen sone hem weder vertoegen sal9). Nin es de yongre boven den mester noch de knecht boven sinen here10) het mach den yongre wale genugen dat hi si alse syn meester. ende den knecht dat hi si alse syn here. Heetense dan den here Beelsebuc wat wondere dat si sine knechte also heten11). daer omme so seggic u. dat ghise nin onssit.

 

53. hen es en ghene dinc so werborghen sine sele vertoegt werden noch so verholen sine sele goppenbart werden12). Dat ic u segge in demsternessen dat predekt in der clerheit. ende dat ic u rune in uwe ore dat predekt oppenbare13). Ende oc seggic u die mine vrint syt. En onssiet nit deghene die den lichame doeden mogen14). want de zile en conen si nit ghedoeden. Mar onssit den ghenen die macht heft beide lichame ende zele te versinkene in die helle15). En wetti nit dat men twee muschen copt om enen virdonc. ende nochtan en valter ene ter erden nit sonder dat ghehinknesse us vader die in den hemele es wis onssiedi u dan?16) want gi selt weten dat al dat haer dat gi opt hoeft hebt es ghetelt17). En onssiedu dan nit. want vele muschen en syn also wert nit vor Gode alse ghi syt18). So wie dat myns lyen sal vor de menschen des gheens salic lyen vor mijnen vader die in den hemele es19). ende vor sine ingle20). Ende so wie myns loeghent vor de menschen. des ghens salic loghenen vor minen vader die in den hemele es21). ende vor sine ingle22).

[S.]

ende vor sine ingle. Ende so wie mijns lochent vor die menschen. ende mijns niene verlijet vor tgheslachte dat keifsdomlic es ende sondelica)1). des geins sal ic lochenen. ende des geins sal ic mi scamen. vor minen vader die in den hemelen es. ende vor sine ingle. Ende des menschen sone salne confonderen als hi comt in die glorieb) sijns vader met sinen inglen.

LV. En waent niet dat ic si comen vrede te makenec) inder erden. ic en ben niet comen vrede te sendene mar een swerd. want vortane dar si vive sullen sijn in een huus die drie sullen sijn gescedend) jegen die twee. ende die twee jegen die driee)2). want ic ben comen te scedene den menschef) van sinen vader. ende die dochter vander moeder. ende des sons wijfg) van harre zweger4). ende des menschen viande sullen sine huusgenote sijn. Die sinen vader of sire moeder mint boven mi. die nes mijns niet wert. ende die sinen sone of sire dochter mint boven mi. die nes mijns niet wert. Ende die sijn cruce niene neimt5) ende mi niene volgeth) die nes mijns niet wert. noch die en mach mijn jongere niet sijn. Die sine ziele wille vinden die verliesse. ende die sine ziele verliest dor minei) name6) die salse vinden. Die u ontfaet die ontfaet mi. ende die mi ontfaet die ontfaet hem die mi heift gesant. Die den profete ontfaet in de name des profeten die sal ontfaen des profeten loon.k) Ende die ontfaet den gerechten in die name des gerechten. die sal ontfaen den loon des gerechten7). Ende so wie drinken geift enen nap vul coutsl) waters8) enen van desen minsten in de name eens jongers. want gi kerstm) sijt9). ic segge u hine sal sinen loon niet verliesen. Ende het geschiede doe Jhesus dese woort vulbrochten) doe ginc hi van dan. ende sende sine xii jongere den volke te predekene ende te leerne in haren steden. Ende die jongere gingen predeken den volke dat si penitencie daden10). ende vele die beseten waren van den duvelen verdreven si. ende vele sieke salveden si met olien ende maectenseo) gesont11).

LVI. In den derden dage was gemaect ene brulucht in Cana Galilee. ende dar was Jhesus moeder. ende Jhesus was dar ooc geroupen ende sine jongere ter brulucht ende dar gebrac wijnsp). Doe sprac Jhesus moeder
3)

[L.]

54. En went nit dat ic ben comen omme pais te makenea) in ertrike. In ben nit comen omme pais te sendene onder tfolc mar en svert1). Want voert ane dar si vive selen syn in een hus. de drie selen syn iegen de twe. ende de twe iegen de drie2). want ic ben comen scheeden den sone van den vader ende de dochter van der moeder. ende des soens wyf van harre sweger3). ende des menschen viende dat selen syn sine husghenote4). Die sinen vader ende sire moeder mint boven mi hine es myns nit wert ende die sinen sone ende sire dochter mint boven mi. hi ne es myns nit wert5) ende die syn cruceb) nin nemt op sinen hals ende volgt mi. hine es myns nit wert6). noch hi en mach myn yongre nit syn7). Die sine zile welt vinden hi verlistse. ende die sine zile verlistc) om minen wille hi sal se vindend)8).

55. Die u ontfeet hi ontfeet mi selven. ende die mi ontfeet. hi ontfeet denghenen die mi heft ghesendt9). Die ontfeet enen profete in ens profeten name. hi sal ontfaen ens profeten loen. Ende die ontfeet enen gherechten mensche omme sine gherechtegheit. hi sal ens gheregts menschen loen ontfaen10). Ende so wie dat drinken gheft enen nap vol cauder fontainen enen van desen minsten in den name ens yonghers. ic seggu dat bi sinen loen nit verliesen en sal11).

 

56. Ende alse Jhesus alle dese wart hadde volsproken. so ghinc hi van daer. ende sendde sine tvelef yongren din volke te predekene ende dat te leerne12). ende die yongren ghingen predeken in den steden den volke dat si penitentie daden13). Ende alle de sike die hen vore quamen. die bestreken si met olien ende ghansdense ende vele der gherre die beseten waren van den evelen gheesten die verledegden si van harre quelnessen14).

 

57. Op enen dach so was ene brulocht in ene stat die heet Chana int lant van Galileen ende daer was Marie Jhesus moeder15). Al daer so was oc Jhesus ende sine yongren ghenoedt ter brulocht16). In dire brulocht so ghevil dat daar wyn gebrac. Doe sprac Jhesus moeder te hem ende seide. hen geberst wyn17). ende Jhesus antwerdde hare. wyf wat es mi ghemeins met di. mine ure en quam noch nit. Dese wart syn anders te verstane dan si luden. want dat hi sire moeder die magt was wyf hit dat was na de manire van sinen sprekene. want in andren staden houdt hi die selve manire. Die wart die dar na volgen wats mi ghemeins met di diden also vele alse of hi seide. du bids mi dat ic mine mirakelleke werke toege die te mire gotheit behoren. In din dat ic dis macht hebbe so nes mi nit ghemeins met di. want van di en hebbic nit el dan mine menscheit

[S.]

te hem. si en hebben ghenen wijn. Ende Jhesus seide hare. wijf wat es mi illustratietia). mine stonde nes noch niet comen. Doe sprac sijn moeder toten dienaren so wat hi u heet1) dat doet. Dar stonden ses krukenb) die dar geset waren na gewoneit der joden zuveringe die hilden somige te tween maten of te driend)2). Doe sprac Jhesus te hem. vullet die kruken met watre. ende si vulletse tote boven upe). Doe seide hem Jhesus scept nu. ende draget den architiclino. endesi drougenef) hem3). mar doe die architiclinus gesmaecte dat water dat wijn ghemaect was ende hine wiste niet wanen dat was. mar die dienaren wistent die water sciepen. Doe riep die architiclinus den brudegome ende sprac te hem. elcg) mensche geift ten eersten den goeden wijn. endi alsi dronken sijn so geift hi den crancsten. mar du hebs den besten wijn behouden tote nuh). Dit dede Jhesus in den beginne sire tekene in Cana Galilee ende oppenbarde sine glorie4). ende sine jongere geloofden in hem.

LVII. Ende doe hi daelde van den berghe soi) volgede hem ene grote scare5). Ende sich een lazers mensche quam ende viel vor hem up sine knien ende anebeiddenek) ende sprac. here wiltu ic mach gesont werden6). ende Jhesus strecte sine hant ende roerdene ende sprac ic wilt wes gesont6). ende al (hs. al al) te hant wart hi gesont van sire lazerienl). Doe sprac Jhesus te hem. sie dattuut niemene segges. mar ganc ende toge dim) den priesteren vander wet. ende offre dat offer dat Moises geboot over die zuveringe7). mar die gene die gesont worden was maket so oppenbar onder den volke. dat Jhesus niet oppenbare mochte wandelenn) in den steden. ende daromme hilt hi hem inder woestinen. ende dar gaderde dat volc te hem van overalo). Maer doe hi quam te Cafarnaum doe ginc te hem Centurio ende bat hem8) ende sprac here mijn knecht leicht in huus ziec van den fledersine ende wert jamerlike gequeltp)9). Ende Jhesus seide hem. ic sal comen ende salne gesont maken. Ende Centurio antworde ende sprac. here ic en ben niet werdich dattu in gaes onder mijn dac. mar allene sprec 1 wort ende mijn knecht wert gesont10). want ic ben een mensche onder herescap geset ende hebbe onder mi riddereq). ende ic segge desen ganc ende hi gaet. ende den andren com ende hi comt. ende minen knecht doe
c)

[L.]

die de werke van mirakelleken dingen van hare selven nit volbrengen en mach. Mar mine ure sal comen dat ic sterven sal an den cruce. dan sal goppenbart werden wat ic hebbe van di dats die menscheit die ic ontfinc van di1). Doe sprac syn moeder den ghenen toe die daer dinden. ende seide. Al dat hi u segt dat doet2). al daer so stonden steinne kroeghe sesse. die daer ghesett waren na der yoden ghewonte die hare purificacie in so ghedanen vaten plagen te doene die hilden te tween mensuren ochte te drien3). Doe seide Jhesus din dinren. vult die kroeghe met watre ende si daden also ende vuldense toten oversten kanten4). Doe sprac Jhesus ende seide. Schept nu ende dragt den hushere ende si daden also5). Ende alse die hushere ghesmakde dis wyns die van watre was ghemakt ende nit ne wiste hoe dat was gheschit. mar die dinren wistent wale die die kroege met watre hadden ghevult. so isch die hushere din brudegoem6) ende seide hem aldus. Elc mensche plegt tirst den besten wyn te ghevene. ende dar na alse men des ghedronken heft so gheft hi sinen wyn die kranker es mar du hefs dinen besten wyn ghehouden tote noch7). Dit was ene der irsten miraklen die Jhesus dede in Chana van Galileen ende daer vertogde hi sine gotleke macht ende dar met so worden sine yongren ghesterkt in den gheloeve8).

 

58. Ende alse Jhesus danen ghinc. so volgde hem en groet volc9). ende en lazers mensche quam10) ende vil vor hem op sine knin11) ende anebeddene ende sprac al dus. here est dyn wille so magic werden geghanst11). ende Jhesus recte sine hant ende ghereen din besikden. ende seide hets mijn wille. wes geganst. ende altehant wart hi ghesuvert van sire lazerien12). Doe sprac Jhesus toten ghenen ende seide. Sich datdu des nimene en segs. mar ganc ten papen van der wet. ende vertoegh di hen. ende offer hen alselke offerande alse Moyses gheboet in der wet den ghenen tofferne die van lazerien worden geghanst13). Mar deghene die geghanst was. makde dat werc dat an hem gewarcht was so oppenbar onder dat volc. dat Jhesus om de persse van den lieden en mochte nit oppenbare wandelen in den steden. ende dar omme so hilt hi hem in den wstinen. ende daer ghederde dat volc te hem van allen staden14).

 

59. Op enen dach so quam Jhesus te Capharnaum. ende daer so quam en hoge man die hondert ridderen hadde onder hem. ende bat Jhesum15) ende seide aldus. here ic hebbe enen knecht die in myn hus legt sik van den fledercine. ende dogt groet ongemac16). Ende Jhesus antwerdde hem. Ic sal comen ende ganssen dinen knecht17). Doe sprac die hoge man. here in ben nit werdech dat tu coms onder myn dac. mar seghe dinen wille met enen warde. ende myn knecht sal genesen18). want ik ben en mensche die metter wereltleker macht veronledegt ben. ende hebbe onder mi riddren. ende ic segge den enen ghanc. ende hi gheet ende den andren com. ende

[S.]

dit ende hi doetet1). Doe Jhesus dat horde doe wonderde hi hem. ende sprac tote dien die hem volgeden. vorwar seggic u. aldus groota) gelove en hebbic niet vonden in Israele. Daromme seggic u dat vele sullen comen van orient ende van occident. ende sullen rustenb) met Abraham ende met Ysaac ende Jacob in hemelrikec). mar die kinder des rijcs sullen wt geworpen werden in die uterste demsternesse. dar sal sijn weninge ende krischelinged) van tanden2). Ende Jhesus seide Centurione. ganc ende na dinen gelove geschie di. ende up die selve stonde genas3) sijn knecht. Ende Centurio es weder gekeert in sijn huus. ende hi vant sinen knecht die siec was al gesont4)

LVIII. Up enen dach sat Jhesus ende leerde in ene synagoge. dar was een mensehe die beseten was van den duvel. Doe hi Jhesus horde spreken. doe riep hi met groter stemme ende sprac. wat es ons ende di gemeens. Jhesus van Nazarene. du coms ons te verdrivene. ic weet dattu Gods sone best. Doe scaltenee) Jhesus ende sprac. swijch ende vare ute dien lechame. Doe waerp hi dien mensche ter neder ende voer uut. Doe dat sagen die dar waren doe vreesden si hem. ende begonden onderlingef) te sprekene ende seiden. wat mach dit bedieden dat dese met gewout gebiet den quaden geesten dat si uut varen ende si doent.5) Ende doe Jhesus quam in Peters huus doe sach hi sire sweger liggende ende was siec van den rede6). ende hi roerde hare hant ende die rede lietseg). ende si stont up ende diende hem7).

LIX. In dier tijt ginc Jhesus in ene stat die heet Naim ende sine jongere gingen met hem ende ene grote schare. mar doe hi naecte der porten vander stat doe drouch men dar uut enen doden. een enich sone sire moeder. ende die was wedewe. ende vele scharen uter stat gingen met hare. Ende doese Jhesus sach doe wart hi met ontfarmichedenh) beweget ende seide hare niet en wene. ende hi gereen die bare8). ende diene drougen die stonden stille. ende hi sprac jongelinc ic segge di stant up ende hi rechte hem up die doot hadde geweisti) ende sat. ende begonde te sprekene. ende hi gavene sire moeder. Doe vreesden si hem alle ende loveden Gode ende spraken. want een groot profete es up gestanden onder ons. want God heift gevisitert sijn volc9). ende dese niemare10) van hem gine uut over al Judea ende over al den rikek).

[L.]

hi comt ende minen knecht seggic doch dit ende hi doecht1). Ende alse Jhesus, dat hoerde so sprac hi alse ut enen wondre toten ghenen die hem volgden. Over waera) seggic u. dat ic aldos groet geloeve noch nin vant onder dat volc van Israele2). Dar omme seggic u. dat menech mensche sal comen van dar de sonne op gheet. ende van daer si onder gheet. ende selen rosten met Abrahame. met Ysaake. ende met Jacope in hemelrike3). ende de kinder des ryks. selen gheworpen werden in die eweleke demsternessen. daer sal syn geschrei ende krysselinge van tanden4). Doe sprac Jhesus totin hogen man. ghanc ende na dinen ghelove so geschie di. Ende op die selve ure so genas syn knecht5). Ende alse die hoge man thus quam so vant hi sinen knecht al gesont6).

60. Op enen dach sat Jhesus ende leerde in ene synagoge (hs. synagode). aldaer was en mensche die beseten was van den quaden gheeste. alse degene Jhesum hoerde spreken so rip hi met luder stemmen7) ende sprac aldus. wats ons ghemeins met di Jhesu Nazarene. du coms omme ons te veryagene. ic weet wale dat tu de Gods sant best8). doe schoutene Jhesus ende seide. svigh ende vaer ut din lichame9). doe warp die quade gheest den mensche ter neder. ende voer ut10). alse dat sagen die daer waren so worden si ververt. ende si begonsten onderlinge te sprekene ende te seggene. wat mach dit diden dat dese aldus met gewoude gebidt din quaden gheesten dat si ut varen11).

 

61. Dar na so quam Jhesus in Peters hus. ende aldar so vant hi Peters sveger liggende sik van den rede12). ende die daer waren si baden hem over hare. doe nam se Jhesus metter hant ende rechtese op. ende si genas ende stont op. ende dinde Jhesu ende sinen yongren13).

 

62. In din dagen so quam Jhesns in ene stat die heet Naim. ende met hem so quamen sine yongren ende ene grote schare van volke14). ende alse hi quam bi der porten van der stat so droch men ut enen doeden. dat hadde ghewest en enech sone ere weduen van der stat. ende met hare so quam oc en groet volc van der stat15). en alse Jhesus die moeder sach so ontfarmde hem hars ende sprac hare ane ende seide en weene nemmeer16). doe ghinc hi toter baren ende ghereen die met sire hant. doe bleven stille staende die se droegen. Ende Jhesus sprac aldus. ijongelinc ic segge di stant op17). Doe rechtte hem op. die doet hadde gewest ende sat al rechte ende began te sprekene. ende also leverdene Jhesus weder levende sire moeder18). Ende alse deghene die daer waren die grote mirakle sagen so worden si ververt ende verssagt ende si loveden alle Gode. want Got heft syn volc gevisiteert19). Dese nimerde lip dor alt lant van Judeen. ende in alle die geburten ende die lande dar omtrent20).

[S.]

LX. Doet avont wart doe brachte men hem voren ene grote menichtea) die beseten waren van den duvelen1). ende die quade geeste verdreef hi met enen worde. ende alle die siecheden hadden die ganste hib). Ende vele quader geeste die uut voeren die riepen ende seiden dat hi Gods sone warec). ende hi scalt se ende verboot hem dat sijs niet en seiden dat hi Christus ware. ende also wat (l. wart) vervult die profecie Ysaias des profeten die seicht. hi sal ons onse qualen af nemen. ende sal ons verledigen van onser siecheden2). Doe Jhesus gesach die menichted) der scaren omme hem. doe hiet hi die jongere over dat water varen3).

LXI. Ende een scrivere quam ende seide hem. meester ic sal di volgen so waer du gaes4). Ende Jhesus seide hem die vosse hebben hole. ende die vogele des hemels hebben hare nestee). mar des menschen sone en heift niet daran dat hi sijn hooft genegef)5). Doe sprac hi tote enen andren volge mi. mar die geine sprac. here laet mi teerst gaen graven6) minen vader. Doe sprac Jhesus te hem. volge mi dug). ende lat die dode begraven hare dode. mar du ganch) ende condige trike Gods. Doe quam een ander ende sprac. here ic sal di volgen. mar laet mi teerst gaen seggen dien die te huus sijn7). Ende Jhesus antworde hem ende sprac. niemen die de hant slaet an die plouch ende achterwaert siet nes werdich des rikeni) Gods8).

LXII. Doe Jhesus in den scepe was met sinen jongeren9) doe wart een groot storm in de zee. so dat dat scip van den vlagen sere wart gestoten ende bedruct10). ende Jhesus lach int achterste ende van den scepe ende sliep. ende si gingen te hem ende wectenek). ende riepen up hem ende spraken. Here behout ons wi verderven11). Ende Jhesus seide hem. wat onsiedi u gi van clenen gelove12). Doe stont hi op ende geboot den winden ende den vloeden dat si niet meer en stormden13). ende het wart ene grote stilheit. mer die menschen verwonderden hem ende spraken. wie mach dese sijn. die gebiet den winden ende den vloedenl) ende si sijn hem gehorsam14).

LXIII. Ende doe hi over gevaren was int lantscap Gerasenorum dat leicht tiegen lant van Galilee over. Ende doe hi uut gegaen was te lande

[L.]

63. Des avonds dar na so brachtemen ene grote menege van lieden vor hem. die beseten waren van den evelen gheesten ende die mengerhande ander ongemac hadden. ende die ghansde hi alle ende de quade gheeste veryagde hi met enen warde1). ende vele quader gheeste die ut voeren riepen ende seiden dat hi Godes sone ware ende hi scout se ende verboet hen dat si nin seiden dat hi Christns ware. ende also wart vervult de prophetie die wilen profeterde Ysaias die seide aldus. hi es die onse qualen ons af sal nemen ende van onsen sikheiden ons sal verledegen2).

64. Ende alse Jhesus sach die grote menege die hem volgde. so hit hi sinen yongren dat si voeren over dat water dat daer lip3). Aldaer so quam te hem een der mestre van der wet ende seide aldus. Mester ic sal di volgen warwert dat tu henen ghees4). ende Jhesus antwerdde hem. De vosse si hebben hole. ende de voghele hebben neste dar si in schulen. mar des menschen sone en heft nit daer hi syn hoeft op resten mach5).a) Dese wart syn also te verstane mine oedmudecheit ende (l. en) vindt in dine hoverdege herte enghene stat dar si rastelec in bliven mach.

65. Doe sprac Jhesus tenen andren ende seide volgh mi. ende deghene antwerdde hem. here laet mi tirst gaen graven minen vader die doet es6)6). ende Jhesus antwerdde ende seide. volgh mi du. ende laet de dode graven here doede7). Mar du ganc ende predeke dat rike Gods8). Doe quam en ander ende seide here ic sal di volghen. mar gedoegh dat ic tirst thus moge gaen ende spreken mine vrint9). ende den ghenen antwerdde Jhesus. So wie sine hant sleet an de ploech ende dan achterwert siet die en es nit wert hemelryks10).

66. Alse Jhesus in dat schep was met sinen jongren11) so hif en migel storm in de zee so dat dat schep wart van den vlagen sere bestoten ende bedrukt12). al die wile so lach Jhesus in dat echterste inde van den schepe ende slip13). Doe quamen die in dat schep waren tote hem ende wekdenne. ende ripen op hem ende seiden here behout ons onse leven. wi verdrinken14). ende Jhesus antwerdde. wis onssieddi u liede van cleinen gheloeve15)? Doe stont hi op ende geboet den winden ende den watre dat si nemmeer en stormden. ende also schire alse dat geboden was so was die storm al vergaen. ende dat water wart gestillt16). Alse dat sagen die daer waren so worden si bevaen met groten wondre ende spraken onderlinge aldus. wie mach dese grote here syn17). die gebidt den winden ende den watre ende si syn hem onderdaen18).

67. Ende alse Jhesus was comen over dat water in en lanschap dat was ghenamt van Gerasenen19). dat legt over iegen dat lant van Galileen20). so quamen tweea) menschen iegen hem die beseten waren van tveen

[S.]

doe liepen hem tiegen twe besetene menschen van den duvelen. die wandelden in den graven der doder lieder ende waren sere vreselijc. so dat niemen en mochte lidena) bi den wege1). mer die een van den tween hadde lange beseten geweist. ende hine drouch gene cleder ane2). Noch niemene en mochtene gebinden met ketenen. noch niemene en mochtene gehusen. want hi hadde dicken gebonden geweist met vederen ende met ketenen. ende hi bracse alle wege. Noch niemene en condene getemmen met gere lustb)3). ende daromme was sine woninge in den graven ende in den bergen. ende al dar liep hi roupende ende hem selven slaende ende scorendec) met stenen. Dese doe si sagen Jhesus van verren comen doe liepen si jegen hem ende anebeiddened). ende riepen met groter stemme wat es ons ende di Jhesus des hogesten Gods sone4). du coms ons te quelnee) vor onse tijt. ic beswere di bi Gode dattu ons niet en quels. Ende Jhesus antworde hem die dar sprac. vare uut onreine geest sech wat es dine name. ende hi antworde legio. want onser es vele5). Doe baden si Jhesum dat hise niene verdreve uten landef). ende dat hi hem niene gebode dat si voeren ter hellen6). Ende dar bi ginc ene herde swijng) ende weidden7). doe baden hem die duvele ende seiden. werpstu ons uut so lat ons varen in de swijn8). Ende Jhesus antworde vaert9). doe voeren die duvele uten menschen ende voeren in de swijn. ende jageden de swijn in die zeeh) met groten gerussche. ende verdronkere in den watre wel ii m.i)10) Ende doe dat die herdren sagen die de swijn hoedden doe vloen si ter stat waert ende maecten dat condichk) in die stat. Ende al daromme11). doe gingen uut alle die vander stat jegen Jhesum. ende doe sine sagen ende dien mensche sittende te sinen voeten gecleet van wien hi die duvele verdreef gesont gemoets12). doe worden si versagetl). ende baden hem dat hi ginge uut harre geburte. ende Jhesus dede also. Ende doe hi weder gescept was doe bat hem die mensche die van al den duvelen beseten wasm). dat hi met hem moeste wesen. ende Jhesus en wilts niet ontfaen. mer hi sprac te hem. ganc in dijn huus ende vertrecke dinen vrienden watti God gedaan heift. want hi hem dijns ontfarmtn) heift13). ende hi ginc ende predecte in Deca-

[L.]

quaden gheesten die wreet waren ende vreeslec utermaten. Dese plagen te schuelne in den graven van doden lieden. want nimen en dorst se ontfaen in syn hus noch nimen en dorste hen gheneken1). Mar die een van den tveen hi hadde lange beseten ghewest2). ende dese en droch en ghene cleder ane noch nimen en constene gebinden met ketenen3). want dikke hadde hi met vetren ende met ketenen gebonden gewest ende altoes hadde hise te broken. noch nimen en constene ghetemmen met eneger lust4) ende dar omme was sine woninge in den graven ende in den berghen. al daer so lip hi roepende ende hem selven slaende ende schorende met stenen5). Dese alse si sagen Jhesum van verren comen so liepen si iegen hem6). ende ripen met groter stemmen aldus. wats ons metti ghemeine Jhesu des almechtegs Gods sone?7) Du best comen ons quellen. vor onsen tyt8). Ende Jhesus antwerdde den ghenen die dar sprac aldus. var ut onreine ghest9). seghe wat namen hefs du? Ende deghene antwerdde legio want onser es vele10).b) Dit legio ludt also vele alse en getal dat heft ses dusentech. ses hondert. sesse ende sestech. ende dar omme seidense onser es vele. Doe badense Jhesum dat hise nin veryagde uten lande11) ende dat hi hen nin gebode dat si voeren ter hellen wert12). al daer bi so stont en kudde svyn ende weidde13). Doe baden hem die quade gheeste ende seiden. wersps du ons ut so ghef ons orlof tevarne in die swyn14). ende Jhesus antwerdde. hebbes orlof. Doe voeren die evele gheeste uten menschen ende voeren in die swyn15). ende yagden die swyn in die zee met groten gerusche ende verdrenkdender in dat water toter summen van tveen dusentegen16). ende alse dat sagen die die swyn hudden so vlowen si ter stat wert ende makden dat kundech in die stat ende over al daer omtrent17). Doe lipen ut alle die van der stat iegen Jesum18) ende alse sine sagen ende die menschen bi hem die beseten hadden ghewest al gesont so worden si verssagt19) ende baden hem dat hi ghinge ut harre geburten. ende Jhesus dede also20). Ende alse hi weder gescheept was so bat hem die mensche die van allen din quaden gheesten beseten hadde gewest dat hi met hem mochte varen21). ende Jhesus en (hs. ende) wouds nit ontfaen22). Mar hi antwerdde hem23) ghanc in dyn hus. ende telle dinen vrinden dat goet dat di Got heft gedaen.24) wat hem dyns heft ontfarmt25). Ende deghene dede also. ende ginc in dat lanschap dat heett Decapolis. ende gaf allen din volke te verstane wat goede Jhesus hem hadde gedaen. ende alle die dat horden worden met groten wondre bevaen26).

[S.]

polis wat hem Jhesus hadde gedaen. ende alle diet horden verwonderden hem1).

LXIV. Jhesus clam int scipa) ende voer over ende quam in sine stat. up enen der dage sat Jhesus ende leerde. ende al dar saten fariseuse ende meestre vander wet. die comen waren uut al den castelen van Galilee. ende van Judea. ende van Jherusalem. ende die Gods crachtb) was dar gereet om hem gesont te makene. Ende al dar quamen si viere ende brachten enen gedragen up een dragebedde. die alle sine lede verloren hadde van den fledersinec)2). Ende doe si quamen toten huse dar Jhesus in was so en mochten si den sieken niet in dat huus gebringen dor dat gedrancd) des volx dat omtrente) dat huus was. Doe clommen si up dat huus. ende dor dat dac des huusf) so lieten sine neder metten dragebedde3) vor Jhesum dar hi sat. Ende doe Jhesus sach hare gelove doe sprac hi toten sieken sone getroste di dine sondeng) sijn di vergeven. Doe begonden te pensene die scrivere ende die fariseen ende spraken. wie es dese die blasphemieh) sprect. wie mach die sonden vergeven dan allene God4). Ende doe Jhesus bekende hare gepense. doe antworde hi ende sprac te hem. wat pensdi quaeti) in uwen herten. weder es lichter te seggene dine sonden sijnk) di vergeven of stant op ende ganc. mer dat gi gelooft dat des menschen sone macht heift sonden te vergevene inder erden. doe sede hi den sieken stant op seggic dil)5). ende nem up dijn bedde ende ganc in dijn huus. ende hi stont te hants up vor hem allen6) ende nam upm) dar hi in gelegen hadde ende ginc in sijn huus lovende Goden). Ende si alle worden versaecht ende loveden alle Gode7). die sulke macht den menschen heift gegevenn). ende si worden vervult met vresen ende seiden heden hebben wi wonder gesien.

 

LXV. Ende hi quam daromme weder in Cana Galilee dar hi van watre wijno) hadde gemaect. Ende dar was een conincsinp)8) des sone was siec in Capharnaum. doe dese horde dat Jhesus quam van Judea in Galilee doe ginc hi af tote hem. ende bat hem dat hi neder daelde ende sinen sone gesont maecte want hi begondep) sterven9). Daromme seide Jhesus te hem. het en si dat gi tekene ende miracle siet10) anders en geloofdi niet. Doe seide tote hem dat conincsinq). here ganc af eer dan mijn sone sterve. doe seide hemr) Jhesus ganc dijn sone leift. Doe geloofde die mensche den worden die Jhesus sprac ende ginc11). mar doe hi te hants af ginc doe

[L.]

68. Alse Jhesus over dat water gevaren was so quam hi in die stat dar hi wonechtegh was1).a) aldaer quamen si vire2) ende brachten gedregen op en dragebedde enen mensche die alle sine lede verloren hadde van den fledercine3). ende alse deghene toten hus quamen dar Jhesus in was. so ne consten si din siken nit in dat hus gebrengen om dat bedranc van din volke dat omtrent dat hus was. Doe clommen si boven op dat hus. ende dor dat dac van den hus so liten sine neder metten dragebedde vor Jhesum daer hi sat4). Ende alse Jhesus anesach hare ghelove. so sprac hi totin siken ende seide. Mensche getroste di dine sunden syn di vergheven5). Doe begonsten te pensene die scriben ende die phariseuse ende aldus te seggene in hen selven. wie es dese die sprekt blasphemen? wie mach die sunden vergheven sonder allene Got6)? ende alse Jhesus anesach hare quade peinsingen. so antwerdde hi daer op ende sprac aldus. waromme laetti die quade pinsingen comen in uwe herten7)? welc es lichter te seggene dine sunden syn di vergheven. ochte stant op ende wandele8)? Om u dan kundech te makene dat des menschen sone heft maght de sunden te verghevene. so salic hem seggen. stant op ende wandele. Doe sprac Jhesus din siken toe ende seide aldus. ic segge di stant op ende nem dyn bedde ende ganc thus wert9). Doe stont deghene op altehant toesiende allen den ghenen die daer waren ende nam syn bedde op sinen hals ende ghinc thus wert lovende Gode ende dankende10). Ende alle de ghene die dat sagen ende hoerden worden verssagt ende ververt11) ende si loveden alle Gode die soegedane macht den menschen verleent12) ende spraken oppenbare dat si groet wonder hadden ghesin13).

69. Op enen dach so quam Jhesus in Chana Galilee daer hi van watre wyn hadde gemakt. aldar so quam te hem ende (l. en) vorstea) dis sone sik lach in Capharnaum14). Dese quam te hem. ende bat hem dat hi quame ende ghansde sinen sone15). Ende Jhesus antwerdde hem hen si dat gi die miraklen siet metten ogen so ne ghelovedi nit16). Ende die vorste bat noch ende seide here com eer mijn kint verscheedt17). Ende Jhesus antwerdde hem. ganc dyn kint es ghenesen. De ghene ghelovede den warden die Jhesus hadde ghesproken ende haestte hem thus wert18). Ende alse hi bi hus quam so quamen sine knechte iegen hem ende seiden hem dat syn sone

[S.]

liepen hem jegen1) die knechte ende vercondichdena) hem ende spraken dat sijn sone leifde. Doe vragede hi nader ure in dier hem bet wartb)2). ende si seiden hem gistren ter sevender uren so lietene die rede. Doe bekinde die vader dat dat die ure was in diere hem Jhesus seide dijn sone leift. ende hi geloofde ende al sijn huusc)3).

 

LXVI. In dier tijt dat Matheus die tolnare die ooc hiet Levi Jhesus jongere worden was. doe maecte hem Levi ene grote werscap in sinen huse. ende geschiede dat si aten in den huse. Sich ene grote menichte puplicane4) ende sondarend) die quamen ende aten met Jhesu ende met sinen jongeren. ende ooc waren diere vele die Jhesum dare) volgeden5). Ende doe die scrivere ende die fariseen dat sagen. dat hi at metten sondaren ende met den puplicanen6). doe seiden si sinen jongeren. waromme eitf) ende drinct u meester metten puplicanen ende met den sondaren. Doe dat Jhesus horde doe seide hi hem. die gesont sijn en bedorven des ersaters niet. mar die siec sijng)7). Gaet ende leert wat dat es. ic wille ontfarmicheit ende en gene offerande8). Ic en ben niet comen te roupene die gerechteh) mar die sondaren te penitencien9).

 

LXVII. Doe spraken si noch meer te hem. waromme vasten Johannes jongere ende beden vele ende der fariseuse jongere. ende dine jongere eten ende drinken ende en vasten niet. Ende Jhesus seide hem hoe souden die kinder des brudegoms gevasten al die wilei) die brudegome10) met hem es. mar die dage sullen comen dat die brudegome van hem genomen wert11). ende dan sullen si vasten in dien dagen. doe seide hi hem een gelickenesse. Niemen en nait niewe grouve scroden in ene houde scure. dat dat niewe niene sceure van den ouden. ende die scure meerre werde12) dan sik) te voren was. Noch niemen en gietet niewen wijn in een out vat. anders die niewe wijn brake dat oude vat ende verdorve bede13) vat ende wijn. mar niewen wijn moet men doen in niewe vate. ende blijft behouden bede14) vate ende wijn. Niemen die outs wijns gewone es en laet gernel) den ouden om den niewen want hem die oude beter dinct15).

[L.]

ghenesen ware1). Doe wragde die here na die ure dar syn sone in ghenas. ende si antwerdden ghistren in der sevender uren van den daghe so begaven die rede2). Doe bekende die vader dat dat die selve ure was in welker dat Jhesus hadde gesegt. ghanc dyn kint es genesen. Ende altehant so wart hi geloevech ende alle deghene die behoerden te sire maisniden met hem3).

70. In din tide dat Matheus de tolnere die oc hit Levi Jhesuss yongre worden. was so ghaf hem Levi ene grote maeltyt in syn hus4). Ende alse Jhesus in dat hus comen was. so waren ghinder vele ghemeinder liede ende sonderen verghedert die dis dags daer aten met Jhesum. ende met sinen yongren5) ende oc was vele dergherre die met Jhesum daer quamen6). Ende alse de scribena) dat waren de mestre van der wet ende de phariseuse dat sagen dat hi met gemeinen lieden ende met sunderen at ende dranc. so spraken si tote sinen yongren. waromme ett ende drinkt u mester met gemeinen lieden ende met sunderen?7) Alse Jhesus dat hoerde so antwerdde hi hen al dus. Die ghesont synt en behoeven des phisicins nit. mar die sik syn8). ghaet dan ende leert wat dat bedidt dat die scrifture segt die sprekt aldus. Ic hebbe liever ontfarmechheit dan offrande9). in ben nit comen om de gherechte te ganssene mar om de sunderen van hare sunden te verledegene10).

71. Doe spraken hem deghene noch ane ende vragden hem. waromme vasten Yan Baptists yongren ende beden vele ende der phariseuse. ende dine yongren eten ende drinken11). ende en vasten nit?12) Ende Jhesus antwerdde hen. hoe souden des brudegoems kinder hare vastinghe mogen gehouden even lanc dat die brudegoem met hen es?13) Mar de tyt sal comen dat si dis brudegoems gemessen selen. ende dan selen si vasten14) in din daghen15). Doe sprac noch voert Jhesus ende prufde sine redene met ere ghelikenessen ende seide aldus16). Nimen en sal bestaen te naijene niwe scroeden in ene oude schore. ende dade imen dat. so soude dat niwe scoren van den ouden. ende die schore soude merre syn dan si tevoren was17). Ende nimen en sal ghiten niwen wyn in oude vate. ende dade imen dat die niwe wyn soude don bersten die oude vate ende die wyn soude storten18). Mar niwen wyn moet men don in niwe vate so bliven behouden beide vate ende wyn19). Dits also te verstane dat men de rude menschen ende die veroudert syn in den sunden nit alte sere en sal verladen met geboden van niwer leringen. tote an din tide dat si vernivt werden. metter gracien des heilegs gheests. ende dats wale bedidt in den warde dat dar na volgt dat sprekt aldus. Nimen die ouds wyns gewone es en laett gerne saen

[S.]

LXVIII. Doe antworden die scrivere ende di fariseen ende spraken. meester wi willen een teken van di sien1). Ende Jhesus antworde. des avonts plege di te seggene het sal morgen scone weder sijna) want die hemel es root. ende des morgens segdi het sal onreine weder werden want die hemel es drove. dus condi geradenb) na den wedere bi den anscine des hemels. mar die tekene vander tijt en condi niet gheweten. Dat quade geslachte ende dat ongelovige souctc) tekene. ende hem en sal geen teken gegeven werden dan dat teken Jonas2) des profeten. want also Jonas lach in den buke des walvischs verswolgen drie dage ende drie nachte. also sal des menschen sone liggen int herte der erden3) drie dage ende drie nachte. Die manne van Ninivitend) sullen up staen in den dage des ordeels tjegen dit geslachte ende sullense verordelen. want si daden penitencie in Jonas predicacie4). ende siet. meerre dan Jonas was es hiere). Die coninginne van Saba sal op staen5) in den dage des ordeels tjegen dit geslachte ende salse verordelen. want si quam van den ende des erdrijcs te horne die wijsheit Salomons. ende meerre dan Salomon was es hier.

 

LXIX. Alse die onsuvere geest ute vaert van den mensche so wandelt hi in drogen steden dar soucti sine rastef). ende hine vinter niet. ende als hire niene vint so seicht hi tot hem selven. ic sal weder keren in mijn huus dang) ic uut voer. ende dan comt hi ende vindet ydel gesuvert met besemen ende verciert6). dan gaet hi ende neimt met hem vii andre geeste die starkerh) sijn dan hi. ende vaert met hem weder in dat vat dan hi uut voer. ende blijft dar wonende7). ende dan wert des menschen ende harger dan sijn begin. Also saelt geschien met desen quaden geslachtei) dat nu es. Doe Jhesus dit gesproken hadde doe hief up een wijf hare stemme die dar stont onder den volke ende sprac. Salech es die lechame8) die di drouch ende die borste die du zoges. Ende Jhesus antworde hare. vele meer sijn salich die horen dat wort Gods ende diet behoudenk)9).

 

LXX. Die wile dat Jhesus den volke toe sprac sich so stonden sijn moeder ende sine broedere10) buten ende sochtenl) hem te sprekene. Doe sprac een van den volke te hem. sich dijn moeder ende dine broedere

[L.]

den ouden om den niwen want hem doude beter dunkt1). Die oude wyn dats oude gewonte die men nit gerne en can hastelec gelaten om de niwe.

72. Alse Jhesus dit hadde gesproken so antwerdden die scriben ende die phariseuse ende seiden aldus. Mester wi willen en mirakellec teken sien van di2). Ende Jhesus antwerdde hen weder aldusa). De quade mensche ende dongelovege sukt tekene. ende hem en sal en gheen teken ghegheven werden dan dat teken Jone des propheten3). want also alse Jonas lach in den buke eens veschs verslonden drie dage ende drie nachte. also ghelike sal des menschen sone liggen in der erden drie dage ende drie nachte4). Die Ninivitten selen op staen in den dage des ordeels iegen de generacie de nu es. ende selense verordeelen want si penitentie daden doe hen Jonas predekde ende hir es dat merre es dan Jonas5). De koninghinne van Saba sal op staen in den dage des ordeels iegen dese generacie. ende salse verordeelen want si quam van den inde van ertrike horen de wysheit Salamoens ende hir es dat meerre es dan Salamon was. Doe sprac Jhesus noch vort ende seide aldus6).b) Alse die quade gheest vert ut enen mensche so wandelt hi in droegen staden ende die sonder water syn. Aldar sukt hi sine raste mar hine vindter dar nit7). Dan so seght hi iegen hem selven. Ic sal weder kiren te mire herbergen daer ic ut voer. Dan so vert hi weder ende vint dat hus gekert met enen besseme8). Ende dan so nemt met hem seven andre gheeste die quader syn dan hi selve es. ende vert met hen weder in dat vat daer hi ut gevaren was. ende daer blyft hi wonende met hen. ende dan so es dis menschen inde arger dan syn begin was. Also saelt syn metterre quader generacien die in u es9).

73. Alse Jhesus dese wart gesproken hadde so hif op hare stemme en wyf die daer stont onder dat volc ende sprac aldus. Salech es die lichame die di droech ende salech syn die borste die du sogs10). Ende Jhesus antwerdde hare aldus. Ende oc syn salech die horen dat Gods wart ende dat behouden ende dar na werken11).

 

74. In dire wilen dat Jhesus aldus sprac den volke toe so stonden syn moeder ende sine bruderea) buten. ende begerden te sprekene iegen hem12). Doe seide een mensche van din volke tote hem. Dyn moeder ende dine

[S.]

staen buten ende souken di. Ende Jhesus antworde hem1) ende seide. wie es mijn moeder ende wie sijn mine broedere. Ende hi strecte sine hant up sine jongere ende sprac. dit es mijn moeder ende dit sijn mine broedere. so wie doet den wille mijns vader die in den hemelen es. die es mijn broeder. ende mijn zuster ende mijn moedera).

LXXI. Doe hi dit sprekende was te hem. sich een prinche der synagogen die Jairus hiet die quam te hem ende anebeiddeneb) ende sprac. Here mijn dochter es nu versceden2). mar com ende legge dine hant up hare ende si sal leven. Doe stont Jhesus op ende ginc met hem. ende sine jongere volgeden hem. Ende sich een wijf die den bloet vlot gedoochtc) hadde3) xii jaer. dese hadde al hare goet verdaen met ersaters. ende van genen en mochte si gesont werden. mar so si hem meer gaf so si wersd) vermochte4). Dese quam achter Jhesum. ende roerde die vadsen5) van sine clede. want si sprac in haer selven. mocht ic geroeren die vadsene) sijns cleets so wordic gesont. ende also schiere als si die vadsen geroert hadden. so stont haer bloet vlotf)6). ende hare lichame gevoelde dat si genesen was vander siecheit7). Doe kerde hemg) Jhesus omme ten volke waert dat hem volgede ende sprac. wie roerde mi. Doe sprac Peter ende die met hem waren. meester die scaren van den volke stoten di ende dringen di. ende du vrages wie di roerde. Ende Jhesus antworde. mi heift iemen geroert. want ic hebbe gevoelt dat cracht te heelne ute ginc van mi. doe sach hi na den wive die dat hadde gedaen. Doe dat wijf sach dat niet verholen mochte bliven. doe quam si vort al vervaert ende al bevende. ende viel te sinen voeten ende sprac oppenbare vor al den volke omme wat saken sine hadde gheroert. ende dat si al genesen was up die stonde dat sine geroerdeh). Doe sprac Jhesus toten wive. dochter dijn gelove heift di gesont gemaect ganc in paise. ende wesi) gesont van dire plagen. Al die wile dat Jhesus stont ende toten wive sprac. so quam een toten prinche der synagogen ende sprac. dijn dochter es doot dune darfs den meester niet vorder moeienk)8). Doe dat Jhesus horde doe sprac hi toten prince der synagogen. nonsie di niet geloof allene ende si sal leven. doe en liet hem Jhesus niemene volgen dan Petre ende Jacobe ende Johanne sinen broeder9). Ende doe hi quam in des princenl) der synagogen huus. doe vant hi daerm) dat volc versament wenende ende screiende ende sere mesbarende.

[L.]

brudere staen ghinder buten ende begheren te sprekene iegen di1). Ende Jhesus antwerdde den ghenen aldus wie es myn moeder ende wie syn mine brudre?2) So wie dat myns vader wille doet die in den hemele es. dats min bruder ende myn zuster. ende myn moeder3).

75. Al die wile dat Jhesus aldus den volke toesprac so quam en prinche4) van der synagogen die Jaïrus was genamt5) tote hem ende anebeddene ende seide aldus here mine dochter legt nu opt henen kiren. mar com ende lege dine hant op hare so salse weder levende werden6). Doe stont op Jhesus ende ginc mettin man ende sine yongren volgden hem7). al daer hi ghinc so quam en wijf die tvelef yar sik hadde gewest van den bloed evele8). so dat dat dat bloet vloiede van hare algedads. Dese hadde al hare goet ghegheven den mestren van ersetrien mar so si meer gaf so si wers hadde9). Dese quam achter hem ende ghereen de vesen van sinen clede10). Want si seide aldus ieghen hare selven. mochtic gherinen de vese van sinen cleede. so waric genesen11). Ende also saen alse si die vese hadde gherenen. so was si al genesen van din ongemake12). Doe kirde hem Jhesus omme tin volke wert dat hem volgde ende sprac aldus13). wie was die mi ghereen? Doe sprac Peter ende die met hem waren. Mester de scharen van den volke stoten di ende verdringen di ende du vrags wie di ghereen14). Ende Jhesus antwerdde. mi heft imen gherenen want ic ghevule dat cracht van mirakelleken werke ut mi es comen15). Doe sach hi na dat wyf die dat hadde gedaen16). Alse dat wyf sach dat dat werc nit verholen bliven en mochte so quam si voert al ververt ende al bevende ende vil hem te voeten ende seide oppenbare vor al dat volc om wat saken dat sine hadde gherenen. ende dat si al ghenesen was op die wile dat sine ghereen17). Doe sprac Jhesus aldus totin wive. Dochter dyn gheloeve heft di gheholpen ganc in vreden18) ende wes ghesont ende verledegt van dire plagen.19). Al die wile dat Jhesus stont ende sprac den wive toe. so quam een ten prinche van der synagogen ende seide. Dyn dochter es verscheeden du en darfs den meester nit vorder muden20). alse Jhesus dat hoerde so sprac hi totin prinche ende seide aldus. En onssigh di nit gheloef allene21). ende si sal weder ghenesen22). Doe en lit hem Jhesus nimene volgen sonder Petre. ende Yanne. ende Yacope Yans bruder23) ende den vader ende de moeder des kinds. Ende alse hi quam24) in dis princhen hus. so vant hi daer volc versament dat weende ende dat schreide ende sere mesberde25). Den ghenen sprac

[S.]

Doe sprac Jhesus te hem waromme weendi gaet wech die joncvrouwea) nes niet doot mar si slaept1). ende si bespottene want si wisten dat si doot was. Doe dede Jhesus uut gaen alle die dar versament waren. ende ginc metten vader ende met der moeder der joncvrouwen end mettien die hem bi waren dar die joncvrouwe lach. ende namseb) metter hant ende sprac. tabita cumic). dat es inder bediedingen joncvrouwe ic segge did) stant op2). doe quam haer geest weder in hare. ende die jonevrouwe stont te hants upe) ende wandelde. mar si was van xii jaren3). ende si wonderden hem met groten wondere. ende Jhesus verboot hem starckeleke dat sijs niemen en seiden. ende seide hem dat men hare tetene gave4). ende dese niemare ginc nut in al dien landef).

LXXII. Ende doe Jhesus danen ginc. doe volgeden hem twe blinde die riepen ende spraken. ontfarme di onser Jhesus Davids sone. Ende Jhesus vragede hem ende sprac. geloof dig) dat ic u siende moge maken. ende si antworden ja wi here5). doe roerde Jhesus hare oogen ende sprac. na uwen gelove so geschie u. doe worden hare oogen ontploken ende si worden siende. desen geboot ook Jhesus dat sijs niemenh) en seiden. ende seide hem siet dat niemen en weet6). mar si gingen ende verniemarden hem in al dien lande.

LXXIII. Ende doe si uut gegaen waren sich doe brochteni) si hem enen mensche die blint was. ende stom was. ende die van den duvel beseten wask). ende doe hi den duvel uut geworpen hadde. doe sach die blint hadde geweist. ende sprac die stom hadde geweist. ende die scare verwonderde hem7). ende spraken des gelijes en oppenbarde noitl) in Israele. nes dit niet Jhesus Davids sone8). ende sulke seiden dit es een recht profete. die andre spraken dese es Christus. mar somige spraken daer tjegenm). sal Christus comen van Galilee. en seicht die scrifte niet dat Christus sal comen van Davids geslachte van der stat van Betleem danen David was ende also was een twist onder den volke van hemn).

LXXIV. Maer die fariseen ende die scrivere die spraken. in Belsebux name die prince es der duvle so verdrijft hi die duvele9). Doe Jhesus sach hare gepense doe sprac hi te hem. iegelijc lantscap in hem selven

[L.]

Jhesus toe aldus1). waromme weendi ende meslaett u gaet enwege (hs. ende wege) de yonfrowe en es nit doet mar si slaept2)a). ende di dat hoerden bespotten Jhesum want si wale wisten dat si doet was3). Doe dede Jhesus ut gaen alle die daer versament waren ende gine metten vader ende metter moeder daer di yonfrowe lach4). ende hi nam se metter hant ende sprac aldus. Thabita cumi dat ludt also vele alse yonfrouken ic segge di stant op5). Doe quam har gheest weder in hare6) ende si stont op altehant ende began te wandelne. Dit yonfrouken was en kint van tvelef yaren. Doe dat sagen die daer waren so wonderde hen utermaten sere7). ende Jhesus geboet hen harde starklec dat si des nimene en gewoegen8). ende alse dat kint weder te hem selven comen was so gheboet Jhesus dat men hem gave tetene9). van derre miraklen so dorvloegh di nimerde al di geburte ende al dat lant10).

76. Doe Jhesus van danen ghinc so volgden hem tvee menschen die blint waren dese ripen op hem ende seiden. ontfarm onss Jhesu Davids sone11). Ende Jhesus vragde hen ende sprac aldus. gheloefdi dat ic u siende moge maken? Ende si antwerdden. yawi here12). Doe ghereen Jhesus hare ogen ende sprac aldus13) also alse ghi gheloeft motu gheschin14). Doe worden hare ogen ontploken ende si worden siende. Ende desen so verboet oc Jhesus dat sys nimene en seiden15) mar deghene en litens daer omme nit sine ghingen achter lande ende makden dat kundech in al dat lant.

 

77. Alse die blinde sienden waren worden. so quamen liede ende brachten gheleidt enen mensche. die blint was ende die stomp was ende die van den quaden gheest beseten was16). Den ghenen gansde Jhesus altehant. ende alse die quade gheest ut geworpen was so sach die blint hadde geweest ende sprac die stomp hadde ghewest. ende alse dat volc dat sach so wonderde hen allen. ende si spraken aldus. des ghelike en wart noit ghesien in Israhel17). En es dit nit Jhesus Davids sone?18) Ende de selke seiden dits en gherecht prophete. ende dandere seiden dit es Christus. Mar de selke wederseiden dat ende spraken aldus. Sal Christus comen van Galileen? en segt de scrifture nit dat Christus comen sal van Davids geslechte ende uter stat van Bethleem danen David was? ende aldus so was en tvist onder dat volk van hem19).

78. Mar die phariseuse ende de scriben die dat hoerden si seiden aldus20). In Belsebucs name die prinche es van den quaden gheesten veryagt hie die evele gheeste21). Alse Jhesus hare quade peinsingen vernam so sprac hi aldus. Elc lantschap ende elc rike dat in hem selven van een

[S.]

gedeelt dat wert testort ende vergaet. ende teena) huus sal vallen up dat ander1). ende iof Sathanas in hem selven gedeelt es hoe mach sijn rikeb) bliven staende. het en mach niet bliven staende. mar het moet vergaen. Eist dat ic die duvele verdrive in Belsebux name2) in wies name verdrivense uwe kindrec). daromme seggic u dat si uwe rechtre sullen werden. mar geloofdi dat ic in den vinger Gods verdrive die duvele so comt vulcomenlike in u dat rike Gods. Alse die starke gewapende hout sine plache so eist al in paised) dat hi beseten heift. mar comt een starker die verwintene ende neimt hem alle sine wapene dar hi heme) up verliet ende testort sinen roof3). Die met mi niet en es die es iegen mi. ende die met mi niet en gadert die scheetf). Daromme seggic u. en draecht des heleges geestes werc den quaden geest niet ane. want alle sonden ende blasphemieng) sal den menschen vergeven werden. mar die blasphemie in den helegen geest en salh) niet vergeven werden4). Ende so wie seicht een woort tjegen des menschen sone5) het sal hem vergeven werden. mar die seicht tiegen den helegen geest en sal hem niet (hs. niet niet) vergeven werden. noch in dese werelt noch in die toe comendei). Slangen kinder hoe mochti goetk) gespreken want gi selve quaet sijt. want vander vulheit des herten spreict die mont. Die goede mensche bringet goet uten goeden scatte sijns herten. ende die quade mensche uten quaden scatte sijns herten bringet quaet6). mar ic segge u dat van al den ijdelen worden7) die de menschen spreken sullen si redene geven in den dage des ordeels. want ute dinen worden werts du gerecht geprouft. ende van dinen worden saltu ooc geordeelt sijnl).

LXXV. Daer na quam Jhesus in een casteel ende een wijf hiet Martha ontfingene in har huus. Dese hadde ene suster hiet Maria. die was sittende ten voeten Jhesus ende horde sine woort. newar Martha was besich in misseliken dienstem) die stont ende sprac. here8) en achtstu niet dat mi mijn suster laet allenen) dienen. sech hare dat si mi helpe. Doe antworde hare Jhesus ende sprac. Martha Martha du best sorghsam ende bedruft9)

[L.]

gescheeden es dat sal gedestruert werden ende dat sal tegaen1). ende deen hus sal dat ander terneder vallen.2) ende ochte satanas in hem selven van een ghescheden es hoe mach dan syn rike bliven staende?3) En mach nit bliven mar het moet tegaen4) eist dat ic in sinen name veryage de quade gheeste.5) Ende ochtic in Belsebucs name ut yage de quade gheste in wat namen yagense ut uwe kinder?a) hir omme so seggic u dat si uwe rechtren selen syn6). Mar gheloefdi dat ic metten vingre Godsb) veryage die quade gheste so behort u toe dat rike Gods7). Alse en starc manc) die ghewapent es hudt sine plache so hudt hi met vreden aldat hi heft8). Mar comt een die starker esd) over hem. deghene dryften onder ende nemt hem alle sine wapene daer hi hem op verlit ende dvingt hem af al dat hi heft ende bekiret daer hi welt?9)

79. Die met mi nin es hys iegen mi. ende die met mi nin ghedert hi schedt10). Dar omme seggic u ende (l. en) dragt des heilegs gheests werc den quaden gheest nit ane. want sunde ende blasphemie mach vergheven werden mar de blasphemie die men werkt iegen den heilgen gheest en sal nit vergheven werden11)a). Ende die mesdoet iegen des menschen sone het mach hem vergheven werden. Mar die blasphemie segt jegen den heilegen gheest hen sal hem nit vergheven werden. noch in dese werelt noch in dandre12). Slangen kinde hoe mochtti goet gheseggen want ghi selve quaet syt. De mont sprekt na der volheit des herten13). De goede mensche sprekt dat goet es. ende de quade sprekt dat quaet es14). Mar ic seggu. dat van allen den idelen warden die de mensche spreken. so selen si redene gheven in den daghe des ordeels.15) want ut dinen warden soutu gherecht ghepruft syn. ende ut dinen warden soutu oc gheordeelt syn16).

80. Mettesen warden so quam Jhesus gaende in enen casteel. ende en wyf die Marte hit ontfinkene in har hus17). Dese hadde ene suster die hit Maria. die ghinc sitten vor sine voete ende hoerde na die wart die hi sprac18). Mar Martha ghinc onledech achter huse om die herberghe temelec te bereidene. Dese quam te Jhesum ende seide. Here en achts dus nit dat mi myn suster laett allene dinen? Seghe hare dat si mi helpe19). Ende Jhesus antwerdde hare ende sprac al dus. Martha Martha du best

[S.]

om misselike dinge. mar eens dirges es noot1). Maria heift dat beste deel vercoren dana) sal niet genomen werden van hare.

LXXVI. Doe Johannes in den banden horde van Christus werken2). doe riep hi te hem twe sire jongere ende sendetse te Jhesum ende sprac. bestu die te comene best of beiden wi eens anders3). In dier stonde was hi gansendeb) vele zieker liede van menigerande siechede4). Ende hi antworde ende sprac te hem. gaet ende segt Johanne dat gi gesien ende gehort hebt. die blinde sien. die lamen wandelen. die laserse werden gesuvertc). die dove horen. die dode staen op. die areme werden geewangelisert5). ende salich es die in mi niene wert gescandelisert6). mar doe die boden en wech quamen7) doe begonste Jhesus te seggened) toter schare van Johanne. wat gingdi siene) inder woestinen. een riet van den winde gejaget8). mar wat ginc di sien inder woestinen enen mensche met sachten clederen gecleet. sietf) die met sachten clederen9) gecleet sijn die sijn inder coninge huse. maer wat sidi gegaen sien enen profete. vorwar seggic u. ja hi es meerre dan een profete10). want hi es dar af gescreven es. sich ic sende minen ingel vor dijn anschijng) die bereden sal dinen wech vor di.

LXXVII. Vorwar seggic u dat onder den kindren van wivenh) nie geen groter up gestont dan Johannes Baptiste. mar die de minste es in den rike der hemele die es groter dan hi. Ende al dat volc hordene gerne. ende die puplicane. ende lofden Gode van sire leringe ende worden gedoopt van hem. mar die fariseen ende die meestere vander wet die versmaedden11) den raet van den wille Gods. want sine wilden niet gedoopt sijni) van hem. mar van den dagen Johannes Baptisten tote nu es dat hemelrike vercrachticht12). ende die hem selven cracht doen die gewinnent. Want alle die profeten die tote Johannes tiden hebben geprofetert. ende wildine ontfaen hi es Helias die te comenek) es13). die oren heift te horne die hore.

LXXVIII. Mar wien wilic geliken desen geslachte. het es gelijc den kindren die sitten up der maerc. ende roupen te haren gelikenl)14) ende seggen. wi hebben u gesongen ende gine hebt ons niet gesprongen. ende wi hebben u geweent. ende gi ne hebt ons niet geroupenm)15). Want Johannes quam vastende sonder eten ende sonder drinken. ende si seiden

[L.]

besegh ende besorgs vele dings1). Mar een dinc es alre orboleksta)2). Maria heft dat beste deel ghekosen dat hare nimen nemen en sal3).

81. In din tide so lach Yan Baptista ghevaen in den kerkere Herodess. aldaer so horde hi spreken van den werken die Jhesus warchte4). Doe isch hi tvee sire yongren te hem ende geboet hen dat si ghingen tote Jhesum ende vragden hem van sinen wegen aldus. Bestu deghene die te komene es ochte hake wi ens anders?5) In dire uren dat die yongren quamen daer Jhesus was so was hi besegh met ganssene vele siker liede van sikheiden. van quetsingen van evelen ghesten te veryagene ende van blinden siende te makene6). Ende alse Jhesus die bodschap hadde gehoert so sprac hi totin boden ende seide aldus. Ghaet ende vertrekt Yanne dat gi ghesien hebt ende ghehoert. Die blinde werden siende de manke werden rechte gaende. De larzerse werden ghesuvert. De doeve werden hoerende. de doede werden levende. Die arm syn van gheeste si werden metter ewangelien gheleert ende van binnen verclert7). Ende salech es die in mi nin werdt gescandalizeert8). Alse die boden weder gekirt waren9). so begonste Jhesus te sprekene van Yanne Baptisten totin volke ende seide aldus. wat ghingdi sien in der wustinen? en riet dat de wint yagt war wert dat hi wayt10)? Mar wat gingdi sien? enen die met behagelen cledren gecleedt was? Die met behaghelen cleedren gecleedt syn die syn in der koninge hove11). Mar wat ghingdi sien? Enen prophete? over waer seggic u ya ghi. ende meer dan enen prophete12) want dit es deghene daer af gescreven es. Ic sal senden minen ingel vor dyn anschin die dinen wech ghereiden sal vor di13).

82. Want over waer seggic u dat onder der vrowen kinder van ertrike en stont noit op die meerre was dan Yan Baptiste. nochtan die minst es in hemelrike. es meerre dan hi es14). Dat ghemeine volc dat hoerde gherne sine leringe ende dat lofde Gode van sire leringen. ende dat wart gedoept van hem15). Mar de phariseuse ende de meestre van der wet si versmedden den raet ende den wille Gods ane hem. want sine wouden nit gedoept syn van hem16). oc seggic u dat van Yan Baptists tide tote nu. hemelrike verkregteght es. ende die hem gewout don. si winnent17). Want alle de profeten ende de wet profeteerden tote Yan Baptists tide18). Ende wildys gheloven. hi es Helyas die te comene es19). die oren heft te hoerne hi hoere ende versta20). Mar wien magic geliken dese generacie die nu es? Si es ghelyc den kinderen die sitten op de markt21) die spreken iegen hare gesellekene ende seggen al dus. wi habben u ghesongen. ende ghine hebt ons nit ghespronghen. wi hebben u gheweent ende ghi ne hebt ons nit ghereert22). want Yan Baptista quam al vastende. sonder eten. sonder drinken. ende si seiden hi heft den quaden gheest
*)

[S.]

hi heift den duvel. Des menschen sone comt etende ende drinkende. ende si seggen hi es een verslindere ende een wijn drinkerea)1) ende vrient der publicane ende der sondaren. ende die wijsheit es gerecht geprouft van al haren kindren2).

LXXIX. Doe begonde hi te verwitene den steden dar hi vele dogeden in hadde gedaen. want si gene penitencie en hadden gedaen ende sprac. Wee di Corochaim. wee di Betsaida. want waren in Tijren ende in Sydonien alsulke dogeden gedaenb) alse in di gedaen sijn. si hadden in haren ende in asschen penitencie3) gedaen. Doch seggic u dat Tijren ende Sidonien lichter sal werden in den dagen des ordeels dan di4). Ende du Capharnaum du waens clemmen tote in den hemele. ende du salt genedert werden tote in de helle. want waren die dogeden in Sodoma gedaen die inc) di gedaen sijn. si waren lichte bleven tote up desen dach. doch seggic di dat den lande van Sodomorumd) lichter sal sijn in den dagen des ordeels dan di.

LXXX. Doe quamen die apostele die hi hadde ghesent te predekene. ende seiden hem die gevarnisse van haren predekene5). Ende hi seide hem. comt ende gaen wi in der woestinen ende rusten wi dar een lettel. Doe leedde hise ter woestinene) waerd. want diere waren so vele die quamen. dat si gene spacief) en hadden tetene noch te drinkene noch haers selves te plegene6). Dar na coos Jhesus lxxii andre. ende sendetse vor sijn anschijn twe ende twe te gadere in al den steden dar hi toe te comeneg) was7) ende sprac te hem. Des oestes es vele. mar der wercliede es lettel. daromme bidt den here des oestes dat hi sende wercliede in sinen oest. Die u hoort die hort mi8). ende die u versmaet die versmaet mi. ende die mi versmaet die versmaet hem die mi heift gesent. mar die lxyii sijn weder gekeert met vreugdenh) ende spraken. here die duvele sijn ons onderdanich in dine name. Ende Jhesus seide hem. Ic sach sathanase als ene blexeme vallen van den hemele9). Ic hebbe u macht gegeven te terdene [hs. t'dene] up die slangen ende up die scorpioene10). ende up alle die crachte des viants ende niet en sal u mogen deren. nochtan en suldi u des niet verbliden dat u die duvele onderdanich sijn. mar des suldi u verbliden dat uwe namen gescreven sijn in den hemeli).

LXXXI. In dier stonde verblijdde hi in den helegen geest ende sprac. Ic belije di here vader des hemels ende der erden. dattu dese dinc verborgen hebs11) den wisen ende den vroedenk). ende hebse geoppenbaert den

[L.]

in hem1). Des menschen sone comt etende ende drinkende ende si seggen het es en verslendere ende en wyn drenkere ende vrint der pubplicane ende der sunderen. Mar wat si van mi seggen. die gherechtheit blyft dat si es. ende de wysheitb) es ghereght ghepruft van den kinderenc) der ghereghtegheit2)d). Doe begonste hi te verwitene den steden dar hi vele sire mirakelleker werke in hadde ghetogt dat si engheene penitencie en hadden ghedaen3) ende sprac aldus. So wee di Corozaym so wee di Bethsaida. want hadden te Surse) ende te Sayettef) die werke ghewarchtt gewest die in u ghewargt syn si hadden over lanc in haeren ende in aschen penitentie ghedaen van haren sunden4). Dar omme seggic u dat den volke van Surs ende van Sayetten sachter sal syn in den daghe des ordeels dan den volke dat in u es5). Ende du Capharnaum du waens climmen toten hemele mar du sout genedert werden toter hellen want waren in Sodoma die werke ghewarchtt die in di ghewarcht syn si hadde maschin tote noch ghestaen6).

83. Doe quamen die apostlen die hi gesendt hadde te predekene ende vertrokken hem die ghevarnesse van haren predekene ende van haren werken7). Ende Jhesus sprac hen weder toe aldus. Comt ende laett ons gaen in der wustinen uten volke. dar seldi u rosten. want gi vermudt syt8). doe leidde hise ut ter wustinen wert. want des volks dat quam ende ghinc was so vele dat si spacie nin hadden te etene noch it hars selves te plegene9). Dar na so koes Jhesus uten ghenen die hem volgden andrea) tvee ende seventech ende sendese vor hem tve ende tvee tesamen in allen den staden daer hi toe te comen was ende seide hen aldus10). Die u hoertb) hi hoert mi. ende die u versmedt hi versmedt mi. ende die mi versmedt hi versmedt den ghenen die mi in ertrike heft ghesendt11). On lange dar na so quamen die tvee ende seventech met groter vrouden weder te hem ende seiden. Here de quade gheeste syn ons onderdanech worden in dine name12). Ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. Ic sach sathanase. Alse ene blixeme vallen van den hemele13). Ic hebbe u macht gegheven te terdene op de serpente ende op de schorpione ende op alle de cracht des viends ende nit en sal u mogen deren14). Nochtan dar omme en verblyscht nit te sere dat u de gheeste onderdanech syn. Mar dar omme syt blide ende vro dat uwe name ghescreven syn in hemelrike15).

84. In dire uren so vervroudde hi in den heilegen gheeste16) ende sprac aldus. Ic danke di vader here van hemelrike ende van ertrike dat du verborgen hefs dine verholnheit den vroeden ende den wisena) ende hefs se
a)

[S.]

clenen. vader want also waest behagelijc vordia). Alle dinc sijn mi gegeven van minen vader. ende niemene ne kent den sone dan die vader. noch den vader en kent niemen dan die sone1). ende diene die sone oppenbaren wille. Ende hi kerde hem te sinen jongeren ende sprac. comt alle te mi die arbeit ende verladen sijt ende ic sal u vermaken2). Neimt mijn joc up u. ende leert van mi dat ic ben goedertiere ende omoedich van herten3). ende gi sult vinden raste uwenb) zielen. want mijn joc es sachte ende mine bordine esc) licht.

LXXXII. Es iemen die te mi comen wille ende niene haet sinen vader ende sire moeder. ende sijn wijf ende sine kinder. ende sine broedere ende sine zustered)4). ende dartoe sine ziele. die ne mach mijn jongere niet sijn. ende die niet en neimte) sijn cruce ende volge mi die en mach mijn jongere niet sijn. Want welc es van u die ene burgh wille maken. ende niene sit ten eersten ende rekent den kostf) die hi dar an leggen moet. ende prouft of hi die borech vulbringen moge5). dat hi namaels als hi dat fondament geleit heift ende niet en can vulbringen sijn werc. dat hi van alle dien die dat sien niene werde bespot6). ende dat men niene segge dese mensche heift begonnen een werc te stichtene ende ne can sijn gestichte niet vulbringeng)7). Ende wie es die coninc die wille varen orlogenh) tiegen enen andren coninc. ende niet ne sit ten eersten ende penst of hi met x.m. moge varen tjegen dien die met xx. m. comt tjegen hem. ende en can hi des niet gedoen te sinen wille. so sent hi sine boden te sinen wedersake die wile dat hi noch verre van hem es. ende bit omme die dinc die ten vrede horeni)8). Also seggic u. so wie niene vertijet al dat hi heift die ne mach mijn jongere niet sijn.

LXXXII. Het geschiede up enen saterdach9) dat Jhesus ginc dor coren dat stont up tfelt. ende sine jongere ploeten ende wreven die haer van hongere10) tusscen haren handen ende hatensek). Doe dat sagen somige van den fariseen doe berespten si die jongere ende seiden te hem. waromme doedi dat niene georlooft [es ontbr.] te doenel) des saterdages. Ende Jhesus antworde ende sprac te hem. en hebdi niet gelesen wat David dede doe hem hongerde ende die met hem waren. hoe dat hi ginc in dat Gods huus. ende nam dat broot dat Gode geoffert was ende aetsm). ende gaeft den geinen die met hem waren. ende si aten van dien brode dat niemene georlooft en was tetene dan allene den priesteren van der wet11). En hebdi ooc niet ge-

[L.]

vertoegt den cleinen ende den oedmudegen1) ya vader. dit hefs du gedaen. want het behagde di aldus2). Doe sprac hi noch voert ende seide alle dinc syn mi ghegheven van minen vader. ende oc seggic u dat den sone nimen en kent dan der vader noch den vader en kent nimen dan de sone ende deghene dinne de sone te kenne gheft3). Do bekirde hi hem te sinen yongren wert ende seide4). Comt te mi alle die arbeitt ende die verladen syt. ende ic sal u hermaken5). legt myn yoc op uwen hals ende leert ane mi dat ic saghtmudech ben ende oedmudech van herten. ende also seldi raste vinden turen zilen behoef6). want myn yoc dat es sachte ende mine bordne die es licht7).

85. Es imen die te mi welt comen ende nin haett sinen vader ende sire moeder ende syn wif ende sine (hs. sime) kinder ende sine brudre ende sine sustre ende daer toe sine zilea) di ne mach myn yongre nit syn8). ende die nin nemt syn cruce op sinen hals ende volgt mi dine mach myn yongre nit syn9).b) Dits also te verstane dat wi minnen moten dat si syn. want wi nit allene dese mar alle menschen ende oc onse viende syn schuldech te minne na syns selves gebot. mar wi syn schuldech te hatene ane hen dat si ons syn lettende in den wegen van onser selegheit. Dar na so continueert hi sine redene ende segt voert aldus wie es die mensche van u allen die ene borch welt maken. ende nin sett tirst ende rekent den cost din hire ane leggen moet ende visirt of hi die borch met sire toedaet volmaken mach ende toe brengen10). dat hi namaels alse hi syn fondament ghelegt heft ende nin can volbrengen syn werc van al denghenen die dat sien nin werde bespott11) ende dat men nin segge dese mensche heft begonnen te stichtene ende en can syn gestichte nit volbrengen12)? Ende wie es die coninc die welt varen orlogen iegen enen andren coninc. ende nitt sett tirst ende peinst ende versiet of hi met hen tin dusentegen moge varen iegen den ghenen die met hen tvintech dusentegen comt iegen hem13)? ende en can hi dis nit gedoen te sinen wille so sendt hi sine boden te sinen adversarys die wile dat hi noch verre van hem es ende doet hem bidden omme pais ende omme soene14). also ghelike seggic u dat so wie so nin vertyt alles des dat hi heft die en mach mijn yongre nit syn15).b) Op dit wart segt de glose. dat bi der stichtingen van der borgh. ende bi den verwervene van der soenen es ons betekent dat vertyen daer hi af segt dat wi alles om sinen wille vertijen moten. Dits dan also vele te seggene alse of hi seide. nit te meer dan de borch volmakt en (hs. ende) mach werden sonder toedaet van coste ende nit te meer dan de coninc syn orloge en mach toe brengen sonder toe doen van helpen ende ghelykheit van machte nit te meer en (hs. ende) mog di mine yongren werden sonder vertyen alles dis dat ghi hebt. dits te verstane van volmakder yongerschap.

[S.]

lesen dat die priestere in den saterdach breken die vierte in den tempel. in dien dat si dat quic doden dat men offert. ende die kinder besnidena). ende si sijns sonder lachter bleven1). Ic segge u dat hier es dat meerre es dan die tempel. die saterdach es gemaect dor den mensche. ende niet die mensche dor den saterdachb).

LXXXIV. Up enen andren saterdach ginc Jhesus in ene synagoge ende leerde daer. ende dar was een mensche dien sine rechter hant verdroget was so dat hi niet der mede mochte ghedoen2). Ende die scrivere ende die fariseen die wachten hemc) of hi iemen genesen soude want het saterdach was. omme okisoen te vindened) tjegen hem. ende hem te wrougene3). mar Jhesus wiste wel hare quade gepense tjegen hem. ende sprac toten mensche die de verdrogede hant hadde. stant up ende ganc in midden onse). ende hi stont up ende ginc staen4) in midden. Doe sprac Jhesus toten fariseen. eist georlooft dat vragic u up den saterdach goet te doene of quaet. zielen te gansenef) of te verdervene5). ende die fariseen swegen stille6). Ende doe Jhesus alomme hadde gesien doe sprac hi toten mensche strec uut dine hant ende hi strecketse uut ende si wart ghesont gelijc der andre. Doe sprac Jhesus te hem. wie es van u allen die 1 scaep heift. ende siet dat sijn scaep in enen pit valt up enen saterdach. die sijn scaep niet uut en treckeg)7). nes een mensche niet beter dan een scaep. des saterdages nes niet verboden wel te doene8). Doe dat horden die fariseen doe worden si tornich ende maecten enen raet tjegen Jhesum hoe dat sine verderfden ende dat wiste Jhesus ende ginc van hem ende ginc ter zeeh) waert. Al daer volgede hem ene grote scare ende hi gansetse alle9). ende geboot hem dat si hem niene souden oppenbaren. dati) vervult worde dat geseit es overmids Ysaias den profete die dar seicht. Ic sal u senden mijn kint dat ic vercoren hebbe ende in dien ic mi behagek)10). Ic sal minen geest gevougen in hem. ende hi sal den volke vercondigen mijn ordeel. hine sal niet scelden noch roupen. noch inder straten en sal niemen horen sine stemme. dat gecrocte riet11) en sal hi niet breken. noch dat rokende hout en sal hi niet blusschenl). tote dat sijn ordeel te victorienm) comt. ende in sine name sal dat volc van erdrike hopende sijn12).

LXXXV. In dien dagen ginc Jhesus up enen bergh beden. ende bleef

[L.]

86. Op enen saterdach so gevil dat Jhesus ende sine yongren leden dor coren dat stont op en velt. ende sine yongren plukden van din korne ende wrevent tuschen hare hande ende atent1). alse dat sagen somege van din phariseusen so berespden si die yongren ende spraken aldus. Waromme doedi dat nit gheorloft en es te doene des saterdags2). Ende Jhesus antwerdde ende seide. En hebdi nit ghelesen wat David dede doe hem hungerde. ende deghene die met hem waren3). hoe dat hi quam in en Gods hus. ende nam dat broet dat Gode ghoffert was. ende aets selve ende gafs den ghenen die met hem waren4). ende si aten van din brode dar nimene af ghorloft en was tetene dan allene den papen van der wet5). Ende en hebdi oc nit ghelesen in de wet dat de papen op den saterdach in den temple breken de virte.a) in din dat si dat quic doeden dat men offert. ende de kinder besniden. ende nimen en berespt se daer af?6) Ic segge u dat hir es dat meerre es dan die tempel7). De saterdach es ghemakt om den mensche nit de mensche om den saterdach8).

87. Op enen andren saterdach so ghinc Jhesus in ene synagoghe ende leerde dat volc. al daer so was en mensche din sine rechte hant verdorret was so dat hire nit met werken en mochte9). Ende de scriben ende die phariseuse die daer waren wachtten ende speiden ochte hi imene ghanssen soude want het saterdach was. om oksun te vindene iegen hem. ende omme hem te wrugene10). Mar Jhesus die wale wiste hare quade pinsingen te hem wert. hi sprac totin mensche die de hant verloren hadde ende seide. Stant op ende ganc hir staen in midden onder ons. ende deghene dede also11). Doe sprac Jhesus totin phariseusen. Ic wrage u weder ghorloft es op den saterdach so goet te doene. so quaet. so des menschen lyf te behoudene. so te verdervene?12) Ende die phariseusen svegen al stille ende en antwerdden hem nit13). Ende alse Jhesus al omme hadde ghesien ende nimen en antwerdde. so sprac hi toten ghenen metter quader hant ende seide14). Stec voert dine hant. ende deghene dede also ende stac voert sine hant. ende also schire alse hise voert stac so was si al ghenesen ende ghelyc der andre15). Doe sprac Jhesus noch totin scriben ende totin phariseusen ende seide aldus. wie es van u allen die en schaep heft ende siet dat syn schaep in enen putte valt op enen saterdach ende syn schaep laett utte trekkene om datt saterdach es?16) En (hs. Ende) es doch en mensche nit beter dan en schaep? Des saterdags en es nit verboden wale te doene17).

88. Alse dat hoerden die phariseuse so tornden sys hen. ende spraken onder hen te samen. wat si Jhesus doen souden18) war met dat si syns quite waren. Ende hi die dat wale wiste ghinc en weghe ter zee wert ende schit van hen. Al dar wert so volgde hem ene grote meneghe van volke dat gheganst begherde te sine van menegerhande ongemake. ende Jhesus ganssedse allegader19). ende hen allen geboet hi dat sys nimen en

[S.]

dar bedende al die nacht. Ende doe die dach verschenen was doe nam hi sine jongere1) met hem ende ginc weder ter zeea) waert. ende al daer quam een groot volc te hem. also dat hi in een scip moeste gaen sitten. ende al dat volc stont up den ouvre2). Ende hi dede up sinen mont ende sprac den volke toe in gelikenessen3). In dier tijt ginc Jhesus in den steden ende in den castelen predeken ende ewangeliseren dat rike Gods. ende sine XII jongere met hem. Ende ooc volgeden hem vele wijf die verledichtb) waren van den duvelen. ende gesont waren worden van menigerande siecheden. Onder dien so was Maria die genant was Magdalene. van wien hi VII duvle hadde verdreven. ende Johanna Chyrasc)4) wijf. die Herodes procurator was. ende Susanna. ende vele andre die hem plagen te dienne van dien dat si hadden. Ende doe Jhesus sach dat hem een groot volc na volgede. ende dat si van den steden quamen te hem. doe sprac hi in gelikenessen.

LXXXVI. Een zaiere ginc uut zaien sijn zaet. Ende doe hi zaide doe viel som dat zaet neven den wege ende wart vertorden.d) ende quamen die vogele des hemels ende atent upe). Dat ander viel up steenachtich lant daert niet vele erden en hadde. ende doet up ginc doe quam die sonne ende verdroget5). want het niet dieper erden en hadde so verdroochden die wortelen6)f). Dat ander viel onder die dorne. ende die dorne woesen up ende verdructen dat zaet. mar dat ander viel in goeder erden ende brachte vrucht. somige hondert fuldigeg). somige sestich fuldige. ende somige dertichfuldige. Doe Jhesus dit gesproken hadde doe riep hi ende sprac die oren heift te horne die hore.

LXXXVII. Een ander gelikenesse seide hi den volke ende sprac. Dat rike der hemele es gelike den man deh) zaide goet zaet in sinen acker. mar des nachtes doe die lieden sliepen so quam sijn viant ende van boven zaide in den selven acker crocke in midden der tarweni) ende ginc wech.7) mar doe dat coren wies ende vrucht soude bringen doe ginc ooc up die crocke8). Doe gingen die knechte toten vader des gesindesk) ende spraken. Here en zaietstu niet9) goet zaet in dinen acker wanen comt die crocke. Doe antworde die here ende sprac. een duvelic mensche heift dat gedaen. Doe spraken die knechte. here wiltu wi gaen ende trecken uut die crocke10) met den wortelen. ende die here antworde neen ic. want gi mocht die tarwe ooc ute trecken metten crocken11) jof verterden. mar

[L.]

seiden1). om de profecie te vervulne die Ysaias wilen profeterde van hema) ende sprac aldus in den persoen des vader2). Ic sal u senden myn kint dat ic verkoren hebbe ende dar ic myn behagen in hebbe ghelegt. Ic sal minen gheest ghevugen in hem. ende hi sal den volke van der werelt verkundegen myn ordeel3). hi ne sal nit schilden. noch roepen. noch in den straten en sal nimen horen syn gheluut4). Dat ghekrokde riet en sal hi nit breken noch dat roekende hout en sal hi nit bleschen. toter wilen dat syn ordeel te victorien comen sal5). ende in sinen name so sal dat vole van ertrike hopende sijn6).

89. In din tide so ghinc Jhesus op enen bergh doen syn ghebet. ende aldaer so bleef hi bedende al din nacht over7). ende alse de dach verschenen was so nam hi sine yongren met hem8) ende ghinc weder ter zee wert9). ende aldaer so quam en groet volc te hem so dat hi in en schep moste gaen sitten. ende al dat volc stont in den oevere10). ende hi ontploec sinen mont ende sprac din volke toe in parabolen dats in ghelikenessen ende seide aldus.a) Een sayere ghinc ut sayen syn saet11). ende alse hi sayde so vil som dat saet neven den weghe12). al dar wardt vertorden13). ende de voghele quamen ende atent op14). en ander deel van din sade vil op en steeneghtech lant daert sine wortele nit geplanten en conste omme ghebreke van goeder erden15). ende alse dat ut gheschoten was so quam de sonne ende verbroyet ende dedt verdorren want het sonder wortele ut gheschoten was16). En ander deel van din sade vil onder dorne. ende alse die dorne op wiessen so verdructen si dat saet so datt nit ghewassen en conste17). en ander deel van din sade vil in goet lant ende dat wis op ende brachte vrocht somech hondert foldege. somech sestech voldege. ende somech dertechvoldeghe18). Doe Jhesus dit hadde gesproken so rip hi ende seide die oren heft hi hoere19).

90. Ene andre gelikenesse so vertrac hi din volke ende seide al dus. ghelyc es hemelrike din man die saide en goet saet op syn lant20). Mar des nachts alse die liede sleipen so quam syn vienta). ende saide op dat selve lant nacht crokke onder dat goede saet. Ende alse hi dat ghedaen hadde streek hi enwege al heimelec21). Dar na alse dat coren begonste te wassene so ginc oc ut die nacht crokke22). Doe quamen dis mans knechte ende seiden haren here. en sayestu here en goet saet op dyn lant? wanen

[S.]

laetse bede wassen toten oeste. ende alse die oest comt so sal ic seggen den snideren gadert teerst die crocke ende bintse te samen omme te werpene int vier ende te verberne. ende die tarwe sament in mine scheurea).

LXXXVIII. Dar na seide hi noch een gelikenesse ende spracb). Wien es gelijc dat hemelrike ende wat gelickenesse salic hem gevenc)1). het es gelijc den senepsade2) dat een mensche nam ende zaietd) in sinen acker. dat dat minste es van allen zade. mar als het wast so wert het groot ende wert een boom. also dat die vogele des hemels wonen in sine telge. Een ander gelikenesse seide hi. Ghelijc es trike der hemele den heve. die een wijf nam ende verbargene in drien corne meils tote dat al gegeven (l. geheven) wase)3). Al dit sprac Jhesus den volke toe in gelikenessen. ende met desen ende met des gelijcs so leerde hi dat volc. na dien dat si sine leringe mochten verstaen4). ende sonder gelikenesse en woude hi den volke niet toe spreken. dat vervult worde dat geseit was bif) den profete die dar spreict. Ic sal ondoeng) minen mont in gelikenessen ende die donckerheit verclaren van den beginne der werelt. Doe quamen sine jongere te hem ende vrageden hem waromme spreicstu hem toe in gelikenessen.5) Doe antworde hem Jhesus u es gegeven te bekenne die verholenheit van den rike Gods.6) marh) den andren en eist niet gegeven. mar sine jongeren gesceden van den andren oppenbardei) hi alle dinc7). Daromme spreicic hem toe in gelikenessen want die siende en sien niet. ende die horende en horen niet noch en verstaenk). dat vervult werde in hem die profecie Ysaias des profeten die dar spreict. gi sult horen ende en sult niet verstaen dat gi hort. ende sult sien ende en sult niet bekennen dat gi siet. want des volx herte es vergrouftl). ende het hort swarleke metten oren. ende sine ogen heift het besloten dat het niet en sie metten ogen. noch en hore metten oren.8) noch en versta metter herten. ende dat het hem niene bekere ende ict niet en gansem)9).

LXXXIX. Doe spraken die jongere tote Jhesum onbint ons die gelikenesse van den zade. Ende Jhesus antworde ende sprac. en verstadi derre gelikenessen niet hoe suldi dan alle die andre gelikenessen verstaen. nochtan seggic u. Salich sijn die ogen die sien dat gi siet. ende die oren die horen

[L.]

comen die nacht crokken onder dat coren?1) Ende die here antwerdde. myn vient heft dat gedaen. ende sine knechte spraken noch tote hem ende seiden. weltu dat wi gaen ende trekken ut die nacht crokken metter wortelen?2) Ende die here antwerdde hen. Nenic want gi mochtt die tarve ut trekken metter nacht crokken3). Mar laett se beide wassen toten ogste ende alst comt ten ogste so salic seggen den ogstren. ghedert tirst die nacht crokken ende bindt se te samen omme te werpene int vir ende te verbernne ende de tarve ghedert ende vurt se in mine schure4).

91. Ene andre gelikenesse so vertrac hi noch din volke ende seide aldus5). win salic gheliken hemelrike6). ende wat gheliknessen salic hem gheven?7) het es ghelyc den senep sade8) dat nam en man ende sayet9) in sinen hof. alse men dat sayt so est een der minster sade. ende alst op wast so werdet groet so datte vogle mogen sitten op sine riser10). Noch ene andre geliknesse so vertrac hi din volke ende seide aldus. ghelyc es hemelrikea) den heveb) din en wyfc) nam ende leidene in drie korned) mels tote din male datt al geheven wase)11). Alle dese parablen sprac Jhesus totin volke12). ende met desen ende met des gheliken so leerde hi dat volc. na dat si sine leringe mochten verstaen13). ende sonder parablen en woude hi din volke nit toe spreken14). omme te vervulne die profecie die David wilen profeterde van hem. doe hi sprac in sinen persone ende seide aldus. ic sal ontpluken minen mont in parablen ende dat donker heft ghewest dat salic vercleren met ghelikenessen15).

92. Doe quamen sine yongren te hem ende vraghden hem. waromme spreks du din volke toe in parablen ende in ghelijknessen?16) Ende Jhesus antwerdde hen aldus. u es gegheven te kinne de verholenheit van den rike Gods. Mar den andren en es dat nit verleent17). Dar omme sprekic hen toe met parablen want si waenen sien ende sine sien nit. ende si waenen horen ende si ne hoeren nit noch en verstaen18). ende hir omme so werdt vervult in hen die prophecie die Ysaias wilen profeterde van hen die seide aldus. ghi selt horen ende ghi en selt nit verstaen dat ghi hoert. ende ghi selt sien ende ghi en selt nit bekinnen dat ghi siet19). want des volks herte es vergroft. ende het hoert svarlec metten oren. ende sine oghen hevet ghesloten datt nin sie. ende sine oren gheloken datt nin hore noch en versta. ende datt hem nin bekire ende ict nin ghanse van sinen mesquamen20). Doe baden hem die yongren ende seiden. ontbint ons die parable van den sade. Ende Jhesus antwerdde hen ende sprac aldus. En verstadi derre parablen nit? hoe seldi alle dandre parablen dan verstaen?21) Nochtan seggic u dat salech syn uwe oghen want si sien ende uwe oren want si hoeren22). want

[S.]

dat gi hort1) want ic segge u seker vorwaer dat vele coningen ende profeten ende gerechter liedena) begerden te siene dat gi siet ende en sagens niet. ende te horne dat gi hort ende en hordens niet. gi dan hort die gelikenesse des zaiers ende des zades. Dat zaet dat es dat wort Gods. dat valt neven den wege dat sijn die horen dat wort Gods. dar na comt die duvel ende nemet twort van harre herten. dat si niet gelovende behouden werdenb). Dat echter viel in dat steenachtiche lant2) dat sijn die horen dat wort Gods ende blidelike ontfaen. mar sine hebben gene wortele. want te sulker tijt geloven si. ende in der tijt van swarheden harre becorringen vallen si avec)3). Ende dat dar viel onder die dorne. dat sijn die dat wort Gods horen. ende metter sorgfuldicheit ende metter weildicheit des levens vortgaende so verdruckensi dat woort ende en bringen gene vrucht.4) mar dat dar viel in dat goede lant. dat sijn die in goeden herten ende in den besten horen dat wort ende onthoudent.d) ende vrucht bringen in verduldichheden. Somige bringen hondert fuldige. somige sestichfuldigee). ende somige dertichfuldige.

XXC. Also es hemelrike alse of een mensche worpe5) zaet in sinen acker. ende dar na sliepe ende up stonde nachts ende dages. ende dar binnen dat zaet wiese dat hijs niene wiste. Want dat coren dlant dar dat zaet up gesait es bringet dat zaet uut. teersten dat cruut. dar na die haer. ten lesten die vulle vruchtf) in den acker6). ende alse dat coren ripe es so slaet men die zekelen ane want die oest comen esg). doe liet hi die schare ende ghinc in een huus. Aldaer quamen sine jongere te hem ende spraken. onbint ons dat gelikenesse van den zade. ende vander crockeh). ende van den ackere7). Ende Jhesus antworde ende sprac. die dat goede zaet zait dat es des menschen sone. die acker dat es die werelt. dat goede zaet dat sijn die vercorne. die crocke dat sijn die quade die viant dat es die duvel. die oest dat es tendei) der werelt. die snidere8) dat sijn dingle. Also dan alse men gadert die crocke ende int vier werpt ende verberrentk).

[L.]

over waerb) seggic u dat vele coninge ende profeten ende heileger liede begerden te siene dat ghi siet ende en sagens nit. ende te hoerne dat ghi hoert ende en hoerdens nit1).

93. Ghi dan verstaet de parable van den sayere ende van den sade2). Dat saet es dat Gods wart. Dat saet dat valt neven den wege. dat syn die hoeren dat Gods wart. Dar na so comt de quade gheest ende raeptt op dat daer ghesait was datt nin beclive in den gheloeve3). Dat ander saet dat op dat stenechtege lant vil. dat syn die dat Gods wart hoeren ende blideleke dat ontfaen4). Mar want dat saet engheene wortele en heft in har herte. so en caent in hen nit becliven. want ter liden so ontfaen si dat gheloeve ende in den tide van svarheiden harre koringen so laten syt varen. ende bliven in din dar si tirst in waren5). Dat ander saet dat onder de dorne vil. dat syn die dat Gods wart horen mar donlede van der werelt ende de rykheit ende de verwentheit. verdrukken dat saet ende en latent nit op wassen ende also blivet sonder vrocht6). Mar dat saet dat op dat goede lant vil dat syn deghene die dat Gods wart horen ende verstaen ende metten werken die si daer na werken so dragen si vrocht deselke hondert foldege. de selke sestechvoldege ende de selke dertechfoldege7).

 

94. Doe Jhesus dese gelikenesse ontbonden hadde so vertrac hi noch din volke ene andre. ende sprac aldus. also es hemelrikea) alse ochte en menscheb) worpe en saetc) op syn lantd)8) ende darna sliepee). Ende stonde op be nachte ende be dagef). ende dar binnen dat saet wisse al die vvile dat deghene elre omme peinsde9). want dat corenlant daert saet op ghesayt es dat brengt dat saet ut. tirsten siet men dat crutg). dar na die aerh). ende dar na dat goedei) koren10). ende alse dat coren ripe es so doet hyt met sikkelenk) ave sniden. want de tyt van den ogstene dan toe comen es11).

95. Alse Jhesus dese parablen hadde vertrokken so kirde hi weder ende ghinc in en hus. aldaer so quamen sine yongren te hem ende spraken hem toe ende seiden aldus. ontbint ons de parable van der tarven van der nachtkroken ende van den velde12). Ende Jhesus antwerdde hen aldus. Die dat goede saet sait dats des mensche sone13). Dat velt dats de verelt. Dat gode saet dat syn de vercorne. De nacht crokken dat syn de quade14).
a)

[S.]

also saelt geschien in den dage des ordeels1). Des menschen sone sal senden sine ingle die sullen gaderen alle die quade ende die in quaetheden vonden werden. ende sullense werpen in dat helsche vier. dar sal sijn weninge ende krischelinge van tanden2). Dan sullen die gerechtea) schinen alse die sonne in dat rike hars vader. die oren heift te horne die hore3).

XCI. Ghelijc es dat rike der hemele den schatte die verborgen leigtb) in den acker, ende die geine diene vint die verbarghten noch bet. ende met groter vreugden so gaet hi ende vercoopt4) al dat hi heift ende coopt dien acker. Noch es dat rike der hemele gelijc enen coop man die te cope souct goede margariten5). ende als hi vonden heift ene precieuse margarite so gaet hi ende vercoopt al dat hi heift ende coopt die precieusec) margarite6). Noch es dat rike der hemele gelijc der seinen die geworpen es in die zeed)7). ende die gadert van allerande vissche. ende alse die seine vul es so comen die visschere ende treckense up. ende gaen sitten beneven den ouvere8). ende kiesen uut die goede vissche ende leggense in hare vate. ende die quade werpen si butene). Also saelt sijn in den dage des ordeels9). dan sullen comen die ingele Gods ende sullen sceden die quade van den middele der gerechter. ende sullense werpen int helsche vier. dar sal sijn weninge ende kriscelingef)10) van tanden. hebdi al dit verstaen. ende si antworden ja wi here11). Doe sprac hi elc scrivere geleert in den rike der hemele es gelijc enen mensche enen vader des ghesindes. die ute sinen tresore vort bringet niewe ende houtg)12). Ende het geschiede doe Jhesus alle dese gelikenessen vulbrachte doe ginc hi danenh).

XCII. Ende hi quam in sinen lande ende hi leretse in hare synagogen. Ende hem wonderde ende spraken. wanen comti) desen al dese wijsheit13) ende die cracht van desen werken die overmids sinen handen gewrocht werd en. nes dit niet Joseph des smits sone. ende nes sijn moeder niet Maria. ende sine broedre14) Jacob ende Josephk). ende Symon ende Judas. ende sine zustere en wonenl) si hier niet met ons. wanen comt hem dan al15) dat wi sien ende horen van hem. ende also worden si gescandelisertm)16) in

[L.]

Des mans vient die se sait dats de quade gheest. De ogst es dat inde van der verelt. De ogstren dat syn die ingle1). Also ghelike dan alse men die nacht crokken ghedert ende worpt se int vir ende verberntse also sal gheschin in den dage des ordeels2). Des menschen sone sal senden sine ingle die selen ghedren alle de quade ende die in quaetheiden daer vonden selen werden3). ende selense werpen in dat helsche vir. Daer sal syn gescrei ende krisselinge van tanden4). Dan selen de gherechte schinen alse de sonne in dat rike hars vader. Die oren heft te horne hi hoere ende versta5).

 

96. Dar na so vertrac hi noch ene andre parable ende seide aldus. ghelyc es hemelrikea) den schatte die gheborgen legt in den velde ende degene die din schat vindt hi bergten noch bat. ende met groter vrouden so gheet hi ende verkoept al dat hi heft ende koept dat velt6). Noch es hemelrike ghelyc den koeman die te koepe sukt goede margariten7) ende alse hi vonden heft ene goede margarite so gheet hi ende vercoept al dat hi heft ende coept die preciose margarite8). Noch es hemelrike ghelyc der segenen die gheworpen es in der zee ende die ghedert van alrehande maniren van veschen9). Ende alse die seghene vol es so comen die vescheren ende trekkense ut. ende gaen sitten beneven din oevre. ende kisen ut die goede vesche ende leggense in hare vate. ende die quade werpense en weghe10). also saelt syn in den dage des ordeels. Dan selen comen dingle ende selen scheeden de quade uten goeden11). ende selense worpen in dat helsche vir. Dar sal syn gheween ende krisselinge van tanden12). hebdi aldit verstaen? ende si antwerdden yawi13) ende hi sprac noch voert ende seide. So wie so gheleert es ende andre leert hi sal ghelyc syn din wisen hushere die ut sinen tresore brengt voert beide niwe ende out14). Ende alse Jhesus alle dese parablen hadde gesegt. so ghinc hi denen ende quam weder in syn lantschap15).

97. Ende alse Jhesus quam in dat lant daer hi op gevudt was so ghinc hi in die synagogen ende leerde dat volc. ende alse dat volc hoerde sine leeringe so wonderde hen allen so dat si onderlinge worden sprekende van hem en (l. ende) seiden aldus. wanen comt desen die wysheit die hi heft16) ende die grote cracht van mirakelleken werken di hi werkt?17) Ende es dit nit Josephs des smeds sone? Ende es syn moeder nit Maria. ende sine bruderea) Jacobus ende Joseph. ende Symon ende Judas?18) Ende sine sustre en wonense nit hir met ons? wanen comt hem dan al dat wi sien ende horen van hem?19) Ende aldus wart dat volc geschandalizert in hem20).

[S.]

hem. Ende doe Jhesus dat vernam doe antworde hi den volke ende sprac.

XCIII. Ghi moget seggen te mi dese gelike. ersatrea) make di selven gesont1). Also vele alse wi horen seggenb) dattu ghewrocht hebs in Capharnaum so werke ooc hier in dinen lande. Doe antworde hem Jhesus ende sprac. vorwar seggic u dat geen profete geeert nes in sinen lande2). ende omme die ongelovicheit des volx sone dede hi daer niet vele tekene. mar up een lettelc) sieke leide hi sine hant ende maketse gesont ende berespetsed) van haren ongelove3) ende sprac.

XCIV. In warheden seggic u in den dagen dat Helyas was so waren vele wedewen in Israele. doe die hemel besloten was drie jaer ende VI maenden. ende doe groot honger was in al den lande. ende te en gere van alle dien en was Helyas gesent. mar buten lants tenen wive ere wedeweden die wonde te Sarepten in Sydonien4). Ende vele lazerse waren in Israele in Eliseuse) tiden. ende ne geen van hem allen en wart gesuvert dan allene Naaman5) van Syrien. Ende si worden alle vervult met torne die dit horden6). ende si stonden up ende leeddene uter statf). ende leeddene tote upt hangende van den berge dar hare stat up was gesticht. ende al daer wilden sine neder steken7). mar Jhesus over leedt ende ginc in midden dor hem8).

XCV. In dier tijt sende Herodes sine boden ende dede vaen Johanne Baptisteng) ende dedene leggen in enen kerkre. dor Herodiasen sijns broeders wijf Philips. die hi sinen broeder hadde genomen9). want Johannes seide Herodesse. en es di niet georlooft te nemene dijns broeders wijf10). Ende omme die sake so haettene Herodias. ende haddene gerne gedaenh) doden. mar sine mochte. want si ontsach dat volc. want si hildene alle over enen profete. Gelikerwijs ende Herodes die wildene ooc dodeni)11). mar hi ontsagen. want hi wiste wel dat hi een gerecht man was ende helich. ende hi hiltene ende hi hordene gerne. ende dede vele dinge bi sinen rade. Ende het geschiede up enen tijt dat Herodes up den dach sire geborte werscap hilt12). ende hadde genoot die princhen ende die richtre ende die vorsten van Galilee. Al dar quam Herodiasen dochter ende ballerdek) ende spranc vor die die dar aten. ende het behagede Herodesse ende alle dien

[L.]

98. Ende alse Jhesus dat vernam so gaf hi din volke antwerde ende sprac aldus. Ghi mogt seggen te mi alse men plegt te seggene. Ersetre ghansse di selven. also vele alse wi horen seggen dat tu hefs ghewarchtt in Kapharnaum so werk hir in dyn lantschap1). Overwaera) seggic u dat en gheen prophete en es gheert in sinen lande2). Ende omme die ongheloevegheit dis volks so ne warchte hi daer nit vele mirakelleker werke3). ende lettel sike ghansde hi aldaer4). omme hare ongeloeveheit5). mar hi berespese van harre hartheit ende. sprac aldus. In den dagen dat Helyas was in Israhel so waren vele weduen in den lande alse de hemel ghesloten was drie yar ende ses maent ende die grote honger was in al dat lant6). ende tergheenre van allen din ende (l. en) was Helyas ghesendt mar buten lands teere weduen die woende te Sarepten int lant van Sydomen7). Ende vele lazerser liede waren in Israele in Helyseus tide ende engheen en wart gheganst van allen din mar allene Naaman die van Sirien was8).b) Dits also vele te segghene alse of hi seide. nit te meer dan de propheten wilen hare miraklen en warchten an dongheloevege van haren lande mar an de gheloeveghe van andren landen sone sal ic mine werke hir toegen onder u. omme uwe ongheloeveheit nit om mine onmogentheit. Ende alse Jhesus dit ghesproken hadde so worden vergramt ende vererrt alle die dat hoerden9). ende stonden op al ghemeinlec ende namen Jhesum ende leiddene uter stat op dat hangende van den berghe dar hare stat op stont ghefondeert. aldar wouden sine neder werpen van din berghe10). Mar Jhesus leet dor hen ende ontghinc hen11). so dat si nin wisten waer sine verloren.c) In somen staden es ghescreven. dat die bergh ontploec ende makde hem stat dore te lidene. mar want dis de ewangelisten nin scriven so late wi dat al ongeconfirmeert.

99. Nu sele wi bescriven waromme ende hoe dat Yan Baptista ghevaen was ende ghehoefdt. van derre materien spreken drie ewangelisten. Marcus. Matheus ende Lucas. ende sprect Marcus aldus. In din tide so sendde Herodes de tetrarcha12) sine boden ende dede vaen Yanne Baptisten ende dedene leggen in enen kerkre om Herodiasen die Philips syns bruder wyf was ende die hi sinen bruder hadde ghenomen13). want Yan Baptiste berespde Herodese van dire quader daet ende seide aldus14). Di en es nit ghorloft te nemene dyns bruder wijf15). Ende omme die sake so haettene Herodias ende haddene gherne don doeden mar sine conste16). want Herodes die vale wiste datt en gherecht man was hi onssagene ende hiltene ende dede vele dinge met sinen rade ende hoerdene gherne17). Ende op enen tyt so gheschide dat Herodes op dat yarghetide van sire gheborten hilt hof ende hadde ontboden de princhen ende de rechtren ende de vorste van den lande van Galileen18). al daer so quam Herodiasen dochter. ende balerde ende spranc vor dat volc so datt behagde Herodese ende allen den ghenen die daer waren.

[S.]

die dar waren1). Doe riep Herodes die joncvrouwe ende sprac. bidde mij so wata) du wilt ende ic saelt di geven. ende hi swoer dat hi hare geven soude so wat si hem bade. al bade si hem ooc alfb) sijn conincrike2). Doe ginc si uut ende vragede harrer moeder ende sprac wat salic bidden. ende si antworde ende sprac. du salt bidden3) Johans Baptisten hooft. doe ginc si met haestenc) vor den coninc ende sprac. Ic wille dattu mi nu te hants geifs dat hooft Johans Baptisten in enen plateled)4). Doe die coninc dat gehorde doe wart hi bedrouft. mar om den eet dien hi gesworen hadde ende omme dat volc dat dar versament was sone wilde hise niet bedrouven5). mar hi sende al te hant enene) die Johanne Babtisten sijn hovet af slouch. ende bracht in enen platelef) ende gaeft der joncvrouwen. ende die joncvrouwe gaeft harer moeder. Doe dat vernamen sine jongere doe namen si den lichame ende grouvene. dar na quamen si te Jhesum ende seident hem. Dar na geviel dat Herodes horde niemare van Jhesum ende wat werke dat hi wrochte. ende hem wonderde der af. omme dat sulke seiden dat Johannes Baptiste up verstaeng) ware6) vander doot. Die andre spraken dat Helyas wedercomen ware. Die andereh) seiden dat een van den profeten up verstaen ware. Doe sprac Herodes Johannes Baptisten hebbic gedaen onthoveden. wie es dese van wien ic al dit hore. doe stont Herodes dar na dat hi Jhesum gerne gesien hadde7). Doe dat Jhesus vernam doe sat hi in een scip ende voer over dat water ende ginc inde woestine. Al daer gaderdei) een groot volc te hem uten steden8). ende dar maecte hi gesont dies behoufden9).

XCVI. Alst quam des avonts doe quamen sine XIIk) jongere te hem ende spraken. laet dat volc gaen ten steden ende ten dorpen dar si spise mogen copen want wi hier sijnl) in ene woestine10). Ende Jhesus seide hem sine hebben gene noot te gane mar geift hem tetene. Doe hief Jhesus sine ogen op ende sach een mekelm) groot volc. Ende doe hi dat volc gesien hadde doe sprac hi tote Philippe. war mede sullen wi broot copen dat dit volc eten sal. dat sprac hi omme hem te prouvenen). want hi wiste selve wel wat hi te doene hadde. Doe antworde hem Philippus omme CC. d.11) en cochte men niet so vele broots dats elc een luttel hadde. Doe vragede hem Jhesus hoe menicho) broot hebdi. Ende een sire jongere Andreas

[L.]

Doe rip Herodes die yonfrowe te hem ende seide aldus bidde mi dattu wels ende ic saelt di gheven1). Doe svoer die coninc dat hi hare gheven soude wat si hem bade al bade si hem half syn koningrike2). Doe ghinc se ut ende vragde harre moeder ende seide wat salic bidden? ende de moeder antwerdde hare ende seide. du sout bidden Yan Baptisten hoeft3). Doe ghinc si met hasten vor din koninc ende bat hare bede ende sprac al dus. Ic wille dat tu mi nu saen ghefs Yan Baptists hoeft in enen platele4). Alse die coninc dat hoerde so wart hi bedruft. Mar om den eet din hi ghesvoren hadde ende om dat volc dat daer versament was sone woude hise nit bedruven5). mar sendde6) altehant enen die Yanne Baptisten syn hoeft af sloch ende brachtt in enen platele. ende ghaeft der yonfrowen7). ende de yonfrowe ghaft harre moeder8). Alse dat vernamen sine yongren so namen si din lichame ende bestaeddene ter erden ende dar na quamen si te Jhesum en (l. ende) seiden hem die ghevarnesse9). Dar na so ghevil dat Herodes hoerde de fame van Jhesuse. ende wat werke dat hi warchte ende hem wonderde dar af om dat selke wouden seggen10) dat Yan Baptista ware op ghestaen van der doet ende andre seiden dat Helyas weder comen ware. ende andre seiden dat een van din ouden profeten weder op ghestaen ware11). Doe sprak Herodes ende seide. Yanne Baptisten hebbic don hoefden wie es dan dese dar ic dit wonder af hore? Doe stont Herodes dar na dat hi Jhesum gherne ghesien hadde12).

 

100. Alse Jhesus dat vernam so sat hi in en schep ende voer over dat water ende ghinc in der wstinen. Aldaer so ghederde en groet folc te hem te voet uten steden13). ende aldaer ghansde hi deghene dis behoefden14). Alst quam des avonds15) so quamen sine yongren te hem ende seiden. laett dat volc gaen ten steden ende ten dorpen dar si spise mogen copen. want wi hir syn in ene wustine16). Doe hif Jhesus sine ogen op ende sach en migel groet folc. ende alse hi dat volc ghesien hadde so sprac hi tote Philipse. warmet sele wi broet coepen dat dit volc eten sal?17) Dat seide hi om hem te pruvene18) want hi selve wiste wale wat hi te doene hadde. Doe antwerdde hem Philippus. om tvehondert penninghe en soude men nit copen so vele brods dats elk en lettel hebben mochte19). Doe vragde hem Jhesus hoe menech broet hebdi?20) Ende een sire yongren Andreas Symon Peters

[S.]

Symon Peters broeder antworde ende sprac. hier es een kint dat heift V gerstinea) brode ende II vissche. mar wat helpt dat onder dus vele volx. en sib) dat wi gaen in den steden ende copen1) noch dar toe spise tote al den volke. Doe sprac Jhesus bringet mi hare die broot. ende hi geboot hem dat sise alle sitten daden upt groene gras2) na harrer geselscap. ende si saten gedeelt bi hondertc) ende bi vichtichen3). Doe nam Jhesus die vijf broot ende die twe vissche ende hi hief sine ogen op te hemele ende benedietsed)4) ende bracse ende gafse sinen jongeren. ende sine jongere gavense vort den volke. ende al dat volc at van den vijf broden ende van den tween visschen. Ende doe si alle sat geeten hadden doe sprac Jhesus te sinen jongeren. gadert die brocken dat overbleven es den volke dat geeten heift dat niene verderve. ende si dadent ende vuldene) XII. corve metten brocken. nochtan was der gere die dar geheiten hadden V.m. mannen sonder die wijf ende die kinder. Dar na hiet hi sinen jongeren dat si gingen in een scip ende voeren over dat water te Betsaiden waerd. ende hi woude bliven tote dat volc gesceden waref). Ende doe dat volc sach dat grote tekin dat hi gedaen hadde doe spraken si. gewarleke dit es die profete die te comene es (in ontbr.) die wereltg)5).

XCVII. Doe Jhesus bekende dat sine vaen wouden ende hem coninc maken. doe vlo hi ende liet die schare ende clam op enen bergh allene beden6). Ende alst quam inder nacht sine jongere die voren waren gevaren quamen in Capharnaumh). Ende doe sine dar niene vonden so sceipten si weder ende voeren jegen hem. ende Jhesus was allene bleven. Ende alse die jongere gesceipt waren doe wart een groot storm up die zee. ende dat scip wart sere gestoten van den baren want die wint was hem contrariei), Ende doe het quam nader middernacht in der vierder wake vander nacht. want hi wiste wel dat si in pinen waren so ginc hi te hemwaertk) al wandelende up dat water. Ende doe hi quam bi hem so dede hi alse of hi over woude liden7). Ende als sine sagen die in dat scip waren also wandelen upt water doe worden si vervaert ende drougen over een ende spraken dat het ene fatasine ende een ongehierl) ware dat si sagen. doe

[L.]

bruder antwerdde aldus1). hir es en kint dat heft vif gherstene broet ende tvee vische. mar wat sal dat onder sos vele volcs?2) hen si dat wi gaen in den steden ende copen noch dar toe spise tallen den volke3). Ende Jhesus seide aldus. brengt mi haere die broet4). ende doet sittena) dat volc5) met honderden ende met viftegen tesamen6). Doe nam hi die vif broet ende die tvee vesche ende hif sine ogen op ten hemele wert ende benedyese ende brac se ende ghaf se sinen yongren7). ende sine yongren ghavense voert den volke8). ende al dat volc at van din vif broeden ende van din tveen veschen so dat si alle worden ghesaedt9). Ende alse si gnoch hadden gheten so sprac Jhesus te sinen yongren ende seide aldus. Ghedert dat relief dat over bleven es din volke dat gheten heft ende si daden also ende vulden tvelf corve metten relieve10). Nochtan so was der gherre die daer gheten hadden omtrent van vif dusentegen sonder de wyf ende de kinder11).

101. Dar na so geboet hi sinen yongren dat si ghingen in en schep ende voeren over dat water12) te Bethsaiden wert13) ende hi soude bliven totire wilen dat dat volc gescheeden ware14). Ende dat volc alst sach dat groete teken dat Jhesus hadde ghewarght. so seidt al met enen acorde. ghewarglec es dit die profete die te comene es in de werelt15). Doe droegense over een dat menne met crachte nemen soude ende makenne coninc boven hen. ende alse Jhesus dat wiste so ontflo hi16) hen ende ghinc op enen berch don syn ghebet17).

 

102. Ende alst quam in der nacht sine yongren die vore waren ghevaren quamen in Capharnaum. ende alse sine daernin vonden scheepden si weder ende voeren iegen hem. ende Jhesus was allene bleven18). ende alse die yongren gheseept waren so hif en groet storm in der zee. ende har schep wart sere ghestoten van den baren want die wint was hen contrarie19). Ende alst quam na der middernacht in der virder vigilien van der nacht20). want hi wiste dat si in pinen waren so ghinc (hi ontbr.) ten hen wert al wandelende op dat water. ende alse hi quam bi hen. so dede hi ene ghelike alse ochte hi over woude liden21). Ende alsen die in schep waren sagen also wandelen op dat water. so worden si geturbert. ende drogen over een ende seiden datt en fantasine ende en onghehir ware dat si sagen. Doe begonsten si te roepene

[S.]

begonsten si te roupene van vresen1). Ende doe Jhesus dat horde doe sprac hi hem toe ende seide. hebt troosta) ic bent nonsiet u niet.

XCVIII. Doe antworde Peter here bestuut so heete mi te di comen upt water. doe sprac Jhesus te hem com. Doe ginc Peter uten scepe ende wandelde upt water ende ginc te Jhesum waert2). Ende doe hi bi hem quam doe sach hi comen ene grote vlage tjegen hem doe begonde hi hem te vervarne. ende mettien so begonde hi te sinkeneb). Ende doe hi sach dat hi onder ginc doe riep hi up Jhesum ende sprac. Here help mi3). Doe strecte Jhesus uut sine hant ende begrepene ende trectenec) weder uut ende sprac. du van clenen gelove waromme twifelstu.

XCIX. Doe Jhesus int scip gegaen was te hant gelach die wint. ende dat scip was up die selve ure te lande in die stat dard) si wesen wouden4). Doe dat gesagen die in den scepe waren doe quamen si ende anebeiddene ende spraken warleke du best Gods sone. Alse Jhesus ende sine jongere over quamen doe waren si in den lande Genazeret. Ende doe dat volc van den lande dat vernamen dat hi dar was doe sendene) si talle den steden van dcn lande ende daden comen alle die sieke ende baden hem dat si doch die vadsenf) van sinen clederen mochten roeren. ende alle diene5) roerden worden gesont.

C. Des andren dages doe die scare stont over die zee dat sach dat geen ander scip dar was dan een. ende want Jhesus niet in gegaen was in dat scip. mar sine jongere allene en wech gevaren waren6) ende dat andre scepe toe waren comen van Tiberiaden der stat dar si geheiten hadden dat broot ende geloft onsen here7). Want dan die scare sach dat Jhesus dar niet en was noch sine jongere. doe gingen si in die scepe ende quamen te Capharnaum ende sochten Jhesum8). ende doe sine vonden hadden over die zee doe spraken si te hem. meester wanneerg) quaemstu hier. Ende Jhesus antworde hem ende sprac. vorwar vorwar seggic u. dat gi mi souct nes niet omme die werke die gi gesien hebt. mar omme dat dat gi geheiten hebt van minen brode also dat gi gesaet wort9). Maer ic segge u staet na die spise die onvergangelich) es ende die ewelike duren sal. die u des menschen sone geven sal want desen heift die vader bekent God10). Doe

[L.]

van vresen1). Ende alse Jhesus dat hoerde so sprac hi hen toe ende seide aldus. hebt troest. Ic bent en onssit u nit2). Doe antwerdde hem Peter ende seide. Here bestu dat. so ghebiet dat ic te di moge comen opt water3). Ende Jhesus antwerdde hem weder ende seide com. Doe ghinc Peter uten schepe ende wandelde op dat water ende ghinc te Jhesum wert4). Ende alse hi bi hem quam so sach hi comen ene groete valge iegen hem. Doe begonste hi hem teververne ende mettin begonste hi oc onder te gane. Ende alse hi sach dat hi onder gaen soude so rip hi op Jhesum ende seide. Here help mi5). Doe stac Jhesus voert sine (hs. si) hant ende ghegrepene ende traken weder ut. ende seide aldus. Mensche van cleinen ghelove warumme tvivelestu?6) Doe ginc Jhesus in dat schep. ende also saen ghelach die wint7). Ende dat schep was op die selve ure te lande in die stat daer si wesen wouden8). Alse dat sagen die in dat schep waren so quamen se ende anebeddene ende seiden. ghewaerlec du best de Gods sone9).

 

103. Alse Jhesus ende sine yongren over waren so warense int lant van Genesareth10). ende alse dat volc van din lande vernam dat hi daer was. so senddense tallen staden in dat lant ende daden comen alle die sieke11). ende baden hem dat si doch de vesen van sinen cledren mochten gherinen. ende alle diene gherenen worden gheganst12).

 

104. Des anders dags na din dat hi dat volc hadde ghesaedt in der wustinen dat selve volc dat noch in die wustine daer was. alst vernam dat des dags tevoren nemmeer schepe en hadden aldaer ghewest dan allene dat schep daer die yongren mede en wech ghevaren waren. so wonderde hen allen waer si Jhesum verloren hadden. want si wale wisten dat hi met sine yongren nin was ghescheept13). Doe saten si in andre schepe die dis dags waren comen van Tiberien al daer ter stat daer si gheten hadden van din broden14). ende voeren over ende sochten Jhesum te Capharnaum15). Ende alse si dat gi mi sukt dan en es nit om de miraklen die gi hebt ghesien. Mar om quamen daer hi was so spraken si hem toe ende seiden. Mester wanneer quamstu hir?16) Ende Jhesus antwerdde hen aldus. Ic seggu over waera) dat gi mi sukt dan en es nit om die miraklen die gi hebt ghesien. Mar om dat dat ghi hebt gheten van minen brode so dat ghi wordt ghesaedt17). Mar ic seggu wat gi doet.

105. Staet na die spise die onverganclec es ende die ewelke duren sal die u des menschen sone gheven sal want dar toe heften de vader ghesendt18). Doe

[S.]

spraken si te hem met welkerander dinge sullen wi werken die werke Gods1). Ende Jhesus antwordea) ende sprac. dat es Gods werc dat gi gelooft an dien die hi u gesent heift.

Cl. Daromme seiden si hem wat tekene togestu ons dat wi sien mogen ende weten dat ons behort an dib) te gelovene2). Onse vadere aten hemels broot wilenc) inder woestinen. alse gescreven es. broot van den hemele sende God te hem. Ende Jhesus antworde hem ende sprac. vorwar vorwar seggic u. dat Moyses en gaf u niet dat hemelsche broot. mar mijn vader es die u geift dat gewarige hemelsche broot3). want dat es dat broot Gods dat comen es van den hemele ende hout die werelt levende. doe spraken si here dat broot gef ons altoosd). Mar Jhesus seide hem ic ben dat broot des levens. die te mi comt dien en sal niet hongeren. ende die in mi ghelooft dien en sal nemmermeer dorstene). Daromme seggic u dit want gi mi siet ende ane mi niene gelooft. Al dat mi mijn vader gegeven heift dat sal te mi comen. ende den geinen die te mi comt en salic niet uut jagen4). want ic ben comen van den hemele niet om minen wille te doene. mar den wille mijns vader die mi har neder heift gesent. ende dats die wille mijns vader dat ic niet en late verloren werden dat hi mi gegeven heift. mar dat ict doe up verstaen in den joncsten dage5). Ende dats die wille mijns vader di mi heift gesentf)6) dat iegelic die siet den sone ende an hem gelooft hebbe dat ewelike leven. ende ic salne doen up verstaen in den joncsten dage. Doe begonden die joden te murmererne onder hemg) van dien dat hi hadde gheseit ic ben dat broot dat van den hemele comen es. Ende spraken nes dese niet7) Jhesus Joseps sone. wies vaderh) ende moeder wi wel kennen. wat meent hi dat hi seit ic ben comen van den hemele.

CII. Doe antworde Jhesus ende sprac. ghine sult niet murmereren8) onder u. want niemen en mach comen te mi en si datten die vader die mi gesent heift trecke. ende ic salne doen up verstaen in den joncsten dage9). het es gescreven in den profetei) dat alle lieden sullen sijn Gods leerkinder. So wie gehort heift ende geleert van den vader10) die comt te mi. niet dat den vader iemen gesien hebbe dan die van Gode11) gesent es die heift den vader gesien. vorwar vorwar seggic u die in mi gelooft die sal hebben dat ewelike levenk). Ic ben dat broot des levens. Uwe vadre12) aten manna in der woestinen ende si sijn doot. Hier es dat broot dat uten hemele

[L.]

spraken si hem noch ane ende seiden. met welkerhande dinge sele wi werken de werke Gods1). Ende Jhesus antwerdde hen aldus. Dats dat Gods werc dat ghi gheloeft an den ghenen din hi u ghesendt heft2). Doe spraken si noch voert ende seiden. wat teekene togs du ons. dat wi sien mogen ende weten dat ons behoert te gheloevene an di? wat canstu werken?3) Onse vordren aten hemelsch broet wilen in der wustinen also alse wi gheschreven winden. broet van den hemele sendde hen Got tetene4). Ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. Over waera) seggic u. dat Moyses en gaf u nit dat hemelsch broet. want dats dat broet Gods5). dat comen es van den hemele ende houdt de werelt levende6). Doe spraken si noch voert ende seiden. Here dis broeds ghef ons gnoch altoes7). Ende Jhesus antwerdde hen aldus. Ic ben dat broet des levens. Die te mi comt hem en sal nit hungren. ende die in mi gheloeft hem en sal nemmermeer dorsten8).

106. Dar omme seggic u dit. want gi mi siet ende ane mi nin gheloeft9). Al dat mi myn vader ghegheven heft. dat sal te mi comen ende den ghenen die te mi comt en sal ic nit ut yagen10). want ic ben comen van den hemele nit om minen wille te doene mar den wille myns vader die mi hir neder ghesendt heft11). ende dats de wille myns vader dat ic nin late verloren werden dat hi mi ghegheven heft mar dat ict doe weder op herstaen in den yoncsten dage12). Ende dats de wille myns vader dat igewelc die siet den sone. ende ane hem gheloeft hebbe dat ewleke leven ende ic salne don op herstaen in den yoncsten daghe13).

 

107. Doe begonsten die yoden te murmerne onder hen van din dat hi ghesegt hadde. Ic ben dat broet dat comt van den hemele14). ende spraken aldus. En es dit nit Jhosefs sone dis vader ende moeder wi wale kennen? wat meint hi dan dar met dat hi segg. Ic ben comen van den hemele?15). Op dese wart so antwerdde Jhesus ende sprac aldus. En murmureert nit onder u van minen warden16). want ic seggu noch meer. dat nimen en mach te mi comen. myn vader die mi ghesendt heft en trekkene te mi. ende din hi te mi trekt din salic don op herstaen in den yoncsten daghe17). hets gheschreven in den propheten dat alle de liede noch selen syn Gods leerkinder. So wie so Gods leerkint es ende sine leeringe hoert dats deghene die te mi comt18). Nit dat den vader ic imen ghesach dan de ghene die van Gode es ghesendt. hi es die den vader ghesien heft19). Over waera) seggic u die ane mi gheloeft. hi sal hebben dat eeweleke leven20). Ic ben dat broet des levens21). uwe vordren aten dat manna in der wustinen. ende nochtan syn si doet22). Mar hir es dat broet dat uten hemele comen es. ende so

[S.]

comen es. dat so wie dar af eit dat hi niet en stervea)1). Ic ben dat levende broot dat van den hemele comen es. So wie eit van desen brode die sal ewelike leven. ende dat broot dat ic geven sal dat es mijn vleesch om der werelt leven2). Doe begonden die joden te twistene onderlingeb) ende spraken. hoe mach ons dese sijn vleesch geven tetene3).

CIII. Daromme sprac Jhesus te hem. vorwar vorwar seggic u en si dat ghi eit4) dat vleesch des menschen sons ende drinct sijn bloet gine sult geenc) leven hebben in u. Die mijn vleesch eit ende mijn bloet drinct die sal hebben dat ewelike leven. ende ic salne doen up verstaen in den joncsten dage. Want mijn vleesch es gewarleke ene spise. ende mijn bloet es gewarleke i. drancd)5). Die mijn vleesch eit ende mijn bloet drinct die woent in mi ende ic in hem. Also mi gesant heift die levende vader ende ic leve dor den vader. ende die mi eit die leifte) dor mi6). Dit es dat broot dat van den hemele comen es. Niet also uwe vadere die dat manna aten ende doot sijnf). die eit van desen brode die sal ewelike leven7). dit seidi inder synagoge lerende in Capharnaum. Daromme spraken vele van sinen jongeren doe si dese redene horden. dit es ene harde tale wie mach dese redene gehoren. Ende Jhesus wiste bi hem selven dat sine jongere hier af murmererden ende sprac te hem. waromme scandeliseren8) u dese woort. wat suldi dan seggen als gi des menschen sone siet up clemmeng) dar hi teersten was9). het es die geest die doet leven want dat vleesch en vromet niet10). Die woorth) die ic u hebbe gesproken sijn geest ende leven. mar het sijn somige van u die niene geloven. want hi wiste van beginne wel wie geloven soude. ende wiene verraden soude. Daromme seidic u. dat niemene en mach comen te mi het en werde hem gegeven van minen vader. Na dier uren so trecten achter11) vele sire jongere ende en wandelden niet meer met hem. Doe sprac Jhesus toten tweleven wildi ooc wech gaeni). Doe antworde Symon Peter here tote wien sullen wi gaen du hebs woort des ewelijcs levens. ende wi geloven ende bekennen dattu best Christus Gods sone. Doe antworde Jhesus en hebbic u tweleven niet gecosen. ende een van u es die duvel. mar dat sprac hi van Judas Schariot. want hi was een van den tweleven12) diene siderk) verriet.

CIV. Doe bat hem een fariseeus dat hi quamel) eten met hem. ende Jhesus dede also13). Ende alse Jhesus geseten was doe begonden die fariseen te

[L.]

wie so dis broeds eten sal hi en sal nit sterven1). Ic ben dat levende broetb) dat van den hemele comen es. ende so wie so van desen brode eten sal. hi sal eeuleke leven. ende dat broet dat ic gheven sal om der werelt leven dats mijns selves vleesch2). Doe begonsten die yoden onder hen te tvistene van din warden die Jhesus hadde ghesproken ende seiden aldus. hoe mach ons dese syn vleesch gheven tetene?3) Ende Jhesus antwerdde hen ende seide aldus.

108. Over waera) seggic u dat ghi engheen leven en selt hebben in u hen si dat ghi ett dat vleesch van des menschen sone4). Die myn vleesch ett ende myn bloet drinkt die sal hebben dat eeuleke leven. ende ic sal ne don op herstaen in den yoncsten dage5). Want myn vleesch datsb) ene ghewarege spise ende myn bloet dats en ghewarech dranc6). Die myn vleesch ett ende myn bloet drinkt hi woent in mi. ende ic in hem7). also ghelike alse mi ghesendt heft de levende vader ende ic leve in den vader also sal die mi eten sal. leven in mi8). Dits dat broet dat van den hemele hir af comen es. dit en es nit ghelyc den broede dat uwe vordren aten die doet syn. want die dit broet eten sal. hi sal eeuleke leven9).

109. Dese wart sprac Jhesus in de synagoghe daer hi dat volc leerde in Capharnaum10). mar en groet deel van den ghenen die hem plagen te volgene alse si dese wart hadden ghehoert so seiden si aldus. Dits ene harde tale. wie mach sosgedane redene hoeren?11) Mar Jhesus die wale wiste dat si hir af murmurden. hi sprac hen toe ende seide aldus. warumme schandalizeern u dese wart?12) wat seldi dan seggen alse ghi selt sien des menschen sone op varen daer hi tirst was?13) De gheest es die levende makt. dat vleeseh en es nirgren toe goet. Die wart die ic u gesegt hebbe dats en gheest ende en leven14). Mar hir syn deghene onder u di minen warden nin gheloeven. want hi wiste wale van beghinne wie deghene waren die gheloevech bliven souden ende oc wie deghene was diene vercopen soude15).

110. Doe sprac hi noch voert ende seide aldus. hir omme waest dat ic u seide. dat nimen te mi comen en mach hen si hem ghegheven van minen vader16). Na dire uren so trocken achter vele sire yongren ende en wandelden nemmeer met hem17). Doe sprac Jhesus toten tveleven wildi oc enwege gaen?18) Ende Symon Petrus antwerdde ende sprac aldus. Here te wien sele wi gaen? Du hefs de wart des eeulecs levens19) ende wi gheloeven ende kennen dat tu best Christus Gods sone20). Ende Jhesus antwerdde aldus. En hebbic u tveleven nit ghekosen? ende en wetti nit dat een van u en duvel es?21) Dit seide hi van Judase Symoens Schariots. Dese was een van den tveleven die ne sider verrit22).

[S.]

pensene in hem selven dat hem Jhesus niene hadde gedwegen vor den etene1). Want die fariseen ende die joden diene eten niet sine hebben dicken hare hande gedwegena). ende dat houden si van haren vorderenb). Ende alsi comen vander maerct sone eten si niet sine hebben hem teerst gedwegen. Ende ooc houden si van haren vorderen dat si zere wasschenc) hare nappe ende hare potte. ende hare andre vate. ende ooc hare bedde cleder wasschen si dicken. dit ende des gelike houden si vele. Ende doe dat die fariseen hadden gedacht doe antworde Jhesus haren gedachten ende sprac. Gi fariseen gi wascht ende zuvert dat uterste vanden kelcken ende van den scotelen. ende u inderste es vul van giericheden ende van rove ende vand) alre quaetheit2). Sotte en heift God niet also wel gemaect3) dat inderste alse dat uterste. mar ic seggu. geift alemoesene dat overtullich ese). so sal u inderste ende u uterste gesuvert werden4).

CV. Up enen andren saterdach so geviel dat somige van den fariseen ende van den scriveren die quamen van Jherusalem sagen somige van Jhesus jongeren met ongedwegenen handen dat broot eten. Dese quamen te hem ende berespten5) dit ende spraken. waromme breken dine jongere die gebode onser vordre. want sine dwaen hare handen niet eer si dat broot eten. Ende Jhesus antworde hem ende sprac. waromme breicti selve die gebode Gods omme uwe gebodef) die gi set. Want God heift geboden ere vader ende moeder. ende so wie vlouct sinen vader of sire moeder die es sculdich der doot6). Ende gi dwinget die kinder dar toe met uwen geboden dat si moeten seggen haren vader ende harre moeder. mine gifte die ic an di leggen moet om di te helpene die soudic geoffertg) hebben7). Ende in desen dat gise hier toe dwinget so doedi hem breken dat gebod Gods om uwer gebode wille. want si niet en eeren vader ende moeder. mar si onteerse metten verwiteleken worden. ende also breicti die gebode Gods om uwer geboden wille. Gi ypocrite wel profeterde van u Ysaias doe hi sprac. dit volc eert mi metten lippen mar hare herte es verre van mi. mar te vergeifs dienen si mih)8). Si leren leringe ende gebieden gebode. mar si laten die gebode Gods ende houdeni) die gebode der menschen. Doe riep Jhesus dat volc te hem ende sprac. hort ende verstaet. dat ten monde in gaet dan bevlect den mensche niet. mar dat uten monde comt dat bevlect den mensche. Doe quamen die jongere te Jhesum ende spraken. en weits du niet dat die fariseen sere gescandelisertk) sijn9) van desen worden. Doe

[L.]

111. Alse Jhesus dese wart ghesproken hadde so bat hem en phariseus. dat hi quame eten met hem. ende Jhesus dede also1). Ende alse hi gheseten was so begonste die phariseus te peinsene in hem selven. warumme dat hem Jhesus nit ghedwegen en hadde vor den etene2). Want de phariseuse ende die yoden en eten nit sine hebben tirst dikke hare hande gedvagen. ende dat houdense van haren vordren3). ende alse si comen van der markt. so ne eten si nit sine hebben hen tirst gedvagen. ende oc houden si van haren vordren dat si sere dvaen hare nappe hare potte ende hare andre vate. ende oc hare beddecledre dvaen si dikke. dit ende des ghelike houden si vele4). Alse dat die phariseus hadde ghepeinst so antwerdde Jhesus sire peinsingen ende sprac aldus. ghi phariseuse ghi dvaet ende suvert harde degerlec dat butenste van den nappe ende van den cadine. ende u binnenste dats vol van ghiregheiden ende van roeve ende van alre quaetheit5). En heft Got also wale nit ghemakt dat binnenste alse dat butenste?6) mar ic seggu. wat gi doet. gheft almossne om Gode so sal u butenste en u binnenste al ghesuvert syn7).

112. Op enen andren tyt so ghevil dat somege van den phariseusen ende van den scriben die quamen van Jherusalem wert8). sagen somege van Jhesuss yongren met onghewasschen handen eten. Dese quamen te hem ende begrepen dit9) ende spraken aldus10). warumme breken dine yongren de ghebode onser vordren? want sine dvaen hare hande nit eer si eten11). Ende Jhesus antwerdde hen ende seide aldus. warumme brekdi selve de ghebode Gods om ure ghebode wille?12) want Gods gebot dat segt aldus. Eere dinen vader ende dire moeder. ende die maledyt sinen vader ochte sire moeder hi heft des lyfs verbort13). ende ghi dvingt de kinder dar toe met uwen gheboden. dat si moten seggen haren vadren ende haren moedren. Mine ghighten die ic an di leggen moet om di te helpene. die soudic ghoffert hebben14). ende in desen dat ghise hir toe dvingt so doedi hen breken dat ghebot Gods om ure ghebode wille15). want si nin eeren vadre ende moeder mar onteeren met din verwiteleken warden. ende aldus brekdi de gebode Gods. om ure ghebode wille16). hypocriten wale propheteerde Ysaias van u doe hi seide17). dit volc eert mi metten monde. Mar har herte es verre van mi18). Mar te verghefs dienense mi. Si leeren leringen. ende ghebieden ghebode19). mar si laten de gebode Gods ende houden hen an de ghebode der menschen20). Doe rip Jhesus dat volc te hem ende seide aldns. Hoert ende verstaet. Dat ten monde ingheet dan bevlekt den mensche nit. Mar dat uten monde comt dat bevlekt den mensche21). Doe quamen sine yongren te hem ende spraken aldus. En wetstu nit dat die phariseuse van desen warden sere ghe-

[S.]

antworde Jhesus ende sprac. alle die planten1) die mijn hemelsche vader niet geplant en heift die sullen metten wortelen ut geworpen werden. Laetse varen si sijn blent. ende leeddaren der blender. mar alse die blende den blenden leedt so vallen si bede in den pittea).

CVI. Daer na doe Jhesus quam te huus uten volke doe vragede hem Peter wat die woort bediedden2) die hi den volke hadde geseit. Doe antworde Jhesus ende sprac sidi noch selve sonder verstannesse. ne verstadi niet dat al dat ten monde in gaet dat comt in den buuc. ende van dan gaetet dor den lichame. mar dat uten monde gaet dat comt uter herten ende dat es dat den mensche bevlect. want uter herten comen quade gepense. manslachte. onkuscheit. diefte. valsch getugenisseb)3). ghiericheit. quaetheit. loosheit. onreinicheitc). loosd) gelaet. blasphemie4). overdee). dorheit. dit sijn die dinge die den menschef) bevlecken. mar met ongedwegenen handen eten dan bevlect den mensche niet.

CVII. In der tijt ginc Jhesus uut ende ginc dor die dele van Tyren ende van Sydonien. Ende siet een wijf van Canaans geslachte ginc uut van den enden. ende riep up hem ende sprac. Here Davids sone ontfarmeg) di over mi. mijn dochter es beseten van den duvel diese jamerlike tormenth)5). ende Jhesus nantworde hare niet een woort. Doe gingen sine jongere te hem ende baden hem ende spraken. laetse want si roupt ons na. mar hi antworde ende sprac. ic en ben niet gesent dan toten scapen die verdorven sijni) des huus van Israele. ende si quam ende anebeiddene ende sprac here help mi. Ende hi antworde ende sprac het en es niet goet dat men neme dat broot den kindren6) ende geift den honden. laet teerst die kindrek) gesaet werden. Doe sprac si here dats waer. mar die welpkinel) eten wel van den brocken7) die vallen van harer heren tafle. Doe antworde hi ende sprac. o wijf groot es dijn gelove. di geschie also du wils. ende up die selve ure so ward har dochter gesont.

CVIII. In dier tijt ginc Jhesus uut van den ende van Tyren. ende quam dor Sydonien ter zee van Galilee. tusschen den middelsten ende van Decapolis8). Ende si leedden tote hem enen doven ende stomm)9). ende baden hem dat hi sine hant leide up hem. Ende hi namene vander schare ende stac sinen vinger in sine oren. ende met sinen spekele gereen hin) sine tonghe10) ende sach in den hemel ende versuchte ende sprac. Effeta. dat es doe up11). Ende te hant worden sine oren ontploken. ende die bant

[L.]

schandalizeert syn?1) Ende Jhesus antwerdde aldus. alle die planten die myn hemelsche vader nit geplantt en heft selen metter wortlen ut gheworpen werden2). laetse varen si syn blint ende leidren der blinder. Mar alse de blinde den blinden leidt so vallense beide in den putte3). Dar na alse Jhesus quam ter herbergen uten volke4). so wragde hem Peter wat die wart bedidden die hi din volke hadde ghesegt5). Ende Jhesus antwerdde aldus. Si di selve noch sonder verstannesse?6) En verstadi nit dat al dat ten monde in gheet dat comt in den buc. ende van daer lidet dor de condute van den lichame7). mar dat uten monde gheet dat comt uter herten. ende dats dat den mensche bevlekt8). want uten herten comen quade peinsingen. manslachte. overhoere. kefsdoeme. dieften. valsche getugnessen9). ghiregheit. quaetheit. loesheit. onreinegheit. boes ghelaet. blasphemie. hoverde. doerheit10). dit syn de dinge die den mensche bevlekken. Mar met onghedvegenen handen eten dan bevlekt den mensche nit11).

 

113. In din tide so ghinc Jhesus van daer ende quam int lant van Tyre ende van Sidonien12). al daer so quam en wyf utin lande die van Chanaans gheslechte was. die rip op hem ende sprac aldus. Ontfarm di myns. here Davids sone. mijn dochter es beseten van den evelen gheesten die se yame yammerlec tormentt13). Ende Jhesus en antwerdde hare nit. Doe quamen sine yongren ende baden hem vor dat wyf ende seiden. ontkommer dat wyf want si roept na ons14). Ende Jhesus antwerdde ende sprac aldus. in ben ghesendt mar ten verlornen schapen van Israele15). Doe quam dat wyf ende anebeddene ende seide. Ai here ontfarmdi myns ende help mi16). Ende Jhesus antwerdde din wive ende sprac aldus. en es nit temelec dat men nemt der kinder broet ende ghevet den honden17). laett tirst de kinder ghesaedt werden. Doe antwerdde dat wyf. here also est alse du segs. Mar de hundekene eten wale van de broesemen ende van den brokken die vallen van harre heren tafle18). Doe antwerdde Jhesus hare. O wyf hoe groet es dyn gheloeve. also gheschie di alse du beghers. ende op die selve ure was hare dochter al ghenesen19).

 

114. Van daer so ghinc Jhesus dor Sydonien ende lit Tir dat nu Surs es ghenamt. ende quam ter zee van Galileen tuschen de termte van den lande dat heet Decapolis20). Al daer so brachte men hem jegen enen die doef was ende stompt. ende diene brachten baden hem dat hi sine hant op hem leide21). Ende Jhesus nam den ghenen op hoer uten volke ende stac sinen vingher in sine oren ende met sire spekelen bestreec hi sine tonge22). ende doe hif hi sine ogen op te hemele wert ende versuchtte ende sprac aldus. Effeta dat ludt also vele alse ontplukt23). ende also schire worden sine oren ontploken ende de bant van sire tonge wart ontbonden. ende hi

[S.]

sire tonge ward onbonden ende hi sprac rechtea)1). ende hi geboot hem dat sijs niemen en seiden. mar so hi hem meer verboot so si meer predectenb)2) ende so si hem meer verwonderden. ende spraken. hi heift alle dinc wel gedaen. hi heift die dove gemaect horende ende die stomme sprekende3).

CIX. Dar na behorde hem te wandelne dor dat lant van Samarien ende quam in ene stat in Samarien die hietc) Sichar. beneven dien hove4) dat Jacob ggeven hadde Josephe sinen sone. Ende dar was een pit ende hiet fons Jacobd)5). Ende Jhesus was moede van gane ende sat up den pitte. ende dat was wel omtrent die seste stonde. Doe quam een wijf van Samarien pitten bornee). doe sprac Jhesus tot hare gef mi drinken6). mar sine jongere waren ghegaen in die stat dat si spise cochten. Doe sprac dat wijf van Samarien want du een jode sijs hoe eeschstu mi dan drinken die een wijf benf) van Samarien. want die joden en gebruken der samaritane niet7). Doe antworde Jhesus ende sprac tot hare. wistu die gifte Gods ende wie die gene es die te dig) spreict gef mi drinken. du hads lichte gebeden van hem ende hi hadde di gegeven levende waterh). Doe sprac te hem dat wijf. Here nu en hevestu niet dar du mede moges sceppen8) ende die pit es diepi). war hebstu dan levende water. bestu meerre dan Jacob onse vaderk) die ons desen pit gaf. ende hi dranker af ende sine kinder ende sijn quicl)9). Doe antworde hare Jhesus ende sprac. alle die drinken van desen watre dien dorst echter10) mar die drinct van den watre dat ic hem sal geven dien en sal niet dorsten ewelike. mar dat water dat ic hem sal geven dat wert in hem ene fonteine springendem) int ewelike leven11). Doe sprac te hem dat wijf here gef mi des waters dat mi niet meer en dorste noch hier en dorve comen te pittenen)12). Doe sprac Jhesus tot hare ganc ende roup dinen man ende com hare. doe antworde dat wijf ende sprac ic en hebbe genen man. Doe sprac Jhesus tot hare. du hebs wale geseit in dien dattu segs ic en hebbe genen man13). want du hebs vijf manne gehat. ende dien die nu hebs die nes niet dijn man. in dien hebstu waer gesproken. Doe sprac dat wijf here ic sie dattu een profete best. Onse vadere14) anebeidden up desen bergh. ende ghi spreict dat in Jherusalem die stat es dar men anebeden moet. Doe sprac Jhesus tot hare. wijf gelove mi dat die stonde comen sal dat gi noch up desen berech noch in Jherusalem en sult anebeden den vader. Gi anebeit dat gi niene weit.

[L.]

wart ghereklec sprekende ende vale horende1). Ende Jhesus gheboet hen dat si des nimen en seide. Mar so hi hen meer gheboet dat si svegen so sine meer loveden2). ende so hen meer wonderde van sinen werken ende seiden. wale doet hi al dat hi doet hi doet de doeve hoeren ende de stomme spreken3).

115. Dar na so behoerde hem te lidene dor dat lant van Samarien4). ende quam in ene stat die es genamt Sichar beneven dire hoeven die Jakob wilen ghaf Josephe sinen sone5). aldaer so stont en putte din men hit Jacobs putten. Ende Jhesus die was vermudt van den wege hi ghine sitten beneven din putte ende dat was omtrent sexte tyt van den daghe6). aldaer Jhesus gheseten was so quam en wyf van Samarien putten borne utin putte. Ende Jhesus sprac din wive toe ende seide aldus. Ghif mi drinken7). al die wile waren sine yongren in de stat gegaen omme spise te copene8). Alse Jhesus din wive drinken hadde gebeden so antwerdde hem dat wyf al dus. hoe soudstu van mire hant ghenemen dattu dronks want ic en samaritaensch wyf ben. ende du en yoede best? Dit sprac dat wyf om dat de yoeden ende de samaritane en hebben en ghene ghemeinschap te gadre9). Doe antwerdde Jhesus din wive ende seide aldus. wists tu de ghichte Gods ende wie deghene es die di segt ghef mi drinken du hads hem maschin ghebeden ende hi hadde di ghegheven levenden borne10). Doe antwerdde hem dat wyf. hoe soudstu dat ghedoen. want dune hefs hir nit dar du met putten mochts ende oc es de putte dip? wanen comt di dan levende borne?11) Bestu dan meerre dan Jacob onse vader die ons dese putte gaf ende hi dranker af ende sine kinder ende syn quic?12) Ende Jhesus antwerdde din wive aldus. So wie so van dese borne drinken sal hem sal noch dorsten13). Mar die drinken sal van din borne din ic hem gheven sal hem en sal nemmermeer dorsten. mar die borne din ic hem gheven sal dat sal werden in hem en quikborne springende ende ghevende den dranc des eeulecs levens14). Doe sprac dat wyf noch voert ende seide. Here ghef mi des borns. dat mi nemmeer en (hs. ende) dorste noch noet en si here te comene omme borne te puttene15). Ende Jhesus antwerdde hare ende seide aldus. ghanc ende doch haere comen dinen man16). Ende dat wyf antwerdde hem weder ende seide. In hebbe engheenen man. Doe sprac Jhesus ende seide aldus. Du hefst waer ghesegt in din dattu segts ine hebbe en ghenen man17) want wijf man hefstu gehadt. ende din du nu hefs. dan es dyn man nit. In desen hefstu waer gesegt18). Doe antwerdde hem dat wyf ende seide aldus here ic sie wale dat tu en prophete best19). Nu berecht mi dan hir af onse vordren anebedden Gode in desen berghe ende ghi segt dat in Jherusalem es die stat daer men beden moet20). Doe sprac Jhesus totin wive ende seide aldus wyf gheloefs mj dat die tyt comen sal dat ghi noch op desen berghe noch in Jherusalem en selt anebeden den vader21). ghi ne wett nit wat ghi

[S.]

mar wi weten wel wat wi anebeden. want die salicheit es van den jodena)1) mar die stonde comt ende dats nu. dat die warachtiche anebedarenb) sullen anebeden2) den vader in den geeste ende in der warheit. want die vader alsulke souct diene also anebeden. want God es een geest. ende diene anebeden die moetene anebeden in den geeste ende in der warheit. Doe sprac dat wijf te hem ic weet dat Messias comen sal die Christus heet. als hi comt hi sal ons alle dinc cont doenc). doe sprac Jhesus tot hare. ic bent die spreked) met di3). Ende te hant quamen sine jongere ende wonderden hem dat hi metten wive sprac. nochtan niemen en sprac toten wive wat soucstu. noch te hem wat spreicstu met hare4). Doe liet dat wijf hare kruke daer ende liep in die stat ende seide den lieden. comt ende siet dien mensche die mi geseit heift al dat ik gedaen hebbe. nes hi niet Christus. doe gingen uut die lieden van der stat ende quamen te Jhesum. Onder dien vrageden hem sine jongere ende spraken meester com eten5). Endi hi antworde hem. ic hebbe ene spise tetene daer gi niet af en weit6). Doe spraken die jongere onderlingee) heift hem iemene bracht tetene. Jhesus seide hem mine spise es dat ic den wille doe des geins die mi gesent heift dat ic vulbringe sijn werc7). Gi segt dat noch vier maenden sijn ende die oest comt. siet ic segge u heft up u ogen ende siet dat coren es al wit toestenef)8). ende die dar snijt die neimt den loon ende gadert die vrucht int ewelike leven. dat si te samen vreugde hebbe (n ontbr.) die dar zait ende die dar snijt. want in dien es dat wort waer. want een es die zait ende een ander es die snijt9). ic hebbe u gesent te snidene dat gi niet gearbeit en hebt. andre hebben gearbeit vor u. ende gi sijt in getreden in haren arbeit. Uter stat so geloofder vele der samaritanen in hem. dor die woort des wives die dat getugenisse gaf hi heift mi geseit al dat ic hebbe gedaen10). Ende doe die samaritanen quamen te hem. doe baden si hem dat hi dar bleve. ende hi bleef dar twee dage. ende vele meer geloofder an hem dor sine woort11) ende spraken toten wive. wine geloven nu niet dor dine woort. want wi hebben selve gehort ende weten dat dese es gewarleke die behoudreg) der werelt12).

CX. Hier na hadden die joden ene feesteh). Ende Jhesus ghinc te Jherusalem. Doe was te Jherusalem ene pissine die geheeten was in ebreeusch Betsaida. die hade v. parviseni)13). In desen parvisen so lagen ene

[L.]

anebedt mar wi wetent wale war (l. wat) wi anebeden. want de saelde die comt van den yoeden1). mar die ure comt ende dats nu dat gewarege anebederen selen anebeden den vader in den gheeste ende in der warheit want de vader sukt deghenen diene also anebeden2). Got es gheest ende dar omme so moet menne anebeden in den gheeste ende in der warheit3). Doe sprac dat wyf noch voert ende seide. Ic weet wale dat Messias te comen es die Christus heett ende alse hi comt hi sal ons alles berechten4). Ende Jhesus antwerdde hare ende seide aldus. Ic bent die spreke jegen di5). Doe quamen sine yongren ende wonderden hen van din dat hi jegen dat wyf sprac. Nochtan en seide harre nienegheen totin wive. wat suks tu noch tote hem wat spreks tu jegen hare6). Doe lit dat wyf hare cruke daer staen ende liep in de stat ende seide din lieden van der stat7). Comt ende siet enen man die mi heft gesegt al dat mi es geschit. En es dit nit Christus?8) Doe ghingen ut die liede van der stat ende quamen te hem9). Doe spraken sine yongren te hem ende seiden. Mester com eten10). Ende Jhesus antwerdde hen ende seide. Ic hebbe ene spise tetene dar gi nit af en wett11). Doe spraken die yongren onderlinge heft hem imen hir tetene brachtt?12) Ende Jhesus antwerdde hen aldus. Mine spise dat es dat ic doe den wille des gheens die mi ghesendt heft ende volwerke syn were13). ghi segt onder u dat noch vire maent syn toten ogste. mar ic seggu datt nu ogst es. heft op uwe ogen ende siet dat coren steet al wit ende al ripe op den wele14). Die dat coren sniden sal hi saelt ghedren in die schure des eeulecs levens. Dan selen tesamen vroude hebben beide die dat coren sayt ende die dat sneet15). Dit es en waer waert. want en ander es die dat coren sayt ende en ander es die dat snijdt16). Ic hebbu ghesendt te snjdene dat ghi nin sayet. Andre vor u arbeitten in den saiiene. ende ghi syt gegaen in haren arbeit17). ut dire stat so gheloefden ane hem vele liede van din samaritaenschen volke om dis wyf getughnesse. Die seide hi heft mi ghesegt alle mine gheschinnesse18). Ende alse die samaritane te hem quamen so baden si hem dat hi daer bleve met hen. Ende hi dede also ende bleef dar tvee dage onder hen19). Ende alsen die samaritane hoerden selve spreken so gheloefder vele an hem20) ende spraken totin wive. Nu gheloeve wi an hem. nit om dire talen wille want wi horen selve ut sinen monde war bi dat wi weten ende kinnen ghewarechlec dat hi es der werelt verloessere21).

 

116. Dar na so ghevil dat de yoden hadden ene feeste ende Jhesus ghinc te dire feesten ende quam te Jherusalem22). In din tide so was te Jherusalem ene piscine die hadde vif parvise23). In din parvisen so plach gedvas te liggene
*)

[S.]

grote menichte sieker lieden. blinde ende lamen. ende die verdoret waren van den fledersine. die beidden die beroeringea) des waters1). want die ingel ons heren daelde nader tijt in die pissine ende beroerde dat water. ende so wie dan teerst quam in die pissine na der beroeringe des waters die wart gesont van sire siecheit so wat siecheden hi haddeb)2). Ende dar lach een mensche die xxxviii jaer hadde geweist in ere ziecheit3). Doe Jhesus desen dar sach liggen ende bekande dat hi lange ziec hadde geweist4). doe sprac hi te hem wiltu gesont werden. Doe antworde hem de zieke. Here enen mensche en hebbic niet5) alst water geroert es die mi helpe dat ic come in die pissine. want als icc) come5) so es een ander vor mi in gegaen. Doe sprac Jhesus te hem stant up ende nem up dijn bedde ende wandele6). ende te hant wart die mensche gesont ende hief up sijn bedde ende wandelde. mar het was up enen saterdach. Doe spraken die joden toten geinen die genesen was. het es heden saterdach di nes niet georlooft dijn bedde te dragene. Doe antworde hi hem die mi gesont makede7) hi sprac te mi nem up dijn bedde ende wandele. Doe vrageden hem8) die joden wie es die mensche die tote di sprac hef up dijn bedde ende wandeled). mar die gene die gesont was worden diene wiste niet wie Jhesus wase). want Jhesus was gegaen vander schare die ander stat stont9). Dar na vantene Jhesus in den tempel ende sprac te hem. sich du best gesont worden nu en wille nemmeer sondigen10) dat di niet argers en geschie. Doe ginc die mensche en wech toten joden ende seide hem dat Jhesus ware diene gesont hadde gemaect.

CXI. Daromme haetten die joden Jhesum ende besculdichdenf) hem dat hi dit up den saterdach gedaen hadde11). mar Jhesus antworde hem ende sprac. mijn vader heift tote nu gewrochtg) ende ic werke nu12). Daromme sochtene die joden te dodene. want hi niet alleneh) den saterdach brac. mar ooc dat hi sinen vader God hiet. ende hem selven Gode gelijc maecte. Ende Jhesus antworde13) also ende sprac te hem. vorwar vorwar seggic u dat die sone van hem selven niet en mach gedoen dan dat hi den vader siet doen. want so wati)14) die vader doet dat doet die sone gelijc hem. want die vader mint den sone ende toocht hem al dat hi doet. ende hi sal hem meerre werke togen dan dese. dar u noch meer af sal mogen

[l.]

ene grote menege van siken lieden. die som waren blint. som houtende ende manc. som verdorret van den fledercine1). In din tide so plach dingel te comene van den hemele ende dat water van der sisternen te rurne. Ende so wie so dan tirst conste ghecomen in die piscine. na din dat dat water gherurt was die wart gheganst van sire sikheit so welkertiren dat si was2). Aldaer so lach en man die sessea) ende (hs. en) dertech yaer hadde ghewest in ere sikheit3). Alse Jhesus den ghenen sach. die wale wiste dat hi langen tyt sik hadde ghewest. so vragde hi hem ende seide al dus. weltu ghesont werden?4) Ende di sieke antwerdde weder ende seide. Here in hebbe nimene alst water gherurt es die mi helpe dat ic in die piscine moge comen. want alse ics mi pine so comt en ander ende gheet vor mj5). Doe sprac Jhesus totin siken ende seide. Nem dyn bedde op dinen hals ende ghanc dire straten6). Ende also saen alse dat ghesproken was. so was die mensche al ghenesen ende hi nam syn bedde op sinen hals ende ghinc en weghe. Dit was op enen saterdach7). Doe spraken die yoden toten ghenen die ghenesen was ende seiden. het es heden saterdach. dine es nit ghorloft dyn bedde te dragene8). Ende deghene antwerdde hen weder aldus. Die mi ghansde hi gheboet mi dat ic name myn bedde ende drogt en weghe9). Doe vragden hem die yoden wie deghene ware die hem hadde gheheten syn bedde en wech dragen10). Ende deghene die ghesont worden was en consts hen nit berechten wie dat hadde ghewest. want Jhesus was ghegaen op hoer uten volke11). Dar na so vanten Jhesus in den tempel. ende aldaer so sprac hi den ghenen toe ende seide. Du best nu ghenesen. hud ti voert ane van sunden dat di namaels nit argers en gheschie12).

117. Doe ghinc die mensche toten yoden ende seide hen. datt Jhesus ware diene ghesont hadde ghemakt13). Dit was een der oksune en (l. ende) der saken waromme dat ten de yoden haeten dat hi sosgedane werke warchte op den saterdach14). Ende alsen de yoden hir af berespden so plach hi tantwerddene aldus. Myn vader heft tote nu ghewargt ende nu werkic15). Ende hir omme so wouden sine doeden. want hi nit allene en brac de virte van den saterdaghe. mar om dat hi seide dat Got syn vader ware. ende dat hi hem ghelyc makde Gode16). alse dit de yoden hem verweten so antwerdde hen Jhesus op ene wile ende seide aldus. Ic seggu over waera) dat de sone nit van hem selven en werkt. mar dat werkt die sone dat hi den vader werken siet. want dat de vader vore werkt dat werkt de sone na17). want de vader mint den sone. ende al dat hi werkt dat toght hi hem. ende noch meerre dinghe sal hi hem vertoeghen. daer u noch meer af wondren sal mogen18).

[S.]

wonderen1). want also die vader verwect die dode ende maecse levende endea) also maect die sone levende die hi wille2). Noch die vader nordeelt niemene. mar dat ordeel heift hi gegeven den sone. dat alle menschen eeren den sone alsi eeren den vader. Die niene eert den sone diene eert niet den vaderb) diene gesent heift. vorwar vorwar seggic u so wie mine wort hort ende geloft den geinen die mi gesent heift. die sal hebben dat ewelike leven. ende bine comt niet in dat ordeel. mar hi sal overliden vander dootc) in dat leven3). Vorwar vorwar seggic u die ure comt ende es nu. dat die dode sullen horen die stemme des Gods sons. ende diese horen die sullen leven. want also die vader heift dat leven in hem selven. also heift hi den sone gegeven leven te hebbene in hem selven. ende heift hem macht gegheven tordeelne want hi des menschen sone es. Niet en wondre u want die stonde sal comen dat alle die in den graved) sijn sullen horen die stemme des Gods sons. ende sullen up verstaen. die goede werke hebben gedaen4) in die up verstannessee) des levens. mar die quat hebben gedaen in die up verstanesse des ordeels.

CXII. Ic en mach van mi selven nietf)5). mar also ic hore also ordeelic. ende mijn ordeel es gerechtg). want ic en souke niet minen wille. mar den wille des geins die mi heift gesent des vader. Gevic getugenesse van mi selven so nes mijn getugenesse niet waer6). mar een ander es die getugenesse geift van mi7). ende ic weet dat sijn getugenesse waer es dat hi getuucht van mi. Gi sendet tote Johanne ende hi gaf getugenisse der warheit mar ic nontfa geenh) getugenesse van den mensche. mar ic segge u dit dat gi behouden blijft8). hi was ene lanterne bernende ende lichtende. ende gi wilt verblideni) ene corte stonde in sire clarheit9). mar ic hebbe meerre getugenisse dan Johannis. want die werke die mi die vader gegeven heift dat icse doe die geven getugenisse van mi. dat ict ben dien de vader gesent heift10). ende die mi gesent heift die vader11) die gevet getugenesse van mi. Noch sine stemme en horet di noit. noch sijn anschijn en sagedi noit. noch sine wort en hebdi niet blivendek) in u12). want gine gelooft niet den geinen dien hil) gesent heift. Besouctm) die scrift13) dar gi ewelic leven in waent vinden. ende si es die getugenesse geift van mi. ende gine wilt niet comen te mi dat gi dat leven hebt14). Claerheit van den menschen15) en nemic nietn). mar ic hebbe u bekent dat gi die minne Gods niene hebt in u. Ic ben comen in die name mijns vader ende ghine hebt mi niet ontfaen. comt een andero) in sijns selfs name dien suldi

[L.]

118. Want also ghelike alse de vader doet opherstaen die doede ende maktse levende also makt de sone levende die hi welt1). Noch de vader en ordeelt nimene mar al sijn ordeel hef hi de sone ghegheven2). om dat alle menschen solen eeren den sone also ghelike alse si eeren den vader. Die den sone nin eert hi ne eert nit den vader diene heft ghesendt3). Over waera) seggic u die mine wart hoert. ende gheloeft an den ghenen die mi ghesendt heft si (l. hi) sal hebben dat ewleke leven. ende hine sal int ordeel nit comen. mar hi sal liden dor de doet ten levene wert4).

119. Noch segg u over waer dat die ure comt ende dats nu dat de doede selen hoeren de stemme des Gods soens ende die se hoeren si selen levende werden5) want also ghelike alse de vader heft dat leven in hem selven al so heft hi den sone ghegheven leven te hebbene in hem selven ende macht heft hi hem ghegheven te ordeelne want hi ens menschen sone es6). Mar des en wondre u nit want die ure sal comen dat alle die in den graven liggen selen sine stemme hoeren7) ende selen op herstaen die goede werke ghewarchtt hebben in opherstannessen des eeulecs levens ende die quade werke gewarcht hebben in opherstannessen der eeuleker verdoemnessen8).

120. In mach van mi selven nit werken noch doen. na dat ic hoere dar na ordeele ic. ende mijn ordeel es gherech9). ghevic ghetugnesse van mi selven het schynt dat mijn ghetugnesse nit waer en si10). Mar en ander es die ghetugt van mj ende ic weet dat syn ghetugnesse waer es dat hi ghetugt van mi11). ghi sendet te Yanne Baptisten ende hi ghaf ghetugnesse der warheit12). In ontfa nochtan nit allene ghetugnesse van den menschen. Mar dese wart seggic u om dat ic beghere dat ghi behouden blyft13). Yan Baptista was en licht bernende ende lichtende ende ghi verblyschet enen corten tyt in sire clerheit14). Mar ic hebbe meerre ghetugnesse dan hi dede want de werke die mij myn vader ghegheven heft te werkene die gheven ghetugnesse dat ic ben din de vader ghesendt heft15). ende de vader die mi sendde hi selve heft ghetugt van mi. Noch sine stemme en horedi noit noch syn anschin en sagdi noit16) noch syn wart en helide (l. hebdi)** nit in u blivende want ghine gheloeft den ghenen nit din hi ghesendt heft17). Besukt die scrifturen dar gi in went winden dat eeuleke leven ende si syn nochtan die ghetugnesse gheven van mi18). nochtan en wildi te mi nit comen om dat eeusche leven te verwervene19) in suke nit der menschen lof20) mar ic kenne u wale ende weet wale dat ghi de minne Gods nin hebt in u21). ic ben comen in myns vader name ende ghine hebt mi nit ontfaen. comt en ander in sinen name din seldi onfaen22) hoe mochtti mi gheloeven die uwe gloriacie ontfaet deen van den anderen ende de glorie

[S.]

ontfaen. Hoe mocht di mi geloven die uwe gloriacie neimta) deen van den andren. ende die glorie die1) van Gode es allene diene soucti niet. Ne waent niet dat ic u wrougen sal vorden vader. Moises es die u wrougen sal dar gi up hopt2). want gelovedi Moysesse mach lichte gi gelovetb)3) ooc mi. want hi screef van mic). mar geloofdi sire scrift4) niet hoe soudi dan minen worden geloven. Alse Jhesus dese wort gesproken hadde doe ginc hi dor dat lant van Judea. ende ginc weder ter woestinen waerd. Al dar quam ene grote menichte te hem. die hadden met hem stomme ende houtended). ende blinde ende cranke. die worpen si vor sine voete ende hi maketse alle gesont. Ende doe dat volc sach die stomme sprekende ende die houtende gaen. ende die blinde sien doe wonderden si hem alle ende loveden alle Gode.

CXIII. In dien dagen doe echter vele scharen waren met Jhesum ende niet en hadden tetene. Doe riep hi te hem sine jongere ende seide hem. mi ontfarmt des volx. want si hebben mi te hants drie dage gevolget ende si en hebben niet tetene. ende laet icse gaen vastende si gebrekene) in den weghe5). want sulke sijn van verren comen. Ende sine jongere antworden war mede soude iemen alle dese broots gesaden hier in deser woestinen6). Ende hi vragede hem hoe vele brode hebdi. ende si seiden vii. ende een luttel vissche. ende hi geboot der scaren dat si satenf) up der erden. Ende hi nam die vii. broot ende die vissche ende gebenedietse. ende bracse ende gafse7) sinen jongeren. ende sine jongere gavense vort den volke. Ende al dat volc at van den vii broden ende worden sat. ende si gaderden van dat overbleven was vii corve vul8) brocken. mar diere die dar aten was iiii m. sonder die wijf ende die kinder. ende hi lietse.

CXIII. Doe ginc Jhesus al te hant in een scip met sinen jongeren ende quam in een lant hiet Magedang)9). Ende doe hi ende sine jongere over quamen doe gedachten sine jongere dat si geen broot en hadden genomen. want sine hadden nemmeer broots dan een. want sijs vergeten hadden te copene. Ende Jhesus sprac te hem. hoet u vorden heve der fariseen ende der saduceen ende vor den heve Herodes. Doe dat die jongere horden doe dachten si dat si hem hadden verroukeloosth) dat si geen broot met hem hadden bracht. mar Jhesus wiste wel hare gepense ende sprac te hem. wat pensdii) onder u ghi van clenen gelove. dat gi geen broot en hebt genomen. En versta di niet noch en gedinct u niet. hebdi noch dat herte verblint.

[L.]

die van Ghode allene es min sukt noch en beghert?1) En went nit dat ic u wrugen sal vor den vader en ander sal u wrugen dats Moyses dar ghi op hopt2) want gheloevedi Moysese so souddi maschin mi oc gheloeven want hi screef in sinen boeken van mi3). Ende ochte ghi sinen ghescrefte nin gheloeft hoe souddi dan minen warden gheloeven?4)

121. Alse Jhesus dese wart ghesproken hadde so lit hi dat lant van Judeena) ende ghinc weder ter wstinen wert. Al daer so quam en groet volc tote hem5)b). ende alse Jhesus drie daghe dat volc hadde gheleert in der wstinen. so rip hi sine yongren te hem ende seide aldus. Mi ontfarmt dis volks. want si drie daghe hir met mi hebben ghewest ende sine hebben hir nit tetene6). ende lat ic se gaen al vastende so selen si verderven onder weghen7) want de someghe syn van verren comen8). Ende sine yongren antwerdden hem wanen soude ons hir comen also vele broeds in der wstinen alse dar wi al dit volc met mochten ghesaeden?9) Ende Jhesus antwerdde ende vragde hen aldus. hoe menech broet hebdi? ende si seiden. Sevene ende lettel vesche10). Doe gheboet Jhesus den volke dat si ghingen sitten11). Ende hi nam die seven broet ende die vesche ende benediedse ende brac se ende ghaf se sinen yongren. Ende sine yongren ghavense voert den volke12). ende al dat volc at van din seven broden so dats ighewelk gnoch hadde ende si alle worden ghesaedt. Ende alse die maeltyt was ghedaen. so ghingen sine yongren ende ghederden dat relif dat daer over bleven was ende vulden seven manden mettin relieve13). Ende nochtan so was dis volks vir dusentech menschen sonder de wyf ende de kinder die van din seven broden hadden gheten14).

122. Alse die maeltyt was ghedaen so sat Jhesus altehant in en schep ende voer over in (en ontbr.) lant dat heet Magedan15). Ende alse hi ende sine yongren over quamen so ghedachte sinen yongren alre irst dat si en gheen broet en hadden brachtt met hen. ende nemmeer broeds en hadden dan een16). want sys hadden vergheten te coepene17). Ende alse Jhesus met sinen yongren over was comen so sprac hi hen ane ende seide aldus. hudt u dat u nin gheneke van din heve der phariseuse. ende der saduceuse18). ende van Herodess heve19). Doe dat die yongren hoerden so peinsden si dat si hen hadden versumt dat si engheen broet met hen en hadden brachtt20. Ende Jhesus die wale wiste har ghepens21) hi sprac hen noch toe ende seide aldus. wat peinsdi onder u liede van cleinen gheloeve dat ghi en gheen broet en hebt brachtt22)? En verstadi nit noch en ghedinkt u nit der vif

[S.]

Gi hebt ogen ende en siet niet. ende gi hebt oren ende en hort niet1). Ende gedinct u niet dat ic die v. brode brac onder v.m. menschen. ende hoe menigen corf vul brocken gi dar af gaderet. ende si antworden xiia). Ende doe ic vii brode brac onder iv m. menschen. hoe meniger corf vul brocken gi dar af gaderet. ende si seiden vii. Ende Jhesus sede hem waromme en verstadi dan niet dat ic u niene seide van brode doe ic u sede hoet u vor den heve der fariseen ende der saduceen ende vor den heve Herodes. Doe verstonden si dat (hi ontbr.) nietb) en meende dat heve dar men dat broot mede doet heffenc). mar dat hi bi den heve meende dat si hem hoeden souden vanderd) leringe der fariseen ende der saduceen2). In dier tijt quam Jhesus in Betsaida ende si leedden tote hem enen blinden. ende baden hem dat hine ghereindee)3). Ende hi nam den blinden bider hant ende leeddene buten der straten4). ende hi speeuf) hem in sine ogen. ende hi leide hem sine hant dar up ende vragede hem of hi iet sageg). Ende hi sach ende seide. Ic sie menschen alse bome wandelendeh). Dar na leide hi hem echter diei) hande up sine ogen. ende hi begonde te siene. ende hi ward gesont. alse dat hi clarleke gesach alle dinc. Ende hi sendene in sijn huus ende sprac. ganc in dijn huus. ende oftu in die strate gaesk)5). sone segt niemene.

CXV. Dar na quam Jhesus in die geburtel) dar die stat staet die heet Cesarea Philippi. Ende hi vragede sinen jongeren ende sprac. wat seggen die liede van des menschen sone wi hi si6). Ende si antworden ende spraken. sulke seggen dattu best Johannes Baptiste. sulke seggen du best Helyas. Sulke Jeremiasm). of een van den profeten. Doe antworde Jhesus. wat segdi selve wie ic si7). Doe antworde Symon Peter ende sprac. du best Christus des levenden) Gods sone. Ende Jhesus antworde hem ende sprac. Salich bestu Symon Bariona. want vleesch noch bloet en hevet dio) niet geoppenbaerd. mar mijn vader die in den hemel8) es. Ende ic segge di dattu best Peter. ende up desen steen salic stichten mine kerke. ende die porten van der hellen en sullen hem niet mogen samenen tjegen dip)9). ende ic sal di geven die slotele des hemelrijcs. ende al duttu bints up erdrike dat sal gebonden sijn in hemelrikeq). ende al dattu onbints up erdrike dat sal onbonden sijn in hemelriker).

CXVI. Doe geboot hi sinen jongeren dat si niemen en seiden dat hi Christus ware. Ende darna begonde hi te vertogene sinen jongeren dat hi moeste gaen te Jherusalem. ende dat hi dar vele moeste liden van den

[L.]

brode ende der vif dusentech dire af aten ende hoe menegen corf vol reliefs dat ghi ghederet daer af? Ende (hs. En) si antwerdden. tveleve1). Ende Jhesus vragde noch voert. ende ghedinkt u oc nit der seven broet ende der vire dusentechen dire af aten. ende hoe meneghe mande vol relief dat daer over bleef? Ende si antwerdden. sevene2). Ende Jhesus antwerdde hen weder ende sprac aldus. war omme en verstadi dan nit dat ic nin meinde dat broet dat men ett doe ic seide en laett u nit gheneken van din heve der phariseuse ende der saduceuse?3) Doe verstonden si dat gi nin meinde den heve dar men dat broet met heffen doet. mar dat hi bi din heve meindde dat si hen huden souden van der leeringen der phariseuse ende der saduceuse4)*).

 

123. Van daer so quam Jhesus in die gheburte daer die stat steet die heet Cesarea Philippi. aldaer so vragde hi sinen yongren ende sprac aldus. wat seggen de liede van des menschen sone wie hi si?5) Ende si antwerdden ende seiden selke seggen dat tu best Yan Baptista. selke seggen dat tu best Helyas. selke seggen Jheremias ochte een van den propheten6). Ende Jhesus vragde hen noch voert ende seide. wat segdi gi selve van mi wie ic si?7) Doe antwerdde Symon Petrus ende seide. Du best Christus des levends Gods sone8). Ende Jhesus antwerdde hem weder aldus. salech bestu Symon Bariona. want noch vleesch noch bloet en heft di dat verwyst. mar myn vader die es in den hemele9). Ende ic segge di dat tu best Peter. ende op desen steen salic stichten mine kerke. ende de porten van der hellen en selen hare nit mogen ghederen10). Ende di salic gheven de slotele van hemelrike. Ende al dat tu binds in ertrike dat sal ghebonden sijn in hemelrike. ende al dat tu ontbinds in ertrike dat sal ontbonden syn in hemelrike11).

 

124. Doe gheboet hi sinen yongren dat si nimene en seiden dat hi Christus ware12). Ende dar na so began hi te vertoegene sinen yongren dat hi moste gaen te Jherusalem. ende daer moste hi vele doegen van den

[S.]

vorsten der priestere ende van den scriverena). ende van den outsten des volx. ende dat men hem dar doden soude. ende dat hi ten derden dage up verstaen1) soude vander doot. Doe namene Peter ende begondene te berespene ende sprac. Here dat en gheschie di nemmerb). want des en saltu niet doen. Doe kerde hem Jhesus omme ende sprac. ganc van mi satanas du best mi een lachter. want dune smaex niet die dinc die Gods sijn. mar die den mensche genoeleicc) zijn2).

CXVII. Doe riep Jhesus dat volc ende sine jongere te samen ende sprac. So wie na mi comen wille die verlochene3) sijns selfs. ende neme sijn cruce. alle dagelijcsd) ende volge mi. want die sine ziele wille behouden die verliesse. ende die sine ziele verliest dor mie) die salse vinden. want wat holpe den mensche dat hi al die werelt gewonne ende sine ziele verlore. wat wissele mach die mensche geven vor sine ziele4). want die sone des menschen es toe te comene in die glorief) sijns vader5) met sinen ingelen. ende dan sal hi geven elken na sine werken. vorwar seggic u dat sulke van dieng) die hier staen niene sullen smaken die doot toteh) si sullen sien des menschen sone comen in sinen rike.

CXVIII. Over ses dage dar na so nam Jhesus Petre ende Jacobe ende Janne sinen broederi). ende ledetse up enen hogen berech uut den andren6) omme sijn gebet dar te doene. Ende al die wile dat hi dede sijn gebet so wart hi vor hem getransfigurert. ende sijn anschijn ward verclaert als die sonne. ende sine cleder wit als die snee7). ende witter ende clarre danse enichk) mensche maken mochte8). Ende siet hem openbarde Moyses ende Helyas. ende spraken met hem van dien dat hi soude moeten liden in Jherusalem. Doe antworde Peter ende sprac te Jhesum. Here hets ons hier goet wesenl)9). wiltu wi maken hier drie tabernacle. di ene ende Moyses ene ende Helyen ene. Al die wile dat Peter dit sprac sich ene clare wolken bedecketse met harer schadenm). Ende uter wolken sprac ene stemme. dit es [es] mijn geminnede sone in dien ic mi wale behage. hort hem10) ende weist hem onderdaenn). Doe dat die jongere gehorden doe vielen si up har anschijn ende worden sere vervaert. Doe quam Jhesus ende roeretse ende sprac. staet up ende en vervaert u niet. doe hieven si upo)

[L.]

senioren ende van den scriben ende van den princhen. ende dat menne al daer doeden soude. ende dat hi des derds dags soude op herstaen van der doet1). Doe namene Peter op hoer ende begonstene te kastyene ende seide aldus. Here des en peins nemmeer te doene. noch des en soutu nit laten gheschin2). Ende Jhesus kirde hem te Peter wert ende sprac weder aldus. vlie achter mi sathanas. du best mi ene schandele. want du en gevroeds nit wat Gods wille es. mar wat ten menschen ghenuglec es3).

 

125. Doe rip Jhesus dat volc ende sine yongren altesamen. ende seide hen aldus4). Die na mi comen welt hi vertije syns selves ende neme syn cruce ende volghe mi5). want die sine zile behouden welt hi salse verliesen. Ende die sine zile verlist om minen wille hi salse weder vinden6). wat holpt den mensche dat hi alde werelt wonne ende hi sine zile verlore? Ende wat wisselingen mach de mensche ontfaen over sine zile?7) want des menschen sone sal comen in der glorien syns vader met sinen inglen ende dan sal hi igewelken gheven na sine verdinte8). Over waera) seggic dat selke van den ghenen die hir staen. en selen der doet niet ghesmaken tote dire wilen dat si selen sien comen des menschen sone in sinen rike9).b) In sinen rike segt de glose dats in dire clerheit die hi sal hebben na den dage des ordeels ochte in sinen rike comen. dats sine mirakeleke werke toegen in de heilge kerke. Van dire clerheit dar ne some sine yongren in sagen al in desen live spreken die ewangelisten aldus.

126. Over sess daghe dar na so nam Jhesus Petre ende Yacope ende Yanne sinen bruder ende leidese op enen hogen bergh op hoer uten andren10) om syn ghebet daer te doene11). ende aldie wile dat hi dede syn ghebet12) so wart hi ghetransfigureert ende syn anschin ontfinc ene andre ghedente want syn anschin dat wart verclert ghelyc der sonnen ende sine cleeder worden wit ghelyc den snee13). ende witter ende clerre dan se eenech mensche ghemaken mochte14). al daer so quamen Moyses. ende Helyas. ende spraken iegen hem oppenbare15) van din dat hi soude moten doeghen in Jherusalem16). Doe sprac Peter te hem ende seide aldus here het es hir goet wesen weltu wi selen hir maken drie tabernacle di eenen ende Moysese eenen ende Helyase eenen17). Al die wile dat Peter dit sprac so quam ene clere wolke ende bedekkese met haren schade ende uter wolken so sprac ene stemme die seide al dus. Dit es myn lieve sone in welken dat ik myn behagen hebbe ghelegt hem hoert ende weest onderdaen18). Ende alse die yongren dat horden so vilen si ter neder ende worden harde sere ververt19). Doe quam Jhesus te hen ende ghereense ende sprac aldus. Staet op ende en ververt u nit20). Doe hiven se op

[S.]

hare ogen ende en sagen niemen dan allene Jhesum. Doe leedetse Jhesus weder van den berge neder ende geboot hem ende sprac. niemen en secht dit visioen vor1) des menschen sone up verstaa) vander doot.

CXIX. Doe vrageden hem die jongere ende spraken. wat es dat die scrivere seggen dat Helyas ten eersten moet comen2). Doe antworde hem Jhesus ende sprac. Helyas es te comeneb). ende als hi comt so sal hi vervullen alle dinc3). doch seggic u dat Helyas nu comen es. ende sine hebbene niet bekant. mar si hebben met hem gedaen dat si wouden. also sal des menschen sone gepassijtc) werden van hem. Doe verstonden sine jongere dat hi hem van Johanne Babtisten geseit hadde. ende dat hi ware Helias dar hi hem af seide. Ende doe Jhesus quam toten volke doe vant hi die scrivere disputerended) metten volke4). Ende doe dat volc Jhesum sach doe wonderden si hem5) ende gingen jegen heme) ende groettene. ende Jhesus vragede hem wat si hadden gedisputert onder hemf). In dien dage quamen sulke van den fariseen te hem ende spraken. vlie van henen ende ganc uut Herodes macht. want wig) hebben vernomen datti Herodes doden wille6). Ende Jhesus antworde hem ende sprac. gaet ende segt den vosseh) dat ic die duvle verdrive. ende dat ic gesont make die sieke. ende alsulke werc behort mi te werkene heden ende morgen7). ende des derden dages sal ic hebben vuldaen. doch salic moeten wandelen heden ende morgen. ende ooc neist niet behorleic dat enich profete gedoot werde buten Jherusalem8).

CXX. Des andren dages dar na so quam een mensche ende viel Jhesus te voeten ende riep ende sprac. Here ontfarme di mijns sons. want hi es mijn enich sone. ende hi es mane sieci)9). ende hi heift enen stommen geest. die begrijptene ende werptene ter nederk). ende doetene scumen ende krischenl) metten tanden. ende verdrochtenem)10) ende doetene swarlike dogenn). want dicken so werpt hine int vier. ende dicken int water. ende doetene dicken criteno). ende hi scortenep). ende zelden so laet hine ongequeltq). ende ic bat dinen jongeren dat sine verledichden ende dat sine uut worpen ende sine mochtens niet gedoen11). Doe antworde Jhesus ende sprac. o gi ongelovige ende verkeert geslachte hoe lange salic met u sijn. hoe lange salic u verdragen12). bringetene hare te mi. Ende doe die geine quam vor Jhesum ende hine sach doe begondene die quade geest te tormentene ende warpene ter nederr). ende al dar lach hi ende wentelde hem ende scumede metten

[L.]

hare oghen ende en sagen nimene dan allen Jhesum1). Doe leidese Jhesus weder van din berghe neder ende gheboet hen ende sprac aldus. Nimene en segt van desen visione tote dire wilen dat des menschen sone si op herstaen van der doet2).

127. Doe vragden hem die yongren ende seiden want wi dine glorie hebben ghesien. wat es dan dat de scriben seggen dat Helyas tirst moet comen eer Christus sal werden ghesin in sire glorien?3) Ende Jhesus antwerdde hen ende seide aldus. Dats waer dat Helyas noch te comen es. ende alse hi comt so sal hi herniwen alle dinc4). Nochtan seggu. dat Helyas nu comen es ende de menschen van ertrike en kendens nit. mar si daden met hem dat si wouden. also ghelike selen si don met des menschen sone. want van hen sal hi werden ghelevert ter doet5). Doe verstonden sine yongren dat hi ghemeint hadde Yanne Baptisten6). ende dat hi ware Helyas dar hi hen af sprac. Ende alse Jhesus weder quam tin volke7). so vant hi de scriben disputerende met tin volke8). ende alse dat volc Jhesum sach so worden si alle verssagt ende si ghingen iegen hem ende boden hem hare gruete9). Ende Jhesus vragde hen wat si hadden ghedisputeert onder hen10).

128. Al daer so quamen selke van din phariseusen te hem ende spraken aldus. vlie van henen ende [ende] ghanc ut Herodes gewout want wi hebben vernomen dat di Herodes doeden welt11). Ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. Ghaet ende segt din volke dat ic yage de quade gheeste uten ghenen die beseten syn. ende dat ic ghanssse de ghene die onghesont syn. ende aldosghedaen werc so behoert mi te werkene heden ende margen. ende des derds dacs sal ic hebben voldaen12). Idoch salic moten wandelen heden ende marghen. ende oc est nit behorlec dat enech prophete werde ghdoet buten Jherusalem13).a) Dits also teverstane alse ochte hi seide. Dat mi Herodes dreigt te doedene dats te verghefs want totir wilen dat de tyt van mire passien comen sal so sal ic werken van der verloessnessen der menschen. ende also langhe alse dese tyt duren sal so ne est in Herodes macht nit dat hi mi moghe doeden ende alse die tyt van mire passien comen sal. so salic werden ghedoedt in Jherusalem. daer Herodes oc enghene macht en heft mar Pylatus.

129. Des anders dags dar na14) so quam en mensche ende vil Jhesum te voeten15). ende rip op hem ende sprac al dus16). Here ontfarmdi mijns soens17). want hi es mi en eenech sone. ende de quade gheest heften beseten. ende werpten dikke ter neder. ende doeten spumen ende krysselen metten tanden ende met svaren tormenten so werdt hi dikke ghetorment18) ende ghequellt. want dikke worpt hine int vir ende dikke int water19). ende dikke doet hine criten ende selden laett hine onghequellt20). Ende hi bat dinen yongren dat sinen verledegden van din quaden gheeste21) ende sine constens nit ghedon22). Doe antwerdde Jhesus ende sprac aldus. O ongheloeveghe ende verkirde generacie hoe langhe salic met u syn hoe langhe

[S.]

monde1). Doe vragede Jhesus sinen vader hoe lange het ware dat hem dat gesciede. ende hi antworde here het quam hem ane in sire kintsheit2). ende heiftene geworpen int vier ende int water dar hine verderfde. ende machtua) so help ons ontfarme di onser. Doe antworde Jhesus mochtstu geloven di soude geholpen werden. want den gelovendenb) sijn alle dinge mogelijc3). Doe riep des kints vader al wenende ende sprac. Here ic gelove help mire ongelovicheit4). Ende doe Jhesus sach dat volc toe lopen doe dregede hi den onreinen geest ende spracc). du dove ende stomme geest ic gebiede di dat du ute vars van hem ende niet meer in hem en coms. Doe voer hi van hem roupende ende hem sere quetsende. ende liet dien mensche liggen gelikerwijs of hi doot hadde geweist. also dat sulke seiden dat hi doot ware. Doe namene Jhesus bider hant ende rechtene up. ende hi stont op ende was al genesend). ende hi gavene weder sinen vader5).

CXXI. Doe gingen die jongere te Jhesum ende vrageden hem heimelike ende spraken. waromme en mochten wi den quaden geest niet verdriven. ende Jhesus antworde ende sprac. dor u ongelovicheit. want ic segge u vorwaer haddi gelove also groot alse een zenep corene). ende spraect te desen berge ganc henen anders waer staen. ende hi sout doen6). ende niet en soudu onmogelic sijn. Doch seggic u dat dit geslachte niene mach verdreven werden het en si met vastene ende met gebedef).

CXXII. Doe si quamen in Galileam doe seide Jhesus sinen jongeren des menschen sone sal gegeven werden in die hande der menschen. ende si sulne doden. ende an den derden dage sal hi up verstaen vander doot. Ende doe si quamen te Cafarnaum doe quamen die den toln plagen tontfane tote Petre ende spraken te hem. u meester en heift niet vergolden den tolng)7). ende Peter antworde8) also eist alse gi segt. Ende doe hi quam te huus doe sprakene Jhesus ten eersten ane ende seide. wat dincti Symon die coninge der erden van wien nemen si den toln jof den censh)9) van haren kindren of van vremden. ende Peter antworde van den vremden. Doe antworde hem Jhesus daromme sijn die kinder10) vri. doch dat wise niene argen so ganc ter zee ende werp dijn ingin dar in. ende den eersten visch die dar an comt dien nem ende ondoe hemi) sinen mont11). ende dar vintstu enen penninc dien nem ende gef vor mi ende vor di. Doe quam Johannes te sinen meester ende sprac. meester wi sagen enen mensche in dine name die quade geeste verdriven ende wi werdent hem. want hine

[L.]

salic uwe ongheraktheit verdragen?1) Brengt (l. Brengten) hare te mi2). Ende alse deghene quam vor hem3) ende hine sach so begonsten altehant die quade gheest te tormentene en warpene ter neder ende aldaer so lach hi al wintelende ende spumende metten monde4). Doe vragde Jhesus sinen vader ende seide aldus. hoe langhe es leden van din tide dat hem dit gheschide? Ende de ghene antwerdde weder al dus. Here het quam hem ane in sire kinschheit5). Mar hefstus macht so help ons ende ontfarmdi onss6). Ende Jhesus antwerdde weder aldus. mochts du gheloeven di soude gheholpen werden. want alle dinc syn mogenlec den gheloevenden7). Doe rip dis kinds vader al weenende ende sprac al dus here ic gheloeve dat tus macht hefs. ende es myn gheloeve te cranc help dat het si ghesterkt8). Ende alse Jhesus sach dat dat volc toe quam lopende so sprac hi totin onsuveren gheeste ende seide aldus. Doeve ende stomme gheest ic ghebeiddi dat du uvaers (l. utvaers) ende nemmeer en coms weder in desen lichame9). Doe vor die quade gheest ut al critende ende lit din mensche liggen gheliker wijs dat hi hadde ghewest al doet so dat de someghe seiden dat hi ware al doet10). Doe namene Jhesus metter hant ende rechttene op11) ende deghene stont op ende was al ghenesen12) ende volgde sinen vader13).

130. Doe quamen de yongren te Jherusalem al verholenlec ende vragden hem ende spraken al dus. waromme en conste wi din quaden gheest nit verdriven?14) Ende Jhesus antwerdde al dus. omme uwe cranke gheloeve want ic segg u over waer haddi also vele gheloefs alse de groetheit van den senepsade ghi soudt seggen desen berghe ghanc van hir elre staen ende hi soudt don ende nit en soudu onmoghenlec syn15). Nochtan so seggic u dat dese manire van quaden gheestena) en mach nit verdreven werden hen si met vastene ende met bedinghen16).

131. In din tide dat Jhesus ende sine yongren waren in dat lant van Galileen so vertoegde (hi ontbr.) hen noch dat menne leveren soude den gherichte17) ende dat menne doeden soude ende dat hi des derds (dachs ontbr.) soude op herstaen van der doet. Alse dat sine yongren hoerden so worden si harde sere bedruft van din warde18). Ende op enen dach alse Jhesus quam te Capharnaum. so quamen die den tol plagen tontfane te Petre ende spraken hem toe aldus. u mester en heft nit vergouden sinen tol19) ende Peter antwerdde weder also est alse ghi segt. Ende alse Peter ter herbergen quam so sprac hem Jhesus tirst ane ende seide aldus wat dunkt di Peter? de heeren van ertrike van win nemense tol ochte tsens van haren kindren ochte van den vremden?20) ende Peter antwerdde van den vremden. Ende Jhesus antwerdde weder aldus. So syn dan de kinder tolvri21). Nochtan dat wise nin schandalizeren ghanc ter zee ende worp dyn hingen ende

[S.]

volgede di niet1) met ons. Doe antworde hem Jhesus gine sullets hem nemmeer weren2). want niemen nes die in mine name goede werke werct ende schiere moge quaet spreken van mi. want die niene es tjegen ua) die es met u3).

CXXIII. In dier uren so vrage (de ontbr.) Jhesusb) sinen jongeren wat si hadden gedisputert onderlinge up den weghe4). ende si swegen. want si hadden gedisputert welcc) onder hem die meeste ware5). Ende Jhesus wiste wel war af si gesproken hadden ende kende wel hare gepense. ende riep een kint te hem. ende stelded) dat in midden onder hem allen ende sprac. vorwar seggic u. ghine wert bekeret ende gine ontweret6). gelijce) desen kinde ghine sult niet in comen in dat rike der hemele. Ende so wie hem veromoedicht gelic desen kinde die sal die meeste sijn in dat rike der hemele. Die de vorderste wille sijn die sal die achterstef) sijn van al den andren ende der ander knecht7). Ende so wie ontfaet enen van desen clenen kindren in mine name die ontfaet mi. Ende so wie scandelisert enen van desen minsten die in mi geloven. hem ware beter dat men hem enen molensteen8) hinge an den hals. ende dat menne worpe in die diepeg) der zee. Wee der werelt omme die scandelen die dar in sijn. nochtan eist noot dat scandelen comen9). mar wee dien mensche dar si af comen. Dar omme seggic u als ic eer seide. eist dat di dine hant of dijn voet scandeliserth) snijtse af ende werpse van di. want het es di beter dattu met eenre hant of hinckende10) in gaes int leveni). dan dattu met tween handen of met twee voeten coms in dat helsche vier. Ende scandelisertk) di dijn oge stect uut ende werpt van di. want het es di beter dattu met enen oge in gaes int leven. dan dat du metl) tween ogen gaes in dat helsche vier11). dar die worm niene sterft. ende dar dat vier niene verbluschtm). want alle offrande sal gesouten werden metten viere. ende alle offrande sal gesouten werden met den souten). Siet dan dat gi niene versmaet enen van desen kindren. want ic segge u dat hare ingele in den hemelen alle wege scouwen dat anschijn mijns vader din in den hemelen es. want des menschen sone es comen te soukene ende te behoudene dat verdorven was.

CXXIV. Doe seide hi hem een gelikenesse. Also alse een man die hondert scaep plechtich ware. ende gevallet dat een van dien verdolto) buten wege ende verloren wert. wat dinct u en laet hi niet die xcix inder

[L.]

den irsten vesch din du vees nem ende ontpluk hem de kele. ende dattu daer binnen vinds nem. ende ghef hen vor mi ende vor di1).

132. Doe quam Yan tote sinen meester ende sprac al dus. Meester. wi sagen enen mensche [die] in dinen name veryagen de quade gheest (l. gheeste) ende wi verboden hem want hine volgt di nit met ons2) ende Jhesus antwerdde hem aldus. En verbiedes hem nemmeer want nimen en es die minen name goede werke werkt ende moge schire quat spreken van mi3).

133. In dire selver uren4) so vragde Jhesus sinen yongren wat si hadden ghetrakteert onder hen5) eer si ter herbergen quamen op den weghe. Ende si svegen want si hadden onder hen ghetrakteert welk harre dat de meeste ware6). Ende Jhesus die wale wiste waraf si onderlinge gesproken hadden ende wale kende har ghepins hi rip en kint te hem ende sette dat kint in midden onder hen allen7) ende sprac aldusa). Over waer seggic u hen si dat ghi u bekirt van ure groetheit van herten ende werdt ghelyc desen kinde ghine selt te hemelrike nit mogen comen8). Ende sowie so hem oedmudegt ghelyc desen kinde die sal de meeste syn in hemelrike9). Die de vorste welt syn dat sal dechterste syn van allen den andren ende der andre knecht10). Ende so wie so ontfet een van desen cleinen kindren in minen name hi ontfeet mi11). ende so wie so schandalizeert eenen van desen minsten die ane mi gheloeven hem ware beter dat men hinge enen molensteen an sinen hals ende dat menne worpe in dat diepe van der zee12)b). So wee der werelt om de schandenc) die dar binen syn. Nochtan so moten de schanden comen. Mar so wee din mensche bi welken dat si comen13). Dar omme seggic u alsic eer seide. ghevallet dat di dyn voet ochte dine hant schandalizeert snyd se af ende worpse van did) want hets di beter dat tu verminkt ochte al houtende coms te hemelrike dan dat tu met tween handen ochte met twen voeten voers ten helschen vire14). Ende schandalizeert di dine oghe stec se ut ende worpse van di. want hets di beter dat tu met eere ogen coms te hemelrike dan du met tween oghen vors ter hellen15). daer die worm nit sterven en sal ende dat vir nemmeer gheblescht werden sal16). Siet dan dat ghi nin versmedt een van desen kindren want ic segg u dat hare ingele in den hemele altoes beschowen dat anschin myns vader die in den hemele es17) want des menschen sone es comen omme te sukene ende te behoudene dat verloren was18).

[S.]

woestinen ende gaet ende souct dat verdolt esa). Ende geschiet het dat hijt vint hi nemet up sine scouderen1) ende draget te huusb) ende als hi te huus comt so vergadert hi sine vriende ende sine na gebure ende spreict. verblijt u met mi. want ic hebbe vonden mijn scaep dat verloren was. Vorwar seggic u. dat also meerre vreugde sal sijn in hemelrike omc) enen sondare die hem bekeert met berouwenessen van sinen sonden. dan van xcix gerechter die penitencien niene bedorven2). want en es niet metten wille uwes vaderd) die in den hemelen es dat enich verloren blive van desen minstene)3). Of es een wijf die tien penninge heift. ende gevalletf) dat si enen verliest wat dinct u onsteict si niet een licht ende keert al dat ommeg) dat in den huse es ende en soucsi niet met nerensteh) den penninc dien si verloren heift tote dat sine vint4). Ende als sine vonden heift so vergadert si hare vrientinnen. ende hare geburinneni) ende sprect. verblijt u met mi want ic hebbe vonden minen penninc die verloren was5). Also seggic u dat meerre vreugde es onder den inglen Gods in den hemel up enen sondarek) die met penitencien wert bekeert6). Doe seide hi noch een gelikenesse ende sprac.

CXXV. Het was een mensche die hadde twe sonen7). ende die joncste van hem sprac te sinen vader gef mi mijn deel goets dat mi toe hortl). ende hi deelde hem har goet8). Ende onlange dar na so nam die joncste sone ende samede al dat hi hadde. ende streec wech in een verre lantscapm) ende al dar so verterde hi sijn goet in onkuschen levene9). Ende doe hi al sijn goet verdaen hadde doe wart groot honger in den lantscepe ende hi begonde breke te hebbene10) ende aremn) te sine. ende hi ginc ende hilt hem an enen portre van dien lantscepeo). ende die sendene in sijn doorp dat hi voeddep) sine swijn11). ende hi begerde te vulne sinen buuc van den clien die de swijn aten. ende niemene en gavere hem12). Doe kerde hi in hem selven ende sprac te hem selven. hoe menich gehuurt knecht es inq) mijns vader huus die broots genouch hebben13) ende ic verderve hier van hongere. Ic wille up staen ende gaen te minen vader ende wille te hem spreken. vader ic hebbe gesondicht in den hemel ende vor di. ende ic en

[L.]

ne canst. Hets beter syn sonder vrinschaep van uterster gheselscap dan omme haren wille die eeulec geselscap te verliesene.

134. Doe brachte hi [hir] hirtoe ene ghelikenesse ende sprac aldus1). Dits also alse en man die heft hondert schaep. plegt te doene. ghevallet dat een van din hondert schapen gheet buten wegs daert verloren werdt wat dunkt u? en sal die man nit laten die andre neghene ende neghentech op den berghe2) ochte in der wustinen daer si weiden3). ende sal gaen suken syn scaep dat verdoelt es?4). Ende ghevallet dat hi syn schaep weder vindt5) hi nemet op sinen hals met vrouden ende dreget thus6). Ende alse hi thus comt so [ver] versament hi sine vrint ende sine gheburen ende sprekt aldus. Syt blide met mi want ic hebbe vonden myn schaep dat venloren was7). over waer seggic u. dat alsogelike meerre blischap sal syn in den hemele omme eenen sundere die hem bekirt met berowenesse van sinen sunden8) dan van neghene ende neghentech gherechten die penitencien nin behoeven9). want hen es nit metten wille us vader die in den hemele es. dat enech verloren blive van desen minsten10). Ochte es en wyf die heft tine dragmen goudsa). ende ghevallet dat si eene dragme verlist wat dunkt u en sal si nit onsteken en licht ende sal omme werpen al dat in hus es ende sal met ernste suken over al die dragme die si verloren heft totin male dat sise weder windt?11) ende alse sise vonden heft so versament si hare vrindinnen ende hare gheburinnen ende sprekt aldus west blide met mi want ic hebbe weder vonden mine dragme die verloren was12). also ghelike seggic u dat blischap es onder dingle Gods in den hemele omme enen sundere die met penitentien werdt van sinen sunden bekirt13). Dit confirmerde hi noch met ere andre ghelikenesse ende sprak aldus.

135. Een man was die hadde tvee kinder14). ende quam die yongre sone toten vader ende seide aldus. vader ghef mi myn deel goeds dat mi behorende es ende de vader dede also ende deilet die ghebruderen har goet15) ende onlanghe dar na so nam die yongre sone ende samende al dat hi hadde ende streek en weghe verre ut sinen lande in en ander lant al daer so yagde hi over syn deel goeds in overtollegheiden ende met quaden wiven16). ende alse al syn goet over was so quam en groet dire tyt in dat lant ende deghene begonste breke te hebbene17). Doe ghinc hi ende dede hem an enen der portren van din lande ende deghene senddene in syn dorp ende beval hem te hudene sine svyn18). al daer hadde hi so groten honger dat hi begherde sinen buc te vulne van din semelen daer die svyn af aten ende hem en mochter nit af werden. want men ghafer hem nit19). Doe quam hi weder in hem selven ende sprac tote hem selven al dus hoe menech ghemidt knecht heft planteit van brode in myns vader hus ende ic sterve hir van hongre20). Ic sal op staen ende sal gaen te minen vader ende sal hem seggen vader ic hebbe mesdaen vor Gode ende iegen di21) ende in ben

[S.]

ben niet werdich dat ic heete dijn sone. mar mac mi als een van dinen gehurden knechten1). ende hi stont up. ende quam te sinen vader. Doe hi noch verre was doe versagene sijn vader ende wart geporret met ontfarmherticheit2) ende liep hem tjegena). ende viel hem om sinen hals ende kustene. Doe sprac te hem die sone. vader ic hebbe gesondicht in den hemel ende vor di. ende ic en ben niet werdich dat ic heete dijn sone. Doe sprac die vader tote sinen knechten. ganc gereet brincb) hare dat eerste niewe cleet ende doet het hem ane3). ende geift hem een vingerlin an sine hant. ende gescoeitec) an sine voete. ende brinct hare een vet kalf ende dodet4). ende laet ons eten ende vroileic sijn. want dese mijn sone was doot ende hi es levende worden. hi was verloren ende hi es vonden. ende si begonden alle tetene5). Doe was sijn outste sone in den acker. ende doe hi quam ende den huse nakede. doe horde hi simphoniam et chorum6). dat es soete sanc van instrumenten ende soete sanc van menschend). Ende hi riep enen van den knechten ende vragede wat dar ware7). Ende die geine antworde. dijn broeder es comen ende dijn vader heift gedoot een vet gemest kalf. want hine gesont heift ontvaen8). mar doe waest hem onwert ende en woude niet in gaen9) Daromme ginc die vader dar uut ende begonde hem te biddene. Ende hi antworde ende seide sinen vader. sich also vele jare hebbic di gedient ende dijn gebot en over ginc ic nie. ende dune gaves mi noch nie een hoekine) dat ic hadde geeten met minen vrienden10). mar also dijn sone die al sijn goet vereten heift met quaden wivenf)11) weder comen es. so hebstu hem gedoot een vet gemest kalf. Ende die vader antworde hem. sone du best alle wege met mi12). ende al dat mine dat es dijn. mar nu moesten wi eten ende vroileicg) sijn13). want dese dijn broeder was doot. ende hi es levende worden. hi was verloren ende hi es vonden.

CXXVI. Daer na sprac Jhesus eist dat dijn broeder in di sondiget. so ganc ende berespeneh) tusschen di ende hem allene. Ende hort hi dinen raet ende rouwet hem sine mesdaet so vergevet hem. ende also saltu gewinnen dinen broeder. Ende ne hort hi di niet. so nem noch enen of twe met di. want in tweier of in drier mont eist getugenisse elkes wordes14). Ende en wille hi di ende hem niet horen so segt der kerken. ende en hort hi der kerken niet so sal hi di sijn alse een verwaten ende als een puplicanusi)15). want ic segge u dat gi bint up erdrike dat sal gebonden sijn

[L.]

dis nit wert dat ic heete dyn sone mar doch mi ghelyc enen van dinen ghemidden knechten1). Doe ston hi op ende ghinc te sinen vader wert. Ende alsen die vader van verren comen sach so ontfarmde hem syns ende ghinc iegen hem ende namene om sinen hals ende kusdene vor sinen mont2). Doe sprac die sone toten vader vader ic hebbe mesdaen vor Gode ende iegen di ende in ben niet wert dis dat ic heete dyn sone3). Doe sprac die vader tote sine knechten ghaet vollec ende haelt hem en niwe cleet ende cleedttene dar mede ende gheft hem en vingerlen in sinen vinger ende schoen ane sine voeten4) ende haelt en vet kalf dat ghemestt si ende slaedt ende laett ons eten ende blide syn5) want myn sone was doet ende hys levende worden hi was verloren ende hys weder vonden6). Al die wile was syn houdste sone in den akker ende alse hi thuswert ende hus nakde so hoerde hi de synphonie ende den dans7) ende hi rip enen van den knechten ende vragde wat dat bedidde8) ende deghene antwerdde hem aldus dyn bruder es comen ende dyn vader heft don slaen en vet ghemestt kalf ende es blide om dat hi ghesont comen es9). Doe dit de ghene hoerde so hadt hem onwert ende en woude in hus nit comen. Doe ghinc de vader te hem dar buten ende bat hem dat hi in quame10). Ende deghene antwerdde sinen vader al dus ic hebbe dos menech yar ghedint ende in dede noit iegen dyn ghebot ende dune ghafs mi noit een huken dat ic hadde gheten met minen vrinden11) mar alse dyn sone die met quaden wiven syn goet over heft gheyagt weder quam so ghafstu hem en ghemestt kalf12). Ende die vader antwerdde weder aldus. Sone du bist algedads met mi13) ende al dat ic hebbe dats dyn. mar nu moste wi eten ende blide syn. want dyn bruder die was doet. ende hi es levende worden. hi was verloren ende hi es weder vonden14).

 

136. Na desen warden so sprac Jhesus noch voert ende seide aldus. Siet vor u selven. ghevallet dat din bruder mesdoet iegen di15) ghanc ende berespene tuschen di ende hem allene. ende doet hi dinen raet ende berout hem sire mesdaet vergheft hem. ende aldus soutu winnen dinen bruder16). Ende en welt hi di nit ghehoren so nem met di noch eenen ochte hen tveen. so dat din ghetugnesse ligge in harre tveere ochte in harre drire mont17). Ende en welt hi di ende hen dan nit ghehoren so segt der heilger kerken. Ende en ghehort hi de heilge kerken it so sal hi di syn als en verwatene ende en pubplicaen18). Noch seggic u wat dat ghi bindt op ertrike dat sal ghebonden syn in hemelrike. ende wat dat gi ontbindt in

[S.]

in hemelrikea)1). ende dat gi onbint up erdrike dat sal onbonden sijn in hemelrikea). Ende ooc seggic u. want of twe van ub) over een dragen up der erden. van welkerande dingec) si bidden dat sal hem gegevend) werden van minen vader2) die in den hemelen es. want so waer datter twe of drie vergadert sijn in mine namee) dar ben ic in midden hem. Doe quam Peter vort ende sprac. Here alse mijn broeder tjegen mi mesdoet hoe dicken salict hem vergeven zeven waerf3). Doe antworde Jhesus ende sprac. Ic en segge di niet zevenw(a)erf. mar zeventichwerf zevenwerf4).

CXXVII. Daromme seggic u. Hemelrike es gelijc enen mensche enen coninc5) die wilde rekeninge houden met sinen knechten. Ende doe hi begonde te rekenne doe ward hem een voren bracht die was hem sculdich x m. ℔f)6). Ende doe hi niet en hadde dar hi mede mochte vergelden doe hiet die here dat men vercochte hem ende sijn wijf ende sine kindre ende al dat hi hadde. ende dat men dar mede vergolde7) sine scultg). Doe viel die knecht den here te voeten ende sprac. hebbe geduldicheit in mi ende ic sal di al vergeldenh)8). doe ontfaremde die here des knechtes ende lietene ende vergaf hem sine scult9). Doe ginc die knecht uut ende vant enen van sinen gesellen die des selves heren knecht was die was hem sculdich c.d.i) ende hiltene end sprac gelt dattu sculdich best10). doe viel hi hem te voeten ende bat hem ende sprac. hebbe verduldicheit in mi ende ic sal di al vergeldenh)11). ende hine woude. mar hi ginc ende warpene in enen karker tote hi vergolde sine scult12). Ende dat sagen sine andre gesellen dat dar geschiede ende wordens sere bedrouft. ende si quamen ende vertrocken haren here al dat dar geschiet was13). Doe riepene sijn here ende sprac te hem. quaet knechtk) al dine scult vergaf ic di want duus mi baets. en behorde di ooc niet tontfarmene dijns gesellen als ic mi dijns ontfarmdel). Doe wart sijn here vertorent14) ende gavene den quellaren tote hi vergolde al sine scult. Also sal ooc mijn hemelsche vader doen. of elc van u niene vergeiftm) sinen broeder van al sire herte15).

CXXVIII. Ende het gheschiede doe Jhesus vulbrachte al dese woort dat hi gincn) van Galilea ende quam int endeo)16) van Judea over die Jordane. ende hem volgeden vele scharen ende al daer maecte hise gesont17). Ende doe gingen te hem die fariseen hem te besoukenep)18) ende spraken. meester mach iemen sijn wijf laten om enigerhande sake. Doe antworde hem Jhesus

[L.]

ertrike dat sal ontbonden syn in hemelrike1). Ende noch seggic u. daer si tvee over een dragen van welkerhande dingen dat si bidden willen. Dat si bidden dat sal hen gegheven werden van minen vader die in den hemele es2).a) Dit moet men verstaen van din beden die behoren ter menschen salegheiden want die bidt dat te sire onsalegheit behoert sine bede en es nit ontfaelec. mar die bidt dat behoert te sire salegheit sine bede es ont-fancklec ende hem sal werden ghegheven ochte dat hi bidt ochte dat hem orborleker es. Dit concludeert Jhesus in din warde dat daer na volgt. want hi segt aldus. harre tveer bede sal syn gehort. want so waer dat si tvee ochte si drie syn verghedert in minen name daer ben ic midden onder hen3). Doe quam Peter voert ende sprac aldus here alse myn bruderb) iegen mi mesdoet. hoe dikke salict hem vergheven? tote seven werven?4). Ende Jhesus antwerdde hem aldus. in segdi nit tote seven werven. mar tote sevene ende seventech werven5). dit confirmeert hi met ere ghelikenessen ende sprect aldus.

137. Hir omme seggic u dat ghelyc es hemelrike enen here enen koninc die woude rekeninge horen van sinen knechten6). ende alse men hadde begonnen te rekenne so quam een vor hem die hem schuldech was tin dusentech pont7). Ende om dat deghene nin hadde war met dat hyt vergelden mochte so gheboet die here dat men verkochte hem ende syn wyf ende sine kindre ende al dat hi hadde ende dat men daer met goude sin schout8). Doe vil. die knecht sinen here te voeten ende sprac aldus here kire dine ghenaden ane mi ende ic sal di ghelden met staden dat ic di schuldech ben9). Doe ontfarmde din here syns knechtts ende lieten gaen. ende al dat hi hem schuldech was dat schout hi hem quite10). Doe ghinc die knech ut ende ontmoette enen van sinen ghesellen die dis selves heren knech was die din gheselle was schuldech hondert penninghe. Doe greepen deghene ane ende hiltene ende worgdene ende sprac aldus ghilt dat tu mi schuldech best11). Doe vil hem deghene die syn gheselle (was ontbr.) te voeten ende bat hem ende seide aldus kire dine ghenaden te mi wert ic sal di gherne ghelden dat ic schuldech ben12. Ende deghene en wouds nit don mar hi ghinc ende leide sinen gheselle in den kerkere omme daer te blivene totire willen dat hi hem vergoude sin schout13). Alse dat sagen die andre knechte hare ghesellen so worden si harde sere ghetornt ende si ghingen ende telden haren here alle die ghevarnesse14). Doe ripene syn here te hem ende seide hem al dus. Quade knecht ic schout di quite alle die schout die du mi schuldech wars om dat tus mi baeds15). ende mosts tu dan also ghelikt nit ontfarmen dyns ghesellen alse mi dyns ontfarmde?16) Doe leverdene die here met erren moede den richtren dat sinen houden souden in ghevanknesse totir uren dat hi soude vergouden alle die schout die (hi ontbr.) schuldech hadde ghewest17). Also sal u myn hemelsche vader doen hen si dat ghi vergheft igewelc sine (n ontbr.) bruder van herten dat hi hem heft mesdaen18).

[S.]

ende sprac. en hebdi niet gelesen dat in den beginne doe God man ende wijf hadde ghemaect ende hise te gader vougedea). ende Adaem seide omme dese gevougede so sal die mensche laten vader ende moeder ende sal bliven met sinen wive. ende si twe werden vergadert in enen vlesche1). ende also en sijn si nu niet twe. mar een vleesch. dat God dan te gader heift gevoucht dan sal die mensche niet scheden. Doe spraken si waromme geboot dan Moises te gevene enen brief der schedingen2). Doe antworde hem Jhesus. dor die hartheit uwes herten so georlovede u Moises te latene uwe wijf. vanb) den beginne en waest niet also. Maer ic segge u so wie sijn wijf laet en si dat si keifsec) met andren mannen. ende eend) ander wijf neimt3) die doet onkuscheit. ende die die gelatene neimt die doet ooc onkuscheit. Ende eist dat twijf haren man laet ende enen andren man neimt si doet ooc onkuscheit. Doe spraken sine jongere eist also tusschen man ende wijf so neist niet orbarleic met wive te sinee)4). Ende Jhesus antworde. alle lieden en begripen niet dit woort. mar die dien het gegeven es5). want het sijn somige zuvre die also geboren sijn van harre moeder lichame. ende somige sijn zuver die van andren gemaect sijn. ende somige sijn zuver die hem selven gekastijt hebben dor dat hemelrikef). diet verstaen moge die verstaet6).

CXXIX. Doe quamen lieden ende brachten kinderg) vor hem. ende baden hem dat hi sine hant up hem leide. ende dat hise gebenediede. Doe dat sagen sine jongere doe scolden si de geine die dat daden7). Doe sprac Jhesus te hem. laet die kinder te mi comen ende en weret hen niet. want al sulker es dat hemelrike. Ende doe hi sine hant up hem hadde geleit doe ginc hi van danenh) in Galilea ende en woude niet wandelen in Judea. want die joden sochten hem te dodene8).

CXXX. In dien tide waren sulke van Galilea die seiden hem hoe Pilatus hadde gedaen dodeni) lieden van dien lande dar si offerden hare offrandek) ende dede mingenl) dat bloet van den doden metten bloede des offers8). Doe antworde Jhesus ende sprac te hem. waendim) dat dese galileusche sondaren waren vor alle die galileusche want si also gepassijt warenn)9). neen si dat seggic u. want ghi alle sult also verderven en si dat gi pennitencie doeto)10) van uwen sonden. Ende also die xviii. dar die tor up viel in Syloa11) ende hen doodde. waendi dat si meerre sondaren sijn dan

[L.]

138. Doe Jhesus dese wart hadde ghesproken so ghinc hi uten lande van Galileen. ende quam in den termten van Judeen over die Jordane1) ende aldaer so volgde hem en groet volc. ende die sik waren die ghansde hi aldaer2). Doe quamen die phariseuse tote hem omme hem te bekorne ende spraken aldus. Meester mach imen syn wyf laten ende van hare scheeden omme eengherhande sake?3). Ende Jhesus antwerdde hen aldus. ende (l. en) hebdi nit ghelesen dat in den beghinne doe Got man ende wyf hadde ghemakt. dat hise tesamen ghevugde?4) ende Adam seide. omme dese ghevugtheit so sal de mensche laten vader ende moeder ende sal bliven met sinen wive ende si tvee selen syn ghesament in eenen vleesche5). So syn dan man ende wyf nit tvee vlesche mar een vleesch. Dat Got dan te gader heft ghevugt dat en pine hem de mensche nit te scheedene6). Doe antwerdden die phariseuse. waromme gheboet dan Moyses dat en man die syn wyf laten woude dat hi hare ghave ene karte van din scheidene ende dan schide van hare?7) Ende Jhesus antwerdde hen al dus. omme uwe grote hartheit van herten die ghi hebt in u so ghorlofde u Moyses dat ghi mochtt laten uwe wyf. mar vormals en waest also nit8). Dar omme seggic u. dat so wie so syn wyf laet hen si dat si kefsche met andren mannen. ende boven syn wyf en ander wyf nemt. deghene doet overhoer. ende die ghene nemt die en ander ghelaten heft. hi doet overhoer9). Doe spraken sine yongren ende seiden. est al dus tusschen man ende wyf so est en svar dinc wyf te nemene10). ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. alle de liede en weten den sin van desen warden nit. mar deghene allene din hi werwyst werdt11). want het syn selke liede ghekastreerta) die also gheboren werden van harre moeder. ende het syn selke liede ghekastreert die van andren lieden also ghemakt syn. ende someghe liede syn die hen selven hebben ghekastreert om den loen van hemelrikeb). Die dit verstaen mach hi verstaet12).

139. Alse Jhesus dit ghesproken hadde so quamen liede ende brachten kinder vor hem ende baden hem dat hi sine hant op hen leide ende dat hise benedyde. alse dat sagen sine yongren so schouden si deghene die dat daden13). Doe sprac Jhesus sinen yongren toe ende seide aldus. laett de kinder te mi comen ende en verbiedes hen nit want hemelrike dats hare14). ende alse hi sine hande op hen hadde ghelegt so ghinc hi van daer15) weder te Galileen wert. ende en woude an din tide nemmeer wandelen int lant van Judeen. want de yoden begonsten oksun te sukene omme hem tedoedene16).

140. In din tide so quamen liede utin lande van Galileen ende vertelden hem. hoe dat Pylatusa) hadde don doeden liede van din lande aldaer si offerden hare offerande. ende dede minghen dat bloet van din doeden metten blode van din offerandenb)17). Alse Jhesus dat hoerde so antwerdde hi den ghenen die dat hadden ghesproken ende seide al dus. wendi dat de ghen die daer har lyf verloren meerre sunderen waren dan dandre van din

[S.]

die wonen in Jherusalem. neen si dat seggic u. want also suldi alle verderven en si dat1) gi penitencie doet van uwen sonden. ende sprac dit gelikenessea). Het was een man die hadde enen figeboom geplant2) in sinen wijngaerd. ende quam ende sochte vrucht up den bome ende en vant niet. Ende hi sprac toten wijngaert man. Ic ben te hant drie jaer hareb) comen te soukene vrucht van desen figebome ende ic en vinde niet. daromme hauwene af war toe becommert hi ooc die erde3). Doe antworde hem die gene ende sprac. here latene ooc dit jaer staen tote ickene omme grave ende met messe omme leggec)4). ende bringet hi danne vrucht so latene staen. ende en bringet hi echter niet so saltune af hauwen.

CXXXI. Ende hi was lerende in hare synagoge up enen saterdach. Ende doe was daer een wijf die hadde den geest der siecheit wel XVIII jaer ende ginc gecrommet. ende al te male en mochte si niet5) up waerd gesien. Doe die Jhesus gesach doe riep hi se te hem ende sprac tot hare wijf du best onbonden van dire siecheit6). ende leide sine hant up hare. ende te hant rechte si hare up ende lovede Gode7). Mar die prinched) der synagogen antworde onwerdelike datse Jhesus gesont hadde gemaect up den saterdach. Ende sprac toter scharen vi dagen sijn inder weken in dien behorleice) es te werkene. in dien comt ende wert gesont makendef)8) ende niet up den saterdach. Doe antworde Jhesus ende sprac. Ypocrite nonbint niet elc van u sinen osse of sinen ezel vander crebben up den saterdach ende leedttene ten watre9). Ende dese Abrahams dochter die sathanas gebonden hadde xviii jaer. en waest niet behorleic10) dat mense onbonde van den banden up den saterdach. Ende doe hi dit sprac doe scaemden hem alle sine wedersaken. ende al dat volc verblijdde hem in alle den dingen die glorieuselikeg) gesciedden van hem11).

CXXXII. Het was nakende ere feestenh) der joden die heet senofegia12). Doe spraken sine broedere te hem. ganc van henen ende ganc in Judea. dar dine jongere sien die werke di du does13). want niemen en werct gerne verholenlikei) dat hi werct. mar die oppenbare werke werct die wercse gerne in openbaren steden. werestu die so openbare di selven der werelt14). want nochtoe en geloofden sine broedere niet in hem15). Daromme sprac Jhesus te hem. mine tijt en quam noch niet. mar uwe tijt es alle wege16) bereet. Die werelt en mach u niet gehaten mar si haet mi. want ic geve

[L.]

galileusche volke. om dat si also har lyf verloren?1). Neen si dat seggic u. Mar en si dat ghi selve penitentie doet vor uwe sunden. ghi selet also wale ontghelden alse deghene achtine daden2) dar de kasteel van Siloa op vil ende verbleschese. wendi dat die achtine meerre sunderen waren dan alle dandre van Jherusalem?3) Neen si dat seggic u. ende u selven saelt also quaet gheschin ghine doet penitentie vor uwe sunden4). Dar na so confirmeerde hi dit met eere ghelikenessen ende seide aldus.

141. En man was die eenen vigheboem hadde staende in sinen wyngart. op eenen tyt so quam die man ende sochte vighen op din boem ende hine vanter nit op5). doe seide hi tote sinen wyngart man. ic ben drie yar tenden een comen ende hebbe vighen ghesocht op desen boem ende ine vinder nemmeer nit op. hir omme heetic di dat tune ave hous. wat besteet hi hir6)? Doe antwerdde deghene sinen heere aldus here laten staen noch dit yar over. ende ic salne hir binnen ommegraven ende met meste ommeleggen7). ende alst comt tandren yare dregt hi vrocht laten staen. ende en dregt hi engheene vrocht dan doch en ave howen8). Op enen saterdach so sat Jhesus ende leerde dat volc in ene synagoghe9). aldaer so was en wyf die ene sikheit hadde ghehadt achtin yar. ende si hadde den rugge so gekrumt dat si nit opwert ghesin en conste10). ende alse Jhesus dat wyf versach so rip hise te hem ende seide aldus. wyf wes ontladen van dire sikheit11). Doe leide hi sine hant op hare. ende altehant so rechtte si hare op ende dankde Gode12). alse dat sach de prinche van der synagogen so tornde hi hem dat Jhesus dat hadde ghedaen op den saterdach. ende dar omme so sprac hi toten volke ende seide. syn ses daghe in der weken in welken dat ghorloft es te werkene. op die daghe so comt ende doet u ghanssen. ende nit op den saterdach13). Doe antwerdde Jhesus den ghenen ende seide aldus. ypocriten en ontbindt ure igewelc nit sinen esel ochte sinen osse op den saterdach van sire krebben ende leidten te watre14)? ende dese Abrahams dochter die satanas hilt ghebonden achtin yar tenden een en moste mense nit ontbinden van haren banden op den saterdach15)? Ende alse Jhesus dat ghesproken hadde so schaemden hen ende worden confus alle die sine adversarise waren. ende al dat volc lofde Gode met groter vrowden van allen din dat si hem sagen werken ende hoerden spreken16).

142. Op enen tyt so was ene feste nakende die de yoden heeten schenophegia17). Doe spraken sine brudre tote hem ende seiden aldus. ghanc van henen ten lande wert van Judeen ende vertog dinen yóngren die daer syn de werke die du werks18). want nimen en werkt gherne verholenlec dat hi werkt. mar die oppenbare werke werkt hi werkt se gherne in oppenbaren staden19). Dit spraken si ut enen ongheloeve. wan die selve die sine nasten waren noch doe nit wale en gheloefden an hem20). Ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. myn tyt en quam noch nit. mar

[S.]

ghetugenisse van hare dat hare werke quaet sijn. gaet gi up ten feeste dage1) ic en ga ten feeste dagea) niet up. want mine tijt nes noch niet vervult. doe hi dit gesproken hadde doe bleef hi in Galilea. Ende doe sine broedere up gegaen waren doe ginc hi ooc up ten feeste dage. niet openbare mar al heimelike2). Daromme sochtene die joden in den feeste dage ende spraken waer es dese. Ende vele murmereringen3) was van hem onder den volke. want sulke seiden hi es goet. die andre spraken hi nes. mar hi verleedt dat volc. Niemen nochtan en dorste openbare spreken van hem dor die vrese der joden.

CXXXIII. In den middelsten feeste dage so ginc Jhesus up in den tempel ende lerde daer. ende doe wonderden hem die joden ende spraken. waer af can dese die scrift ende hise niet geleert en hevet4). Doe antworde hem Jhesus ende sprac. mine leringe nes niet mijn maer des geins die mi gesent heift. Es iemen die sinen wille doen wille die sal bekennen ander leringe of soe van Gode si. jof of5) ic van mi selven spreke. Die van hem selven sprect die souct sine eigine glorie. mar die souct die glorie des geins diene gesent heift die es warachtich. ende ongerechticheit nes in hem niet. Ne gaf u Moyses niet de wetb). ende niemene van u doet die wet6). waromme soucti mi te dodene. Doe antworde die scare ende sprac du hebs den duvel binnenc) wie soucti7) te dodene. Doe antworde Jhesus ende sprac een werc hebbic gedaen ende u allen wonderde. daromme gat u Moyses die besnidinge niet dat si van hem sid). mar van den vadren. ende an den saterdach besnijt di die menschene)8). of die mensche up den saterdach die besnytnesse ontfaet dat die wetf) Moyses niet te broken en wert. waromme sidi mi dan weder dat ic alle menschen9) gesont hebbe gemaect up den saterdach. ne ordeelt niet na den anscine mar ordeelt gerecht ordeel. Doe spraken somige10) van Jherusalem nes het dese niet die die joden soukeng) te dodene. nu spreict hi openbaer ende sine spreken hem niet11). hebben nuh) die princen warkelike bekent dat dese es Christus. mar wi weten wel waneni) dese es. mar als Christus comt sone weet niemen wanen hi si. Daromme riep Jhesus in den tempel lerende ende sprac. ende mi weit gi. ende wanen ic si dat weit gi. ende ic ne ben van mi selven niet comen. mar hi es gewarich die mi gesent heift dien gi niet en weitk). mar ic weet hem. ende seidic dat ic sijns niet en wiste so waric gelijc u logenarenl)12). mar ic weet hem. want ic bem van hem. ende hi heift mi gesent. Doe sochten sine te begripene13) ende niemene nedede hant an hem want sine stonde en was nochtoe niet comen. mar van der

[L.]

u tyt es altoes ghereet1). De werelt en mach u nit haten. mar si haeett mi. want ik ghetuge van hare dat hare werke quaet syn2). ghadi ter feesten. ine wil met u ter feesten nit gaan. want myn tyt en es noch nit volcomen3). ende alse dit ghesproken was so bleef hi in Galileen4). ende si ghingen ter feesten wert. ende alse si enweghe waren so ghinc hi na tire feesten wert. nit oppenbarlec mar al heimelec5). Ende op din feestedach so sochtenne de yoeden ende spraken deen ten andren aldus. waer es deghene?6) Ende vele murmuringen was van hem onder dat volc. want de somege seiden hi es goet. ende dandre antwerdden hine es. mar hi bedrighet tfolc7). Nimen nochtan en dorste oppenbare spreken van hem om de vreese van den yoeden8).

143. Op eenen dach van din feeste dagen so ghinc Jhesus in den tempel ende began te leerne dat volc9). Doe dat hoerden die yoeden so wonderde hen van sire leeringen. ende spraken onderlingen aldus. hoe comt dat dese so wale gheleert es. die noit ter scholen en ghinc om letter te leerne?10) Ende Jhesus antwerdde hir op aldus. mine leeringe en es mine nit mar des ghens die mi ghesendt heft11). Es imen die na sinen wille leven welt die sal kennen van mire leeringen weder si van Gode si ende ochtic ute mi selven spreke12). Die ut hem selven sprekt hi sukt syns selves gloriacie. mar die sukt de glorie des gheens diene ghesendt heft die es ghewarech ende in hem en es engheene ongherechtheit13). Ende ghaf u Moyses de wet ende nimen van u allen en makt andre wet?14) waromme wildi mi dan doeden? Doe antwerdde hem dat volc ende seide. Du hefst den divel binnen wie weltti doeden?15) Ende Jhesus antwerdde weder aldus. Ic hebbe een werc ghewarchtt ende u allen wondert dar af16). Moyses hi bescreef u in de wet hoe men de kinder soude besniden. nit dat die besnidinghe quam van hem. mar van den ghenen die vor hem waren17). Ende ochte en mensche ontfeet sine besnidinghe op den saterdach ende daer met de wet nit te broken en werdt. waromme wetti mi dis ondanc dat ic ghansse enen mensche altemale op den saterdach?18) En ordeelt nit na danschin van buten mar ordeelt na de gherechtegheit19). Doe spraken de someghe die dat hoerden van din jherusalemschen volke. Ende (l. En) es dit nit dese din si dreigen te doedene?20) Nu sprekt hi oppenbare ende nimen en doet hem nit. hebben nu de princhen verstaen dat dit Christus es?21) Mar wi weten wale wanen dese es. Ende alse Christus comt nimen en sal weten wanen hi si22). Doe sprac Jhesus al oppenbare aldaer hi leerde in den temple ende seide aldus. Ende mi kendia) ende wanen ic ben dat wettib). nochtan en comic van myns selves halven nit. Mar hi es ghewarech die mi ghesendt heft din ghi nit ne kent23). Mar ic kennene. want van hem benic ende hi heft mi ghesendt24). ende seidic dat ics nin kende so waric en loegenere ghelyc dat ghi syt25). Doe Jhesus dit hadde ghesproken so haddenne de yoeden gherne ghehouden. mar nimen en dede de hant an hem. want sine ure en was nochtoe nit comen26). Nochtan so gheloefden vele liede uten

[S.]

scare gelofder vele an hem ende spraken. Christus als hi comt sal hi meerre tekene doen dan dese doeta)1).

CXXXIV. Do quam een van den volke te Jhesus ende sprac. meester segge minen broeder dat hi met mi dele dat erve2). Ende Jhesus antworde hem en (l. ende) sprac menschen wie heift mi gemaect rechtre ende deelreb) over u. Ende hi sprac toten volke3). siet ende hoet u vor alle giericheit. want in hebbingen vergangelikerc) dingen nes des menschen leven niet4). ende seide hem een gelikenesse. Een rike mensche was wies cornd) welgeraect was in sinen acker5). Ende hi sprac tote hem selven in sinen gedochte. wat magic doen dat ic niene hebbe dar ic in gadren mach minee) vrucht6). Dit salic doen. Ic sal breken mine scheure ende salse meerref) maken7). ende daer in salic gadren al dat mi gewassen es ende mijn goet. enpe seggen mire zielen. ziele du hebbes vele goets te vele jaren. ruste di ende et ende drinc ende wes te gemakeg). Doe sprac God te hem8) du zoth). in deser nacht so sullen die duvle dine ziele nemen van dinen lechame. ende dattu gegadert heves wien sal dat bliven. also. wie hem rijcheit gaderti) die nes in Gode niet rike9).

CXXXV. Daer na ginc Jhesus uten temple. Ende doe hi quam ank) den wech doe vorliepene een ende viel vor hem up sine knien ende sprac goede meester wat salic doen dat ic hebbe dat ewelike leven. Doe sprac Jhesus wat vraechtu mi van goede10). niemen nes goet dan een God11). mar wiltu ten levene in gaen so hout die gebode. doe sprac hi te Jhesum welkel). Doe sprac Jhesus dune salt gene manslachte doen dune suls niet onkusch sijn. dune salt niet stelen. dune salt geen valsch orconscepe seggenm)12). eere vader ende moeder ende minne dinen evenkerstinn) gelijc di selven. Doe sprac die jongelinc alle dese hebbic gehouden van minre jogeto) wat gebreict mi. Doe sagene Jhesus an ende mindene ende sprac te hem. eens gebreictip)13). wiltu volcomen sijn so ganc ende vercoop so wat du heves ende geft den armen. so saltu scat hebben in hemelrike ende comq) ende volge mi14). Doe die jongelinc gehorde15) dese wort doe ginc hi wech al bedrouft. want hi was rike ende hadde vele besittensr). Doe sach alomme Jhesus ende sprac te sinen jongeren. hoe swarleic werts) dien die dat gelt hebben te comene int rike Gods16). vor-

[L.]

ghemeinen volke ane hem. ende spraken onderlinge aldus. Christus alse hi comt sal hi meer mirakelleker werke werken dan dese werkt?1).

144. Doe quam een van din volke tote Jhesum ende sprac aldus. meester seghe minen bruder dat hi come te deilingen jegen mi van onsen gherfnesse2). ende Jhesus antwerdde deghenen weder al dus. Mensche wie heft mi ghemakt richtre ende deilre over u?3) Doe sprac hi noch woert totin volke. hudt u ende syt u van alre ghiregheit. want in den ghebrukene van erderscher rykheit noch in vele hebbene van vergankleken dingen en es des menschen leven nit4). Dit confirmeerde hi met eere ghelikenessen ende seide al dus. En rike man was op enen tijt dis coren dat wale gherakt was op den velde5). Doe sprac deghene jegen hem selven in sire peinsingen aldus. wat magic don dat ic nit schuren gnoch en hebbe mijn koren in te leggene?6) Dit salic don. Ic sal breken mine oude schuren ende sal meerre maken. ende darin sal ic ghedren al dat coren dat mi ghewassen es7). ende sal mi selven troesten al dus. Nu hefstu vele goeds meer dan du mochts verteren in vele yaren. Nu restt di ende ett ende drinc ende wes te ghemake8). alse deghene dat peinsde so quam ene stemme van Gods halven die hem toe sprac ende seide aldus. onsaleghe doere. op desen nacht so sal dine zile ghescheeden werden van dinen lichame. ende dat tu gheghedert hefs win sal dat bliven?9) al dus est metten ghenen die alteenen ghedert ende op legt. ende die in Ghode nit rike en es10).

145. Dar na so ghinc Jhesus uten temple. ende alse hi quam op den weghe so quam een ende vil vor hem op sine knin ende sprac aldus11). ghoede meester wat goede werke sal ic werken dar ic ane moghe verdienen dat eeuleke leven?12) Ende den ghenen antwerdde Jhesus aldus. wat vragstu mi van goede?13) Nimen en es goet dan allene een Got14). mar weltu ten eeuleken leven comen so hout de ghebode15). Doe vragde deghene welke ghebode? Ende Jhesus antwerdde hem al dus. Du en sout nit manslacht don. du en sout nit kefschen. du en sout nit stelen. du en sout nit en gheen valsch ghetughe dragen16). eere dinen vader ende dire moeder. ende minne dinen evenkersten ghelyc di selven17). Doe antwerdde hem die yonghelinc ende sprac aldus alle dese ghebode hebbic ghehouden van minen kinschen daghen wat ghebrekt mi noch?18) Doe sach Jhesus lieflec op hem ende seide al dus. Eene dinc ghebrekt di19). weltu volmakt syn so ghanc ende verkoep dat tu hefs ende gheft den armen. ende com ende volgh mi. so soutu vinden enen schat in hemelrike20). alse dat die yonghelinc hoerde so ghinc hi enwege al bedruft21). want hi was harde rike22) ende hadde vele possessien23). Doe sach Jhesus al omme ende sprac te sinen yongren al dus hoe pinlec saelt denghenen syn die rykheit hebben te comene in hemel-

[S.]

waer seggic u dat den riken swaer sal sijn te comene int rike der hemele. ende noch seggic dat lichter es enen kemela) te crupeneb) dor ere naelden oge. dan den riken mensche in te gane1) int rike der hemele. Doe dit horden sine jongere doe wonderden si hem sere ende spraken. wie sal dan behouden werden2). Doe sachse Jhesus an ende sprac. an den mensche es dit onmogelic. mar an Godec)3) sijn alle dinc mogenlic.

CXXXVI. Doe antworde Peter ende sprac te hem. sich wi hebben alle dinc gelaten ende sijn di na gevolget. wat wert ons daromme4). Doe antworde hem Jhesus vorwar seggic u. dat gi die mi gevolget sijt inder weder geborte alse des menschen sone sittende wertd) in den stoele sire mogentheit5). so suldi sitten up die xii stoele. ende ordelen die xii geslachte van Israel. Vorwar seggic u. so wie laet broeder of zuster. of vader of moeder. of wijf of kint of acker6) dor mine name ende dor dat ewangelie. die saelt nu in deser tijt hondertfuldich nemen. ende inder toecomender7) werelt dat ewelike levene). Doe dit gehorden die scrivere die gierich warenf) doe bespotten si Jhesum8). Doe sprac Jhesus gi sijt die u gerecht maect vor die menschen mar God bekent uwe herten. want dat vor die menschen groot es dat es ene onwarheit9) vor Gode. ende hi seide een gelikenesse.

CXXXVII. Het was een rike mensche die was gecleet met purpre ende met bocraleg). ende at alle dage sonderlinge10) spise. Ende doe was ooc een bedelareh) hiet Lazarus. die lach vor sine dore vul sweren. ende begerde sat te werdene van den brocken die vielen van des riken disschei). ende niemene en gaver hemk). mar die honden quamen ende lectenl) sine sweren11). Ende het gheschiede dat die bedelare starfm) ende wart gevoert van den inglen in Abrahams scoot. Dar na starf die [die] rike man ende wart begraven in de helle12). Ende doe hi was in den tormenten) doe hief hi op sine ogen ende sach Abrahame van verren13) ende Lazarum in sinen scoot. Ende hi riep ende sprac vader Abraham ontfarme di mijns. ende sende Lazarum dat hi netteo) dat ende van sinen vingere14) int water ende mine tonge vercoele. want ic werde sere gepintp) in deser vlamme14). Doe scide hem Abraham sone gedinke dattu dat goede ontfinges in dinen levene ende Lazarus dat quade15). ende nu es hi in troste ende du best in

[L.]

rike1). Ende noch seggic u. datt lichter es enen kemel te crupene dor dat gat van eere naelden dan eenen riken te comene in hemelrike2).

 

146. Alse dat hoerden sine yongren so wonderde hen harde sere ende spraken aldus. wie sal dan mogen behouden bliven?3) Doe sach Jhesus op hen ende antwerdde hen weder aldus. Den menschen es dit ommogenlec. mar Gode syn alle dinc mogenlec4). Doe sprac Peter ende seide aldus. wi hebben al ghelaten ende syn di ghevolgt. wat sele wys te bat hebben?5) Doe antwerdde hem Jhesus. over waera) seggic u. dat ghi die mi ghevolgt syt in der opherstannessen alse des menschen sone sal sitten op den trone van sire moghentheit so seldi sitten op tvelef trone ende ordeelen de tvelef gheslegten van Israele6). over waerb) seggic u7) so wie so laett hus ochte bruder. ochte sustere. ochte vader ochte moeder ochte wyf. ochte kinder ochte lant om minen wille8) ende om de ewangelie9) het sal hem hir hondertfout vergouden werden ende in dandre werelt10) sal hi dat eeuleke leven besitten11). Alse dit hoerden de scriben die ghiregh waren so bespotten si Jhesum12). Ende Jhesus sprac hen toe ende seide aldus. ghi syt die u ghereght makt vor den mensche. Mar Got kent uwe herten. want dat den menschen groet dunkt dats ene onwerdegheit vor Gode13). Dar na so konfirmeerde hi dit met ere ghelikenessen ende seide al dus.

147. In enen tide was en mensche die rike was ende die met purpre ende met bokrane ghecleedt was ende die alle daghe hilt grote maeltide14). al daer so was oc en arm man die Lazarus hit die lach vor dis ryks mans dore al vol van waklen15) ende begherde tetene van den brokken die vilen van dis ryks mans taflen ende niman en ghaver hem. Mar die honde quamen ende lakden sine wakle16). Dar na so gheschide dat die arm man starf ende die ingle quamen ende vurden sine zile in Abrahams schoet. Dar na starf die rike man ende sine zile wart ghevurt in der hellena)17). Ende alse hi was in din tormente so hif hi op sine oghen ende sach Abrahame van verren ende Lazarum sitten in sinen schoet18). Doe rip hi op Abrahame ende seide aldus vader Abraham ontfarm di mijns ende sende Lazarum hir te mi ende ghebied hem dat hi nette dat uterste van sinen vingre in en water ende daer mede verkuele mine tonghe want ic sere ghetorment ben in derre valmmen19. Doe antwerdde hem Abraham aldus. Sone laet di ghedinken dat tu hads dine ghenugte in dinen levene ende Lazarus armoede ende onghenugte. Daer omme es hi nu in troste ende in ghenugten ende du best

[S.]

pinen. Ende boven al dit so es ene grote afgronde gevestet tusschen ons ende ua). dat die van hier tu willen niet en mogenb). ende die van dar willen niet en mogenb). Doe sprac hi daromme biddic di1) vader dattune sendes in mijns vader buus. Ic hebbe noch vijf broedre dat hi hem segge dat si niet en comen in deser stat der pinen2). Doe seide hem Abraham si hebben Moysesse ende die profeten die si horen3). ende hi sprac neen vader Abraham comt iemen van den doden te hem si sullen penitencie doen4). mar hi seide hem. ne horen si Moysesse niet ende die profeten sone sullen si niet geloven iof iemen van den doden up verstonde5).

 

CXXXVIII. Dar na sprac Jhesus te sinen jongeren. het was een rike mensche die hadde enen meijer. ende hi wart vermaertc) vor hem dat hi sijn goet qualike verdede6). Ende hi riepene ende sprac te hem. wat horic van did) gef rekeninge van dire meieriene). want du ne macht te hant nemmeer meijerf) sijn. mar die meijer sprac in hem selven wat salic doen want mijn here neimt van mi die meijerie. Inne machg) niet graven. ic scame mi te biddene. ic weet wel wat ic doen sal als ic van der meierien gedaen werde dat si mi ontfaen in haren husen7). Doe riep hi met sonderheit sijns heren sculdaren8) ende sprac toten eersten. hoe vele bestu sculdich minen here. ende die gone sprac hondert amen olien. doe sprac hi te hem nem dine berescap ende scrijf gereet vichtichh)9). Dar na sprac hi toten andren hoe vele bestu sculdich. ende hi antworde hondert mudden tarweni)10). dien seide hi nem dine brieve ende scrijf lxxx. ende die here lovede den meijer der quaetheit want hi wijsleke dede. want die kinder deser werelt sijn wiser in haren geslachte dan die kinder des lichts11). ende ic segge u maect vriende van den goedek) der quaetheit als u gebreict dat si u ontfaen in die ewelike tabernacle12).

 

CXXXIX. Die getrouwe es in den minsten die es ooc in den meesten getrouwe. ende die in een lettel ongetrouwe es die es ooc in den meesten ongetrouwe. ende of gi in den vremden niet getrouwe sijt geweist. dat uwe es wie sal u dat geven. ende of gi inder wandeliker rijcheit niet getrouwe

[L.]

in tormente1). ende boven al dit so es ene grote af gronde tuschen ons ende u so dat deghene die van henen willen tu comen dis nin conen ghedon noch deghene die van daer haere tons willen comen dis oc nin connen volcomenb)2). So biddic di dan vader dat tune sends in myns vader hus3) want ic hebbe daer noch vive brudre dat hise warne dat si nin comen in de stat van desen to(r)mente4). Doe antwerdde hem noch Abraham. Si hebben Moysese ende de propheten (,) hoerren die5). ende deghene sprac noch voert. Neen vader Abraham mar comt imen die doet heft ghewest ende sprekt hen toe so selen si penitencie don6). Ende Abraham antwerdde den ghenen aldus. En horense nit Moysese ende de propheten so en selensi nit gheloeven dat imen moghe hen ghesegghen (hs. gheggen). die op herstaen es van der doet7).

148. Dar na so sprac Jhesus te sinen yongren ende seide al dus. in enen tide was en rike mana) die hadde enen meyereb). Ende die meyere wart beruchtc) vor sinen here dat hi syn goet qualec hadde bekirtd)8). Doe ontboete) die here sinen meyere ende sprac hem ane ende seide aldus. waromme vernemic dese ontrowe van di? ghef mi rekeningef) van dire meyerien. want du ne machst nit langer meyer syng)9). Doe sprac die meyer iegen hem selven ende seide al dus. wat magic don want mi myn here mine meyerie nemen welt? in can nit graven ende ic schame mi te biddene10). Ic hebbe mi bepenst wat ic don sal dat mi myns heren schulderen selen ontfaen in hare herberghen alsic van mire meyerijen sal werden ghedaen11). Doe ontboet hi alle syns heren schulderen vor hem ende vragde den irsten hoe vele bestu minen here schuldech?12) Ende deghene antwerdde hondert amen olien. Doe sprac die meyer toten ghenen. nem hir dine lettren ende sete neder vollec ende scryf viftegh13). doe vragde hi den andren. ende du hoe vele bestu schuldech. ende deghene antwerdde hondert mudde tarven. doe sprac die meyere toten ghenen. nem hir dine letteren ende scryf taghtentech14) alse dat die here vernam so prysde hih) din quaden meyere van din dat hi wyslec hadde ghedaen. hir ane mach men verstaen dat der werelt kinder wiser syni) in hare g(ene)racien dan de kinder Godsk)15). Ende hir omme seggic u. makt nu vrint van der quader rykheit die u ontfaen in hare eewleke herberghen alse ghi van ertrike scheeden selt16).

149. Die ghetrowe es in den cleinen hi es oc getrowe in den groten. ende die onghetrowe es in den cleinen hi es oc ongetrowe in den groten17). Ende ochte gi dan dese vergankleke rikheiden nit wale en dispenseert wie sal u deeulele (l. deeuleke) rikheit gheven?18) ende ochte gi in din dat u nin besteet onghetrowe syt wie sal u gheven dat uwe es?19) Ende oc seggic u dat die

[S.]

sijt geweist dat gewarich es wie sal u des getrouwena)1). Ende ic segge u die knecht die weet den wille sijns heren ende niet en doet die sal vele slage ontfaen. mar die knecht die sijns heren wille niene weet ende werct buten sinen wille die sal min slage ontfaen. want dien vele bevolen es dien sal men vele eeschen2). ende dien min bevolen es dien sal men min eeschen. Ne weti niet dat ic een vier hebbe brocht in erdrike ende ic wille dat het berne. Ic hebbe noch te lidene ene dope ende hoe sere sal ic bedrouft werden3) tote ict overlideb).

CXL. Dat rike der hemele es gelijc enen mensche enen vader des gesindes. die des morgens ute ginc te prime tijt te hurne werclieden4) in sinen wijngaert ende doe hi dat gedinge gemaect hadde met hemc)5) om enen dageliken penninc doe sende hise in sinen wijngaert. Ende omme tierche tijtd)6) doe ginc hi anderwerven uut ende vant andre staende up die maerct ledich. tote dien sprac hi gaet in minen wijngaerte) ende dat recht es dat salic u geven. ende si gingen wech. Dar na te sexte tijt doe ginc hi echter uut. ende te noenen. ende dede echter also gelikeleke7). die hi vant dede hi gaenf) in sinen wijngaert. ende ter elfster stonde van den dage ginc hi echter uut. ende vant andre staende ende sprac te hem. wat stadig) al desen dach hier ledich. ende si antworden niemen en heift ons gehuurt. ende hi seide hem gaet ooc in minen wijngaert8). Ende doe het avont wart doe sprac die here tote sinen procurateh)9). roup die wercliede ende gef hem haren loon. ende beginne an den laetsten toten eersteni). Ende doe die vort quamen die ter elfster stonde comen waren doe namen si te penningek). mar doe die eerst quamen dat sagen doe hopten sil)10) dat men hem meer geven soude. ende si namen ooc te penningei). ende si namense murmererende tjegen11) den vader des gesindes ende spraken. dese laetste ne hebben niet dan ene stonde gepijntm) ende hebse ons gelijc gemaect die de bordene des dages12) gedragen hebben ende die hitten). Doe antworde hi den enen ende sprac. vrient ic ne doe di geen onrecht. en dingestu niet met mi omme enen penninc. nem dat dijn es ende ganc. ic wille desen laetsten geven alse dio). ne magic niet doen dat ic wille. of dijn oge quaet es want ic goet benp)13). aldus werden die laetste die eerste ende die eerste die laetste. want vele esser14) geroupen ende lettel vercorenq).

[L.]

knecht die syns heren wille weet ende daer na nit ne werkt die sal vele slage ontfaen1). Mar die knecht die syns heren wille nit ne weet ende werkt buten sinen wille die sal min slaghe ontfaen. want din men vele bevolen heft men sal hem vele eischen. ende din men min bevolen heft men sal hem min eischen2). Ende wetti nit dat ic en vir hebbe bracchtt in ertrike. ende wat willic el dan datt berne[n]?3) Ic hebbe noch toverlidene en doepselea). ende hoe sere sal ic gheturbeert moten syn eert overleden sal werden4). dar na so sprac hi noch ene ghelikenesse ende seide aldus.

150. Ghelijc es hemelrikea) enen hushere de ut ghinc des margens te prymtide huren werkliede die werken souden in synen wyngart5). Ende alse hi sine vorwarde hadde ghemakt hem (l. met) hen dat si hem dinen souden omme enen daghelikschen penninc so sendde hise in sinen wyngart6) ende alset quam te tercitide so ghinc hi noch ut. ende vant andre staende op de markt al ledech7) ende den ghenen sprac hi toe ende seide ghaet ende werkt in minen wyngart ende ic sal u gheven dat redene es8) ende deghene daden also ende ghingen in den wyngart. Dar na so ghinc hi ut te sexte tide ende te noentide van den daghe ende dede also ghelike die hi vant gaen te sinen wyngarde wert9). Ende alst quam ter ellefter urenb) van den daghe so ghinc hi noch ut ende vant andre staende ende denghenen sprac hi toe ende seide wat stadi hir al den dach ledech?10) ende si antwerdden om dat ons nimen en heft ghehurt ende den ghenen sparc hi toe al dus. ghaet in minen wyngart11). Ende alse het quam des avonds so sprac die here tote sinen drossate. doch comen die werkliede ende ghef hen haren loen ende beghin an de leste ende also ghanc voert toten irsten12). Ende alse deghene voer quamen die ter ellefter uren van den daghe waren comen so namen si te penninghe13). Dar na so quamen de irste ende waenden dat men hen meer soude hebben gegheven ende hen was oc gegheven te penninghe14) ende alse si sagen dat men hen nemmeer en ghaf dan den andren so bekroenden si hen van din hushere15) ende spraken al dus. Dese leste en hebben mar eene ure van den daghe ghewarchtt ende du hefst se ons ghelyk ghemakt die de bordene hebben ghedregen van den daghe ende van der hitten16). Doe antwerdde die here den eenen van hen ende seide aldus vrint ine doe di en gheen onrech. En makestu dine vorwarde iegen mi nit om enen penninc?17) Nem dat dine es ende ghanc dire straten. ic wille desen lesten also vele gheven alse di18). En magic nit don dat ic wille? waromme werdstu gherghert van din dat ic goet ben?19) al dus selen (de) leste werden dirste ende dirste de leste want vele es dergherre die gheroepen syn mar lettel es der gherre die ut verkoren syn20).c) Dese ghelikenesse ontbinden de scrifturen van den heilegen ende de glosen in ere maniren al dus. Die te prymetide in den wyngrat werken gaen dat syn die in harre kinscheit hen te Gode bekiren. De tercityt dats de tyt van der yogt. De sexte tyt dats de tyt van der manlekheit alse de mensche volwassen es. De noentyt dats de tyt van den afnemene van ouderdome. De ellefte ure dats de leste tyt van des menschen levene. In allen desen tiden so werden de Gods werkliede ghemaent

[S.]

CXLI. Ende het geschiede dat Jhesus in ginc in eens princena) der fariseen huus up enen saterdach dat hi dar ate broot. ende si wachten hem1). Ende dar was een water siecb) mensche vor hem. ende Jhesus antworde ende sprac toten meestren vander wet ende toten fariseen. eist georlooft up den saterdach gesont te makene2). ende si swegen. mar hi namene ende maectene gesont ende lietenec).3) Ende hi antworde hem ende seide. welc esd) van u die sinen esel of sinen osse niene trecke uten pitte dar hi in gevallen es up enen saterdach4). ende sine mochten hier toe niet geantworden.5) Doe sprac hi een gelikenesse te dien die dar gebedene) waren doe hi verstont hoe si die eerste stat uut vercoren. Doe sprac hi te hem. alse du genot werds ter brulucht so en saltu niet sitten in die eerste stat. dat nietf) een eerliker dan du si genoot van hem6). ende die gene come die di genoot heift ende segge tote di gef desen die stat. ende du werts danne die nederste stat met scanden besittende7). mar alse du genoot werts so ganc sitten in die leste stat. ende alse die gene comt die di genoot heift so sal hi te di spreken vrient ganc hier bet up sitten. so saltu eere hebben vor alle dien die dar sitten8). want so wie hem hoget die wert genedert. ende so wie hem nedert die wert gehogetg).9)

 

CXLII. Doe sprac Jhesus tote diene genoot hadde. alse du werscap maex sone saltu niet laden dine vriendenh) noch dine mage noch dine gebure die rike sijn. ende du dinen loon hier wederi) neims10). mar alse du werscap maex so saltu biddenk) die areme ende die cranke. ende die lamen ende die blinde11). ende du salt salich sijn. want sine hebben niet dar si di mede vergelden mogen12) mar het sal di vergolden werden in die up verstannesse der gerechter. Doe sprac een van dien die dar geladen waren13) hi es salich die dat broot sal eten in den rike Gods.

 

CXLIII. Doe het nakende was den paschen den dach vander joden

[L.]

te werkene in den wyngart dats metter gratien Gods ghestirt te werkene de werke van harre salegheit ende alle selen si eenen penninc ontfaen dats die eeulekheit des toe comens levens. Dese penninc werdt onderwilen eer gegheven den lesten dan den irsten want die om desen penninc hebben gharbeitt in welker uren dat si hen bekiren te Gode? si ontfaen den eeuleken loen so wanneer dat si van derre werelt scheeden. In ere andre maniren so ontbinden de glosen dese tyde. De primetijt dat was de tyt van Adame tote Noe. De tercityt van Noe tot Abrahame. De sexte tyt van Abrahame tote Moysese. De noentyt van Moysese toten tide Jhesu Christi. De ellefte ure dats van der gheborten Jhesu Christi toten inde van der werelt. alle dese werden gheloent met ten penninghe eens eeulecs levens. Desen penninc ontfinc eer deghene die ter rechter siden hinc Jhesu Christi din was gheantwerdt heden soutu met mi syn in den paradise. dan dandre daden die vore in den wygart hadden gharbeitt desen penninc ontfaen eer die nu arbeiten in den wyngart dan de patriarken ende de profeten daden die dis verbeiden mosten.

151. Dar na so ghevil dat en prinche van den phariseusen noedde Jhesum op enen saterdach tetene met hem. Ende alse Jhesus in dis princhen hus comen (hs. conmen) was so wachtten ende spieden die yoden ochte hi it doen soude dar sine af berespen mochten1). Al dar so was en mensche die sik was van den watre2). Doe sach Jhesus op die phariseuse ende op die meestre van der wet. ende vragde hen ende sprac aldus. Mach men des saterdags it ghanssen?3) Ende si svegen. Doe nam Jhesus denghenen ende ghansdene ende liten gaen al ghesont4). Doe sprac hi totin phariseusen ende seide wie es van u allen die sinen esel ochte sinen osse nin trekt uten putte daer hi in ghevallen es op den saterdach?5) Doe svegen si want si hem nit en consten ghantwerden6). Doe sprac Jhesus toten ghenen die daer ghenoedt waren. want hi merkde ane hen dat si stonden na dat vor sitten ter taflen. ende seide aldus7). Alse du ghenoedt best teere brulocht en ghanc nit sitten in de vorste stat van der taflen. dat men di nin segge es en ander daer ghenoedt die hersamer es dan du best stant op laet desen daer sitten. ende du dan mosts met schanden gaen sitten in dechterste van der taflen9). Mar alse du ghenoedt best ghanc sitten talre echterst. so sal deghene comen die di heft ghenoedt ende sal seggen vrint ghanc opwert sitten so soutus hebben eere vor alle deghene die daer syn10). want so wie so hem selven verheft hi sal ghenedert werden. ende so wie so hem selven nedert hi sal ghehogt werden11).8

152. Doe sprac Jhesus toten ghenen diene hadde ghenoedt ende seide aldus. Alse du gheefs ene etentyt ochte des margens ochte des avons en noed nit dine vrint noch dine naste noch dine maghe noch dine gheburen die rike syn. want si di weder noeden mogen. ende so ontfees tu hir dinen wederloen12). mar alse du ghefs eene etentyt so doch comen die arm syn die cranc syn die manc syn ende die blint syn13). ende dan soutu sa-

[S.]

feeste. doe ginc Jhesus te Jherusalem dor die middela) van Samarien ende van Galilee. Ende doe hi inginc in een kasteel doe liepen hem tjegen x manne die lasersb) waren. die stonden van verrenc) ende hieven op hare stemme ende spraken. Jhesus gebiedre ontfarme di onser1). Ende doe hise gesach doe seide hi gaet ende toocht u den priestren. Ende het geschiede doe si gingen dat si gesuvertd) worden. mar een van hem doe hi gesach dat hi gesuvert was doe quam hi weder met groter stemme Gode lovende ende viel up sijn anschijn vor sine voete ende dancte hem. ende dese was een samaritaen. mar Jhesus antworde ende sprac. en sijn niet uwer tiene gesuvert. ende waer sijn die negene2). harre en geen es vonden die weder quam ende Godee) dancte dan allene dese vremde. ende hi sprac te hem stant op ende ganc want dijn gelove heift di gesont gemaect.

CXLIIII. Doe nam Jhesus sine xii apostele heimeleke ende seide hem. Nu gaen wi up te Jherusalem. dar sal vervult werden al [al] dat gescreven es in den profeeten van des menschen sone. die sal gegeven werden den princen van den priestren. ende den scriveren. ende die sulne geven den heidinen. ende hi sal bespot werden. ende gegeeselt. ende bespuwetf). ende sal gecruust werden3). ende des derden dages sal hi up verstaen van der doot. ende sine verstonden derre woort niet. want dese wort waren hem verborgen ende en verstonden niet wat hi hem seide4).

CXLV. Doe quam te hem die moeder Zebedeus kinder met haren sonen ende bat hem ene bede. Doe seide hi hare wat wiltu. ende si sprac. segge desen minen tween sonen dat die een sitte te dire rechter ziden ende die ander te dire slinker ziden in dijn rike5). Doe antworde Jhesus den tween gebroedren ende sprac. gine weit niet wat gi bidt. mogedi drinken den kelc dien ic drinken sal. of mogedi die dope geliden dar ic in gedoopt sal werden6) ende si antworden ja wi7). Doe sprac Jhesus te hem. minen kelc suldi drinken8). ende in minen dope suldi gedoopt werden. mar tsitten te mire rechter ziden of te mire slinker nes mig) niet u te gevene. mar den genen dien het gegeven esh)9) van minen vader. Doe dat horden die tiene doe hadden sijt onmaeri) van den tween gebroederen10). Doe riepse Jhesus te hem ende sprac. en weti niet dat die princen des volx hebben hare herescap ende die groter sijn die ouffenen gewoutk) in hem11). also en salt niet sijn onder u. mar so wie onder u die grootste wille werden die si u die-

[L.]

legh syn. want si nin hebben waer met dat syt di verghelden moghen. Dan saelt di vergouden werden in de opherstannesse der gherechter1). Alse dese wart hoerde een van den ghenen die daer aten so sprac hi aldus. Salech sal de ghene syn die dat eeuleke broet sal eten in den rike Gods2).

153. In din tide so ghevil dat nakende was dat paschen. dat der yoeden feeste dach es3). doe ghinc oc Jhesus te Jherusalem wert al dor dat lantschap van Samarien4). ende alse hi quam in en dorp so quamen iegen hem tine lazerse menschen5). Die ghingen staen van verren ende ripen te hem wert ende seiden aldus. Jhesu ghebiedere ont farm di onss6). Alse Jhesus die versach so sprac hi tote hen ende seide al dus. ghaet ende vertoegt u den papen van der wet. ende alse die lazerse dar wert henen ghinghen so worden si gheghanst7). alse dat sach een van din tienen dat hi also ghenesen was. so quam hi weder met groter stemmen loevende Gode8). ende alse hi quam daer Jhesus was so vil hi hem te voete met groten danke. ende deghene was en samaritaen9). Doe sprac Jhesus aldus. En warser tiene die ghesuvert worden. ende waer syn de ghene?10) van allen din en eser een nit die weder quam ende lofde Gode sonder dese utlansche11). Doe sprac Jhesus toten ghenen. stant op en (l. ende) ghanc. want dyn gheloeve heft di ghesont ghemakt12).

154. Doe nam Jhesus sine tvelef apostlen op hoer13) ende seide hen noch aldus14). Nu gawi te Jherusalem wert. ende aldaer so selen vervult werden alle die scrifturen die ghescreven syn in den propheten van des menschen sone15). want hi sal ghelevert werden den prinschen van den yodschen papen ende den scriben16). ende si selenne leveren den heidenen17). al daer sal hi bespott werden. ende ghegheecelt. ende bespouven ende ghecrust18). ende des derds dags sal hi werden (l. weder) op herstaen19). Doe quama) te hem de moeder van Zebedeus kindren met haren sonen ende anebeddene ende bat hem ene bede20). Doe vragde hare Jhesus ende seide wat weltu? ende si sprac voert al dus. Seghe dat desen tveen die mine sonen syn. si ghegheven dat sitten den enen te dire rechter siden ende den andren te dire slinker siden in dinen rike21). Doe antwerdde Jhesus din tveen ghebrudren ende sprac aldus ghine wet wat ghi bidt. seldi mogen drinken van din kelke daer ic af drinken sal?22) ochte seldi dat doepsel mogen overliden daer ic in ghedoept werden sal?23) Ende si antwerdden yawi24). Doe sprac Jhesus noch tote hen ende seide van minen kelke seldi drinken25) ende in minen doepsele seldi ghedoep werden26). mar dat sitten te mire rechter ochte te mire slinker siden dan behoert mi nit u te gheveneb) mar den ghenen dint gheeghent es van minen vader25). Alse dit hoerden die tiene andre so hadt hen ommaer van din tveen ghebruderen dat si dat vordeel hebben wouden27). Doe ripse Jhesus te hem ende sprac aldus. En wet ti nit dat de prinschen van der werelt hare heerheit plegen te doegene over dat volc ende die boven dandre syn hare machtegheit28)

[S.]

narea). ende so wie onder u die eerste wille sijn die si u knecht. want welc es meerre die dar sit of die dar dient. nes die niet meerre die dar sitb). Ic ben in midden onder u alse die dientc). Gi sijt die met mi bleven sijt in mine becoringe. ende ic besette u dat rike alst mi mijn vader beset heift. dat gi eit ende drinct te minen dissche in minen riked). Also die sone des menschen niet en es comen dat men hem diene. mar dat hi diene. ende sine ziele geve tere verlossinge over velee).

CXLVI. Doe sprac een van dien die daer waren te Jhesum. here esser luttel die behouden sullen werden. Doe antworde Jhesus ende sprac. gaet in dor die inge porte. want ic segge u datter vele sal sijn die dar sullen willen in gaen die niet en sullen mogen in comen. Want alse die here des huus in gegaen esf) ende die doren besloten sijn. so werdi buten staende ende cloppende1) ende seggendeg) here doe op die dore ende laet ons in. So wert hi antwordendeh) ende sal seggen2) ic en en weet wanen gi sijt. dan suldi beginnen te seggene wi hebben geeiten ende gedronken vor di. ende du hebs geleert in onsen straten3). Ende hii) sal u seggen ic en kenne u niet ic en weet wanen gi sijt. gaet van mi gi wercliede der quaetheitk)4). Dan suldi sien Abrahame ende Ysaac ende Jacob ende die profeten in den rike der hemele5). Ende gi sulse sien comen van oosten ende van westen. ende van norden ende van zuden. die rusten sullen ende eiten in den rike Gods6). ende gi sult uut gheworpen werden in die uterste demsternesse. dar sal sijn weninge ende krischelingel) van tanden. ende also werden die leste die eerste. ende die eerste die leste7).

CXLVII. Doe ginc Jhesus dor Jericho. Ende sich een man die hiet Zacheus die was een prinche der sondaren8) ende wasm) rike. die begerde Jhesum te siene wie hi waren). ende ne mochte dor die scareo) want hi was clene van lichamen9) ende hi liep voren ende clam up enen boom sicomor dat hine gesage want Jhesus soude dar voren gaan10). Ende doe Jhesus quam ter stat dar Zacheus up den bome stont doe sach hi upwaert ende sprac. Zacheus gereet gancp) hier ave ic moet noch heden in dinen huse wonenq)11). ende Zacheus ginc gereet af ende ontfinckene met groter vreugden. Ende doe dat sagen die joden doe murmererden si daromme dat hi ginc in eens sondaren huus12). mar Zacheus stont ende sprac. here

[L.]

over deghene die onder hen syn? Also en saelt nit syn onder u. Mar so wie so de meeste welt syn dat si u garsun1). ende so wie so de vorste welt syn dat sal syn uw knecht2). also gelike alse des menschen sone in ertrike comen es nit om dat men hem dinen soude. mar om dat hi selve dienen woude. ende leveren sine zile omme de verloessenesse der menschen3).

155. Doe sprac een van den ghenen die daer waren te Jhesum. Here eser lettel die behouden selen bliven. Ende Jhesus antwerdde hir op ende seide aldus4). Stridt om dat vorgaen door de inghe porte. want ic segg u dat vele der gherre sal syn die selen willen in ghaen ende en selen nit in conen comen5). want alse de hushere in es ghegaen ende de doren besloten syn. so seldi buten staen ende cloppen ende seggen. Here ontpluc de dore ende laet ons in6). ende hi sal antwerdden. in kennu nit. ine weet wanen ghi syt7). ghaet van mi ghi die ghewarght hebt de werke van der boesheit8). Dan seldi sien Abrahame ende Ysaake ende Jacope ende alle de profeten in hemelrike9). ende oc seldi se sien comen van oest ende van west van noert ende van sijt die rosten selen int rike Gods. ende ghi selt ghelevert werden dar ghescrej sal sijn ende kryselinge van tanden10). ende aldus selen dechterste werden dirste (ende dirste) selen syn dechterste11).

 

156. Doe gheschide dat Jhesus leet dor de stat die es ghenaemt Jherico12). al daer so was en man die hit Zacheus die prinche was der publicane ende oc was hi en rike man13). Dese begherde Jhesum te siene ende hine consts nit toe comen om dat hi cleine was van lichamen ende om dis volkes wille dat omtrent Jhesum ghinc so dikke dat hi nin conste gheweten welc dat Jhesus ware14). Doe lip hi vore ende clam op enen sikomoer om dat hi ne sien woude want hem al daer stont te lidene15). Ende alse Jhesus bi dire stat quam daer Zacheus op den boem stont so sach hi op wert ende sprac hem toe ende seide aldus. Zachee ghanc vollec af want ic moet heden herberghen metti in dinen huse16). ende Zacheus ghinc vollec af ende ontfinkene met groter wrouden17). Ende alse dat sagen de yoden so begonsten si te murmurne onder hen van din dat Jhesus woude gheherbergt syn van din sundere18). Doe stont voert Zacheus ende sprac tote Jhesum

[S.]

alf mijn goet gevic den armen ende hebbic iemen iet onrechts gedaen dat geve ic viervout weder. Doe sprac Jhesus heden es desen huse salicheit geschiet. ende die werda) des huus es worden Abrahams kint1). des menschen sone es comen te soukene ende te behoudene dat verdorven was.

CXLVIII. Doe Jhesus ginc uut Jericho doe volgede hem ene grote scare. Ende twe blinde saten bi den wege ende baden. die een was Bartimeus die Timeus sone was. Doe di gehorden die schare dar voren gaen doe vrageden si wat dar ware. ende si seiden hem dat Jhesus Nazarenus dar voren gincb). Doe riepen si up hem ende spraken. here Davids sone ontfarme di over ons. Ende die dar voren gingen die bescoudensec) ende hiettense swigen. mar si riepen vele de meer Davids sone ontfarme di over ons2). mar Jhesus stont ende hietse te hem bringhen. Ende doe si te hem quamen doe sprac Jhesus wat wildi wat ic u doed). ende si antworden here dat wi sien3). doe ontfarmde hi hem hars ende leide sinen vinger up hare oghen4) ende sprac te hem siet u gelove heift u behoudene). ende si worden te hant siende. ende volgeden hem lovende Gode. ende al dat volc dat dit sach gaf Gode groten lof van den wonderliken werken.

 

CXLIX. Doe Jhesus die stat Jherusalemf) ane sach doe begonde hi te weenne. ende sprac. bekennetstu wat di toe te comene esg) du wenets ooc. want nu up desen dach so hevestu dinen vrede. mar het sullen noch dage comen datti dine viande omme vaen ende omme leggenh) sullen. ende di dwingen in allen endeni)5). ende ter erden sullen sidi werpen. ende dine kinder die in di sijn. ende enen steen en sullen si niet laten up den andrenk) in di. daromme dattu niene hebs becant die tijt dire visitatienl)6).

CL. Ende doe Jesus quam te Jherusalem in die stat doe wart al die stat beroertm)7) ende spraken. wie es dese. ende sulke seiden dese es Jhesus van Nazaret die profete8). Doe ginc Jhesus in den tempeln) ende maecte ene gesele van clenen zelen ende slouch uten temple9) alle die cochten ende vercochten. ende die scaep ende ossen slouch hi alle uut. ende die dissche der wisselaren ende haer gelt stac hi omme. ende die stoele derre die duven vercochten waerpo) hi omme ende sprac te hem. doet dit en wech. ende en maect niet mijns vader huus een hol10). want het es gescreven mijn huus sal sijn bedehuus al den volke. ende gi hebbet gemaect een

[L.]

here ic wille half mijn goet gheven den armen ende hebbic imene veronrechtt ic wilt hem virvout verstoeren1). Doe sprac Jhesus te hem heden es dese herberghe ghesalegt ende de wert es worden Abrahams kint2). want des menschen sone es comen omme te sukene ende te behoudene dat verloren was3).

157. Alse Jhesus ghinc ute Jhericho so volgde hem ene grote schare van volke4). ende alse hi buten quam so saten tvee blinde menschen an den weghea)5). dire een was Bartimeus die Timeuss sone was6). Alse die blinde hoerden dat Jhesus Nazareus al daer leet so riepen se op hem ende seiden al dus. Here ontfarm di ons Davids sone5). Doe bleef Jhesus staende ende ripse te hem ende seide. wat wildi dat ic u doe?7) Ende si antwerdden here doch dat onse oghen werden ontploken8). Doe ontfarmde Jhesus hars ende leide sinen vinger op hare oghen ende si worden altehant siende ende si volgden hem9) ende lofden Gode. ende al dat volc dat daer was ende dat sach gaf Gode groten lof van din mirakelleken werke10).

158. Alse Jhesus quam bi der stat van Jherusalem11) so na dat hise sach. so begonste hi te weenne ende sprac al dus12). kennestu also wale wat di nakende es alse ic doe du soust oc weennen want nu op desen dach so hefstu dinen pais13). Mar die daghe selen comen dat di dine viende selen beliggen ende ommeringen. ende anxteren in allen staden14) ende selen di terneder werpen ende dine kinder die in di syn ende sine selen eenen steen nit laten liggen op den andren in di om dat tu nit en wels kennen den tyt van dire v(i)sitacien15).

 

159. Ende alse Jhesus quam te Jherusalem in der stat so wart alt folc van der stat van hem sprekende ende deen den andren vragende wie es dese?16) ende deen antwerdde den andren dit es Jhesus de profete van Nazareth Galilee17). Doe ghinc Jhesus in den tempel18). ende alse hi dar binnen quam so makde hi van corden ene gheecele ende yade (l. yaghde) alle die kochten ende verkochten uten temple. ende de schaep ende de ossen yaghede hi ut. ende der wisseleren taflen warp hi uter (l. ter?) erden. Ende har gheldt dat quistte hi. ende der gherre stoele die duven verkochten warp hi omme19). ende seide aldus. Doet dit en weghe. ende en makt nit van myns vader huse ene halle20). want hets ghescreven. myn hus dat sal syn en bede hus allen lieden ende ghi hebter af ghemakt enen dieve winkel.

[S.]

hol der mordenarena)1). ende en liet niemen een vat dragen dor den tempel. Doe gedachten sine jongere dat gesereven es die minne dijns huus heift mi geeiten2). Doe quamen die blinde ende die crepleb) te hem die maecte hi dar gesont. Doe dat gesagen die vorsten ende die fariseen. ende die kinder horden roupen in den tempel osanna Davids sone. doe hadden sijt onmaerc)3) ende spraken te Jhesum. horstu wat dese seggen. ende Jhesus antworde hem ja ic. En hebdi niet4) gelesen ute den monde der zugender5) ende der kinderd) hebstu vervult dinen lofe). Doe antworden die joden ende spraken wat tekene toochstu ons dattu dat best. Doe sprac Jhesus breict desen tempel ende in drien dagen sal ickene weder maken6). Doe spraken si in xlvi jaren es dese tempel gemaect. ende du wiltene maken in drien dagen. mar Jhesus seide hem van den temple sijns lechamen7). doe Jhesus up verstaen was van der doot doe gedachten sine jongere dat hi dese worde seide ende gelofden der scrifturen ende den worden die Jhesus sprac.

CLI. Doe Jhesus stont in den tempel doe sach hi hoe si offerden. doe quamen vele riker ende worpen vele scatte in den stoc8). Doe quam ooc ene wedewe ende warp ii vierlinge9) in den stoc. ende dat sach Jhesus ende sprac te sinen jongeren vorwar seggic u dat dese areme wedewe meer heift geoffert dan alle dandre. want die andre hebben geoffert van dien dat hem overblivende was. mar dese heift geoffert van dien dat hare gebrekende es van harre nootdurft10).

CLII. Doe sprac hi tote somigen die hem over gerecht hilden ende versmaedden andre dese gelikenesse11). Twee menschen gingen up in den tempel beden. die een was een fariseeus ende die ander een puplicaen12). Ende die fariseus stont in sinen gebede ende sprac. Here God ic danke di dat ic niene ben alse andre menschen die rovere ende ongerecht sijn ende onkusch. ende ooc alse dese puplicaen es. Ic vaste twewarf in der weke. Ic geve mine tiende van al dien dat ic hebbe. Mar die puplicaen stont van verren ende en dorste sine ogen niet up heffen te hemele. mar hi slouch vor sine herte13) ende sprac. Here God ontfarme di over mi sondaref). Ic segge u dat dese ginc in sijn huus gerechter dan diegene. want so wie hem hoget die wert genedert. ende so wie14) hem nedert die wert gehogetg).

[L.]

ende oc en lit hi nimene dragen en vat dor den tempel1). Doe ghedachte sinen yongren dis wards dat gheschreven es. Dyns huss ande heft mi gheten2). aldaer so quamen oc de blinde ende de manke te hem in den temple ende die ghanssede hi alle3). alse dat sagen de princhen ende de phariseuse. ende de kinder hoerden roepen in den temple osanna Davids sone. so hadt hen ommar4) ende spraken al dus te hem. hoerstu wat dese seggen? ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. yaic. En laisdi noit dat ghescreven es. uter kinder monde ende der gherre die noch sugen hefstu volbracht den Gods lof?5) Doe antwerdden de yoeden ende seiden. wat teekene togstu ons dat tu des macht hefs te doene?6) Ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. ontmakt desen tempel ende ic salne in drin daghen weder op rechten7). Doe spraken die yoeden noch ende seiden. dese tempel was ghemakt in sesse ende virtegh yaren. ende du soudsten weder maken in drie daghen?8) Mar Jhesus meinde den tempel syns lichamen9).

 

160. Al daer Jhesus stont in den tempel so sach hi deghene die hare offerande offerden in den tempel beide rike ende arme10). al daer so quam en arm weduken ende leide tve cleine virdonge in den bloc11). Ende alse Jhesus dat sach so sprac hi tote sinen yongren12). over waer seggic u dat dese arme wedue heft meer ghoffert dan alle dandre13). want alle dandre offerden van din dat hen over blivende was. mar dese offerde van din dis hare ghebrekende es. ende al dat daer hare noet dorft van den daghe ane ghelach14).

 

161. Doe sprac hi noch voert tote hen somen die hen selven voert setten alse ochte si allene gherecht waren ende versmedden dandre ende seiden aldus15) het ghevil dat tvee menschen quamen in den tempel deen was en phariseus ende dandre was en pubplicaen16). De phariseus hi stont ende dede aldus syn ghebet here Got ic danke di dat ic nin ben alse dandre menschen die roeveren syn die ontghereght syn ende onkusch van haren live ende oc also ghedaen alse dese pubplicaen es17). Ic vaste tveewerf in de weke. Ic gheve mine tinde van allen din dat ic hebbe18). Mar die publicaen stont van verren ende en woude sine oghen nit opheffen ten hemele wert mar hi sloch vor syn herte ende seide al dus here Got ontfarmdi myns die en sundere ben19). Ic seggu dat dese ghinc thus wert meer ghebetert dan dander dede. want so wie so hem selven verheftt die sal ghenedert werden. ende so wie so hem selven oedmudegt die sal ghehogt werden20).

162. Wie es oc van u die heft enen knecht die syn lant akkert ochte die syn quic hudt din syn here sal seggen alse hi comt van den velde

[S.]

CLIII. Wie es van u die enen knecht heift die sinen acker arbeit of sijn quic wedet. dien sijna) here seggen sal als hi comt van den velde ganc sitten eten. ende niene spreke gorde di ende berede di mi te dienne tote ic geeten hebbe ende gedronken. ende danne saltu eten ende drinken. ende alse die knecht gedaen heift dat gebot sijns heren wat genaden heifti daeran verdient. Also seggic u. alse gi gedaen hebt al dat u gebodenb) es so suldi seggen wi sijn onnutte knechte. dat wi sculdich waren te doene dat hebben wic) gedaen. Doe Jhesus dese woort gesproken hadde doe schiet hid) van den volke want het was bi den avonde. ende ginc uter stat in een dorp dat hiet Bethania. ende bleef daer die nacht. ende elc gince) in sijn huus van den volke die dar versament waren. Ende doe dat gemene volc vernam dat hi uter stat was gegaen do volgeden si hem te Bethania. ende al daer maecte hise gesont.

CLIV. Het was een mensche van den fariseen die hiet Nichodemus. ende was een prince der joden. dese quam bi nachte te Jhesum ende sprac. Rabi wi weten dattu van Gode comen best. Meester niemen en mach die tekene doen die du does het en si God met hem1). Doe antworde Jhesus ende sprac te hem. vorwar vorwaer seggic di so wie niet anderwarf geboren wert die ne mach niet sien dat rike Gods. Doe sprac te hem Nichodemus. hoe mach die mensche geborenf) werden die out es mach hi anderwarf comeng) in sire moeder lichame ende weder geboren werden. Ende Jhesus antworde vorwar vorwar seggic di die niet anderwarf geboren wert uten watre ende den geesteh) die ne mach niet comen in dat rike Gods2). Dat geboren es van vleschei) dat es vleesch. ende dat geboren es van den geeste dat es geest. Niet en wondere di dat ic segge gi moet anderwarf geboren werden. die geest geestet daer hi wille. ende sine stemme horstu. mar dune weits niet van wan hik) comt of waer hi gaetl)3). also es een iegelic die geboren es van den geeste. Doe antworde Nichodemus ende sprac. hoe mach dit geschien. Doe antworde Jhesus ende sprac te hem. du best een meester in Israele ende best des onwetende. vorwar vorwar seggic di. wat wi dat wi weten dat spreken wim)4). ende dat wi gesien hebben dat getugen wi ende gine ontfaet onse getugenesse niet. Of ic u van erderschenn) dingen geseit hebbe ende gine gelovets niet. of ic u dan seide van hemelschen dingen hoe soudi des geloven. Niemen en comt ino) den hemel dan die van den hemele comen es des menschen sone die in den hemel es. Ende also Moyses verhief die slange in der woestinen. also moet verheven werden des menschen sone. datp) alle die in hem geloven niene verderven5). mar dat si hebben dat ewelike leven.

[L.]

ghanc sitten eten1). ende nin sal seggen ghereit mi tetene ende dine mi totire wilen dat ic hebbe gheten ende ghedronken ende daer na soutu eten ende drinken2). Ende alse die knecht heft ghedaen syns heren ghebot wat gracien heft hi daer ane verdint?3) also seggic u. alse ghi hebt ghedaen al dat u gheboden es so segt. wi syn onnutte knechte dat wi schuldech waren te doene dat dade wi4). Alse Jhesus dese wart ghesproken hadde so schit hi van din volke5). want het bi den avonde was. ende ghine uter stat in en dorp dat heett Bethania ende daer bleef hi din nacht over6). ende en ighewelc ghinc thus wert van den ghenen die daer versament hadden gheweest7). ende alse dat ghemeine volc vernam dat hi uter stat was gegaen so volgde hem te Bethanien wert. aldaer ontfinc se Jhesus die te hem quamen. ende ghansde deghene dis behoevende waren8).

163. In din tide so was een van din phariseusen die Nichodemus hit ende was prinche van den yoeden9). Dese quam te Jhesum be nachte ende sprac aldus te hem. rabbi wi weten wale dat tu van Godshalven best comen omme ons te leerne. want nimen en mach die werke werken die du werks hen si dat Got met hem si10). Doe antwerdde hem Jhesus ende sprac aldus. over waera) seggic di hen si dat de mensche anderwerve gheboren werden (l. werde) hi ne mach dat Gods rike nit beschowen11). Doe dat hoerde Nichodemus so sprac hi al dus. hoe mach en mensche anderwerf gheboren werden alse hi out es? mach hi weder crupen in in sire moeder lichame ende weder werden gheboren?12) Ende Jhesus antwerdde hem hir op. over waera) seggic di hen si dat de mensche weder gheboren werde over mids den watre ende den heilegen gheeste hi ne mach nit comen int rike Gods13). Dat van den vleesche gheboren werdt dat es vleesch. ende dat van den gheeste gheboren werdt dat es gheest14). Ende wondere di nit van din dat ic di seide dat gi moett werden gheboren anderwerve15). De gheest spirert daer hi welt ende sine stemme hoers du ende du ne wets nit wanen hi comt noch warwert dat ghi (l. hi) vaert also est metten ghenen die gheboren es over mids den gheeste16). Doe antwerdde noch Nichodemus ende sprac aldus hoe mach dit syn?17) Ende Jhesus antwerdde hem weder aldus. Du best en meester in Israhel ende en wets tu des nit?18) over waera) seggic di dat wi spreken van din dat wi weten ende wi ghetugen dat wi hebben ghesien ende ghi ne notfaet (l. ontf.) onse ghetugnesse nit19) ochtic u van erderschen dingen hebbe ghesproken dis ghi nit ne gheloeft hoe souddi dis gheloeven dat ic u seide van hemelschen dingen?20) Ende nochtan seggic di dat nimen en es mechtegh op te varne ten hemeleb) dan deghene die neder quam van hemele dats des menschen sone die es in den hemele21). Ende noch seggic di dat also ghelike alse Moyses verhif den serpent in der wustinen also moet des meuschen sone werden verhevenc)22) omme dat so wie so gheloeft an hem nit ne werde verloren mar dat eeuleke leven behoude[n]23).

[S.]

CLV. Want also heift Goda) die werelt gemint dat hi sinen een gebornen sone hevet gegeven datb) alle die geloven in hem niene verderven. mar dat si hebben dat ewelike leven. want God en heift sinen sone niet gesant in die werelt dat hi ordele die werelt. mar dat die werelt behouden blivec) overmids hem1). Want wie in hem gelooftd) diene wert niet geordeelt. mar die niene gelooft die es te hant verordeelt. want hi niene geloft in die name des een gebornen sone Gods2) dit es dat ordeel. want dat licht es comen in die werelt3). ende die menschen hebben meer gemint die demsternisse dan dat licht. want hare werke waren quaet. want alle die quaetheit werken die haten dat licht. ende ne comen niet toten lichte. dat hare werke niene werden geconfuust4). mar die de warheit doete) die comt toten lichte dat sine werke geopenbaret werden want si sijn in Gode gedaen5). Doe Jhesus dese wort gesproken hadde doe ginc hi van Bethania up den bergh van Oliveten. ende des andren dagesf) quam hi weder in den tempel. ende dat volc quam te hem ende hi sat ende leretse6).

CLVI. Doe quamen die scrivere ende die fariseen ende brachten een wijf in onkuscheden begrepen7) ende steldense darg) in midden ende spraken te Jhesum. meester dit wijf es nu begrepen in onkuscheden8). Moises heift ons geboden in der wet dat wise stenenh)9) wat seghstu der toe. dat seiden si omme hem te provenei) dat sine mochten wrougenk). Jhesus buckedel) hem neder10) ende screef metten vingere in derde. Ende doe si vaste bleven an hare vrage ende hem vaste vragedenm). doe rechten) hi hem up ende sprac te hem11). die sonder sonde es onder u die werpe den eersten steen up hare. ende buckede hem anderwarf neder ende screef in derde. Doe si dat gehorden doe ginc deen na den andren ut. ende begonsten an den outsten12). ende Jhesus bleef allene ende dat wijf in midden staende. Doe rechte hem Jhesus up ende sprac tote hare wijf war sijn die di gewroucht hebben niemen en heifti verdomto)13). ende si sprac niemen here14). doe sprac Jhesus noch ic en verdome di nietp). ganc ende ne wille nu voort meer niet sondigen.

CLVII. Jhesus ginc uut van Betania ende des andren dages doe hi uut ginc van Betania doe hongerde hem15). ende doe sach hi enen figeboom van verren blade hebbendeq)16). doe quam hi te hem of hi lichte iet vonde in hemr). Ende doe hi te hem quam doene vant hi niet dan blade. want die

[L.]

want also minde Got de wereltd) dat hi sinen eenegen sone sendde in de werelt omme den ghenen die ane hem gheloeven selen te ghevene dat eeuleke leven1) want Got en heft sinen sone nit ghesendt in de werelt omme de werelt te ordeelne mar omme dat de werelt werde behouden overmids hem2). Die ane hem gheloeft hi ne sal nit gheordeelt werden. Mar die ane hem nin gheloeft die es nu verordeelt want hi nit en gheloeft in den name des eenegs Gods soens3). Ende dat es die sake waromme dat de werelt sal gheordeelt syn om dat dat light es comen in de werelt ende de menschen van der werelt hebben liever de demsternessen dan de clerheit des ligts want hare werke die syn boese4). Ende alle deghene die quade werke werken die haten dat light ende die comen noede ten ligchte want si hen onssin dis dat si van haren werken berespinge souden ontfaen5). Mar die werkt de werke van der ghewaregheit die comt gherne ten lighte omme sine werke oppenbaer te makene ende omme te toegene dat si met Gode syn ghewarghtt6). Alse Jhesus dese wart hadde ghesproken so ghinc hi ute Betanien ende ghinc op den bergh van Olyveten7). ende des anders margens vroch so quam hi weder in den tempel ende aldaer so ghederde de ghemeinte van den volke om hem ende hi ghinc sitten leeren dat volk8).

164. Aldaer Jhesus gheseten was om dat volc te leerne so quamen de scriben ende de phariseuse ende brachten en wyf gheleidt die bevonden was met overhoere9) ende si namen dat wyf ende seittende in midden onder dat volc vor Jhesum10) ende spraken aldus. Meester dit wyf es nu betraept in overhoere ende in de wet so ghebidt ons Moyses aldusghedane liede te steinne. wat segs tu hir toe?11). Dit spraken si om hem tebekorne ende omme oksun te vindene iegen hem dar sine af wrugen mochten. alse Jhesus die wart hoerde so nikde hi nederwert ende began te scrivene met sinen vingre op derde12). ende de phariseuse stonden ende vragden met groter besegheit wat hi daer toe seide ende alse si lange met vragene besech hadden ghewest so rechtte (hi ontbr.) hem op ende sprac aldus. Die sonder sunde es van u die werpe den irsten steen op hare13) ende alse dat ghesegt was so nikde hi weder nederwert ende screef metten vingre op die erde14). alse dat hoerden die phariseuse so strekense en wege uten temple deen na den andren ende die oudst waren onder hen die vlowen alre irst so dat Jhesus allene daer bleef ende dat wyf dat daer vor hem stont. Doe reghtte hem Jhesus op ende sprac totin wive ende seide wyf waer syn die di wrugden? heft di imen verordeelt?15) ende si antwerdde neent here. Doe sprac noch Jhesus tote hare. noch in sal di nit verordeelen ghanc ende hut di van sunden voert ane meer16).

165. Op enen dach so ghinc Jhesus van buten in ter stat wert in ere margenstonden ende hem hungherde17). al daer hi ghinc so versach hi enen vigheboem die stont beneven de weghe. ende alse Jhesus totin boeme quam. so ne vant hire nit op dan allene loever18). want het buten den tide was

[S.]

tijt der figen en was niet1). Doe sprac hi ten bome van nu vort ewelike sone moete niemen van dire vrucht eten2). ende doe hi dat gesproken adde te hant so wart die boom drogea). ende doe dat die jongeren sagen doe wonderden si hem3). Ende des avonts dar na doe ginc Jhesus uter stat4). ende des andren dages doe hi weder quam doe gingen si vor den boom. Doe die jongere sagen dat die boom drogea) was tote in den wortelen5). doe sprac Peter. Meester die boom dien du vervloukest es verdrogetb). Doe antworde Jhesus ende sprac te sinen jongeren hebt Gods trouwec) in u. vorwar seggic u haddi gelove ende ne twifelde u niet. ic en segge u allene nietd) van desen figebome. maer6) gi spraecte) te desen berge heffe di up ende lat di in dat mere ende het soude u gescien. Doe spraken sine jongere here meersef) ons den gelove7). Ende Jhesus antworde al dat gi bidt in uwen gebede hebt gelove dat het u werden sal ende het sal u gheschien8). Ende alse gi staet in gebede so vergeift dien die tjegen u iet hebben mesdaen. so vergeift u u vader die in den hemelen es uwe sonden.

CLVIII. Doe seidi een gelikenesse ende sprac. het moet sijn dat men alle wege bede ende nemmer up gehoreg)9). Het was een rechtre in ene stat die Gode niene vreesdeh) noch eerde die menschen10). Ende ene wedewe was in die selve stat die quam toten richtrei) ende sprac te hem. Rechte mi van minen weder sake11). ende hine wilts niet doen bi vele tijtsk). Darna sprac hi in hem selven. al en vresic Gode niet noch en doe den menschen en gene reverenciel)12). nochtan willic die wedewen rechten. want sine laetm) mi niet met gemake13). dat si niene come inn) den joncsten dage ende mi niene verwite. Doe sprac Jhesus hort wat die richtre der boosheit seicht. en sal God niet rechten sine vercorneo) die hem ane roupen dach ende nacht ende sal ghedultp) hebben in hem. vorwar seggic u hi sal hem rechtingeq) doen14). Nochtan alse des menschen sone comt waendi sal hir) gelove vinden inder erden.

CLIX. Doe Jhesus in den tempel quam ende geseten was te leerne dat volc. doe quamen te hem die princen ende die outstes) van den volke ende spraken te hem. In wat machtent) doestu dese werc15) of wie heifti die macht gegeven. Doe antworde Jhesus ic sal u ene redene vragen berecht

[L.]

dat de vighen plegen te sine op den bome1). Doe sprac Jhesus totin bome. Nemmermeer en wasse vrocht op di. ende also saen alse dat ghesproken was so verdrogde die boem2). alse dat sagen sine yongren so wonderde hen van din dat die boem so schire verdorret was3). ende des avonds dar na so ghinc Jhesus uter stat4) ende des anders dags alse hi weder quam lidende beneven din boem so sagen sine yongren dat die boem verdrogt was tote in de wortle5). Doe sprac Peter ende seide. meester die du maledyes es verdrogt6). Doe antwerdde Jhesus hir op ende seide sinen yongren. hebt dat Gods gheloeve in u7). want over waer seggic u. hebdi ghelove ende en comt enghene tvivelinge in u dit selve seldi mogen don. nit allene van den vighebome. mar segdi desen berghe verheffe di ende worp di in der zee. het sal gheschin8). Doe spraken sine yongren tote hem here meerre ons onse gheloeve. ende Jhesus antwerdde hen aldus9) al dat ghi bidt in ure begdingen (l. bedinghen) hebt gheloeve dat u ghegheven sele werden. ende het sal al so gheschin10). Ende alse ghi ghestan syt u ghebet te doene so vergheft den ghenen die mesdadech syn iegen u so sal u u vader die in den hemele es uwe sunden vergheven11).

 

166. Doe leerde hi hen dat si ernstelec altoes souden beden ende nit en souden hen laten vertregen ende sprac in eere ghelikenessen ende seide aldus12). En richtre was op enen tyt in ene stat die Gode nin onssach noch de menschen13). in die selve stat so was ene wedue die quam totin richtre ende seide aldus. richt mi over minen adversaris14). ende die richtre en wouds nit don. mar ontverstet hare enen langhen tyt. Dar na alsen dat wyf persde met harre beden. so sprac hi iegen hem selven ende seide aldus. al es dat sake dat ic Gode nin onssie noch engheenen mensche reverencie en doe15). nochtan om dat mi dese wedue nit met vreden en laett so salic se berichten dat syt mi ten yongten daghe nit en hebbe te verwitene16). Doe sprac Jhesus noch voert ende seide aldus. heb di gehoert wat die quade richtre dede?17) ende ochte hi din wive recht dede hi die so quaet was en sal Got dan nit berechten sine ut verkorne ende wreken dat onrecht dat men hen doet. ochte sal hyt al ongewroken over laten liden?18) Ic seggu dat hyt vele schire wreken sal. Mar alse des menschen sone comt wat dunkt u sal hi ghewarech gheloeve vinden in ertrike?19)

167. Alse Jhesus in den tempel comen was20). ende hi gheseten was om dat volc te leerne21) so quamen te hem die princhen van den yodschen papen ende de senioren van den volke ende spraken aldus. In wat machte dustu al dese werke ende wie heft di ghegheven dese macht?22) Doe antwerdde Jhesus ende sprac aldus. ic sal u oc vragen ene questie ende berichtti

[S.]

mi1) ic sal u seggen in wat machten ic dese werc doe. Johans doopcels wanen was heta) van den hemele of van den menscen2). Doe si dat gehorden doe dochten si in hem selven. spreken wi van den hemele. so spreicti waromme en geloofdi hem dan niet. spreken wi van den menschen dat gemene volc sal ons stenen. want si houden alle Johanne3) vor enen profete. ende si antworden ende spraken. wine weten4) wanen het was. Doe antworde hem Jhesus noch ic en segge u niet in wat machten ic dese werc doe.

CLX. Wat dinct u het was een mensche die hadde twe sonen. ende hi quam toten eersten ende sprac. sone ganc noch hedenb)5) in minen wijngaert werken. ende hi antworde ic en does niet. dar na beraus hemc) ende ginc wech6). Doe quam die vader toten ander ende sprac. noch heden ganc werken in ninen wijngaert ende hi sprac hered) ic ga ende en ginc niet7). welc van desen tween dede den wille des vader. ende si antworden die eerste8). Doe sprac te hem Jhesus. vorwar seggic u dat die puplicane ende die gemene wijf u vorgaen in dat hemelrike. want Johannes quam tot u in den wege der gerechticheit ende gine gelovet hem niet. mar die puplicane ende die gemene wijf die geloofden hem. ende al sagedi dat nochtanne bleifdi in uwer stijfheit ende en hadt geen berauwenisse der afe). dat gi hem niene gelovet9) hort een ander gelikenesse.

CLXI. Het was een mensche i vader des gesindes. die plante enen wijngaert. ende omme den wijngaert (ma?)ecti enen tuun. ende grouf dar in enen putte. ende stichte dar in ene persef). ende maecte dar in enen torg). ende dar na leende hine wijngaert lieden10) ende voer uten lande. ende merrede langeh) eer hi weder quam. Dar na doe die tijt der vrucht nakede. doe sende die here sine knechte toten wijngart lieden dat si namen die vrucht van den wijngarde11). ende die wijngaert lieden begrepen die knechte. die ene slougen si. die andre doodden si. die derde steenden si12). Echter sendei) hi andre knechte meer dan der eerster ende dien daden si ooc also. mar ten lesten sende hi te hem sinen sonek) ende sprac. si sullen lichte vresen minen sonek). Ende doe die wijngaert lieden sagen den sone doe spraken si onderlinge deses es die erve. comt ende doden wine so blijft ons dat erve13). ende si begrepene ende dooddene ende worpene uten wijngarde14). Alse die here comt wat sal hi doen den wijngaert lieden. Ende si antworden hi sal die quade qualike verdervenl). ende sal sinen wijngaert ver-

[L.]

mi dis ic u vrage so salic u oc berechten in wat machte dat ic dese werke worke1). Yan Baptists doepsele. (weder) waest van den hemele ochte quamt van den menschen? Alse dat de ghene hoerden so peinsden si in hen selven aldus2). segge wi datt was van den hemele so sal hi seggen. waromme en gheloevedi dan ane hem nit? Ende segge wi dat het quam van menschen? so onssie wi dat gheruchte van den volke3). want aldat volc hilt Yanne Baptisten over enen profete. ende dar omme so antwerdde[de]nse ende seiden. wi ne weten wanen dat het quam. Doe antwerdde hen Jhesus ende seide aldus. Ine seggu oc nit in wat machte dat ic dese werke werke4).

168. Doe sprac Jhesus noch voert ende seide aldus. wat dunkt u van din dis ic u noch vragen sal. In enen tide was en man die hadde tvee sonen. ende hi quam ten irsten ende seide. sone ghanc heden werken in minen wyngart5). ende deghene antwerdde. ine does nit. Dar na so berau hem des ende hi ghinc werken in den wyngart6). Doe quam de vader toten andren. ende hiten gaen werken in den wyngart. ende deghene antwerdde hem aldus. here ic saelt gherne don. Ende nochtan en dede hys nit7). welc van desen tveen dede syns vader wille? Ende si antwerdden dirste. Doe sprac Jhesus noch voert. over waer seggic u. dat die publicane ende de ghemeine wyf selen vor u gaen te hemelrike wert8). wan(t) Yan Baptiste quam totu in den weghe van gherechtegheiden ende ghine gheloevet hem nit. Mar de publicane ende de ghemeine wyf si gheloefden hem. Ende al sagdi dat nochtan blef di in ure styfheit ende en hadt en gheen berowenesse van din dat ghi hem nin hadt gheloef9). hoert noch ene andre parabole.

169. Een man was die plantte eenen wyngart. ende omme din wyngrat so loec hi enen tuun. ende hi groefer in enen putte. ende stichtter in een wyhus. ende dar na so verhurde hi sine wyngart lieden. ende vor uten lande10). ende merrde lange eer hi weder quam. Dar na alse de tyt naekde dat men din wyn soude lesen so sendde die here sine knechte totin wyngart liede om die vroch te nemene van din wyngarde11). Ende die wyngart liede voeren sinen knechten over. ende den eenen blowen si den andren doedden si den derden steinden si12). Doe sendden die here noch andre knechte ende meer dan der irsten hadde ghewest te hen ende din daden si oc al die ghelike13). Dar na so sendde hi ten hen syns selfs sone ende sprac aldus. maschin selen si minen sone onssin14). alsen deghene saghen so spraken si onderlinge ende seiden dits de sone dint gherfnesse ane behorrende es. comt ende lattene ons doeden so sele wi hebben syn gherfnesse15). doe gegrepen sine ende doeddenne ende worpenne uten wyngarde16). alse die here comt wat sal hi din wyngart lieden don?17) Ende si antwerdden hi sal den quaden qualec don har lyf verliesen ende sinen wyngart sal hi vermieden

[S.]

hurena) andren wijngertlieden1) die hem sine vrucht geven ter rechter tijt. Doe sprac Jhesus te hem. en hebdi niet gelesen inder scrifturen die steen die de temmerlieden verworpen die es geleit int overste van den houkeb)2). ende van Gods alven es dat gedaen. ende es wonderlic in onsen ogen. Daromme seggic u dat dat hemelrike sal genomen werden van u. ende sal gegeven werden den volke dat sine vrucht geiftc)3). Ende so wie valt up desen steen die te berst. ende up so wien die steen valt dien sal hi te knutsend)4). Ende doe die princen der priestre ende die fariseen horden sijn gelikenesse doe verstonden si dat hi hem meende. ende haddene gerne begrepen. mar si vreesden dat gemene volc. want si hildene alle overe) enen profete.

CLXII. Daer na seide Jhesus noch een gelikenesse ende sprac. Hemelrike es gelijc enen mensche enen coninc die maecte ene brulucht sinen sone ende maecte ene grote werscap. ende loet vele liedenf)5). Ende doe die werscap bereetg) was doe sende hi uut sine knechte ende hiet comen die geladenh) waren ter bruluchti). want het es al bereeti). ende sine wilden niet comen. mar si onsculdichden hem alle. Die eerste sprac ic hebbe een dorp gekocht dat moetic besien. ic bidde di onsculdige mi6). Ende die andre sprac ic hebbe vijf joc ossen gekocht7) die moet ic provenk). ic bidde di onsculdige mi. Die derde sprac ic hebbe een wijf ghenomen8) ic en mach niet comen. ende die knechte quamen weder ende seidit (l. seiden dit?) haren here. Doe sende echter die here andre knechte ende sprac9). gaet ende segget dien die geladen sijn ic hebbe mine spise bereet. mine ossen ende mine vogele sijn gedoot ende het es al bereet comt ter brulucht. ende sine wilden niet comen. mar die een ginc te sinen dorpe. die andre te sinen cope10). ende die andrel) vingen die knechte ende slougense ende dooddense11). Doe dat die coninc vernam doe wart hi vertorentm). ende sende sine searenn) ende verderfden die mordenareno) ende verberrendenp) hare stat. Doe sprac die coninc te sinen knechten die brulucht es al bereet. mar die geladen waren diene waren niet werdich te comene te mire feesten. daromme gaet in dat uterste der wege. ende alle die gi vint die laet ter bruluchtq). In die straten ende in die dorpr). ende in die gassen vander stat. ende die areme ende die cranke ende die blinde ende die lamen die bringet hare in12). Doe antworde hem een sire knechte here het es gedaen also du geboden heves. ende noch es hier enes) stat. Doe sprac die here toten knechte ganc in die wege ende

[L.]

andren winnen die hem sine vrocht in brengen te tide1). Doe sprac Jhesus noch voert ende seide al dus. En laesdi noit in den scrifturen dat wart dat al dus sprekt? Die steen din reprobreerden die steen howaren die es ghelegt int overste van den horneke teenen egghesteene dit es van Gods halven gheschit. ende oc est wonderlec in der menschen oghen2). Dar omme seggic u dat hemelrike u ghenomen sal werden ende sal werden ghegheven den ghenen die de werke werken die daer toe behorlec syn3). Ende so wie so op desen steen valt die sal bersten ende op wien dat hi valt hi salne don bersten4). Ende alse die prinschen van din yodschen papen ende die phariseuse hoerden sine parabolen. so verstonden si dat hise van hen seide ende dat hi hen meinde5). ende dar omme so hadden sine gherne ghevaen ende ghehouden. mar si onssaghen dat ghemeine volc. want alt volc hilten over enen profete6).

170. Dar na so vertrac Jhesus noch ene andre ghelyknesse ende seide aldus7). ghelyc es hemelrikea) enen here enen coninc. die makde ene brulocht sinen sone8). ende stichtte ene grote maeltyt ende noedde vele liede9). ende alst dire etentyt nakde10). so sendde hi ut sine knechte. ende ontboet deghene die ghenoedt waren. dat si quamen ter brulocht. want dat eten ware al ghereet. ende sine wouden nit comen11). mar si onschuldegden hen alle ghemeinlec. Dirste seide. ic hebbe een dorp ghekocht ende ic moet daer varen ende besien dat dorp. ic bidde di dat du mi onschuldegs12). ende dander seide. ic hebbe ghekocht vif par ossen te vif yoken. ende ic moet varen pruven die ossen. ic bidde di dat du mi onsschuldegs13). ende de derde seide. ic hebbe en wyf ghenomen ende dar omme en magic nit comen14). Ende die knechte quamen weder ende seiden dit haren here15). Doe sendde die here andre knechte ende seide hen aldus. ghaet segt den ghenoedden. ic hebbe mine spise ghereet. mine ossen ende mine voghele syn gheslegen. ende dat eten es al gereet. comt ter brulocht16). Ende si ne wouden nit comen. mar deen ghinc te sinen dorpe wert. ende dander te sire comanschap wert17). ende dandre vingen sine knechte ende laidin gridense ende doeddense18). alse dat die coninc vernam so wart hi harde tornech ende sendden syn volc in die stat daer die manslachtege woenden ende dedse doeden ende hare stat verbernen19). Doe sprac hi noch tote sinen knechten. De brulocht es ghereet mar die ghenoedt waren die ne waren nit wert te comene te mire feesten20). Nu gaet dan ten inden van den wegen21) ende in de straten ende in de dorpe ende in de stede22) ende alle die gi vindt arme ende cranke blinde ende manke doet comen ter brulocht23). Doe antwerdde hem een sire knechte here also alse du gebods so es ghedaen ende nochtan en es (in? ontbr.) dyn hus nit volc24). Doe sprac die here noch totin knecht ghanc

[S.]

tusschen die tunea)1) ende dwincse hare in te comene dat mijn huus vul werde. Ic segge u vorwarb) dat niemene van dien die geladenc) waren gesmaken sald) van minen etene. Doe gingen sine knechte uut in die wegen ende versamedene) alle die si vonden quade ende goede ende wart die brulucht vervult. Ende die coninc ginc in te besiene die etende. ende sach dar enen mensche diene hadde geen bruut cleetf)2) ende sprac te hem vrint hoe bestu hier in comeng). dune hebs geen bruut cleeth). ende die geine verstommede. Doe sprac die coninc toten dienaren bint hem hande ende voete3) ende werptene in die uterste demsternesse. dar sal sijn weninge ende criscelinge van tanden. want vele esser geroupen ende lettel vercoreni).

CLXIII. Doe die fariseen dat gehorden doe sochten si in haren rade warmede sine vaen mochten in sinen worden4). ende senden te hem hare jongere met Herodes lieden ende spraken. Meester wi weten dattu warachtich best. ende den wech Gods inder warheit leersk). ende dattu niemene en verdrages. want du ne sies niet ane die persone der lieder5). segge ons wat dincti es ons georlooft chensl) te gevene den keiser of niet6). Ende Jhesus wiste hare scalcheit ende antworde ende sprac. wat proufdi mi ypocrite7). toocht mi die munte des censes8). doe togedenm) si hem enen penninc. Ende Jhesus vragede hem ende sprac wies es dese overscrift ende dit beilde9). ende si antworden des keisers. doe sprac hi te hem. geift den keiser dat des keisers es. ende Gode dat Gods es. Doe dat die joden horden doe wonderden si hem ende gingen en wech.

CLXIV. In dien tiden quamen te hem die saduceen die lochenden der upverstannessenn)10). ende vrageden hem ende spraken. Meester Moises heift geboden inder wet waer een man storve sonder geboort11). dat sijn broeder sijn wijf name ende verwecte die geburt sijn broeders. Nu geschiede met ons dat vii gebroedre waren. ende die eerste nam een wijf ende starf sonder gebort. ende liet sijn wijf sinen broeder. ende die gene namse ende starf oc sonder kint. doe namse die derdeo). ende darna die andre alle. ende storven alle sonder geburt. ende ten lesten12) starf ooc dat wijf. Nu segge ons meester welx wijf salse werden sijnp) inder up verstannessen. want si viiq) haddense te wive. Doe antworde Jhesus ende sprac gi dolt. want gi sijt onwetende der scrift ende der mogenthede13) Gods. Die kinder deser werelt die bruden ende voeren wijf te huus. mar alsi van der doot up

[L.]

ut op den wegen ende beneven den tunen ende die du winds dvinc se te comene dat mine hus werde ghevult1). Mar ic seggu dat nimen van den ghenoedden en sal gesmaken mire spisen2). Doe ghingen die knechte noch ut op den weghe ende ghederden alle die se vonden quade ende goede ende dadense in comen ende also wart die brulocht vervult3). Doe quam die koninc in die sale ende besach de ghene die daer aten. al daer so versach hi enen mensche die mettin brutcleede nit ne was gecleedt4) ende hi sprac toten ghenen al dus vrint hoe quamstu hir binnen sonder brutcleedt? ende deghene en antwerdde hem nit5). Doe sprac die koninc tote sinen knechten bindt hem hande ende voete ende worptene in dechterste demsternesse daer gescrei es ende krysselinge van tanden6). dit seggic om datter vele es die genoedt syn ende der gherre lettel die ut verkoren syn7).

171. Doe die phariseuse dat horden so ghingen si tegader ende sochten ene behendegheit in haren rade warmet dat sine bevaen mochten in sinen warden8). Doe senddense te hem hare jjongre met Herodess lieden die spraken aldus. Meester wie weten dattu ghewaregh best. ende dat tu den wech van den geboden Gods leers in ghewaregheiden. ende dat du nimene ende (l. en) verdregs. want du en sies nit ane de persoenlekheit van den lieden9). seghe ons dan wat dunkedi? es ons ghorloft tsens teghevene den keiser ochte en est?10) Ende (hs. En) Jhesus die wale wiste hare quaetheit antwerdde hen sprac aldus. ypocriten waromme bekordi mi?11) Togt mi de munte daer men den tsens mede ghildt. Doe toegden si hem enen penninc12). ende Jhesus wragde hen. wis es dese superscriptie ende dit belde?13) ende si antwerdden. des keisers. ende (hi ontbr.) sprac noch te hen ende seide aldus. gheft dan den keisers dat des keiser es ende Gode dat Gods es14). alse dat die yoden horden so wonderde hen ende ghingen en wege. ende litenne daer al onbevaen15).

172. Op din dach so quamen te hem die saduceuse die seggen dat enghene opherstannesse en es. ende vragden hem16) ende spraken al dus. Meester Moyses gheboet in de wet ware en man die storve sonder gheborte dat sijn bruder soude syn wyf nemen ende winnen gheborte sinen bruder.17) Nu gheschide met ons dat seven ghebrudre waren ende dirste nam en wyf ende starf sonder ghebort ende hi lit syn wyf sinen bruder18). ende deghene nam dat wyf19) ende hi starf oc sonder kint20). doe nam se de derde ende dar na alle dandre so dat sise hadden alle sevene ende alle storven si sonder ghebort21). ende talre lesten so starf oc dat wyf22). Nu berecht ons meester. In der ghemeinder opherstannessen welk hors sal dit wyf syn?23) want alle hadden sise gehadt te wive24). Doe antwerdde Jhesus hen25). ghi dolt. want gi nin verstaet de scrifturen noch de mogentheit Gods26). De liede van derre werelt nemen wyf ende maken hiweleke27). mar de ghene

[S.]

verstaen noch sine sullen bruden1) noch sine nemen negene wijfa). noch sine mogen vortmeer niet sterven. mar si sijn gelijc den inglen Gods in den hemel. ende si sijn kinder Gods. want si sijn kinder der up verstannessen2) van den doden dat die up verstaen. En hebdi niet gelesen in den bouke Moises superrubum3). hoe hem God sede sprekende. Ic bem God Abrahams ende God Ysaacs ende God Jacobs. God nes niet God der doder mar God der levender want si leven hem alle. daromme doldi sere. Doe dat gehorde dat gemene volcb) doe wonderden si hem alle van dien leringen. doe antworden somige van den scriveren meester du hebs wale geseit.

CLXV. Doe die fariseen gesagen dat hi die saduceen hadde gedaenc) swigen. doe quamen si met ere gesamenheitd)4) te hem. Ende een van den scriveren die een meester was vander wet. stont voren ende becordene ende sprac. meester welc es dat grootstee) gebot inder wet. Ende Jhesus seide hem. dat grotstee) van allen geboden5) es dat hore Israelf). Dijn here dijn God es een God. ende du salt minnen den here dinen God in al dire herten. ende van al dire ziele. ende in al dinen gedachteg)6). dit es dat eerste ende dat grotste gebod. Dat ander es desen gelyc. du salt minnen dinen naesten gelijc di selven. In desen tween geboden hanget al die wet ende die profeten. Doe antworde hem een der scrivere ende sprac. warheit meester du hebs wale geseith)7). want een God es ende geen ander sonder hem. ende hi sal sijn gheminnet van al der hertei). ende van al den gedachtei). ende van al den verstannesse. ende van al der ziele. ende van al der cracht. ende sinen naesten alse hem selven. dat es groter dan alle offrande ende alle sacrificie8). Doe Jhesus sach dat hi wijsleke antworde doe sprac hi te hem. du hebs rechte geantwort doe dit ende du salt leven10). dune best niet verre van den rike Gods9). Doe wilde hem die gene gerecht maken ende sprac wie es mijn naeste. Ende Jhesus sach up hem ende sprac. Het daelde i menschek) van Jherusalem in Jericho. ende hi quam onder scakere. ende si ontcleeddenel) ende wondene ende gingen en wech ende lietene liggen overm) doot11). Mar het geschiede dat i priester daelde den selven wech ende sagene ende ginc vortn). ende gelikerwijs dede ooc een levite doe hi was bi der stat ende hine sach doe ginc hi voort. mar een samaritaen die dar leet die quamo) bi hem ende sagene ende wart met ontfarmicheit beweget. ende hi ginc te hem. ende bant hem sine wonden. ende goot dar in olye ende wijn. ende settene up sijn quicp) ende voerdene

[L.]

die werdech selen syn dis levens van dire andre werelt ende der opherstannessen der seleger die en selen noch wijve nemen noch brulocht maken1) noch sine selen dar na nemmermeer sterven2). Mar si selen syn alse de ingle Gods in den hemele3) ende dan selen si oc syn Gods kinder want si syn kinder der opherstannessen4). Mar dat de doede op herstaen5) dat mogdi pruven ute Moyses buken bi din warde dat Got sprac te hem6) ende seide al dus. Ic ben Abrahams Got ende Ysaacs Got. ende Yacops Got7). hine es nit Got der doeder mar der levender8). want alle leven si hem9). ende dar omme so doldi serc10). Alse dat hoerden dat gemeine volc so wonderde hen allen van dire leeringen11). Doe antwerdden some van din scriben ende seiden. meester du hefst wale ghesegt12).

173. Alse de phariseuse sagen dat hi die saduceuse hadde don svigen so quamen si met eere ghesamentheit te hem13). ende een van din scriben die en meester was van der wet14) stont voert15) om hem te pruvene ende sprac aldus16). Meester welc es en groet ghebot in der wet?17) Ende Jhesus antwerdde den ghenen aldus18). Dat irste van allen den gheboden dats dit. hoer Israele. dyn here dijn Got es een Got19). ende din soutu minnen van alle dire herten. ende van alle dire zilen cracht. ende met alle dire bedachtegheit. ende met alle dire macht20). dit est irste ende dat meeste geboet21). Dat ander gebot dats ghelyc desen. Du sout minnen dinen naesten ghelyc di selven22). In desen tveen geboden so es gefundeert al de wet ende de propheten23). Doe antwerdde die meester ende sprac aldus. ghewarlec meester du hefst wale ghesegt dat een Got es ende ander Got en es en gheen24). ende dats recht dat menne minne van al der herten ende met al der verstannessen ende met alder cracht van der zilen ende met alle der macht. ende den naesten ghelyc hem selven minnen dats meerre dan alle offerande ende alle sacrificien25). Alse Jhesus hoerde dat hi wislec hadde ghandwerdt so antwerdde hi hem oc ende seide aldus26). Du ne best nit verre van den rike Gods. du hefst wale ghantwerdt. doch dit so soutu eeulec leven27). Doe woude deghene hem selven verschonen ende sprac noch voert tote Jhesum. Nu sege mi wie es myn naeste?28) Ende Jhesus sach op hem ende antwerdde aldus. Ens tyds ghinc en mensche van Jherusalem te Jericho wert. ende onder wegen so quamen schackeren ane hem diene beroefden ende diene wondden so dat sine liten liggen over doet29). Doe gheschide dat en pape quam gaende al din selven wech. ende alse hi denghenen sach so leet hi over30). ende also ghelike so dede en levite die al daer quam gaende hi leet oc over31). Doe gheschide dat en samaritaen quam gaende al din selven wech. ende alse hi denghenen sach so ontfarmets hem32) ende hi ghinc ten ghenen daer hi lach ende bant hem sine wonden ende ghoeter in olie ende wyn. ende dar na so sette hine op syn

[S.]

in ene herberge ende plach sijns1). Des andren dages nam hi ii d. ende gafse den werdea) ende sprac. plege des menschen. ende so wat dattu hier over an hem legges dat salic di gelden als ic weder come2). Welc van desen drien dincti die naeste wesen3) dien die onder die scakereb) comen was. ende die gene antworde die die ontfarmicheit in hemc) dede, Ende Jhesus seide hem. ganc du ende doe ooc alsod).

CLXVI. Al dier tijt quam Jhesus dagelijc in den tempel te leerne dat volc. ende die vorste der priestre ende die scrivere ende die vorsten des volce) sochten alle dage orsake tjegen hem omme hem te dodene4). ende sine mochtens niet toe comen. want al dat gemene volc horde gerne sine leringe. ende die fariseen hadden vernomen dat dat gemene volc omme die selve sake murmererden tjegen hem.

CLXVII. Up enen dach senden die princen ende die fariseen hare knechte Jhesum te vanef)5). Ende doe si quamen te Jhesum doe sprac hi te hem. noch moetic een luttel tijts met u bliven. ende dar na salic gaen tote dien6) die mi gesant heift. ende gi sult mi souken ende ne sult mi niet vinden. ende dar ic ga dar en mogedi niet comen. Doe spraken die joden onderlingeg) waer wille dese gaen darh) wine niet ne sullen mogen vinden7). sal hi gaeni) onder die heidine ende leren die heidine. wat meent hi dar mede dat hi seget gi sult mi souken ende ne sult mi niet vinden. ende dar ic sal sijn dar en mogedi niet comen. Ende up den lesten feeste dachk) so stont Jhesus ende riep ende sprac. so wien dorst die come te mi ende drinke. die in mi gelooft als die scrifture seit. van dies buke sullen vloeien vloedel) des levenden waters8). dat sprac hi van den helegen geeste die de gelovige anm) hem ontfaen souden. want die helege geest ne was noch toe niet gegeven. want Jhesus ne was nochtoe niet geclarificert9).

CLXVIII. Doe somigen) horden die wort die Jhesus sprac. doe spraken si onderlinge warlike dese es een profete10). ende die andre seiden dese es Christus. die andre spraken dar tjegen sal Christus comen van Galilea en seget niet die scrift dat Christus sal comen van Davids geslachte ende van Betleem Davids stat11). ende also was een twist onder den volke van hemo). Ende doe die knechte weder quamen toten princen ende toten fariseen doe vrageden sip) die heren waromme en bringdine niet met u. Ende die

[L.]

part ende vurdene in ene herberge. ende plach syns1). des anders dags so nam hi tvee penninge ende gaf se den wert ende seide hem al dus. plegh des menschen wale. ende al dat tu hir over ane hem legs dat sal ic di verghelden als ic weder come2). wat dunkt di welc de naste was van din drien den ghenen die onder die schaekeren was gherakt?3) ende deghene antwerdde. Die syns ontfarmde. ende Jhesus sprac noch woert te hem. so ghanc dan ende doch oc al so4).

 

174. In din tide so quam Jhesus alle daghe in den tempel ende leerde dat volc. Ende de princhen van den yodschen papen ende de scriben. ende de princhen van den volke sochten alle dage oksun iegen hem om hem te doedene5). ende sine constens nit toe comen. want alt gemeine volc hoerde gherne sine leeringe6). ende de phariseuse hadden vernomen dat dat gemeine volc om din selven oksun murmurde iegen hen. Op enen dach so sendden die princhen ende de phariseusea) om Jhesum te vane7) hare knechte ende hare boden. ende alse deghene quamen dar Jhesus was so sprac hi te hen ende seide aldus. Noch motic en lettel tyds met u bliven. ende dar na so sal ic varen ten ghenen die mi ghesendt heft8). Dan seldi mi suken ende ghi en selt mi nit vinden. ende daer ic syn sal daer en seldi nit mogen comen9). Doe spraken die yoeden onderlinge. war wert sal dese varen daer wys nin selen mogen vinden? sal hi varen onder de heidene. ende leeren dat heidene volc?10) wat meint hi dar mede dat hi segt gi selt mi suken ende gi en selt mi nit vinden. ende daer ic sal syn daer en seldi nit mogen comen?11) op din dach dat was op din lesten feeste dach so stont Jhesus ende rip ende seide al dus. Din dorstt hi come te mi ende drinke12). Die ane mi gheloeft alse de scrifture segt ut sinen lichame selen vloijen de vloede van din levenden borne13). Dat seide hi van den heilgen gheeste din si tontfaene hadden deghene die ane hem gheloeven souden. want de heilge gheest en was noch doe nit gegheven om dat Jhesus noch doe nit en was op ghevaren in sire glorien14).b) Alse die wart die Jhesus sprac de somege hoerden van din boden. so spraken si onderlinge ende seide aldus. gewarechlec dits en profete15). ende dandre seiden dit es Christus. ende dander seiden dar iegen ende spraken aldus. Sal Christus comen van Galileen?16) ende segt de scrifture nit dat Christus van Davids gheslechte comen sal? ende ute Bethleem Davids stat?17) ende aldus so tvistte dat volc onderlinge omme hem18). Ende alse die boden weder quamen toten princhen ende totin phariseusen so vragden hen die heren. warumme en brengdis nit met u?19) ende die boden antwerdden hen. al so en sprac

[S.]

knechte antworden. also en sprac nie mensche alse dese mensche. Doe antworden hem die fariseen ende spraken sidi ooc bedrogen. heift iemen van den princen ende van den fariseen gelooft ina) hem1). mar dat volc dat die scrift van der wet niet en weet es vermaledijtb)2). Doe sprac Nichodemus die quam te hem bi nachtec) die der princen een was3). pleicht onse wet enen mensched) tordeelnee) eer hijs heift verdient met woorden of met werken4). Doe antworden hem dief) andre ende spraken. bestu ooc een galileus. besie die scrift ende sieg)5) dat geen profete van Galilea ne comt. ende doe dat gesproken was doe sciet elch) van den andren ende elc ginc in sijn huus.

CLXIX. Up enen dach waren vergadert omme Jhesum die fariseen. Ende Jhesus vragede hem ende sprac. wes dinct u van Christo wiesi) sone es hi. ende si antworden Davids. doe antworde hi. hoe heetene dan David in den souter herek). dar hi sprect die here sprac tote minen here sitte te mire rechter hant6) totel) dat ic dinen vianden sette een scamelm) dire voete7). hietene David in den geeste here? hoe mach hi dan sijn sone sijnn). ende niemene van hem allen en dorste hem woort antwoordeno). ende van van dier stondep) en dorste hem har ne geen meer vragen8)

CLXX. Up enen dach sat Jhesus ende leerde dat volc ende sprac. Ic ben dat licht der werelt. die mi volget diene wandelt in demsternessen niet. mar hi sal hebben dat licht des levens9). Doe spraken die fariseen du getugesq) van di selven dijn getugenesse nes niet waer10). Doe antwerde Jhesus ende sprac te hem. ende of ic getugenesser) geve van mi selven so es mijn getugenisse waer. want ic weet wanen ic comen ben. ende waer ic ga11). ghine weit wanen ic comen ben noch waer ic ga11). gi ordeelt na den vlesche ende ic en ordele niemene. Ende of ic ordele so es mijn ordeel gerecht want ic en ben niet allene. mar ic ende die mi gesant heift die vader12). Ende in uwe wet es gescreven dat tweier menschens) getugenesse waer es. Ic ben die getugenesse geve van mi selven. ende getugenesse geift van mi diet) mi gesant heift die vader. Doe seiden hem die joden waer es dijn vader. ende Jhesus antworde gine weit mi noch minen vader. kennedi mi lichte kennediu) ooc minen vader. Dese worde sprac Jhesus in die tressor camerev) dar die scat vergadert was lerende in den tempel. ende niemen en begrepene want sine stonde en was noch toe niet comen13).

[L.]

noit mensche alse dese mensche sprekt1). Doe antwerdden hen die phariseuse ende seiden aldus. Si di oc bedrogen?2) Mar dit volc dat der scrifturen van der wet nin versteet dats vermaledyt3). Doe sprac Nichodemus deghene die te Jherusalem benachte quam die een was van din princhen4). plegt onse wet enen mensche tordeelne hine verdins tirst met warden ochte met werken?5) Doe antwerdden hem die andre ende spraken aldus. Bestu oc en galileus? Besuk de scrifture ende sich dat engheen profete van Galileen comen en mach6). ende alse dat gesproken was so schit igelic van den andren. ende elec ghinc te sire herbergen wert7).

175. Op enen dach so ghederden die phariseuse omtrent Jhesum ende Jhesus vragde hen8) ende sprac al dus. wat dunkt u van Kerste wis sone es hi? Ende si antwerdden. Davids9). Doe vragde hen Jhesus noch voert hoe comt dan datten David10) in den soutre11) heere heet daer hi sprekt aldus. Dat seide de vader tote minen here com ende sete te mire rechter siden tote din tide dat ic dine viende sal leggen tenen schemele onder dine voete12)? Ende wanten David in den gheeste here heett. hoe mach hi dan syn sone syn?13) Ende nimen van hen allen en conste hem en wart ghantwerdden nit. Ende van dire uren sone dorste hem hare engheen emmeer vragen14).

176. Op enen dach so sat Jhesus ende leerde dat volc ende sprac aldus. ic ben dat lich van der werelt. die mi volgt hi ne wandelt in demsternessen nit. mar (hi? uitgekrabd) sal hebben dat licht des levens15). alse dat hoerden die phariseuse so antwerdden si hem al dus. Du ghetugs van di selven. dyn ghetughe en (voeg in es) nit waer16). Ende Jhesus antwerdde hen weder al dus. En al ghetugic van mi selven. nochtan es myn ghetughnesse waer. want ic weet wanen ic comen ben ende warwert ic varen sal. mar ghine weett nit noch wanen ic comen ben noch warwert ic varen sal17). ghi ordeelt na den vleesche. ende ine ordeele noch nimene18). ende al ordeele ic myn ordeel es gherecht. want ine ben allene nit. mar wij syn tesamen ic ende de vader die mi ghesendt heft19). Ende in uwe wet es gescreven dat tveer menschen getuge waer es20). Ic ben die ghetuge van mi selven. ende de vader die mi ghesendt heft ghetugt oc van mi21). Doe vragden hem die yoden al dus. waer es dyn vader? Ende Jhesus antwerdde hen. Noch mi en kendi noch minen vader en kendi. kennedi mi. so souddi maschin oc minen vader kennen22).a) Ic sal varen ende gi selt mi suken.

[S.]

CLXXI. Siet ic ga ende gi sult mi souken. ende gi sult sterven in uwe sonden. ende dar ic ga daer en mogedi niet comen. Doe spraken die joden sal hi hem selven doden. want hi seicht dar ic ga dar en moge di niet comen. Ende hi seide hem ghi sijt van beneden ende ic ben van boven1). gi sijt van deser werelt ende ic en ben niet van deser werelt. daromme seidic u dat gi sult sterven in uwe sonden. want en geloofdi niet dat ict ben2) so suldi sterven in uwe sonden. Doe spraken si wie bestu. Doe antworde hem Jhesus. ic ben dat begin die te u sprekea). ic hebbe noch vele van u te sprekene ende te ordeeldeneb). mar die mi gesant heift die es warachtich. ende dat ic gehort hebbe van hem dat sprekic in die werelt3). ende sine verstonden niet dat hi sinen vader God hiet4). Daromme sprac Jhesus te hem. alse gi des menschen sone verheven hebt so suldi dan bekennen dat ict ben. ende van mi selven en doe ic niet5). mar also mi die vader geleert heift also sprekic. ende die mi gesant heift die es met mi. ende ne laet mi niet allene. want dat hem behagelic es dat doe ic altoosc)6). Doe hi dit gesproken hadde doe geloofder vele an hem7).

CLXXII. Doe sprac Jhesus te dien die an hem gelofden van den joden. Eist dat gi mine worde hout so werdid)8) werlike mine jongere. ende wert die warheit bekennende. ende die warheit sal u vri makene). Doe antworden hem die joden wi sijn Abrahams zaet. ende nie en gedienden wi niemenf). hoe spreicstu gi sult vrig) werden9). Doe antworde hem Jhesus vorwar vorwar seggic u. so wie sonde doet die es knechth) der sonden10). mar die knecht en blijft niet in den huse ewelike11). die sone blijft ewelikei). daromme eist dat u die sone vri maectk) so werdi warlike vri. Ic weet wel dat gi Abrahams kinder sijt mar gi souct mi te dodene. want mine redene en valtl) niet in u12). Dat ic gesien hebbe bi minen vader dat sprekic ende gi dat gi gesien hebt bi uwen vader dat doedi. Doe antworden si hem ende spraken onse vader es Abraham. Doe sprac Jhesus te hem. sidi Abrahams kinder so doet Abrahams werc. mar nu soucti mi te dodene dienm) mensche die u die warheit heift geseit die ic van Gode hebbe gehort. des en dede Abraham niet13). gi werct die werc uwes vader. Doe spraken si te hem. wine sijn niet ute onkuscheit geboren enen vader hebben wi Godn)14). Doe sprac Jhesus te hem. ware God u vader so minnedi15) mi. want ic ben ute Gode comen. want van mi selven en ben ic niet comen.

[L.]

Mar gi selt sterven in uwen sunden. Dar ic henen vare dar en mog di nit comen1). Doe spraken die yoden onderlinge. Sal hi dan hem selven doeden. want hi segt daer ic vare dar en mogdi nit comen?2) Doe sprac Jhesus noch voert ende seide aldus. ghi syt van hir neder. mar ic ben van ghinder boven. Ghi syt van derre werelt. maar ine ben van derre werelt nit3). Dar omme seidic u dat gi sterven selt in uwen sunden. want en gheloefdi ane mi nit so seldi sterven in uwen sunden4). Doe vragden hem die yoeden. wie bestu dan. Ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. ic ben dat beghinsele die spreke jegen u5). ic hebbe vele van u te seggene ende te ordeelne. mar di mi ghesendt heft die es ghewarech. ende dat ic van hem gehoert hebbe dat sprekic in de werelt6). ende sine verstonden nit dat hi seide dat Got syn vader ware7). Doe sprac hi noch voert ende seide aldus. Alse gi des menschen sone selt gheheven hebben van der erden dan seldi weten wie ic ben. want van myns selves halven en doe ic nit. mar also alse mi de vader gheleert heft also sprekic8). ende die mi ghesendt heft hi es met mi. ende hi en heft mi allene nit ghelaten. want dat hem behaglec es doe ic altoes9). Alse Jhesus dese wart ghesproken hadde so begonster ane hem te gheloevene vele der gherre die die wart hadden gehoert10).

177. Doe sprac Jhesus noch totin yoeden ende seide aldus. wildi mine leeringe onthouden. so seldi ghewareghlec mine yongren syn11). ende so seldi bekennen de warheit ende de warheit sal u vri maken12). Doe antwerdden hem die yoden. wi syn van Abrahams gheslechte ende wi ne dinden noit nimene. wat meins du dar met dat du segs gi selt vri syn13). Ende Jhesus antwerdde hen al dus. over waer seggic u so wie so sunde doet die es knecht der sunden14). Mar de knecht en blyft gedaeds nit wonende metten herre in sinen huse. dat dut de sone die blyft gedaeds metten vader wonende15). es dan dat sake dat u de sone vri makt so seldi ghewareghleke vri syn16). Ic weet wale dat gi Abrahams kinder syt. mar gi sukt oksun omme mi te doedene. want mine redene die ne valt in u herte nit17). Ic spreke van din dat ik te myns vader hebbe ghesien. ende ghi werkt na din dat gi tus vader hebt gesien18). Doe antwerdden hem die yoeden. onse vader es Abraham. ende Jhesus antwerdde hen weder ende seide aldus. ochte gi Abrahams kinder syt so werkt Abrahams werke19). mar nu sukdi oksun omme mi te doedene die u altoes de warheit hebbe ghesegt die ic van Gode hebbe ghehoert. Dat ne dede Abraham nit20). mar gi werkt de werke us vader. Doe spraken die yoden noch te Jhesum ende seiden aldus. wie ne syn nit van kefsdome geboren. wi hebben Gode tenen vader21). Ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. ware Got u vader. so minnedi mi. want van Gods halven so benic comen. Ine ben nit comen

[S.]

mar hi heift mi gesanta). waromme nontfadi dan mine wort niet. want gine moget mine redene niet gehorenb). gi sijt uten duvel die u vader es. ende wilt uwes vader begeringe doen. hi was manslachtich van den beginne1) ende ne stont niet inder warheit. want die warheit nes niet in hem. alse hi spreict logene so sprect hi van sinen eiginen. want hi es ene logenare ende vader der logenen. mar mi en gelofdi nietc) want ic warheit segge2).

 

CLXXIII. Wie van u beresptd) mi van sonden of ic die warheit segge waromme en geloofdi mi niet. Die van Gode es die hort Gods wort. daromme en hordiree) niet want gi van Gode niene sijt. Doe antworden die joden ende spraken. en spreken wi niet wale want du best een samaritaen ende du hebs den duvelf)3). Doe antworde Jhesus ende sprac. Ic en hebbe den duvelf) niet. ic eere minen vader ende gi onteert mi4). Ic en souke mine glorie niet5). hi es diese souct ende ordelen sal. vorwar vorwar seggic u. die mine redene behoutg) diene sal die doot niet sien ewelike6). Daromme spraken die joden. nu weten wi dat du den duvel binnen hebsh). Abraham es doot ende die profeten. ende du segges die minei) redene behoutg) die ne sal die dootk) niet smaken ewelike7). bestu meerre dan Abraham onse vader die doot es. ende die profeten sijn doot wien maecstu di selven8). Doe antworde Jhesus. eist dat ic mi selven ere so ne es mine ere niet. het es mijn vader die mi eert dien gi segt hi es onsel) God9). ende gi ne kennets niet. mar ic kenne hem. ende seidic dat ic sijns niet en kende so war ic gelijc u logenarenm)10). mar ic kenne hem. ende sine redene houdic. Abraham u vader begerde minen dach te siene11). ende hi sagene ende wart vron). Doe spraken die joden te hem. Dune hebs noch niet vichtich jaer ende hebs Abrahame gesien. Doe sprac Jhesus te hem. vorwar vorwar seggic u. eer Abraham was so ben ic. doe begrepen dic joden stene dat sine worpeno)12). mar Jhesus verbargh hem ende ginc uten temple.

 

CLXXIV. Doe Jhesus gincp) doe sach hi enen mensche die was blint geboren13). ende sine jongere vrageden hem ende spraken. Rabi wat heift dese gesondicht of sine vordreq) dat hi blint geboren es. Doe antworde Jhesus. noch dese en heift gesondicht noch sine vordre. mar dat dat wercr) Gods in hems) geoppenbart worde. Ic moet werken die werke des geins die mi gesant heift die wile dat dach est). het sal comen die nacht

[L.]

van myns selves halven. mar hi heft mi ghesendt1). war omme en ontfadi dan mine redene nit? omme dat se u svar es te horne2). gi syt van den duvel die u vader es. ende na sinen wille werkdi die werke die gi doet. hi was manslachtegh van den irsten tide. ende hi ne vol stont in der warheit nit. want enghene warheit en es in hem. alse hi ene loegene segt so segt hise van syns selves halven. want hi es loegenere ende vader der loegenen3). mar mi en gheloefdi nit. om dat ic u de warheit segge.4)

 

178. Wie es van u allen die mi berespen mach van sunden? Ende ochtic u de warheit segge warumme en gheloefdi mi nit?5) Die van Gods halven es hi hoert die Gods wart. mar dar omme en hoerdire nit om dat gi van Gods halven nin syt6). Doe antwerdden die yoeden ende seiden aldus. Ende segge wi niet waer alse wi seggen dat tu en samaritaen best ende den duvel binnen hefs7). ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. ine hebbe den duvel nit binnen. mar ic eere minen vader ende gi hebt mi laster ghedaen8). Ine suke mine gloriacie nit. en ander es die se sukt ende dire op ordeelen sal9). Nochtan so seggic u over waer die mine redene onthoudt hi en sal nemmermeer der doet ghesmaken10). alse dat die yoeden hoerden so spraken si al dus. Nu wete wi wale dat tu den duvel binnen hefs. Abraham es doet ende de profeten. ende du segs die mine redene onthoudt hi en sal der doet nit ghesmaken11). Bestu dan meere dan onse vader Abraham was die doet es ende de profeten die doet syn? win makstu van di selven?12) Ende Jhesus antwerdde hen weder al dus. wille ik mi selven eeren so nes mine eere niwents wert. Mar de vader es die mi eert. din gi segt dat u Got es13). mar ghine kennes nit. ic kenne. ende seidic dat ics nin kende so war ic en logenere gheliker wys dat gi loegeneren syt. Mar ic kennene. ende sine redene die houdic14). Abraham u vader begerde minen dach te sine. ende hi saghene ende hi warter af verblyscht15). Doe spraken die yoeden ende seiden. du en hefst noch nit viftegh ijar. ende du sagst Abrahame?16) Ende Jhesus antwerdde hen weder al dus. over waer seggic u eer Abraham was so was ic17). Doe namen die yoden steene omme hem te steinne. mar Jhesus ontghinc hen ende barch hem. ende ghinc uten temple18).

 

179. Al daer Jhesus ghinc so versach hi enen mensche die blint geboren wart19). doe vragden hem sine yongren ende spraken aldus. meester war met verdinde dese mensche ochte sine vordren dis dat hi blint gheboren moste werden?20) Ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. noch dese en verdineds noch sine vordren. mar dar omme gheschidt also om dat de werke Gods vertogt mosten werde ane hem21). mi behort te werkene de werke des gheens die mi ghesendt heft even lanc dadt dach es. De nacht

[S.]

dat niemen werken en sal mogen. Die wile dat ic in die werelt ben so ben ic der werelt lichta). Ende doe hi dat gesproken hadde doe speub) hi in derde ende maecte gor van sinen speecselsec) ende streec dat up die ogen des blinden ende sprac te hem. ganc ende dwa di in Nathatoriad) Syloe. ende hi ginc1) ende quam weder siende. Alse dat sagen die gebure ende diene te voren hadden gesien. want hi bedelare wase) spraken si. en eist dese niet die blint was ende sat ende bat alemoesene2). Die ene spraken hi eist. die andre spraken hi neis niet mar hi es hem gelijc. mar hi sprac want ic bentf)3). Doe spraken si te hem hoe sijn di dine oghen ontplokeng)4). ende hi antworde die mensche die heet Jhesus die maecte gor ende bestreekh) mi mine ogen ende sprac te mi ganc te Nathatoria Syloe ende dwa di. ende ic ginc ende dwouch mi ende siei)5). ende si spraken te hem waer es hi. ende hi sprac ic en weet6). Doe leedden sine toten fariseen dien die blint was geweist7). want het was up enen saterdach8) dat Jhesus hadde gemaect dat gor ende hem ontplokenk) hadde sine ogen. Doe vrageden hem die fariseen anderwarf hoe hi siende warel) worden. ende hi sprac te hem. gor streec hi mi up mine ogen ende ic dwouchse ende sie9). Doe spraken somige van den fariseen dese mensche nes van Gode niet die den saterdach niet en hout. Die andre spraken. hoe mochte een mensche die sondare ware dese tekene doenm). also wart een twistn) onder hem10). Ende spraken ander warf toten blindeno) wat segstu van den geinen die di dine ogen ontploocp). ende die geine antworde hi es i profete11). Mar die joden en geloofden niet van hem dat hi blint hadde geweist ende nu sieq). ende ombodenr) sinen vader ende sire moeder12) ende vrageden hem ende spraken. es dit u sone die gi segt dat blint geboren wart13). hoe siet hi nus). Doe antworden si ende spraken wi weten dat dit onse sone es. ende wi weten dat hi blint geboren wart. mar hoe hi nu siet) of wie hem sine ogen ontploken heift. des en weten wi niet. vragets hemu). hi es te sinen tidenv) comen14). hi spreke vor hem selven. Dat spraken si daromme want si ontsagenw) die joden. want die joden hadden overeen gedragenx) dat so wie belijedeij) dat hi Christus ware dat menne worpe uter synagogen. daromme spraken si hi es te sinen tidenv)

[L.]

sal comen dat nimen werken en sal mogen1). also lange als ic in de werelt ben so benic der werelt licht2). alse hi dit gesproken hadde so spau hi op derde ende makde goor van sire speeklen ende van der erden ende dat goer streec hi op des ghens ogen3). ende sprac al dus. ghanc ende dvach dit ave in die rivire die comt uten borne die heett Syloa ende de ghene dede also ende dvoch sine ogen ende quam weder al siende4). Ende alsen sine gebure ende deghene diene te voren hadden ghekent al siende sagen weder comen so spraken si onderlinge ende seiden aldus. En es dit nit de ghene die sat al blint ende bat der liede almosne? Ende some seidense dat hyt ware5) ende some seidense dat hys nin ware mar dat hi hem ghelyc ware mar deghene seide dat hi die selve mensche ware.6) Doe vragden hem deghene ende spraken aldus. hoe worden di dine ogen ontploken?7) ende deghene antwerdde. Die mensche die heett Jhesus hi makde goer van sire speeklen ende streekt op mine ogen ende seide mi ghanc ter beken van Syloa ende dvach dit ave ende ic ghinc ende dvogt ave ende altehant wardic siende8). Doe vragden die liede denghenen die siende was worden waer es deghene? ende dander antwerdde. in weett waer hi es9). Doe namense den ghenen die blint hadde ghewest leiddenne ten pharisewsen10). want het was op eenen saterdach dat Jhesus dat goer hadde gemakt ende dis menschen ogen hadde ontploken11). Doe vragden hem oc die phariseuse hoe hi siende ware worden. Ende deghene antwerdde hen weder aldus. Deghene die Jhesus heet leide mi goer op mine ogen ende hitt mi ave dvaen ende ic dvogt ave ende waert siende12). Doe spraken some die phariseuse. Dese mensche en es van Gods halven nit die nin houdt de virte van den saterdage. ende de some antwerdde aldus hoe mach en sundere aldosgedane werke werken? ende aldus tvistten si onderlinge13). Doe vragden si noch din blinden ende spraken aldus wat segstu van den ghenen die di dine ogen ontploec? Ende deghene antwerdde het es en prophete14). Doe en wouden die yoeden nit geloeven van den ghenen dat hi blint hadde ghewest tote din male dat si ontboden sinen vader ende sire moeder15). ende dat sijs hen vragden ende spraken aldus. Es dit u sone daer gi af segt dat hi blint geboren wart? hoe es hi dan nu siende worden?16) Ende si antwerdden weder aldus wi weten wale dat dit es onse sone ende dat hi blint geboren wart17) mar hoe hi nu siende worden (es ontbr.) ende wie hem sine ogen heft ontploken dis en wete wi nit vragets hem selven hi es te sinen tide comen hi spreke vor hem selven18). Dit seiden si om dat si die yoeden onssagen. want de yoeden hadden doe over een gedregen so wie beghide dat hi Christus ware dat hi ware verbannen uter synagogen19). dar omme seide de moeder ende de vader des gheens die siende worden was. hi es te sinen tide comen hi spreke vor hem selven20). Doe

[S.]

comen hi spreke vor hem selven. vragets hem1). Doe riepen si echter dien mensche die blint was geweist ende spraken. ere Godea)2) wi weten wale dat dese mensche een sondare es. Doe sprac hi of hi een sondare si des en wetic niet3). mar een dinc weet ic. ic was blint ende sie nu. Doe spraken si echter te hem. wat dede hi di hoe ontploocb) hi dine ogen. Doe antworde hi ic hebt u gheseit ende gi hebbet te hant gehoortc) wartoe wildijt anderwerf horen wildi sine jongere werden. Doe vloucten sine4) ende spraken. wes dud) sijn jongere. wi sijn Moyses jongere. wi weten dat God Moisesse toe gesproken heift. mar wanen dese es des en weten wi niet5). Doe antworde die gene mensche ende sprac. In desen eist wonderlic dat gi niene weit wanen hi es ende hi heift mi ontplokene) mine ogen6). Wi weten dat God die sondaren niene hort. mar dien die Gode dientf) ende sinen wille doet dien hort God. Ter werelt en wart nie gehort dat iemene ontplooc eens blindesg) geboren menschen ogen en ware hi niet van Gode hine mochts niet gedoen7). Doe antworden si hem ende spraken in sonden bestu al te male geboren ende du wils ons leren. ende worpene uut harre synagogen8). Ende doe Jhesus vernam dat sine uut geworpen haddenh) ende doe hine vonden hadde doe sprac hi te hem geloofstu in den Gods sone. doe antworde hi ende sprac. welc esi) hi here dat ic in hem gelove. Doe sprac Jhesus du hebstene gesien. ende die met di sprect hi eistk). ende hi sprac ic gelove here. ende viel vor hem ende anebeiddene9). Ende Jhesus sede hem. ic ben comen in dat ordeel in dese werelt dat die niet gesien werden siendel). ende dat die siende blent werden10). Ende dat horden somige van den fariseen die met hem waren ende spraken. sijn wi ooc blint. Doe sprac te hem Jhesus. waer di blint so waer dijs sonder sonde. mar want gi segt11) wi sien so bliven uwe sondenm).

CLXXV. Vorwar vorwar seggic u. die niet ingaet ter dore in dat scaep staln) mar clemmeto) in anders waer12). die es een dief ende een rovere. mar die in gaet ter dore die es een herde der scaepp)13). desen doet op die dorwardereq) ende die scaep horen sine stemme. ende sine scaep nomt hi bi namen14) ende leetse uutr). ende als hi die eigine scaep ute heift bracht15) so gaet hi vor hem. ende die scaep volgen hem. want si kennen sine stemme. enen andren en volgen si niet mar si vlien van hem. want sine kennen niet eens vremden16) stemme. Dit gelikenesse seide17) hem Jhesus. mar sine verstonden niet wat hi hem seide. Doe sprac Jhesus

[L.]

ripense noch te hen denghenen die blint hadde geweest ende seiden aldus. Eere Gode wi weten wale dat dese mensche en sundere es1). ende deghene antwerdde weder aldus ine weet och hi sundere es. mar ene dinc weetic dat ic blint was ende dat (ic ontbr.) nu sie2). Doe vragden hem noch die yoeden wat dede hi di? hoe ontploec hi di dine ogen?3) Ende deghene antwerdde hen weder aldus. ic hebt u gesegt ende gi hebbet gehoert war toe begherdijt noch te hoerne? wildi oc sine yongren werden?4) Doe maledydense den ghenen ende spraken aldus. Du sys syn yongre wi syn Moysess yongren5) wi weten dat Got sprac iegen Moysese mar des en kennen wi nit noch en weten wie hi es6). Ende deghene antwerdde hen weder aldus. Dats wonderlec van u dat gi nin weet wie hi es die aldus mine ogen heft ontploken7). wi weten dat Got de sunderen nin hoert. Mar denghenen die Gode dint ende sinen wille doet din hoert hi8). Noit en wart ghehoert dat imen ontploec desgheens ogen die blint geboren wart9) en ware hi van Gods halven nit. hine mochte aldusgedane werke nit werken10). Doe spraken die yoden ende seiden aldus. Du words altemale in sunden geboren ende du welt ons leeren? Doe verbinen si denghenen ende worpenne uter synagogen11). Alse Jhesus vernam dat sine uter synagogen hadden gedaen. so quam hi ane hem ende seide aldus. gheloefstu ane den Gods sone?12) ende deghene antwerdde wie es here de Gods sone daer ic ane gheloeven moet?13) ende Jhesus seide. Du hefsten gesien. ende die sprekt jegen di hi est14). ende deghene antwerdde. Here ic gheloeve ane di. ende mettin warde vil hi neder ende anebeddene op sine knin15).

 

180. Doe sprac Jhesus noch toten ghenen ende seide aldus. op dat ordeel benic comen in de werelt. dat de ghene die nit ne sien werden siende. ende die sien werden blint16). Alse dat hoerden some die phariseuse die daer waeren so antwerdden si aldus. Si wi oc dan blint?17) Ende Jhesus sprac noch voert ende seide. wardi blint so wardijs (hs. wradys) sonder sunde. mar want gi segt dat gi siet so bliven uwe sunden ane u18). Over waer seggic u. so wie (so? uitgekrabd) nit in en gheet ter doere in de schaep koije mar besiden over climt. dats en dief ende en roevere19). mar die ter dore in gheet dats de herde die de schaep hudt20). Desen ontplukt de dorewerdre de dore. ende de schaep verstaen sine stemme. Ende sine schaep numt hi binamen ende hi leidse ut21) ende alse hise ut heft brachtt so gheet hi vor hen. ende de schaep volgen hem. want si kennen sine stemme22). Mar den vremden en volgense nit. mar si vlien van hem want der vremden stemmen en kennen si nit23). Dese ghelikenesse seide hen Jhesus mar sine verstonden nit wat si bedide24). Dar omme so sprac (Jhesus ontbr.) noch voert ende

[S.]

anderwarf te hem. vorwar vorwar seggic u. ic ben die dore van den scaep stalle1). alle die vor mi comen sijn dat sijn dieve2) ende rovere. ende die scaep en hebbense niet gehort. Ic ben die dore. die dor mi in gaet die wert behouden3). ende sal in gaen ende uut gaen ende sal wede vinden. Die dief ne comt niet dan te steilne4) ende te dodene ende te verdervene. mar ic ben comen dat si dat leven hebben ende meersingea).

 

CLXXVI. Ic ben een goet herdeb). die goede herde geiftc) sine ziele vor sine scaep. mar die hurline ende die niet en es herdeb) ende dies die scaep niet en sijnd). als hi siet comen den wulf so laet hi die scaep ende vliet. ende die wulf grijpt ende sceet die scaep5). Die hurlinc vliet want hi es een hurlinc. ende die scaep en behoren hem niet6). Ic ben i goet herde ende bekenne mine scaep. ende mine scaep kennen mi. Also mi mijn vader bekent heifte) also bekennic den vader. ende ic sette mine ziele vor mine scaep7). ende ic hebbe noch andre scaep die niene sijn van desen scaep stalle8). ende die moetic versamenen met desen. ende sal werden een scaep stal ende een herde.

CLXXVII. Daromme mint mi die vader want ic sette mine ziele vor mine scaep. dat icse weder neme9). Ic salse geven ende ic salse wedernemen. niemen en neimse van mi. mar ic geifse van mi selven. Ic hebse machtf) te gevene ende hebse machtf) weder te nemene. dit gebod hebbic ontfaen van minen vader. Doe wart een twist onder den joden om dese worde. ende vele van hem spraken hi heift den duvel binnen ende es verwoetg). wat lust u sine wort te horne10). Die andre spraken dese wort en sijn niet des geins die den duvel binnen heift11). heift die duvel macht der blinder ogen tontplukeneh).

CLXXVIII. Up enen dach so was feeste te Jherusalem die hiet encenia12). ende het was in den winter. ende Jhesus wandelde in den tempel in Salomons parvisi)13). Ende die joden ommeringeden14) hem ende spraken. hoe lange saltu ons onse zielen benemen. bestu Christus segt ons openbaer. Ende hi antworde hem ic segt u ende gine gelovets niet. die werc die ic doe in die name mijns vader die geven getugenessek) van mi15). ende gine gelovets niet. want gi ne sijt niet van minen scapen. mine scaep horen mine stemme. ende ic kense. ende si volgen mi. ende ic sal hem geven dat ewelike leven. ende sine sullen niet verderven ewelike ende niemen en salse rovenl) van mire hant. want dat mi mijn vader gegeven heift dat es

[L.]

seide aldus. over waer seggic u dat ic ben die dore van der koyen1). Alle deghene die tote noch comen syn dat waren dieve ende roeveren. Mar de schaep en hoerdense nit2). Ic ben de dore so wie so overmids mi in gheet die sal behouden bliven. ende die sal in gaen ende ut gaen. ende die sal de weide vinden3). De dief en comt mar omme te steelne. ende omme te doedene ende te verdervene. Mar ic ben comen omme hen dat leven te ghevene ende te meerrne4).

 

181. Ic ben en goet herde. de goede herde levert sine zile over sine schaep5). Mar de gemidde knecht ende die nin es herde ende dis proper dat de schaep nin syn Alse hi den wolf siet comen so vliet hi ende begeft de schaep ende dan grypt die wolf ende schedt die schaep6). Mar die gemidde knecht vliet om dat hi gemidt es. ende om dat hem die schaep nit ane en gaen7). ic ben die goede herde. ende ic kenne mine schaep ende mine schaep kennen mi8) also alse de vader mi kent. ende ic kenne den vader ende mine zile lever ic over mine schaep9). Ende oc hebbic andre schaep die van derre koyen nin syn ende die motic versamenen met tesen. ende dan sal van beiden werden ene koye ende een herde salse huden10). Dar omme mint mi de vader om dat ic mine sile levere om mine schaep. ic salse leveren ende ic salse weder nemen11). Nimen en salse mi nemen. mar ic salse leveren van mijns selves halven. Ic hebbe macht die te leverne. ende ic hebbe macht die weder te nemene. Dit gebot hebbic ontfaen van minen vader12). Alse Jhesus dese wart gesproken hadde so wart echt en tvist onder de yoeden van desen warden13) want de menege seiden. hi heft den duvel binnen ende hi es verwudt wat lustt u sine wart te hoerne?14) Ende dandre antwerdden dese wart en syn nit eens die den duvel binnen heft. heft de duvel macht der blinder ogen tontplukene?15)

 

182. Op enen tyt so was ene feeste te Jherusalem die die yoeden heten encenia. ende dat was in den wintre16). Ende Jhesus wandelde in den temple in Salomoens parvijs17). Al daer omme vingdenne (l. ommeringdenne) die yoeden ende spraken aldus. hoe lange soutu ons onse sile benemen? ochtu Christus best so segd ons oppenbare18). Ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. ic segt u ende ghi ne gheloeves mi nit. De werke die ic werke in myns vader name. die ghetughent mi19). Mar gi ne gheloeves nit want gi nin syt van minen schapen20). Mine schaep horen mine stemme. ende ic kense ende si volgen mi21). ende ic sal hen gheven dat eeuleke leven ende sine mogen nemmermer verloren werden. want nimen en machse prenden ut minen handen22). Dat mi de vader heft gegheven dats meerre dan alle dinc ende

[S.]

groter dan alle dinc. ende niemen en maecht rovena)1) vander hant mijns vader. ic ende die vader sijn een. Doe namen die joden stene2) dat sine steenden. Doe antworde Jhesus. vele goeder werke hebbic u getoochtb) van minen vader. omme welc van dien werkenc) wildi mi stenen3). Doe antworden hem die joden. omme goede werke en stenen wi di niet mar omme die blasphemie die du sprex. ende du die mensched) sijs maex di selven God4). Doe antworde hem Jhesus. en eist niet gescreven in uwe wet want ic sprac gi sijt Gode5). ende of die scrift die Gode heet dar dat Gods wort toe comen es sone mach die scrift niet falgieren6). mi die dee) vader gehelecht heift ende in die werelt gesant heiftf). segdi dat ic blasphemieg) spreke. want ic segge7) dat ic Gods sone ben. En doe ic niet die werke mijns vader sone gelooft mi niet8). mar doe iese ende ne wildi mi niet geloven. so gelooft doch den werken9). dat gi bekent ende gelooft dat die vader in mi ends ic in den vaderh). Daromme sochten sine te begripene10). ende hi ginc van haren handen ende ginc anderwarf over die Jordane in die stati) dar Johannes was dopende ten eersten ende bleef daer. ende vele quamen te hem ende spraken. Johannes en dede gene tekene11). ende al dat Johannes geseit heiftk) van desen dat was waer12). ende vele geloofder in hem.

 

CLXXIX. Een sieke was die hiet Lazarus. ende was van Bethania van den castele Marien ende Marten13) harre zuster. Maria was die Jhesum zalvede met zalven14). ende sine voete drogede met haren hare. derre broederl) Lazarus was siec. Daromme senden sine zustere te Jhesum ende spraken. Here dien du minnetsm) die es siec. Doe dat Jhesus horde doe sprac hi te hem. dese siechet nes niet ter doot mar ter glorie Gods. ende omme dat die Gods sone geglorificertn) werde15). Jhesus minde Marien ende harre suster Marthen ende Lazarum. Daromme doe hi horde dat hi ziec was doe bleef hi in die selve stat twe dage16). Dar na spraco) hi te sinen jongeren gaen wi anderwarf in Judeam. Doe spraken sine jongere te hem. Rabip) nu sochten di die joden te steenne ende du gaes echter daer. Doe antworde Jhesus en sijn niet xii uren des dages. so wie wandelt in den dage dienen stoot hem niet. want hi siet dat licht deser werelt. mar die wandelt in der nacht die stoot hem want dat licht nes in hem

[L.]

dat ne mach nimen prenden ute myns vader handen1). Ic ende de vader syn al een2) alse die yoeden hoerden dese wart. so namen si steene ende wouden ne steinen3). Doe sprac Jhesus te hen ende seide aldus. vele goeder werke hebbic u ghetoegt van myns vader halven. om welc van al din werken wildi mi steinen?4) Ende de yoeden antwerdden hem al dus. omme en gheen goet werc en steine wi di. mar omme de blasphemie die du spreks ende om dat tu die en mensche best. maks van di selven enen got5). Doe sprac Jhesus noch voert ende seide aldus. En es nit gescreven in uwe wet dit wart? want ic seide dat gi syt gode ende kinder des hoegsts allegader6). Ende ochte de scrifture die nin faylliren en mach deghene heett gode daer dat Gods wart toe comen es7). mi dien de vader geheilegt heft ende in de werelt gesendt heft war omme tij di mi ane dat ic blasphemie spreke. om dat ic segge dat ik Gods sone ben?8) En werkic myns vader werke nit so ne gheloeft mi nit9). Mar werkic sine werke. ende al gheloefdi mi nit. gheloeft doch den werken. so mogdi te bat kennen ende gheloeven dat in mi es de vader ende ic in den vader10). alse dit gesproken was so haddenne die yoeden gerne gevaen. mar hi ontghinc hen11). ende ghinc weder over de Jordane in die stat daer Yan Baptiste plach tirst te doepene. ende daer bleef hi enen tyt12). al daer so quamen vele liede te hem ende spraken onderlinge van Yanne Baptisten ende van hem ende seiden al dus. Yan Baptiste en warchtte noit mirakellec werc13). ende al dat Yan Baptiste getugde van desen dat was waer. ende hir bi prufden si dat Jhesus meerre ware dan Yan Baptiste. ende dar omme so gheloefder vele ane hem14).

 

183. In din tide dat Jhesus daer was. so vil Lazarus in ene sikheit die van Betanien was van den kastee (l. kasteele) dat was Marien ende Marten di sine sustre waren15). Dat was die selve Marie die Jhesum eens tids bestreec met unguente ende drogde sine voete met haren hare. Dire bruder was dese Lazarus die daer sik was16). Dese sendden te Jhesum ende ontboden hem aldus. here dyn vrint Lazarus es sik17). Alse Jhesus dese boschap hoerde so antwerdde hi al dus. Dit en es engheene doetlec sikheit mar si es gegheven om de glorie Gods. ende omme dat de Gods sone dar bi werde geglorificeert18). Ende alse Jhesus die minde Mari ende Marten ende Lazarus19). van dire sikheit hadde vernomen so bleef hi aldaer tvee dage na din dat hem die bodschap comen was20). Dar na so sprac hi tote sinen yongren ghawi weder ten lande wert van Judeen21). ende sine yongren antwerdden hem meester dis es noch onlanc dat di de yoeden wouden steinen ende du wels nu weder darwert gaen?22). Ende Jhesus antwerdde hen aldus. En syn nit tvelef uren in den dage? Die bedage wandelt hine mesgheet nit want hi wandelt bi den lichte dat hi siet23). mar die wandelt

[S.]

niet1). Doe hi dat gesproken hadde. daerna sprac hi te sinen jongeren. Lazarus onse vrient slaept. mar ic ga ende weckene2) van den slape. Doe spraken sine jongere here slaept hi so sal hi genesen. mar Jhesus sprac van sire doot. mar si waendena) dat hi sprake van sinen slape3). Daromme sprac Jhesus oppenbare te hem. Lazarus es doot. ende ic vreugde mi dor u datb) gijs gelooft want ic en was niet daer. mar gaen wi dar te hem4). Doe sprac Thomas die heet Didimus toten andren jongeren gaen wi ende sterven met hem5). ende also quam Jhesus ende vantene vier dagen hebbende geweistc) in den grave6). Bethania was neven Jherusalem omtrent xv stadien7). Van den joden waren vele comen te Marien ende te Marthen dat sise troosten8) van haren broeder. Doe Martha horde dat Jhesus quam doe liep si hem tjegen. Maria sat te huus. Doe sprac Martha te Jhesum. Here waers du hier geweist mijn broeder en ware niet doot. mar nu weetic so wat9) du eesches van Gode dat geift di Godd). Doe sprac Jhesus tot hare dijn broeder sal op verstaen. Doe sprac te hem Martha. ic weet dat hi up sal verstaen inder up verstannisse ten joncsten dagee). Doe sprac Jhesus tot haref). ic ben die up verstannesse ende dat leven. die in mi gelooft al ware hi doot hi wert levendeg)10). ende alle die leven ende in mi geloven diene sullen niet sterven ewelike11). geloofstu des. Ende si antworde hem ja ic here12). ic gelove dattu best Christus Gods sone die in dese werelt comen best. ende doe si dat gesproken hadde doe ginc si wech ende riep Marien harrer susterh) al heimeleke ende sprac. die meester es hier ende eescht di13). Doe si dat gehorde doe stont si gereet up ende quam te hem. ende Jhesus en was noch niet comen14) in den casteel. mar hi was noch in die stat darne Martha gemoettei). Die joden die met hare in den huse waren dat si sek) trosten. doe si saghen dat Maria snellike up stont ende ute ginc. doe volgeden si hare ende spraken. si gaet ten grave dat si dar wenel)15). mar doe Maria quam dar Jhesus was ende sine sach. doe viel si te sinen voeten ende sprac. Here waerstu hier geweist sone warem) mijn broeder niet doot16). Doe hi sach dat si weende ende ooc die joden die met hare quamen weenden? doe versuchte hi in den geeste ende bedrovede hem selven17) ende sprac waer hebdine geleit. doe spraken si here com ende siets18). Doe weende Jhesus. Doe dat sagen die joden doe spraken si onderlinge sich hoe hine minde. maer somige van

[L.]

benachte hi mesgheet. want hine heft des ligts nit1). alse hi dit gesegt hadde so seide hi hen noch voert aldus Lazarus onse vrint slaept ende ic salne gaen wekken ut sinen slaepe2). Doe spraken sine yongren te hem ende seiden here slaept hi so sal hi ghenesen3). Mar Jhesus meinde van sire doet ende si wanden dat hi hadde gesproken van den gewonleken slape4). Doe seide hen Jhesus oppenbare Lazarus es doet5) ende dats mi lief omme uwen wille dat ghys te bat gheloeven selt want ic daer nit en was6). Doe sprac Thomas die oc genamt es Didimus toten andren sinen ghesellen ghawi ende sterve mi (l. wi) met hem7). Doe ghinc Jhesus tote Betanien wert ende vant Lazarum doet ende dat was de virde dach dat hi ghelegt was in sinen garve8). Ende Bethania was bi Jherusalem alse op een virdendeel van der milen9). Aldaer so waren comen vele van din yoedschen volke te Marien ende te Marthen omme hen te vreden te settene van hars bruder doede10). Alse Martha vernam dat Jhesus comen was so ghinc si iegen hem ende Maria bleef thus sittende11). Doe sprac Martha tote Jhesuma). here hads du hir ghewest myn bruder en ware nit ghestorven12). mar alnoch weetic wale dat di Got gheven sal al dat du hem bids13). Doe sprac Jhesus ende seide aldus. Dyn bruder sal weder op herstaen ende Martha antwerdde hem ende seide. ic weet wale dat hi op herstaen14) sal in der opherstannessen ten yoncsten dage15). Doe sprac noch Jhesus. Ic ben die op herstannesse ende dat leven. Die ane mi gheloeft al ware hi doet hi soude levende werden16). ende alle die leven ende ane mi gheloeven die ne sterven nemmermeer gheloefstu dis?17) Ende si antwerdde yaic here: ic gheloeve dat tu best Christus Gods sone die in dese werelt comen best18). ende alse Martha dit hadde gesproken so ghinc se tote Marien harre suster al heimelec ende sprac aldus. De meester es hir ende eischt di19). Alse Maria dat hoerde so stont si vollec op ende ghinc te hem wert20) want noch toe en was Jhesus nit comen in den kasteel mar hi was noch in die stat daer Martha te hem comen was21). Ende alse de yoeden die met hare waren omme hare te solaciene sagen dat si met hasten op stont ende henen ghinc so volgden si hare ende spraken onderlinge al dus. Si gheet ten grave wert omme daer har seer te verniwene22). Ende alse Maria quam daer Jhesus was ende sine sach so vil si op sine voete ende sprac aldus here hads tu hir gewest myn bruder en ware nit doet23) ende alse Jhesus Marien weenen sach ende de yoeden die met hare quamen. so versuchtte hi ende turbeerde hem selven24) ende seide aldus: waer hebdine gelegt? Ende si seiden here com ende sigs25). Doe weende oc Jhesus26). alse dat sagen die yoeden so spraken si onderlingen ende seiden siet hoe

[S.]

hem spraken. en mochte dese die des blinden ogen ontplooc niet gedoen dat dese niet gestorven ware. mar Jhesus versuchte anderwaerf in hem selven ende quam ten grave. Dat graf was een hola). ende dar up was een steen geleit. Doe sprac Jhesus doet ave den steen. Doe sprac Martha des suster die dar doot was. here hi stinct. want hi es te hant vierdagichb)1). Doe sprac Jhesus tot hare en hebbic di niet geseit want gelovets du du souts sien die glorie Gods2). doe daden si af den steen. Jhesus hief up sine ogen3) ende sprac. vader ic danke di want du hebs mi gehort. ic weet wale dattu mi alle wege hors. mar dit hebbic ghesproken dor dat volc dat hieromme staet. dat si geloven dattu mi hebs gesant. Ende doe hi dit gesproken hadde doe riep hi met groter stemme Lazarus com hare uut. Doe quam hi te hant vort die doot was. gebonden an handen ende an voeten. ende sijn anschijn was hem verbonden met enen sweet douke4). Ende Jhesus seide hem onbintene ende latene gaen. Doe vele joden die comen waren te Marien ende te Marthen dat gesagen5) dat Jhesus dedec). doe geloofden si an hem. ende somige van hem gingen toten fariseen ende seiden hem wat Jhesus adde gedaen.

CLXXX. Doe gaderden hem die bisscoppe ende die fariseen ende maecten enen raet tjegen Jhesum. ende spraken wat sullen wi doen want dese mensche doet vele tekene6). ende laten wine7) aldus al dat volc sal geloven in hemd). ende die romeine sullen comen ende nemen onse stat ende onse volc. mar een van hem die Cayfas hiet ende was bisschope) des jaers die seide hem. gine weit niet8) noch en gedinct dat het u orbaerleic es dat een mensche sterve vor al dat volc. ende al dat volcf) niene verderve9). Dit en sprac hi niet van hem selven. mar want hi bisschop was in dien jare. so profeterde hi dat Jhesus was toe te comeneg) te stervene10) vor dat volc. mar dath) die kinder Gods die gesceden waren worden gesament in een11). Ende van dien dage vort waren si in gedachte hoe dat sine gedoodden12). ende Jhesus ne wandelde nemmeer oppenbare metten joden. mar hi ginc in een lantscapi) in die woestine13). in ene stat die heet Effreemk). ende dar bleef hi met sinen jongeren.

CLXXXI. Het was nakendel) der joden paschen ende vele van den antscepe gingen up te Jherusalem vor den paschen omme hem te zuvernem)14). Doe sochtene die joden onder een ander dar si stonden in den tempeln)

[L.]

hine minde1). Ende dandre spraken aldus. ende conste dese die ontploec des blinds ogen nit gedon dat dese nit ne ware gestorven2). Ende Jhesus versuchtte noch anderwerf ende also quam hi tin grave ende dat graf was en putte ende op din putte was en steen gelegt3). Doe sprac Jhesus. Doet af den steen. Ende Martha die des gheens suster was antwerdde al dus here die lichame es itoe al vul want hi heft vir dage gelegen in den grave4). Doe sprac Jhesus noch te Marthen. En hebbic di nit gesegt gheloefstu dat tu sout sien de glorie Gods?5) Ende mettin daden si din steen ave. Doe hif Jhesus sine ogen op te hemele wert ende sprac aldus vader ik danke di want du mine bede hefst gehoert6). Ic weet wale dat tu mi altoes hoers mar dat seggic om dis volks wille dat hir al omme steet dat si tebat gheloeven dat tu mi hefs gesendt7). Alse Jhesus dat hadde gesproken so rip hi met ere groter stemmen Lazare com hare ut8). Doe quam altehant ut tin grave deghene die doet hadde ghewest verbonden met lenementen ane voete ende ane hande ende oc was syn anschin verbonden met enen linenen cleede. Doe sprac Jhesus. ontbindttene ende laettene gaen9). Alse dat sagen de menege van din yoeden die comen waren te Marien ende te Marthen so gheloefden si ane hem10). Ende de somege ghingen ten phariseusen ende vertrokken hen dat werk dat Jhesus hadde gewarchtt11).

184. Doe ghederden de beschope van der yodscher wet ende de phariseuse haren raet tesamen ende spraken aldus. wat sele wi don. want dese mensche werkt vele mirakelleker werke?12) late wine aldus alt folc sal ane hem gheloeven. so selen comen de romaine ende selen ons nemen onse stat ende onse vole13). Doe sprac een van hen die Cayphas hit ende die beschop was op dat yar ende seide aldus ghi ne wett nit14) noch ghine bepeinst u nit datt u orborlec es dat een mensche sterve vor alt volk dat al dat volc van der werelt nit ne blive verloren15). Dit en sprac deghene van syns selves halven nit. mar want hi beschop was op dat yar so profeteerde hi dat Jhesus moste sterven omme de verloessenesse des volks van ertrike16) ende omme de kinder Gods die van een ghescheden waren weder te versamenne17). van din dage vorwert so bleven si gheenradegt in din dat sine doeden souden18). Ende Jhesus en wandelde nemmeer oppen bare onder de yoeden mar hi ghinc ten lanschape wert dat legt bi der wustinen en (l. ende) quam in ene stat die heett Effrem. ende daer bleef hi met sinen yongren19).

 

185. In din tide so was der yoeden paschen nakende ende vele liede van din yodschen volke ghingen te Jherusalem wert vor din paschen omme hen te suverne van haren sunden20). Doe sohten die yoeden Jhesum ende spraken onderlingen aldaer si stonden in den temple ende seiden aldus war-

[S.]

ende spraken. Waromme waendi dat hi niene comt ten feeste dage. want die bisscoppe ende die fariseen hadden een gebod gegeven. dat wie vername war hi warea) dat hijt hem seideb)1).

CLXXXII. In dien dage dat nakende was sijns lidensc). doe geeenradichded) hem Jhesus met vasten wille te gane te Jherusalem2). ende hi sende boden vor hem. ende die boden quamen in ene stat der samaritane dat si hem bereedden3) sine herberge. ende sine wildense niet ontfaen in hare stat want sijn anschijn was alse dies die te Jherusalem waert gince). Doe dat sagen sine jongere Jacob ende Johan. doe spraken si here wiltu wi spreken dat dat vier come van den hemele ende verberrenf) se4). also Helyas dede. Ende Jhesus kerde hem omme ende scaltse5) ende sprac. gine weit niet van wat geeste gi sijt. des menschen sone nes niet comen om die zielen te verliesene mar te behoudene. doe gingen si in een ander castellumg)6).

CLXXXIII. Dar na quam Jhesus in Betania daer Lazarus doot hadde geweist dien hi up dede verstaen vander doot7). Ende do Jhesus dar quam dat was vi dage vor paschen. Ende doe hi was in Symons huus des lasersh)8) doe verstonden die joden dat hi dar was. ende si quamen daer ene grote scare niet allene omme Jhesum te siene. mar om Lazarum te siene dien hi hadde gedaen up verstaen vander doot9). Die vorste der priestere gedachten10) dat si Lazarum wilden doden. want dor hem gingen vele ave van den jodeni) ende geloofden in Jhesum. ende al daer maecten si hem een avont maelk). ende Martha diende11). Lazarus was een van dien die dar aten met hem. Maria nam ene busse met zalven die sere scone ende edel was. ende zalvede die voeten Jhesus ende dwouchse hem met haren tranen ende drogetsel) hem met haren hare12). ende dat huus wart vervult metter rokenm) der zalven. Doe sprac een van sinen jongeren Judas Scariot diene verriet. waromme nes dese zalve niet vercocht omme ccc. d. ende gegeven den armen. Dat en seide hi niet daromme dat hem dat versienn) der armer toebehorde. mar daromme want hi een dief was. ende dat der gemeenre borseno) behorde dat plach hi te steilne. want dat hem gegeven wart dat drouch hi13). Dar waren ooc somige dien het ommaer was ende spraken tjegen hem selven. wat sal dese overtullicheit die an deser zalven gedaen es14). Mar Jhesus antworde ende sprac. waromme sidi ongenadich

[L.]

omme waendi dat hi nit ne comt ter feesten? Ende oc hadden de beschope ende de phariseuse geboden dat so wie so wiste waer hi ware dat hine hilde ende vinge1). In din dagen so was naekende de tyt van sire passien ende dar omme so gheenraedegde hem Jhesus met vasten wille te gane te Jherusalem wert2). Doe sendde hi boden vore hem ende die boden quamen in eene der stade van den samaritaenschen lande omme hem te gereidene sine herberge3) ende sine woudens nit ontfaen in hare stat om dat syn witte anschin was alse des gheens die ginc te Jherusalem wert4)a). alse dat sagen sine yongren Yacob ende Yan so spraken si aldus here weltu dat wi seggen dat dat vir come van den hemele ende verbernse?5) Ende Jhesus kirde hem te hen wert ende schout se6) ende seide aldus ghine wett nit met wis gheeste dat gi geteekent syt. Des menschen sone en es nit comen om de silen te verliesene mar omme die te behoudene. Doe ghingen si ende (hs. en) namen hare herberge in en ander dorp7).

186. Dar na so quam Jhesus te Bethanien daer Lazarus doet hadde ghewest din hi op dede staen van der doet ende dat Jhesus daer quam dat was ses dage vor den paschen8). Ende alse daer was Jhesus in ens mans hus die hit Symon de lazerse9) so vernam dat yodsche volc dat Jhesus daer was. ende vele dis volks quam aldar nit allene omme Jhesum te siene mar omme Lazarum te siene din hi hadde don op herstaen van der doet10). Doe drogen oc die prinschen over een dat si Lazarum souden doeden11). want omme sire opherstannessen wille so bekirden hen vele liede van din yodschen volke te Jhesum wert ende gheloefden ane hem12). al daer so makden si hem en avont mael. ende Martha dinde daer. ende Lazarus was een van denghenen die daer aten13). Ende Maria die hadde ene viole vol ungements dat was gemakt van spika nardi. dat harde precieus was si brac die viole ende goet dat ungement op Jhesus hoeft14) al daer hi sat15). ende bestreec sine voete dar mede. ende nettese met haren tranen ende drogese met haren hare ende aldat hus wart vervult van din goeden roeke dis ungements16). Doe sprac een van sinen yongren dat was Judas Schariothis diene verrit17) warumme en verkochte men dit ungement nit omme drie hondert peinnighe ende hadt tghelt geven den armen?18) Dat seide hi nit om dat datt versien van den armen hem toe behoerde. mar omme dat hi en dief was. ende properteit hadde. ende dat ter gemeinder borsen behoerde dat plach hi te steelne19). aldaer so waren oc de somege din dat ommaer hadde in har herte ende spraken iegen hen selven al dus waroumme werdt dit goede ungement aldus gequist ende verloren?20) Mar Jhesus die dat wale wiste antwerdde hen ende seide aldus waromme sidi dos ongenadech desen wive? Si heft en goet werc gewarchtt ane mi. want altoes hebdi die arme met u ende alse gi wilt so mogdi hen

[S.]

desen wive. si heift een goet werc gewrocht in mi1). want allewege hebdi die arme met u. ende hem mogedi goet doen alse gi wilt. mar mi en hebdi niet alle wcge. want si hevet dese zalve gezalvet an minen lichame ende heift mi gemaect te begravene. vorwar seggic u. so waer gepredect wert dit ewangelie in al der werelt. daer sal men seggen dat si dit heift gedaen in sine gedinckenessea). Ende doe die fariseus diene hadde geladen van den wive dat sach doen doe sprac hi tjegen hem selven. ware dese een profete over eenb) hi wiste welcc) dit wijf ware diene roert want si es ene sondessed)2). Doe antworde Jhesus ende sprac te hem. Symon ic hebbe di een lettel te seggene3). doe sprac die gene meester sech. Doe antworde Jhesus ende sprac te hem. het waren si twe sculdich enen woukeraree). die een was hem sculdich vijf hondert penninge. ende die ander vichtich4). ende sine hadden niet dar mede si vergoldenf). doe liet hise bede ledichg). welc van desen tween mindene meerh). Doe antworde Symon ende sprac. ic wane die dien hi meest verliet5). ende Jhesus antworde du hebbes rechte geordeelt. Doe keerde hi hem toten wive ende sprac tote Simone. siestu dit wijf. Ic quam in dijn huus ende dune gaves minen voeten niet watersi). mar dese heift mine voete genetk) met haren tranen. ende gedroget met haren hare. Dune gaves mi niet een kussen. mar dese sider datl) si hier in quam en heift niet up gehortm) mine voete te kussene. Dune salvets niet mijn hooft met olien. mar dese sider dat si hier in quam en heift niet up gehort mine voete te salvenen)6). daromme seggic di hare sijn vele sonden vergeven. want si vele ghemint heift. die men lettel vergeift die minnet lettelo). Doe sprac Jhesus toten wive7) dine sonden sijn di vergeven. Doe begonden alle die dar saten ter tafle in hem selven te sprekene. wie es dese die ooc sonden vergeift. Doe sprac Jhesus toten wive dijn gelove heifti ghesont gemaect ganc in paisep)8).

CLXXXIV. Des andren dages dar na doe ginc Jhesus te Jherusalem9). Ende doe hi naecte der stat ende hi was comen te Betfage ten berge van Oliveten. doe sende Jhesus twe van sinen jongeren ende sprac. gaet in dat casteel dat tjegen u es. ende al te hant suldi vinden ene esellinne gebonden ende hare jonc bi hareq). dar noch nie mensche up gesat. ontbintse ende brincse mi. ende es iemen die dar tjegen spreict so segt die here heifter te doene. ende al te hant so sal hise u laten10). Doe gingen die jongere ende daden alse hem geboot Jhesus. ende onbonden die esellinne. ende die dar bi waren vrageden waromme si dat daden. ende si antworden die here heifter te doene. ende doe swegen die andre ende lietense hem en

[L.]

goet don. Mar mi en seldi altoes nit hebben1) want dat dit wyf gegoten heft dit ungement op minen lichame dat heft si gedaen omme mi darmede te gravene2). over waer seggic u dat so waer dat men dese ewangelie predeken sal in alder werelt aldaer salmen gewagen dis dat dit wyf heft gedaen in gedinkenesssen hars wercs ende hars selves3). Ende alse die phariseus diene hadde ghenoedt din wive dat sach don so sprac hi iegen hem selven aldus. ware dese en prophete so soude hi wale weten wie ende hoegedaen dit wyf es diene gherynt. want si ene sundersse es4). Ende Jhesus die wale wiste syn ghepins hi antwerdde hem ende sprac aldus. Symon ic hebbe di en lettel dings te seggene. Ende deghene antwerdde. mester seghe5). Ende Jhesus sprac voert ende seide aldus. Een persemir hadde tvee schulderen deen was hem schuldech vif hondert peinnige ende dander viftegh6). Ende want si nin hadden daer si met hare schout verghelden mochten so lit hise beiden varen. welc van desen tveen sal denghenen lieve (l. liever) hebben?7) Ende Symon antwerdde ende seide. Ic wene datten de ghene sal liever hebben din hi meest heft laten varen. Ende Jhesus antwerdde weder aldus. Du hefstu wale ghordeelt8). Doe kirde hi hem tin wive wert ende sprac aldus Symon siestu dat wyf? Ic quam in dyn hus ende du en dvogs mi mine voete nit met watre. mar dese nettese met haren tranen ende drogese met haren hare9). Du en ghafs mi nit en cussen vor minen mont. mar dese sider dat si hir binnen quam so ne fineerde si noit van minen voeten te cussene10). Du en bestreks nit myn hoeft met olien. mar dese heft ghesalft mine voete met ungement11). Dar omme seggic di dat hare vele sunden syn vergheven want si sere mint. Mar din men min vergheft die mint alre minst12). Doe sprac Jhesus totin wive din sunden syn di vergheven13). Doe begonsten deghene die daer saten ter taflen iegen hen selven te seggene wie es dese die hem oc onderwint de sunden te verghevene?14) Ende Jhesus sprac noch totin wive. dyn gheloefve heft di geholpen. ghanc in paise15).

187. Des anders dags dar na so ghinc Jhesus te Jherusalem wert16). ende alse hi naekde der stat ende hi was comen te Bethphage ten berge van Oliveten. So sendde hi tvee sire yongren vore17) ende seide hen aldus. ghaet in din kasteel die iegen u steet ende altehant seldi vinden ene eselinne ghebonden ende hare yonc daer bi18) gebonden daer noit mensche op en sat ontbindt se19) ende brengt se te mi20) ende es imen dat daer iegen it seggen welt so antwerdt al dus21). onse here hefter te doene22) ende altehant so sal mense u laten nemen23). Doe ghingen die yongren ende daden also alse hen gheheeten was24) ende ontbonden die esele. ende deghene dis si waren vragden hen waromme si dat daden25) ende si antwerdden aldus26). onse here hefter te doene27) ende doe svegen dandre ende lieten se hen

[S.]

wech leeden. Doe brachten die jongere den jongen esel te Jhesum. ende leden hare kleder dar up. ende dadene dar up sitten. Dat gesciedde al omme te vervulne die profeciea) die dar spreict. segt der dochter van Syon sich dijn coninc comt di otmoedelikeb) sittende up ere ezellinnen jonc. Dit en verstonden doe sine jongere niet. mar namals doe Jhesus up verstaen was van der doot doe gedochte hem dat dit gescreven was van hem. Ende doe Jhesus voer doe quamen vele van den volke ende spreedden hare cleder in den wege. ende die andre hiewen telgec) van den bomen ende worpense in den wech. ende te hant doe hi naecte te daelne den berech van Oliveten. doe begonde aldat volc dat dar versament was al dalende te lovened) Gode met groter stemme. Ende die scharen die voren gingen ende die naer volgeden die riepen ende songen. osanna Davids sone. gebenedijt si die coninc die comt in de name Gods. vrede in den hemel ende glorie in den hoochsten trone. ende gebenedit si dat rike dat ons toe comt Davids ons vader. osanna in den hogesten trone. Ende vele van den volke dat comen was ter feeste doe die horden seggen dat Jhesus quam te Jherusalem. doe namen si risene) van den palmen in hare hande ende gingen uut. ende riepen ooc osanna gebenedijt si die comt in de name Gods: coninc van Israele. Ende somige van den fariseen uter scharen die spraken te hem. meester berespef) dine jongere. Ende Jhesus antworde ende sprac. ic segge u vorwar swegen dese die stene riepen. Ende dit daden si hem. daromme gaf orcondeg) die schare die dar was met hem dar hi Lazarum riep van den grave ende doe hine verwecte vander doot. daromme quam hem die schare jegen want si horden dat hi dit tekin ghedaen hadde. Doe spraken die fariseen onderlingeh). sich wi en doen en genen orbaer want al die werelt volget hem1). mar dar waren sulke heidine van dien die up gegaen waren dat si anebeidden in den feeste dage2). dese quamen tote Philippe die was van Betsaida Galilee ende spraken. here wi wilden gerne Jhesum sien. doe quam Philippus ende seit Andreas. mar Andreas ende Philippus die seident Jhesum. Ende Jhesus antworde ende sprac. die stonde comt dat des menschen sone geclarificert3) sal werden. Vorwar vorwar seggic ui). dat tarvcoren dat vallet in derde het en stervek)4) so blijftet allene mar eist dat het sterve so brinct het vele vruchten. Die sine ziele mint die verliesse5). ende die sine ziele haet in dese werelt die behoutse in dat ewelike leven. Die mi dient die volget mil)6). ende waer ic ben dar sal mijn dienare sijn. ende so wie mi dient sal mijn vader erenm). Nu es mine ziele bedrouft. ende wat salic seggen. Vader behoude mi van deser

[L.]

enwege leiden1). Doe brachten die yongren din yongen esel te Jhesum2) ende leiden sine cleeder dar op ende dadenne sitten daer op3). Dit was al gedaen omme te vervulne de profecie die wilen dat hadde vorgesegt die sprekt aldus4). Segt der dochter van Syon dyn koninc comt te di oedmudeghlec5) sittende op ere eselinnen yonc6). Dit en verstonden doe sine yongren nit mar namals alse Jhesus was op verresen van der doet. doe gedachte hen dat dit ghescreven was van hem7). Ende aldaer Jhesus voer8). so quamen vele van din yoedschen volke ende spreiddcn hare cleeder in den weghe. Ende dandre hiwen riser van den bomen ende worpense in den weghe9). Ende alse Jhesus naekde den hangenden van den berghe van Oliveten so begonste aldat volc dat daer versament was te lovene Gode met hoger stemmen10). Ende de scharen die vore ghingen ende die achter quamen ripen ende songen. osanna Davids sone11). gebenedyt si die coninc die comt in den Gods name pais in den hemele ende glorie in den hogen trone12) ende ghebenedyt si dat rike dat ons toe comt Davids onss vader osanna in den hogen trone gebenedyt13). ende vele van din volke dat comen was ter feesten alsi horden seggen dat Jhesus quam te Jherusalem14) so namen si riser van palmen in hare hande ende ghingen iegen hem ut ende ripen oc osanna ghebenedyt si die comt in den name Gods coninc van Israele15). Alse dat hoerden de somege van din phariseusen die daer waren so spraken si te Jhesum ende seiden meester schilt dine yongren16)a) die dat volc aldus don roepen. Ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. Ic seggu over waer svigen dese. dat de steene roepen selen17).

188. Doe spraken die phariseuse onderlinge ende seiden. al dat wi don en didt nit want al de werelt volgt hem. Al daer so waren oc vremde liede comen ter feesten die nin behoerden tin yodschen volke18). dese quamen te Philippum die was van Betsaida Galilee ende spraken aldus here wi souden gherne Jhesum sien19). Doe quam Philippus tote Andrise ende seidt hem voert ende dar na so quamen Andreas ende Philippus tote Jhesum ende seident hem20). Ende Jhesus antwerdde hen ende sprac aldus. Nu comt die ure dat des menschen sone sal werden glorificert21). over waera) seggic u hen si dat dat tarven coren dat valt in der erden daer in versterve22) het blyft allene ende sonder vrocht mar alst versterft in der erden brenget grote vrocht. Die sine zile mint hi salse verliesen ende (hs. in) die sine zile haett in dese werelt hi salse behouden in den eeuleken levene23). Die mi dienen welt hi volge mi. ende daer ic syn sal daer sal oc syn deghene die mi dint. Ende so wie so mi dint den ghenen sal eren myn vader die in den hemele es24). Nu es mine zile geturbert. ende wat salic seggen? vader nu woud myns van derre uren vorwert. want dar omme hebbic ver-

[S.]

stondea). want daromme ben ic comen in dese stonde1). Vader verclare dine name. Doe quam ene stemme van den hemele ende sprac. ic hebse verclaert ende salse noch verclaren2). mar die schare die daer stont ende dit horde die sprac. het hadde gedondertb). die andre spraken die ingel hadde hem toe gesproken3). Doe antworde Jhesus ende sprac. dese stemme nes niet comen dor mi. mar dor uc). Nu es dat ordeel deser werelt. nu sal die prince deser werelt uut geworpen werden. ende als ic verheven werde vander erden so sal ic alle dinc te mi trecken. dat sprac hi te betekenne4) wat doden hi sterven soude. Doe antworde die schare. wi hebben gehort in die wet dat Christus bliven sal ewelike. ende hoe spreicstu des menschen sone moet verheven werden. wie es dese des menschen sone5). Doe sprac Jhesus te hem. noch es een lettel lichts in u. wandelt die wile dat gi dat licht hebt6) dat u die demsterheit niene begripe. want die wandelt in die demsterheit die ne weet niet waer bi gaet. die wile dat gi dat licht hebt7) so gelooft in dat licht. dat gi sijt kinder des lichtsd). Doe vrageden hem die fariseen wanneer comen soude dat rike Gods. Doe antworde hem Jhesus dat toecomen des riken Gods nes niet te merkene8) bider tijt. Noch men sal niet seggen het es hier of het es daer. want dat rike Gods es in binnen u. Ende also leerde Jhesus dat volc des dages in den tempel. ende des avonts ginc hi uter stat ende vernachte up den berch van Oliveten9). ende des morgens gaderde hem al dat volc in den tempel omme sine leringe te horne10).

CLXXXV. Up enen dach sat Jhesus ende lerde dat volc ende sprac toten volke ende tote sinen jongeren. Up Moyses stoel sijn geseten11) die scrivere ende die fariseen. al dat si u leren dat doet ende hout. mar na haren werken en suldi niet doen. want dat si leven dat en doen si selve niet12). want si binden sware ende ondragelike bordinene) ende leggense up die halse der menschen. mar met haren vingere en willen sise niet roeren13). ende alle hare werke werken si daromme dat si werden gesien van den menschen. want si widen hare philactorien. ende draghen grote fringenf) ende lange. ende si gaen gecleet met stolen14). ende minnen dat vorsitten ten etene. ende die eerste stoele in den synagogen. ende der lieder groete up der maerct. ende van den lieden geheeten sijn rabi. ende al dat volc hordene gerne mar gine sult niet willen geheeten sijn rabig). want een

[L.]

beidt derre uren1). Vader verclere dinen name. Doe quam ene stemme van den hemele die sprac al dus. ic hebbene vercleert ende ic salne noch vercleren2). Ende alse dat volc dat daer stont omtrent die stemme hoerde so seiden de somege dat en donreslach hadde gewest ende dandre seiden aldus het was en ingel die sprac iegen hem3). Ende Jhesus antwerdde ende sprac al dus. Nit omme minen wille en quam dese stemme mar omme uwen wille4).

189. Nu nekt dat ordeel van der werelta). Nu sal de prinsche van derre werelt ut gestoten werden5). ende alsic sal syn ghehogt van der erden so salic alle dinc te mi trekken6). Doe sprac Jhesus omme te vertoegene welkerhande doede dat hi sterven soude7). Doe antwerdde hem de somege van din volke ende spraken al dus. wi hebben ghehoert uter wet dat Christus eeulec duren sal wat meinstu dan dar met dat tu segs des menschen sone moet gehogt syn van der erden wie es dese menschen sone?8) Ende Jhesus antwerdde hen weder aldus. Noch es lettel lights in u wandelt al die wile dat gi dat light hebt dat u die demsternessen nin betrapen want die in demsternessen wandelt hi ne weet warwert hi gheet9). al de wile dat gi dat light hebt so geloeft an dat light so seldi syn kinder des lights10). Doe vragden hem die phariseuse wanneer dat comen soude dat rike Gods? Ende Jhesus antwerdde hen aldus. dat toe comen van den rike Gods en es nit te merkene bi den tide11) noch men sal nit seggen het es hir ochte het es ghinder want gi hebt dat rike Gods onder u12). Al dos so leerde Jhesus dat volc des dags in den temple ende des avonds so ghinc hi uter stat ende vernachtte op den berch van Oliveten13) ende des margens so ghederde alt folc in den temple om sine leeringe te hoerne14).

190. In enen dire daghe so sat Jhesus ende leerde dat volc ende sprac totin volke ende tote sinen yongren15) ende seide aldus. op Moysess stoel so syn geseten de scriben ende de phariseuse16). Al dat si u leeren dat houdt ende dat doet. mar na hare werke en werkt nit want dat si leeren dis en don si selve nit17) want si binden svare bordenen ende ondrachleke ende leggense op der liede hals mar sine willense nit verporren met hars selves vingre18). Ende alle hare werke werken si om dat si willen syn ghesien van lieden want si widen hare philaterien. ende si dragen grote (hs. groten) vesen ende lange19). en (l. ende) si gaen gecleedt met stolen20). Ende si minnen dat vorsitten ten etene. ende de vorste stoele in den synagogen21) ende der liede grueten op de markt ende wesen gheheeten van den volke rabbi22). mar gi en selt nit begheren geheeten te sine rabbi. wan een allen

[S.]

allene es u meester ende gi alle sijt gebroedre. ende niemen en heet vader up erdrea). want een allene es u vader die in den hemelen es. Noch gine sult niet willen meester geheeten sijn want een allene es u meester dat es Christus. Die de meeste es onder u die sal uwerb) knecht sijn. ende die hem selven verheft die sal genedert werden. ende die hem selven nedert die sal verheven werden.

CLXXXVI. Wee u fariseen die minnet dat vorsitten in den synagogen ende dat groeten1) up der maerct. Wee u scrivere ende fariseen ypocrite. die de wet leert2). die den slotel der konst hebt genomen. ende hebt dat hemelrike den lieden vorgesloten3). noch gine comt daer in noch gine laet andre daer in comen.

CLXXXVII. Wee u fariseen ypocrite. die versloct die huusc) der wedewen in uwer gevensteit. in langen gebede. dar gi swaer ordeel ende verdomenisse af sult ontfaend)4). Wee u scrivere ende fariseen ypocrite. die omme gaet die zee ende die erde omme te makene enen clusenare. ende alse gine hebt gemaect so maectine der hellen kint5) tvevout meer dan gi selve sijt. Wee u blinde ledaren die segt. die swert bi den temple dat en es niet. mar die swert biden goude dat in den tempel es die es sculdich te houdene dat hi swert. dore blinde welc es meerre so dat gout so die tempel die dar heleget6) dat gout. Ende so wie swert bi den outaree) dat en es niet. mar die swert bider effranden die dar up leichtf) die es sculdich7) sinen heet te houdene. blinde welc es meerre so die offrande sog) die outaer die die offrande heleget8). Die swert biden outare die swert bi hem ende bi al dien dat dar up esh). Ende die swert biden temple die swerd bi hem ende bi al dien dat dar in wont. Ende die swerd biden hemele die swerd biden trone Gods9). ende bi dien die dar up sit. Wee u scrivere ende fariseen ypocriten. die tiende geift van menten ende van anise ende van comine10) ende van ruten. ende van allerande crude11). ende achter laet die sware gebode vander wet. gerechticheit. ende ontfarmicheit. ende gelove. ende trouwe. ende die minne Gods. dit moesti ten eersten vulbringen ende die andre niet achter laten. gi ledaren der blinder12) gi smelt die vliege13) ende verslint den kemeli).

CLXXXVIII. Wee u scrivek) ende fariseen ypocrite. die zuvert dat uterstel) van den nappe ende vander scotelen. ende u inderste es vulm) van rove ende van allerande onreinicheit14). Blinde fariseeus zuvere teerst

[L.]

es u mester ende ghi alle syt ghebrudere1). Ende nimene en heett vader op ertrike want een allene es u vader die in den hemele es2). Noch en laett u nit heeten meester want een allene es u meester dat es Christus3). Die de meeste es onder u dat sal u knecht syn4) ende die hem selven verheft hi sal ghenedert werden ende die hem selven nedert hi sal verheven werden5).

 

191. Wee u phariseusen die mint dat vorsitten in den synagogen. ende dat groten in der markt6). wee u scriben ende phariseusen die de weet leert ypocriten7) die den sloetel van der const hebt genomen8). ende hebt den lieden hemelrike vore gesloeten. ende noch gi en comter in. noch gi en laett andre daer in comen9). wee u phariseusen ypocriten10) die verslindt der weduen huse in ere gheveinstheiden van langen bedingen11). daer gi svar ordeel ende verdumnesse af selt ontfaen12). wee u scriben ende phariseuse ypocriten die omme gaet de zee ende derde omme te makene enen bekirden mensche. ende alse ghine hebt gemakt so makdine der hellen kint tvevout meer dan gi selve syt13). wee u blinde leideren. die segt so wie so svert bi den temple dan es nit. mar die svert bi den goude dat in den temple es die es schuldech te houdene dat hi svert14). Doere ende blinde welec es meerre so dat gout. so die temple diet in reverentien wesen doet?15) Ende so wie so svert bi den outare dan es nit. mar die svert bi der offranden dire op legt die es sine eet schuldech te houdene16). blinde liede welc es meerre so doffrande so de outare die die offrande ontfanklec makt?17) Die dan svert bi den outare hi svert bi din. ende bi allen din datter op es18). Ende die svert bi den temple hi svert bi din. ende bi den ghenen diere in woent19). ende die svert bi den hemele hi svert bi den trone Gods. ende bi den ghenen dire op sett20). wee u scriben ende phariseuse ypocriten die tinde gheft van menten ende van anise ende van comine21) ende van ruten ende van alrehande crude22). ende achter laett de svarre gebode van der wet. gherechtegheit ende ontfarmegheit ende gheloeve ende trowe ende karitate Gods. dit mostti tirst volbracht hebben. ende dander nit achter gelaten hebben23). Blinde leideren24). gi syt de moesie en gi versvelgt den kemel25)a). wee u scriben ende phariseuse ypocriten die suvert dat butenste van den nappe ende van der schotelen. ende u binnenste es vol van roeve ende van alrehande onsuverheide26). Blinde phariseus suver tirst dat binnenste van

[S.]

dat inderste van den nappe. so mach di ooc dat uterste gesuvert werden1). Wee u die gelic sijt der graven dar die lieden upa) wandelen. ende ne weten niet wat dar binnen es2). Wee u scrivere ende fariseen ypocrite die gelic sijt den graven. die van buten dinken den lieden scone. mar van binnen sijn si vul van doder lieder gebeente3) ende van allerande onreinicheit. Also schijndi ooc van buten gerecht vor die lieden. mar van binnen sidi vul van ypocrisien ende van quaetheden4). Mar doe antworde een der meestre die de wet leerde ende sprac te Jhesum. meester alse du aldus spreix so lachterstu ooc ons5). Ende Jhesus antworde. ende u meestren die de wet leert seggic ooc wee. want gi laetb) die menschen met bordinen6) die si niet gedragen mogen. ende gi selve en wilt uwen vinger dar an niet doen. Wee u scrivere ende fariseen ypocriten7). die temmertc) der profeten grave. ende ciert die grave der gerechter. ende segt. waren wi geweist in den dage onser vadere wine waren8) hare gesellen niet geweist in den bloede der profeeten. ende also getuchdi u selven dat gi sijt hare kinder die de profeten doodden. ende nu vervuldi die mate uwer vadere. Gi slangen nadere gheslachted) hoe suldi ontflien van den toe comenden ordele der hellen9).

CLXXXIX. Daromme sprac die wijsheit Gods. Ic sal te u senden mine profeten. ende mine apostele10). ende mine scrivere. ende die suldi somige doden. ende somige crucen. ende die andre suldi geeselen in uwen synagogen ende sulse jagen van steden te steden. date) over u come al die wrake des bloedes aller profeten. dat gestort es11) upf) der erden van den bloede Abels des gerechten. toten bloede Zacharien die sone was Barachieng) dien gi dodet tusschen den temple enten outare. Also seggic u vorwar dat al die wrake sal vallen up dit geslachte12). Jherusalem Jherusalem die dodes die profeten. ende steens die Gods bodenh) die te di gesent sijn. hoe dicken ic wildei) samenen dine kinder. als ene henne sament hare jonge onder hare vlogele. ende dune wildes13) niet gestaden. daromme suldi gestortk) werden. ende dijn huus sal woeste bliven14). want ic segge di dat gi mi niet meer sult sien tote dat gi sult seggen gebenedijt si die ons comt in die name Gods15). Doe Jhesus dese wort ghesproken hadde doe hordense somige van den princen gerne. ende vele geloofder an hem. mar sine dorstens niet verlijen dor die vrese von den fariseen. dat mense niet en biene uter

[L.]

den nappe so mach dat butenste oc gesuvert werden1). wee u die ghelyc syt den graven daer de liede op wandelen ende en weten nit watter binnen legt2). wee u scriben ende phariseuse ypocriten die ghelyc syt den ghewitten graven. die van buten dunken den lieden schone. mar binnen syn si vol van doeder liede ghebinte ende van alre onsuverheit3). also ghelike so schindi oc van buten gerecht vor de menschen. mar binnen si di al vol van ypocrisien ende van quaetheiden4). alse dit hoerde een van din meestren die de wet leerde so sprac hi te Jhesum ende seide aldus. meester alse du aldus spreks so dustu ons oc laster5). Ende Jhesus antwerdde aldus. Ende u meesteren die de wet leert seggic oc wee. want gi laedt de menschen met bordenen die si nit gedragen en conen ende gi selve en wilt uwen vinger ane die bordenen nit don6). wee u scriben ende phariseuse ypocriten die temmert der profeten grave ende cirt de tomben van den ghereghten7). ende segt hadde wi ghewest in din tide dat onse vordren doedden die propheten wi ne hadden nit deelechtech gewest ane hare sundeleke werke8). Ende aldus getugdi iegen u selven dat gi dergherre kinder syt die de propheten doeden9).

192. Nu vervult dan dat overdeel van der maten die uwen vordren te vervulne ontbleef10). Serpenten slangen kinder hoe seldi ontflin toekommenden ordeele dat u ter hellen wert wisen sal?11) Dar omme sprac de wysheit Gods wilen aldus. Ic sal tu sendena) mine profeten ende mine apostlen12) ende mine scriben ende die seldi sum doeden. sum cruce. ende die seldi gheecelen in uwen synagogen ende die seldi yagen van stade te stade13) so dat alle die wrake op u sal vallen van al din bloede dat ghestortt es op der erden van den bloede Abels des gherechts. toten bloede Zacharie die sone was Barachie din gi doetdet tuschen den tempel ende den outare14) also seggic u over waer dat alle die wrake sal vallen op dese generacie15). Jherusalem. Jherusalem. die doeds die profeten ende steins die Gods boden die te di ghesendt syn. hoe menechwerf hebbic willen ghedren dine kinder also ghelike alse ene hinne ghedert hare kikene onder hare vlochgele. ende du ne woudes nit ghestaden16). dar omme soutu gedestrueert werden ende dine hus sal al idel bliven17). want ic seggu dat gi mi nemmeer en selt mogen sien totir wilen dat gi selt seggen gebenedyt si die ons comt in den Gods name18).

193. Alse Jhesus dese wart sprac so hocrdense some van din princhen gherne. ende vele gheloefder ane hem mar sine dorstens nit lyen om de vreese van den phariseusen dat mense nit ne biene uter synagoghen19) want

[S.]

synagogen1). want si hadden liever die ere van den menschen dan die ere Gods2).

CXC. Daromme riep Jhesus ende sprac. die an mi gelooft diene gelooft allene niet an mi. mar in dien die mi gesent heift. ende die mi siet die siet dien die mi gesent heift. Ic ben dat licht dat in die werelt comen es3). dat alle die in mi geloven niene bliven inder demsternessen. Ende es iemen die mine wort hort ende dar na niene werct ic en ordeels niet4). want ic en ben niet comen om die werelt tordeelne. mar om die werelt te behoudene. Die mi versmaet ende mine leringe niet ontfaeta) die sal wel vinden diene ordelen sal. die wort die ic gesproken hebbe die sulne ordelen ten joncsten dage. want ic van mi selven niet gesproken hebbe. mar die vader die mi sendde die gaf mi dat gebot van dien ic spreke. ende leerde mi wat ic spreken soude5). ende ic weet dat sijn gebot es ewich leven.

CXCI. Daromme dat ic spreke dat sprekic alst mi die vader vorenb) geseit heift. Doe Jhesus dese woort gesprokenc) hadde doe ginc hi ende verbargh hem vor hem. Doe hi also vele tekene gedaen hadde vor hem nochtan en geloofden si niet in hem6). dat die wort IJsaias des profeten vervult worden die hi sprac. Here wie sal geloven onser horinged)7). ende wien sal geopenbaert werden die arm des heren. dit sprac IJsaias doe hi sach die glorie Gods ende profeterde van den Gods sone8).

CXCII. Doe Jhesus uut gegaen was van den temple. doe quam te hem een sire jongere ende sprac. meester sie welke stene ende welc getimmer. Ende Jhesus antworde hem. siestu al dese grote gestichtee). vorwar seggic di dat die dage sullen comen in dien een steen up den andren niet gelaten en sal werden die niet gestort sullen werdenf). Ende doe hi geseten was up den bergh van Oliveten jegen den tempel. doe quamen te hem sine jongere. ende sonderlinge Peter ende Jacob. ende Johannes ende Andreas. ende vrageden hem heimelike ende spraken. gebiedre segh ons wanneerg) sal dit geschien. ende wat tekene sal sijn van dire toecomst9) dat al dit sal ende nemen ende beginnen te vergane. Ende hi seide sinen jongeren die dage sullen comen in dien gi sult begeren te siene enen dach des menschen sonsh) ende gine sultene niet mogen sien. Siet dat u niemene en bedriege. want vele drogenaren sullen comen in mine name. ende sullen seggen dat si sijn Christus. ende die tijt naect. dar omme en gaet niet na hem10). Ende alse gi hoort orloge ende bewaninge der orlogeni) sone suldi u niet ontsien. want desek) moeten geschien. mar dat ende nes noch niet11). want

[L.]

si hadden de glorie van den menschen liever dan de glorie Gods1). Daer omme sprac Jhesus op enen tyt met hoeger stemmen ende seide aldus. Die ane mi gheloeft hine gheloeft allene ane mi nit. mar ane denghenen die mi ghesendt heft2). Ende die mi siet hi siet den ghenen die mi ghesendt heft3). Ic ben dat lichta) dat in de werelt comen es. omme dat alle deghene die ane mi gheloeven nin bliven in demsternessen4). Ende es imen die mine wart hoert ende dar na nin werkt ine ordeels nit want ine ben nit comen omme die werelt tordeelne mar om de werelt te behoudene5). Die mi versmedt ende mine leeringe nin ontfeet sal wale vinden dine ordeelen sal. Die redene die ic ghesproken hebbe die salne ordeelen in den yoncsten dage6) want ic van myns selfs halven nit gesproken en hebbe mar de vader die mi sendde hi ghaf mi dat gheboet van den sprekene ende leerde mi wat ic seggen soude ende wat ic spreken soude7). Ende ic weet dat syn gebot es dat ewlek leven. Dar omme dat ic spreke dat seggic also alst mi de vader vore gesegt heft8). alse Jhesus dese wart gesproken hadde so ghinc hi ende brach hem vor hen9). Ende al hadde hi al so vele mirakelleker werke ghewarghtt nochtan sone gheloefden si nit ane hem10). Ende daer bi so wart vervult de prophecie die Ysaias willen sprac. die segt aldus. here wie sal onsen warden gheloeven. ende win sal de Gods moghentheit gheoppenbart werden?11) Dit sprac Ysaias doe hi sach de glorie Gods. ende propheteerde van den Gods sone12).

194. Op enen dire daghe so ghinc Jhesus uten temple13). ende al daer so quam een sire yongren te hem14) ende sprac aldus. Meester sich wat steene dit syn ende wat werke. Ende Jhesus antwerdde hem al dus. Siestu al dit grote ghestichte?15) over waer seggic di16). dat die dage selen comen17) in welken dat men eenen steen op den andren nin sal laten liggen die nit gedestrueert en sal werden. En (l. Ende) alse hi quam op den berch van oliveten ende hi geseten was iegen den tempel18). so quamen sine yongren te hem ende vragden hem al heimelec19) ende spraken aldus. Meester20) seghe ons welken tyt dat dit gheschin sal. ende wat teckene syn van dire toecomsten alse al dit sal inde nemen ende beghinnen te vergane21). Ende Jhesus antwerdde sinen yongren ende sprac aldus. Die dage selen comen dat gi selt begheren te siene enen dach des menschen sone. ende gi ne seles nit mogen sien22).

195. Siet vor u dat u nimen en bedrige23). want vele drogeneren selen comen in minen name ende selen seggen dat si Christus syn ende selen vele liede bedriegen24). Ende alse gi hoert seggen25) van den striden ende26) die niemerden vernemt van din volkewighen ende van din sleghtinghen en ververt u nit. want die selen moten geschin. mar dat ne sal

[S.]

1 volc sal orlogen tjegen dat andre. ende die plage ende die stervingea) der lieder sal groot sijn. ende grote diere tijt ende honger ende die erde sal beven in vele steden. Ende van boven sullen comen grote tekene1) die men sien sal an den hemel die den lieden salb) maken grote vresec) ende dit sal een begin sijn van den toecomenden sere. mar eer dit geschiet sal men u vaen ende geven in groter tribulatiend)2). ende men sal u geselen in den synagogen. ende dan suldi moeten staen vor den coningen ende vor den rechtren in getugenessen harre quaetheit. ende dan suldi van al der werelt gehaet sijne). ende dan sal men u doden dor mine name. mar een haer van uwen hovede en sal niet verloren werden. ende in uwe geduldicheit suldi besitten uwe zielen3). Ende als men u geift den gerechte en gedinct niet te voren hoe gi moget antwordenf). want ic sal u geven die redene ende die wijsheit die alle uwe wedersaken niene sullen mogen wederseggen noch weder maken. Dan sullen vele lieden gescandelisert werden4). ende die ene sullen die andre haten ende verraden. ende dan sullen comen vele valscher profeten5). ende sullen vele lieden bedriegen. ende omme die overvloeiende quaetheit die dan sal sijn sal ooc vercoudeng) die minne in vele herten6). mar die vulstaet7) toten endeh) die sal behouden bliven. ende dat ewangeliei) moet teerst gepredect sijn in al der werelt in getugenisse8) der verdomenisse der quader. ende dan sal comen der werelt ende.

CXCIII. Ende alse gi siet die onmenschelijcheit dar Daniel die profete af gesproken heift. dat een sal sijn der werelt storinge staenk) in die helege stat daert niet behorleic en sal sijn. dan laet hi hem des gedinken die dit lesen sall)9). Ende alse ghi Jherusalem ommevangen siet met groten here. dan suldi weten dat hare storingem) nakende es10). Dan radic die sijn in Judeam vlienn) up den bergh. ende die inder stat sijn dat si dar uut vlien. ende die buten up den acker sijn dat si dar in niene comen. ende die up den dake sitten dat si dar af niene gaen omme iet uut haren huus te dragene. ende die up den velde sijn dat si niet weder kereno) om hare cleder te haelne. want dan sullen comen die dage der wraken. ende dan sal vervult werden die scrift die dar af gescreven es. wee dan dien die in kints bedde sullen liggen. ende die dan kinder zogenp) in dien dagen. want dan sal sijn groot jammer ende grote bedroufnisse in erdrike ende grote geeselinghe ende torenq) sal comen over al dat volc van erdrike11). ende dan sal grote

[L.]

noch nit syn1). want deen volc sal orlogen iegen dander. ende deen koningrike iegen dander. ende plaghen ende sterften van lieden selen groet syn. ende grote dire tide. ende derde sal beven in vele staden2). ende van boven selen comen grote tekene die men sien sal an den hemele. die den lieden selen maken grote vreese ende groten vaer3). Ende al dit sal en beghinsel syn van den toecomenden leede4). mar eer dit gheschin sal so sal men u vaen. ende sal u leveren in groter tribulatien. ende sal u gheecelen in den synagogen. ende dan seldi moten staen vor koninge ende vor richtren in ghetugnesse harre quaetheit. ende dan seldi van alder werelt gehaett syn. ende dan sal men u doeden om minen wille5). Mar een haer van uwen hoefde en sal nit verloren werden6). Ende alse men u levert din gherichte en bepeinst u nit hoe gi mogt antwerdden7). want ic sal u geven redene ende die wysheit die alle uwe adversarise nin selen mogen wederseggen noch wedermaken8). Dan selen vele liede werden gheschandalizeert. ende deen sal den andren haten ende verraden9). ende dan selen comen vele valscher propheten ende selen vele liede bedriegen10). ende om de overtollege quaetheit die dan syn sal. so sal oc verculen de karitate in der meneger herte11). Mar die vol staen sal toten inde die sal behouden bliven12).

 

196. Ende dese ewangelie moet tirst gepredekt syn in al de werelt in getugnesse der verdumnessen der quader. ende dan sal comen der werelt inde13). Ende alse gi siet die ommeregheita) daer Daniel de profete af sprac. dat teken sal syn van der werelt destructien. staen in de heilege stat daert nit behoerlec en sal syn dan late hem des ghedinken die dit lesen sal14). Ende alse gi Jherusalem siet ommeringt van grote hare. dan seldi weten dat hare destructie nakende es15). Dan radic dat die in lant van Judeen syn vlien op den berch. ende die inde stat syn dat sire ut vlien. ende die buten opt lant syn dat sire nit in en comen16). ende die op har hus sitten dat si nit af en gaen omme it ut haren hus te dragene17). ende die in in den velde syn dat si nit weder en kiren omme hare cleder te beschuddene18). want dan selen comen die daghe van wraken. ende dan selen vervult werden die scrifturen die daer af gescreven syn19). wee dan den wiven die in kindelbedden selen liggenb) ende die kinder selen voestrenc) in din daghen. want dan sal syn ene grote yammergheit ende bedruktheit in ertrike. ende ene grote gheecele ende abolghe sal comen over alt volc van den werelt20). ende dan sal syn ene grote tribulacie in ertrike.

[S.]

tribulacie sijn in erdrike. die so groot sal sijn dat nie gene so groot en was noch nemmermeer gene dar na sal werden. Ende dat volc sal gegeven werden ten swerde ende den gevangenissea). ende dan sal dat jotsche vole gesceden werden van een al erdrike dore. Ende Jherusalem sal vertorden werden van den heidinen. tote dien tide dat vervult werde die tijt der gebaringeb). ende al dat Israelsche geslachte behouden sal werden.

CXCIV. Bidt dan Gode dat uwe vlucht niene come in den winter noch up den saterdach. want diere tribulacienc) en sal gene andre gelijc sijn. noch die voren was noch die na comende es. Ende dan sullen sijn tekene in die sonne ende in die mane ende in die sterren. ende in der erden sal groot anxt sijn onder den lieden van confuseliker ludingen1). die comen sullen uter zee ende uten rivieren. ende dan sullen die menschen verdrogen2) van groten vared) ende van vresen. ende van des te verbeidene dat dan over al die werelt comen sal. Want die crachte des hemels sullen dan beroert werden. Ende ooc seggic u. en worden die dage niet gecort. sone worde geen mensche behouden. mar dor die vercorne so werden gecort die dage3).

CXCV. Die4) u dan seget hier es Christus of hi es daer. dien en suldi niet geloven. want dan sullen up staen vele valscher Christi. ende vele valscher profeten. ende sullen vele tekene doen ende vele wonderliker (dinge doorgeschrapt) werke. oft geschien mochte5) dat ooc die vercorne bedrogen mochten werden. daromme seggict u6) te voren dat gijs gelooft alse gijt siet.

CXCVI. Die u dan seicht Christus es inder woestinen en gaet daer niet7). ende die u seicht Christus es in dien huse en gelovets niet. want alse gelijc als hare die blexeme toocht van den oosten in den westen. also sal sijn die toecomst des menscen sonse) in sinen dage. Ende dar na te hant na der tribulacien so sal die sonne verdonkeren. ende die mane en sal niet geven har licht. ende die sterren sullen vallen van den hemele. want die hemelsche cracht8) sal dan beroert werden.

CXCVII. Ende dan sal hem togen dat tekin des menschen sons in den hemel. Ende dan sullen alle menschen van erdrikef) suchten ende karmen. want si sullen des menschen sone sien comen metteng) wolken des hemels. met groter macht ende met groter gewout9). Ende dan sal hi senden sine ingle met businenh). ende met groten gelude. die sullen samenen sine ute vercorne van den vier enden des erdrijcs10). ende van den oversten toten nedersten. Ende alse gi al dit begint te siene so heft up u hooft ende

[L.]

die so groet sal syn dat noit en gheene so grote en was. noch nemmermeer daerna so grote comen en sal1). Ende dat volc sal gelevert syn den sverde ende den ghevanknesse. ende dan sal dat yodsche volc gescheeden synd) van een al ertrike dore. ende Jherusalem sal vertorden werden van den heidenen ende van den ongheloevegen tote din male dat al de werelt gheloevegh sal werden. ende al dat Israhels geslechte behouden sal werden2). Bidt dan Gede (l. Gode) dat uwe vlecht nin come in den wintree) ochte op den saterdach3). want dire tribula (tie ontbr.) en sal en ghene andre gheliken noch die vore was noch die na tecomene es4).

197. Ende dan sal men sien teekene in de sonne ende in den mane ende in den sterren ende in den ertrike sal groet anxt syn onder de liede van confusileken luden die selen comen uter zee ende uten riviren5) ende dan selen de menschen verdoren van groten vare ende van vreesen ende van dis te verbeidene dat dan over al de werelt comen sal6). want de hemelsche kracht sal dan goppenbart werden. Ende oc seggic u en worden die dage nit gekortt so souden lettel liede behouden bliven. Mar omme der ut verkorender wille so selen die daghe werden ghekortt7). Dan en gheleft nit al segt u imen Christus es hir ochte hi es ghinder8). want dan selen op comen vele valscher kerste. ende valscher profeten. ende selen toegen vele teekene ende vele wonderleker dinge werken. so dat daer bi die utverkorne oc souden bedrogen werden. waert mogenlec ende mochtt gheschin9). dit seggic u te voren om dat ghys te bat gheloeft alse ghyt siet10). Ende al segt men u dan Christus es in der wustinen en ghaet darwert nit. ende al segt men u Christus es in den huse en gheloeves nit11). want also ghelike alse die blixeme die comt van daer de sonne op gheet ende vertoegt hare tote dacr de sonne onder gheet. also sal syn dat toe comen van des menschen sone12). Ende daer na altehant na die tribulacie so sal die sonne verdonkren ende de mane (hs. name) en sal engheen light gheven. Ende de sterren selen vallena) van den hemele want de hemelsche cracht sal dan werden berurt13). ende dan sal hem vertoegen dat teeken des menschen soensb) in den hemele. Ende dan selen alle de menschen van ertrike suchten ende karmen. want si selen des menschen sone sien comen metten wolken hir neder. met groter macht ende met groter mogentheit14). Ende dan sal hi senden sine ingle met businen ende met groten ghelude die selen ghedren sine ut verkorne van den vire inden van ertrike ende van boven tote beneden15). Ende alse gi al dit wonder beghinnen siet. so heft op u hoeft ende syt vro. want dan de tyt van ure verloessenessen nakende

[S.]

sijt vro. want uwe verlossinge es nakende. Hier af neimt een gelikenesse an den figeboom. want als sine telge jonca) uut gesproten sijn ende sine bladeb) uut comen. ende alse die bome beginnen vrucht te bringene dan weti datc) den zomere naect1). Also alse ghi dese dinc siet geschien so suldi weten dat dat rike Gods nakende es2). vorwar seggic u. dat dit geslachte niene sal vergaen vor alle dese dinc3) geschien. hemel ende erde sald) vergaen. mar mine woort en sullen niet vergaen.

 

XCXVIII. Daeromme siet vor u dat uwe herte niet beswaert en werde in over ate ende in over dranke. ende in sorgen deses levens dat u die dach onvorsienlike niete) over come4). want hi sal comen alse een strecf)5) up alle die dan sitten up dat anschijn der erden. daromme waect alle tijt bedende dat gi werdich moget werden tontfliene6) al desen dingen die toe comende sijn. ende te stane vor des menschen sone. want gine weit niet up welke tijt het sal geschien. want dien dach ende die stonde dat dit geschien sal en weet niemene. noch die sone noch die ingele in den hemel sonder allene die vader. Want alsog) het was in den dagen Noes. also salt werden in de toecomst des menschen sonsh). Want also si waren vor die vloeti) etende ende drinkende. ende brudendek) ende brutlucht stichtende7). tote an dien dach Noe ginc in darke. ende en bekanden niet vor die vloetl) quam ende verdrancse alle8). Also saelt sijn in die toecomst des menschen sons. Ende also het was inder tijt dat Lot was also salt dan sijn. si aten ende dronken. ende kochten ende vercochten. ende planten ende huusden9). tote up den dach dat Lot ginc uter stat van Sodoma. doe reinde het vier ende sulfer van den hemele ende verbarrensem) alle10). Also salt sijn up den dach dat hem des menschen sone vertogen sal11). Daromme seggic u noch. die up den dake si in dier tijt hine ga niet af omme iet te nemene van sinen huus12). laet u gedinken Lots wijf. Dan sullen twe sijn in den acker die een wert up genomen die ander sal bliven. Ende twe sullen malen tere13) molen. die een wert genomen ende die ander dar gelatenn). Ende twe in enen bedde. die een wert genomen ende die ander dar gelaten. Doe vrageden hem sine jongere ende spraken. waer here14). Doe antworde hi. so waer die lichame wert dar sullen hem samenen die aerneo).

[L.]

es1). hir af so nemt ene ghelikenesse an den vigheboem. want alse syn rys ut gesprurt es ende sine blader ut comen2) ende alse de bome3) beghinnen vrocht te dragene. dan wetti dat de somer nekende es4). also ghelike alse gi al dit wonder siet gheschin so seldi weten dat de tyt van ure verloessenessen nakende es5). over waer seggic u dat dese generacie nin sal tegaen vor din tyt dat dit al sal geschin6). De hemel ende derde selen tegaen mar mine wart en selen nit tegaen7).

198. Daer omme siet vor u selven dat uwe herten nin werden versvart van overate ende van overdranke noch van sorfeghtegheiden des levens. Dat u die dach onversielec nit over en come8). want hi sal comen alse en stric over alle deghene die in ertrike dan selen syn9). Dar omme pynt u te wakene in allen tide dat gi werdech mogt werden tontfline allen desen tribulatien ende te stane vor des menschen sone10). want gi ne weet nit op welken tyt dit sal geschin11). want din dach ende die ure dat dit geschin sal en weet nimen13) noch de sone noch dingle in den hemele12) dan allene de vader.a) Dit wart van den sone exponeert de glose ens heilegs mans die Hylarius hit die segt aldus. De sone ende de heilege gheest die van hen selven nin syn mar van den vader sine weten oc din dach van hen selven nit mar de vader die es van hem selven hi weetene van hem selven.

199. Dar na so continuert Jhesus sine materie ende segt aldus. Also ghelike alst was in den tide dat Noe was op ertrike so saelt syn alse des menschen sone comen sal14). want also ghelike alse de liede waren etende ende drinkende ende hiweleke makende totin dage dat Noe ghinc in die arke15) ende sine vermoedden hen nit args totin male dat de deluvie quam ende verdranc se alle. also saelt syn in din daghen dat des menschen sone comen sal16). Ende also ghelike alst was in din tide dat Loth was so saelt dan syn. De liede aten ende dronken. ende cochten ende verkoghten ende plantten ende husden17). ende op din selven dach dat Loth ghinc uter stat van Sodomen. so reghende vir ende solpher van den hemele ende verbernedse alle18) al so saelt syn op welken dach dat des menschen sone vertoegt werden sal19). Daer omme seggic u noch die op syn dac sett alse die tyt comt hine ga nit af omme it te beschuddene dat in syn hus es20). laett u gedinken wat geschide Loths wive21). Dan selen si tvee syn in den akker deen sal ontfurt werden22) dander sal bliven23). Ende tvee wyf malende teere molen deene sal op genomen werden ende dandre sal daer gelaten werden24). Ende si tve in enen bedde slapende deen sal op ghenomen werden ende dander sal daer gelaten werden25). Doe vragden hem sine yongren warwert souden varen die op genomen worden26) ende hi antwerdde hen weder aldus. So waer de lichame sal syn daer selen verghedren die are27).

[S.]

CXCIX. Dit es alse een mana) een mensche die vaert in bedevardenb) ende laet sijn huus. ende beveilt elken van sinen knechten te werkene sijn werc1). ende den dorewarderc) beveilt hi dat hi wake. daromme seggic u waect. want gine weit niet wanneerd) die here des huus comen sal. des avonts of ter middernacht. of ter hane craeite). of des morgens2). dat hi niene come in snelheitf) ende u slapende vinde. Ende ooc seggic u. wiste die huushere up welke stonde die dief comen soude hi waecte. ende en liete3) niet dorgraven sijn huus. Daromme sijt bereet4) want gine weit niet up welke stonde des menschen sone comen sal. Doe vragede hem Peter ende sprac. here segstu dit gelikenesse5) tons allene iof talle den andren. Ende Jhesus antworde. dat ic u segge dat seggic allen waect6).

CC. Doe sprac hi vort. wie waendig). dat die getrouwe knecht sal sijn ende die wise spendareh)7). die sijn here heift geset over sijn gesijndei) omme hem te gevene hare nootdurstk)8). Salich es die knecht dien sijn here also vint spenderendel) ende also doende als hi comt9). vorwar seggic u bi salne setten over al sijn goet10). mar die quade knecht seicht in hem selven. mijn here sal lange merrenl1)11). ende want hi hem dar up verlaetm) so slaet hi sine gesellen. ende eit ende drinct metten leckeren12). mar ic segge u dat sijn here comen sal als hijs minst waent13) ende als hijs niet en weet. ende salne scheden vander geselschap der gerechter. ende salne setten metten ypocriten ende metten ongelovigen. dar weninge sal sijn ende krischelingen) van tanden14).

CCI.*) Dan sal hemelrike gelijc sijn tien mageden. die namen hare lampteno) ende gingen uut jegen den brudegome ende jegen der bruut. Die vive van hem waren dorachtich. ende die vive wijsp). mar die vive dorachtich namen hare lampten ende namen en gene olye der in15). mar die vroedeq) namen olie in hare vaten met hare lampten. Het geschiede doe die brudegome merreder) dat si ontsliepen ende si sliepen alle16). Ter middernacht wart een roups). siet die brudegome comt gaet uut jegen hem17). Doe stonden up alle die mageden ende chierdent) hare lampten mar die dorachtiche spraken toten vroeden geift ons uwer olien18) want onse lampen gaen uut. Doe antworden die vroede ende spraken. dat lichte ons ende u niene gebreke so gaet toten vercopers ende coopteru) u). Mar

[L.]

200. Dits also alse en man die vert in pelegrinagen ende laett syn hus. ende beveelt elken van sinen knechten te werkene syn werk. ende den dorewerdre beveelt hi dat hi wake1). Dar omme so radic u dat gi wakt. want gi nin wett welken tyt die here comen sal. ochte des avonds ochte te middernachte ochte na der middernacht. ochte des margens2). dat hi nin come onversienlec over u ende vinde u slapende3). Ende oc seggic u wiste de hushere te voren op welken tyt dat de dief comen soude hi soude waken ende en soude nit laten dorgraven syn hus4). Dar omme syt altoes gereet. want gi nin wett op welken tyt dat des menschen sone comen sal5). Doe vragde hem Peter ende sprac al dus. here segstu dese ghelikenesse ons allene ochte allen den andren?6) Ende Jhesus antwerdde. dat ic u segge dat seggic allen lieden. pynt u te wakenea)7). Doe sprac hi noch voert ende seide aldus8). wie wendi dat die getrouwe knecht sal syn9) ende die wise dispenseerre din die here heft gesett boven sine familie. omme hen te ghevene hare noeddorfte te tide?10) Salech sal die knecht syn din die here also sal vinden dispenserende ende doende alse hi comt11). over waer seggic u dat hine sal dispenseerre maken over al syn goet ende setten over al dat hi heft12). Mar de quade knecht die segt iegen hem selven. min here sal lange merren13) ende want hi hem daer op verlaett so sleet hi sine ghesellen ende ett ende drinkt metten lekkeren14) mar ic seggu dat syn here comen sal alse hys nit moeden en sal ende op die ure dat hys nit weten en sal15) ende salne scheeden vanb) der gheselscha (p ontbr.) der gherechteger ende salne setten metten ypocriten16) ende metten ongeloevegen17) daer ghescrei sal syn ende kryselinge van tanden.

201. Dan sal hemelrike gelijc syn tin magden die namen hare lampden in hare hant ende ghingen ut iegen den brudegoem ende iegen de brut18). Dene vive waren onwys ende dandre vive waren wys19). Ende die vive onwise al namen si hare lampden si ne namen engheene olie dar in20) mar die wise namen olie in hare vate metten lampden21). Ende binnen din dat de brudegoem merrede so onssvimelden die magde ende onssliepen22). Ende alst quam te middernachte so quam en gheroep ende ene stemme die sprac al dus. De brudegoem comt gaet iegen hem ut23). Doe stonden op alle die magde ende parerden hare lampden24). Doe spraken die onwise toten wisen gheft ons van ure olien want onse lampden gaen ut25). Ende de wise antwerdden al dus ghaet ten ghenen die olie verkoepen ende coepter dat ter nin gebreke beide ons ende u26). ende aldie wile dat si ghingen olie koepen

[S.]

doe si gingen copen doe quam die brudegome. enne die bereet waren die gingen met hem in ter brulucht. endc die dore wart beslotena). Ten leste quamen ooc die andre mageden ende spraken. here here doe ons up. ende hi antworde ende sprac. vorwar seggic u ic en kenne u niet. Daromme waect. ende bedet. wart gine weit den dach noch die stondeb)1).

CCII.c) In dier tijt sprac Jhesus een gelikenesse. Een edel man was die voer in een vremde lant tontfane een rike. ende eer hi uut voer so riep hi te hem sine xd) knechte ende gaf hem sijn goet. Den enen gaf hi v libere). den andren ii ℔f). den derden gaf hi een pont2). ende elken na dien dat hi was. Doe ginc wech die v ℔ adde. ende wrachte in hem3) ende gewang) andre vive. Ende gelikerwijs die ii ℔ hadde ontfaen die gewan andre twe. mar die een hadde ontfaen die ginc en wech ende begrouft in derde. ende verbargh dat gelt sijns heren. Warleke na vele tiden quam die here dier knechte. Ende doe die here wech was doe omboden hem die onder hem waren. wine willen niet dat dese iet meer regnere bovenh) ons. Ende dar na doe die here weder comen was doe dede hi vor hem comen sine knechte dien hi sijn goet gegeven adde. omme te wetene hoe vele elc gewonnen hadde. Doe quam die eerste ende sprac. here v ℔ gaefstu mi. ende dar mede hebbic gewonnen andre vivei). here dijn besant heift gewonnen x besantek)4). Doe sprac sijn here te hem. eya goet knecht ende getrouwe5). want du in een lettel getrouwe bestl) geweist so sal ic di setten over vele ganc in die vreugdem) dijns heren. ende du salt gewout hebben over x steden6). Doe quam ooc die twe pont hadde ontfaen ende sprac. here twe pont gavestu mi7). sich andre ii pont hebbic dar over gewonnen. dijn besant heift gewonnen vijf besanten). Doe antworde hem sijn here eya goet knecht ende getrouwe want du in een lettel getrouwe best gheweist so sal ic di setten over vele. ganc in die vreugdem) dijns heren. ende du salt hebben vijf stedeno). Doe quam ooc die een pont hadde ontfaen ende sprac. sich here dijn besant dien ic hadde verborgen in een linin cleet8) want ic vruchte di. want du best i vreselicp) mensche. du nemes dar du niene legges. ende du snides dar du niene saiets. Doe antworde hem die here. van dijns selves monde ordeelic di du quaet knecht. oftu weits dat ic een vreselijcp) mensche ben. ende neme dar ic niene legge. ende snide dar ic niet en zaide. waromme en gaefstu mijn goet niet ter tafle daert gewoukert haddeq). ende ict nu weder hiescher) metten woukere9). Doe sprac die here tote dies) dar stonden. neimt van hem dat een pont ende gevet dien diere tiene heiftt). doe antworden si here hi hevet tien pont. Ende die

[L.]

so quam die brudegoem ende die gheret waren ghingen met hem in ter brulocht ende alse si in waren so wart de doere toe geloken1). Talre lesten so quame die andre magde ende seiden. here here ontpluc ons ende laet ons in2). ende die here antwerdde. Ic seggu over waer ine kenne u nit3). Daer omme radic u dat gi waekt want gi nin wett den dach noch die ure4).

 

202.*) Dar na so sprac Jhesus noch ene ghelikenesse5) ende seide aldus. En edel man wilen was die voer in en vremt lant ontfaen en koningrike6). Ende eer hi henen voer so rip hi te hem sine tin knechte ende gafa) hen tin besante ende sprac aldus. wint ende werft hir met. tote din male dat ic weder come7). Ende alse die here en wege was sine portren die ne haetten sendden hare boden na hem ende ontboden hem aldus wine willen nit dat desen emmeer regnere boven ons8). Ende dar na alse die here syn konincrike hadde ontfaen ende hi weder comen was so geboet hi dat men hem dade comen sine knechte din hi syn goet hadde gegheven omme te wetene hoe vele ighewelc hadde gewonnen9). Doe quam die irste ende seide hereb) dyn besant heft gewonnen tin besante10). Ende die here antwerdde. danc heve goede knecht ende getrowe ende want du in cleinen dinge getrowe hefs gewestc) so soutu mechtech syn boven tin stade11). Ende dander quam ende seide hered) dyn besant heft gewonnen vif besante12) ende die here antwerdde den ghenen alduse). Ende du sout wesen boven vif stade13). Ende dander quam ende seide here. sigh hir dinen besantf) din ic hadde geborgen in een cleetg)14) wantic onssagh di om dat tu en vreeslec man best want du nems dar du nen leids. ende du ogsts dar du nin sayes15). Doe antwerdde hem die here utins selves monde ordeelic di quade knecht. Du wist wale dat ic en vreeslec man ben ende dat ic neme daer ic nin leide ende dat ic ogste daer ic nin saide16). Ende waromme en gafstu min goet nit ter taflen daert gepersemt hadde ende ic hadt nu gheischt weder al metter persemen17). Doe sprac die here tote den ghenen die daer bi stonden. Nemt hem den besant ende gheften den ghenen die tin besante heft18) ende si antwerdden here hi heft tin besante19) ende die here seide weder aldus. Ic seggu dat men allen den ghenen die hebben. gheven sal. ende den ghenen die nit ne heft. dat selve dat hi schint hebbende dat sal men hem nemen20). Ende mine viende deghene die nit ne wouden dat ic regnerde boven hen die leidt hare ende doedt se vor mine ogen21).

[S.]

here sprac. Ic seggea) dat alle dien die hebben dien sal gegeven werden. ende die niet en heift dat selve dat hi heift dat sal hem genomen werden1). Ende mine viande die niet en wilden dat ic regnerde boven hem die brinct hare ende dootse vor minen ogen. ende den onnuttenb) knecht werpt in die uterste demsternesse dar sal sijn weninge ende crischelingec) van tanden.

CCIII. Uwe lendinen sullen sijn begort ende bernended) lanternen2) in uwen handen ende gi sult gelijc sijn den lieden die dar beiden hars heren tote dat hi vander brulucht comt3) ende clopt dat si hem al te hant up doen. Salich sijn die knechte die de here also vint wakende als hi comt vander brulucht. vorwar seggic u dat hi hem sal scorten ende sal hem dienen4). Ende comt hi in die ander wake5) vander nacht of in die derde ende vintse also wakende salich sijn die knechtee).

CCIV. Alse des menschen sone comt in sine gewout6) ende alle die ingle met hem. dan sal hi sitten up den stoele sire mogentheit. Ende dan sal gesament sijn vor hem al tfolc. ende hi salse sceden van een7) alse die (h?)erde scheet sine scaep van den buckenf). ende dan sal hi die scaep stelleng) te sire rechter hant. ende die bucke te sire slinker hant. Dan sal die coninc spreken ten geinen die te sire rechter hant werden staende. comt8) gebenedide mijns vader ende besit dat rike dat u bereet es van den beginne der werelt. want mi hongerde ende gi gaeft mi tetene. mi dorste ende gi gaeft mi te drinkeneh)9). Ic was gast ende gi herberget mi. Ic was naect ende gi cledet mi. Ic was siec ende gi visiteret mii)10). Ic was in den kerker ende gi quaemt te mi. Ende dan sullen hem die gerechte antworden seggendek). here wanneer sagen wi di hongerich ende spijsden di. dorstich ende gaven di drinken11). Ende wanneer sagen wi di gast ende herbergeden di. of naect ende cleedden di. Of wanneer sagen wi di siec of in den karker ende quamen te dil). So sal hi hem antworden ende sal seggen. vorwaer seggic u. alse gijt daetm) enen van minen broederen den minsten (hs. misten)n)12) so dadijt mi. Dan sal die coninc spreken te dien die te sire slinker hant werden staende. verscheeto) van mi ghi vermaledide13) in dat ewelike vier. dat bereet es den duvel ende sinen inglen. want mi hongerde ende gine gaeft mi niet tetene. mi dorste ende gine gaeft mi niet te drinkenep)14). Ic was gast ende gine herberget mi niet. naectq) ende gine cledet mi niet. Ic was ziec ende in den kerker ende gine visiteret mi niet15). Dan werden

[L.]

Ende din onnutten knecht werpt in de utterste demsternessen daer gescrei sal syn ende kryselinge van tanden1).

203. Dar na so sprac Jhesus ende seide aldus. hebt uwe linden altoes begordt ende bernende lichte in uwen handen2). Ende gi moett syn gelyc din lieden die beiden na haren here tote din male dat hi van der brulocht comt dat si hem altehant mogen ontpluken alse hi comt ende clopt3). Salech syn die knechte die die here vindt wakende alse hi comt. over waer seggic u dat hi hem begorden sal ende sal hem dienen4). ende comt hi in dandre vigilie van der nach. ochte in de derde. ende hi se also ghelike vindt wakende salech syn die knechte5).

204. Doe sprac Jhesus noch voert ende seide aldus. Alse des menschen sone sal comen met sire mechtegheit ende alle sine ingle met hem. Dan sal hi sitten op den stoel van sire mogentheit6). ende dan sal men brengen vor hem alle die menschen die iegeworden. ende hi salse dan van een scheeden also gelike alse en herde scheedt sine schaept uten hukenen7). Ende dan sal hi setten de schaept te sire rechter siden. ende de hukene te sire slinker siden8). Dan sal die coninc seggen den ghenen die te sire rechter siden selen staen. Comt gebenedyde myns vader ende besytt dat rike dat u ghereet es van din tide dat de werelt wart gemakt9) want mi hungerde ende gi ghaft mi teetene mi dorste ende gi ghaft mi te drinkene. Ic was gast ende gi herberget mi10). Ic was naekt ende ghi cleedet mi. Ic was siec ende gi visiteret mi. Ic was in den kerkre ende gi quaemt te mi11). Dan selen hem die gherechte antwerdden ende seggen. here weltyt saghe wi di hungrech ende gaven di tetene. dorstech ende gaven di te drinkene12). ende weltyt sage wi di ghast ende herbergden di. ochte naekt ende cleedden di13)? ende weltyt sage wi di siek ochte in den kerkre ende quamen te di?14) Ende dan sal hen die coninc antwerden ende seggen aldus over waer so seggic u even lanc dat gi dit daedt eenen van minen brudren. desen minsten. so daedt dijt mi selven15). Dan sal hi oc toe spreken den ghenen die te sire slinker siden selen syn ende seggen aldus. ghaet van mi vermaledyde in dat eeuleke vir dat ghereet es den duvel ende sinen inglen. want mi hungerde ende ghine ghaft mi nit tetene16). mi dorste[e] ende ghine ghaft mi nit te drinkene17). Ic was ghast ende ghine herberget mi nit naekt ende ghine cleedet mi nit. sik ende in den kerkre

[S.]

si antwordende ende sullen seggen. here wanneer saghen wi di hongerich of dorstich. of gast. of naect. of siec. of in den karker. ende en dienden di niet. Ende dan sal hi hem antworden. vorwar seggic u. die wile gijs niene daet enen van desen minsten sone dadijt mi nit. Ende dan sullen dese gaen in die ewelike pine. mar die gerechte sullen gaen in dat ewelike leven. Ende het geschiedde doe Jhesus al dese woort vulbrachte. doe sprac hi te sinen jongeren en weti niet dat na drien dagen paschen sal sijn. ende des menschen sone sal gegeven werden den joden dat hi gecruust werde1).

 

CCV. Doe waren versament die vorste der priestre ende die outste des volx ende die scrivere. in den vrijt hove des bisscops2) die hiet Cayfas. ende maecten dar enen raet dat si Jhesum met valscheden souden vaen3) ende doden. mar si drougen over een dat niene soude sijn in den dage der feesten dat geen geroup worde4) van den volkea). Doe ginc een van den twelef jongeren die hiet Judas Scariot toten vorsten der priestere ende toten meesterscepeb)5) ende sprac wat wildi mi geven ende ic gevene uc)6). Doe si dat gehorden doe worden si vro. ende gelofden hem dertich zelverined)7) penninge. ende van dier stonde so sochte hi bequamelike tijt dat hine hem gheven mochte sonder geroupe) van den volke. Up den eersten feeste dach dat men die paschen soude begaen. doe quamen die jongere te Jhesum ende vrageden hem ende spraken. waer wiltu dat wi di gereden tetenef) dat pasche lam8). Ende Jhesus antworde ende sprac. gaet in die stat ende dar sal u gemoeten i mensche ene krukeg) waters9) dragende. volget hem in wat huse hi gaet. ende spreict toten here van den huus die meester ombiet di mineh) tijt es nakende. ende in dire herbergen bega ic die paschen10) met minen jongeren. ende dan sal hi u wisen ene grote kemenadei) ende dat bereet ons11). Doe gingen die jongere ende quamen in die stat ende vonden alse hem Jhesus geseit hadde ende bereedden die paschen12). Ende des avonts quam Jhesus met sinen xii jongeren ende sat ter tafelenk) met hem. Ende over den etene so sprac hi te hem. met begerten hebbic begert desen paschen met u tetene eerl) ic lide13). want ic segge u dat ic van nu dit niet meer sal etenm) tote dat vervult wert in den rike Gods.

[L.]

ende ghine visiteret mi nit1). Dan selen deghene oc antwerdden ende seggen aldus here weltyt saghe wi di hongrech ochte dorstech ochte ghast ochte naekt ochte siekt ochte in den kerkre ende en dienden di nit2). Ende hi sal hen weder antwerdden ende seggen aldus. over waer seggic u. even lanc dat gi des mijn (l. nin) doedt eenen van desen minsten. so ne doeddys mi oc nit3). Ende dan selen dese gaen in de eeuleke pine. ende de gherechte in deeulec leven4).

205. Alse Jhesus alle dese wart gesproken hadde so seide hi noch voert te sinen yongren5). En weetti nit dat over tve daghe paschen sal syn ende des menschen sone sal ghelevert werden den yoeden diene crucen selen6). Op die wile so waren verghedert die princhen van den yodschen papen ende de seniore van den volke ende de scriben in eenen hof die des beschops was die Cayphas was genaemt7) ende daer hadden si haren raet dat si Jhesum met loesheiden souden vaen ende doeden8). Mar si droegen over een dat dit nin soude syn op din feeste dach. omme dis geruchts wille van den ghemeinen volke9). Doe ghinc een van den tvelef yongren die genamt was Judas Scharioth10) ende sprac iegen die prinschen van din yoedschen papen ende iegen dat meesterschap11) ende seide aldus wat wildi mi gheven ende ic salne u leveren?12) Alse deghene dat hoerden so worden si blide13) ende ghelofden hem dertech selverne penninghe14). Ende van dire uren so sochte hi stade dat hine leveren mochte sonder gheruchte15) van din volke16). Ende op den irsten dach dat die feeste was beginnende ende dat men dat pasche lamp soude eten ende dat broet sonder heve na den gebode van der wet so quamen die yoeden te Jbesum ende vragden hem ende spraken aldus waer weltu dat wi di ghereiden tetene dyn paschlamp?17) Ende Jhesus antwerdde hen ende seide ghaet in de stat18) ende alse (gi ontbr.) daer binnen comt. so sal iegen u comen en mensche die sal brengen gedregen eenen eemer vol borns den ghenen volgt tote in dat hus daer hi in gheet19) ende alse ghi daer binnen comt20) so segt din here dis dat hus21) es. De meester ontbiedt di ende segt al dus. mijn tijt es nakende ende in dyn hus herberge willic houden minen paschen met minen yongren22). Ende dan sal u die wert wisen ene grote kemenade ende wale gepareert ende daer ghereidt ons23). Doe ghinen (l. ghingen) die yongren in de stat ende vonden die dinc also gheschapt alse hen Jhesus hadde ghesegt ende ghereidden haren pasch mael24). Ende des avonds25) so quam Jhesus met sinen tvelof yongren26) ende ghinc sitten eten met hen. Ende over etene so sprac hi te sinen yongren ende seide al dus27). Met groter begherten hebbic beghert dit paschen met u tetene eer ic gepassyt werde28) want ic seggu dat (ic ontbr.) na dit paschen nemmeermeer en sal paschen eten tote din male dat ict sal eten in den rike myns vader29).

[S.]

CCVI. Ende over den etene so nam Jhesus i broot ende gebenediet ende braect ende gaeft sinen jongeren ende sprac. Neimt ende eit hier af alle. want dit es mijn lechame die vor u gegeven sal werden. Dar na so nam hi den kelc ende dankede Godea) ende gebenediedene1) ende gavene sinen jongeren ende sprac. drinct hier af alle. want dit es mijn bloet een niewe testament. datb) vor u ende vor vele gegoten sal werden in verlanessenc) der sonden2). Ic segge u vorwaer dat ic van nu niene sal drinkend) van deser vrucht des wijngardes tote in dien dach dat ict met u niewe sal drinken in den rike Godse). ende alse dicken alse gi dit doet so doetet in mine gedinkenessef)3). Doe sprac Jhesus tote Petre. Symon satanas heift begert di te temsene alse men doet die tarweg)4). mar ic hebbe gebeden vor di dat dijn gelove niet af en ga. ende alse du gestarket best so starke dine broedre5).

CCVII. Vor den feeste dach van paschen wiste Jhesus dat sine stonde quam dat6) hi over lidenh) soude van deser werelt ten vader. also hi gemint hadde de sine die in die werelt waren also minde hise ooc int ende. Ende na den avont etene doe die duvel gesent hadde int herte Judas Symons Scariot dat hine verraden soude. ende hi wiste dat hem die vader alle dinc gegeven hadde in sinen handen. ende dat hi van Gode comen was ende weder te Gode ginc. Doe stont hi op van den avont etene ende leide sine cleder neder. ende doe hi genomen hadde een linin cleet doe gorde hi hem. Dar na nami) hi water in een beckin ende begonde te dwane die voete sire jongere. ende drogetse met lininen clede dar hi mede was gegort. Doe quam hi tote Symon Petre. ende Peter seide hem here saltu dwaen mine voete7). Jhesus antworde ende sprac te hem. wat ic doe dat en weitstu nu niet. mar du salt weten namaels8). Doe sprac Peter dune salt mi mine voete niet dwaen ewelike. Doe antworde hem Jhesus. ende dwa ic di niet sone saltu geen deel hebben9) met mi. Doe sprac te hem Symon Peter. here niet allene en dwa mine voete. mar ooc hande ende hooft. Doe sprac te hem Jhesus. die gedwegen es hine bedarfk) niet dan dat10) hi die voete dwa so es hi al zuver ende gi sijt zuver. mar niet alle. want hi wiste wel wie die geine was diene verraden soude. daromme sprac hi gine sijt niet zuver alle. Doe hi hare voete gedwegen hadde ende hi hem weder gecleeddel) doe ginc hi weder sitten en sprac. weiti wat ic u gedaen hebbe. Gi heet mi meester ende here11) ende segt wale want ic bent. daromme of ic meester ende here hebbe ghedwegen uwe voete. ende gi sult ooc dwaen deen des anders voete12). want ic hebbe u exempel gegeven dat gi doet als ic u gedaen hebbe.

[L.]

206. Ende over etene so nam Jhesus en broet ende benediet ende braekt ende ghaeft sinen yongren ende seide aldus. Nemt ende ett daer af alle. want dit es myn lichame1) die vore u ghelevert sal werden2). Dar na so nam hi din kelc ende dankde Gode ende benedydene ende ghaffen sinen yongren ende seide al dus. Drinkt hir af alle3). want dit es myn bloet van den niwen testamente dat vor u ende vore meneghen mensche sal gestort werden in verlaetnessen van haren sunden4). Ende oc seggic u dat ic nemmeermeer en drinkt (l. drinke) hir na van wyngards vrochte totin tide dat ic sal drinken met u niwen dranc in den rike myns vader5). Ende also dikke alse gi dit doet so doedt in gedinkenessen myns6). Doe sprac Jhesus tote Peetre ende seide aldus. Symon Sathanas heft darna ghestaen dat hi u mochte temsen alse tarven mele7). mar ic hebbe ghebeden vor di dat dyn gheloeve nin faillere. Ende op welken tyt dat du gesterkt best so confirmeer dine brudere8).

207. Op din selven tyt die vor din hogen paschedach was. Jhesus die wale wiste dat sine ure nakende was dat hi soude liden van derre werelt ten vader wert. want hi de sine die in de werelt bleven altoes hadde gemint9). so minde hise oc toten inde ende na dat avont mael doe de quade gheeste in Judas Scharioths herte din raet ghevest hadde dat hine den yoeden leveren soude10) al wiste hi wale dat hem de vader alle dinc hadde gegheven in sire ghewout ende dat hi van Gods halven comen was ende dat hi oc te Gode wert weder voer11) nochtan so stont hi op van din avont male ende ontcleedde hem ende nam en linen laken ende begordde hem daer met12). daer na so goet hi water in en bekken ende begonste te dvane sire yongren voete ende dar na te droegene mettin lakene daer hi met was ommegordt13). Doe quam hi te Symon Petre omme sine voete te dvane. Ende Peter sprac hem toe ende seide aldus here weltu mine voete dvaen?14) Ende Jhesus antwerdde hem weder al dus. Dat ic doe dan wetstu nu nit waromme ict doe. mar namals souttut weten15). Doe sprac Peter te Jhesum. Du en sout nemmermeer mine voete dvaen. Ende Jhesus antwerdde hem weder aldus. En dvaic di nit so ne soutu nit deelechtegh syn met mi16). Doe sprac noch Symon Petrus ende seide here dvach dan nit allene mine voete mar mine hande ende myn hoeft17). Ende Jhesus antwerdde hem weder al dus. Die ghedvegen es hine behoeft mar sine voete te dvane want hi es suver altemale. Ende gi syt suver mar nit alle18) want hi wiste wale welc de ghene was diene verraden soude ende dar omme seide hi ghine syt nit suver alle19). Ende alse hi hare voete hadde gedvegen ende hi weder ghecleedt was so ghinc hi weder sitten ende sprac aldus. wetti wat ic u gedaen hebbe?20) ghi heett mi meester ende here ende gi segt wale. want ic bent21). Ende ochic dan hebbe uwe voete gedvegen die here ben ende meester. so motti dan deen den andren sine voete met rechte dvaen22). want en exempel hebbic u gegheven dat gi oc also doet alsic u

[S.]

CCVIII. Vorwar vorwar seggic u die knecht nes niet meerre dan sijn here. noch die apostel nes niet meerre dan diene heift gesant. weti dit. so werdi salicha) of gijt doet. Niet van allen en seggic u. ic weet welke ic hebbe vercoren. mar dat die scrift vervult werde die also spreict. die met mi eit dat broot die sal up heffen sine verseneb) tjegen mi1). Dit seggic u eert gesciet. alst geschiet dat gijsc) gelooft dat ict ben2). vorwar vorwar seggic u. so wie3) ontfaet dien ic sende die ontfaet mid). ende die mi ontfaet die ontfaet hem die mi heift gesante).

CCIX. Doe Jhesus dit gesproken hadde doe wart hi bedrovet in den geeste ende orcondef) ende sprac vorwar vorwar seggic u dat een van u mi verraden sal4). Doe die jongeren dat gehorden doe worden si bedrouft ende twifelden van wien hi dat sprake. ende elc vragede hem sonderlinge ben ict here. Eeng) van u allen die sine hant met mi steict in die scotele5) die sal mi verraden6). Des menschen sone gaet alse van hem gescreven es. mar wee dien mensche van dien hih) wert verraden. het ware dien mensche goet7) dat hi niet geboren en ware. Doe sagen die jongere deen den andren anei) want sine wisten niet. wien hi meendek) ende daeromme vragede deen den andren wie die ware die dat doen soude.

CCX. Doe lach geneget een der jongere8) in Jhesus scoot dien Jhesus minde. dien winkede Symon Peter ende sprac te hem. wie es die dar hiet af seit9). Ende doe hi hem genegede up Jhesus borst sprac hi te hem here wie eist10). Doe antworde Jhesus het es die dien ic dat genette broot biedel)11). Ende doe hi dat broot genet hadde doe gaf hijt Judas Symon Scariot. ende na die montfulm) voer in hem sathanas. Doe seide hem Jhesus. dattu doen sult dat doe schiere12). mar dat en wiste niemen van den jongerenn) war toe dat hi hem toe sprac13). Somige waenden want Judaso) budeldragere was dat hem Jhesus iet hadde geheetenp)14) copen des men bedorvendeq) soude sijn ter hoger tijt. of dat hi den armen iet soude geven. Doe antworde hem Judas diene verriet ende sprac. ben ict meester. Jhesus seide hem du seggest. Daromme doe hi die montful genomen hadde so ginc hi en wech uten huus. ende het was nacht. Doe hi uut gegaen was seide Jhesus.

CCXI. Nu es verclaert des menschen sone ende God die es verclaerst in hem. es God verclaerst in hem so sal hine verclarsenr) in hem selven. ende al te hant sal hine verclarsen15). Kinderkine ic ben noch corte wile

[L.]

hebbe gedaen1). Ic segg u over waer dat de knecht nin es meerre dan syn here. noch dapostle meerre dan deghene diene ghesendt heft2). alse gi dit wett salech si di werkdire na3). Dit en seggic van u allene nit. Ic weet wale welc die syn die ic ut verkoren hebbe. Mar de scrifture moet vervult werden die sprekt aldus. Die myn broet ett hi sal opheffen sine verssene iegen mi4). Dit seggic u tevoren eert geschit om dat gi te bat ane mi gheloeven selt alst geschit es5). oc seggic u so wie ontfeet den ghenen din ic sende (hs. seride) hi ontfeet mi ende die mi ontfeet hi ontfeet den ghenen die mi heft gesendt6).

208, Alse Jhesus dit hadde gesproken so wart hi geturbeert in den gheeste ende seide aldus. over waer seggic u dat ure een mi sal verraden ende leveren den yoeden7). Alse dat hoerden die yongren so worden si bedruft. ende elc vragde hem sonderlingen8). ben ic dat here?9) Ende Jhesus antwerdde weder aldus. Een van u allen. die sine hant met mi stekt in dese schotele10) sal mi den yoeden leveren11). Des menschen sone moet varen also alse gescreven es van hem. mar so uwe (l. wee) din mensche. bi welken di (l. dat) hi gelevert werden sal. het ware din mensche goet dat hi nit geboren en hadde gewest12). Doe saghen die yongren deen op den andren want sine wisten nit win hi meinde13) ende dar omme vragde deen den andren wie de gene ware die dat doen soude14). Al daer so lach een der yongren in Jhesus schoet din Jhesus minde15). Den ghenen winkde Symon Petrus ende ruunde hem sprac aldus wie es deghene dar hi af segt16). Ende deghene die lach op Jhesus borst vragde voert Jhesum ende seide aldus. Here welc es deghene din du meins?17) Ende Jhesus antwerdde den ghenen weder ende seide. het es de ghene din ic dit genette broet gheven sal. Ende alse hi dat broet hadde genett so ghafhyt Judase Symonis Scariothis18) endena der montfollen so voer satanas in hem. Doe sprac Jhesus te hem ende seide al dus. doch vollec dat du doen sout19). Mar nimen van din yongren ende (l. en) wiste waromme Jhesus dat seide20) want deselke waenden om dat Judas proper hadde dat hem Jhesus it hadde geheeten copen dis men bedorvende soude syn ter feesten ochte dat hi den armen it soude gheven21). Doe antwerdde hem Judas diene verryt ende seide aldus benic dat meester? Ende Jhesus antwerdde hem ende seide al dus. Du segs dat dut best22). Ende also schire alse deghene die montfolle hadde ghenomen so ghinc hi enweghe uten hus. Doe waest nach23). Ende alse deghene en weghe was so sprac Jhesus ende seide. Nu es verclert dis menschen sone ende Got es verclert in hem24) ende want Got es verclert in hem so heften oc Got verclert in hem selven. Ende altehant daer na so wart hi verclert van Gode25). Doe sprac Jhesus noch voert ende seide aldus.a)Mine kinderkene eenen onlangen tyt salic noch met

[S.]

met u. Gi sult mi souken. ende als ic seide den joden dar ic ga dar en mogedi niet comen. Ende nu seggic u. een niewe gebot gevic u. dat gi u minnet onderlinge als ic u geminnet hebbe. dat gi u ooc onderlinge minnet1). in desen sullen alle menschen bekinnen dat gi mine jongerea) sijt of gi minne hebt onderlinge. Doe sprac te hem Symon Peter here waer gaestu. Doe antworde Jhesus dar ic ga dar en machtu mi nu niet volgen. mar du salt mi volghen namaels2).

CCXII. Doe sprac Peter waromme en mach ic di nu niet volghen. Doe sprac Jhesus te hem allen. gi wert gescandelisert3) in mi in deser nacht. want het es gescreven ic sal den herde slaen. ende die scaep sullen gesceden werden. mar als ic up versta so sal ic u vorgaen in Galileam. Doe antworde Peter ende sprac. ende al worden si alle gescandelisert in di ic en werde in di nemmer gescandelisert4). want ic ben gereet metti5) in den kerker ende in die doot te gane. mine ziele sal ic geven vor di6). Doe antworde hem Jhesus ende sprac. geistub) dine ziele vor mi. vorwar vorwar seggic di. die hane en sal niet singen vor du mi driewarf verlochenen saltc)7). Doe sede hem Peter ende alsoudic metti sterven ic en verlochene dijns niet8). ende also spraken die andre jongere alle.

CCXIII. Uwe herte en si niet bedrouft. noch en vrese hem nietd). geloofdi in Gode so gelooft ooc in mi9). int huus mijns vader sijn vele woningen. waert anders ic hadt u geseit10). want ic ga u beredene) die stat. Ic come weder11) ende neme u te mi selven. so waer ic si dat gi ooc dar sijt. ende waer ic ga dat weit gi. ende den wech weit gi. Doe sprac Thomaes here wine weten niet waer du gaes ende hoe mogen wi den wech dan weten. Doe seide hem Jhesus. ic ben die wech ende die warheit ende dat leven. Niemen en comt ten vader dan dor mi12). haddi mi bekent gi hadt ooc minen vader bekent. ende vortmeer suldine bekinnen endef) gi hebtene gesien. Doe sprac te hem Philippus here toge ons den vader so genouget ons13). Doe seide hem Jhesus also vele tijts beng) ic met u geweist ende gine hebt mi niet bekent. Philippus die mi siet die siet ooc den vader. hoe spreicstu tooch ons den vader. En geloofstu niet dat ic in den vader ende die vader in mi es. die woort die ic u toe spreke diene sprekic van mi selven niet. mar die vader die in mi es blivende die doet die werc14). En geloofstu niet dat ic in den vader ende die vader in mi es. oft anders neenh) so geloves dor die were. vorwar vorwar seggic u die in mi gelooft

[L.]

u syn. ghi selt mi suken ende also alsic den yoeden seide darwert ic henen vare en mogdi mi nit volgen. mar ic seggu nu wis gi plegen selt1). Ic gheve u en niwe geboet. dats dat gi u onderlinge ondermint also ghelike alse ic u hebbe ghemint also motti u onderminnen2). Daer ane selen alle deliede bekennen dat gi mine yongren syt dat gi u onderlinge ondermint3). Doe sprac Symon Petrus ende vragde Jhesus aldus here warwert soutu varen. Ende Jhesus antwerdde hem weder ende sprac aldus. Darwert ic henen vare en mach stu mi nu nit volgen mar namaels soutu mi darwert volgen4). Doe antwerdde hem Peter waromme en magic di nu nit volgen? Ic levere mine zile vor di5).

209. Doe sprac Jhesus tallen sinen yongren ende seide aldus. ghi allegader selt in derre nacht geschandalizeert werden ane mi want het es gescreven. Men sal slaen den herde ende de schaep selen werden gheschedt6). Mar alsic op herstaen sal syn so sal ic vor u gaen int lant van Galileen7). Doe antwerdde Peeter ende sprac al dus. Ende al worden alle dandre gheschandalizeert ane di ine werde nochtan nemmermeer ane di gheschandalizeert8). want ic ben gereett betti in den kerkre ende in de doet te gane9). Doe antwerdde hem Jhesus ende seide aldus. leverstu dan dine zile vor mi? over waer seggic di10) dat tu noch in derre selvera) nacht eerde hane tveewarf singen sal myns driewerf loghenen sout11). Ende Peeter antwerdde weder aldus. Ende al soudic sterven metti in sal dyns nit loeghenen ende dat selve seiden alle dandere yongren12). Doe sprac Jhesus noch voert ende seide aldus.

210. En laett u herte nit bedruft werden noch en onssiet u nit. gheloefdi ane Gode so gheloeft oc ane mi13). In myns vader hus syn vele woningen. Ende wart anders ic hadt u gesogt. want ic vare u ghereiden uwe stat14). Ende al varic en wege uwe stat gereiden ic sal weder comen ende sal u ontfaen te mi selven omme u te brengen daer ic ben ende met mi te sine15). Ende werwert ic henen vare dat wetti. ende den wech wetti.16) Doe antwerdde hem Thomas al dus. here wine weten nit warwert du vaers. Ende hoe mogte wi den wech gheweten?17) Ende Jhesus antwerdde hem weder aldus. Ic ben die wech ende die warheit ende dat leven. Nimen en comt ten vader18) hen si overmids mi. haddi mi ghekent so haddi oc minen vader gheken. Ende voert anemeer seldine kennen. ende oc hebdine ghesien. Doe sprac Phylippus te hem ende seide19) toegh ons den vader ende dat sal ons ghenugen20). Ende Jhesus antwerdde hem ende sprac aldus. Ic hebbe aldos langen tijt met u gewest ende en kendi mi noch nit? Phylippe die mi siet hi siet den vader. hoe comt dan dat tu segs toegh ons den vader?21) En gheloef stu nit dat ic ben in den vader ende de vader in mi? De wart die ic u spreke die en sprek ic van myns selves halven nit. Mar de vader die in mi woent hi werkt de werke22). En gheloefstu nit dat

[S.]

die werke die ic doe die sal hi doen. ende hi sal meerre doen want ic ga ten vader1). ende so wat gi bidt in mine name dat salic doen. dat die vader geglorificert werde2) in den sone.

CCXIV. Biddi mi iet in mine name dat willic doen3). mindi mi so hout mine gebode. ende ic sal den vader bidden vor u. ende hi sal u geven enen andren trostere dat hi met u blive ewelike die geest der warheit diea) de werelt niet ontfaen en mach. want sine siettene niet noch en kentene niet4). mar gi sultene kennendeb) werden. want hi sal in u wonenc) ende in u sijn. Ic en sal u niet laten wesen. ic sal weder comen tu. Noch een lettel ende die werelt en sal mi te hant niet meer sien5). mar gi sult mi sien want ic leve. ende gi sult levend). In dien dage suldi bekennen dat ic ben in minen vader ende gi in mi ende ic in u. Die mine gebode heift ende diese behout dat es die geine die mi mint. ende die mi mint die wert gemint van minen vader. ende ic salne minnen. ende sal hem openbaren mi selven. Doe sprac Judas niet die geine Scariot. here wat es dat geseit dat du di selven ons oppenbaren suls ende niet der werelt6). Doe antworde hem Jesus ende sprac.

CCXV. So wie die mi mint die sal mijn sermoen houdene). ende mijn vader salne minnen. endi wi sullen tote hem comen ende maken woninge met hem. Die mi niet en mint diene hout mijn sermone) niet. ende tsermon dat gi hebt gehort nes niet mijn. mar sijnf) die mi gesant heift des vader7). Dit hebbic u geseit wonende met u8). mar die trostereg) die helege geest die de vader senden sal in mine name die sal u leren alle dinc9). ende sal u vermanen al dat ic u hebbe geseit. vrede latic u. minen vrede gevic u. niet also die werelt geift gevickene uh). Niet en bedrouve hem u herte noch en vruchte. gi hebt gehort dat ic u hebbe geseit. Ic ga ende come tot u. minnedi mi sekerleke gi vreudet ui). want ic ga ten vader. wantk) die vader es meerre dan ic10). Ende nu seggict u eert geschiet dat gijs gelooft alst gesciet es11). Ic en sal te hant niet vele meer spreken met u. want die prinche der werelt comt ende en heift niet an mi12). mar dat die werelt bekinne want ic minne den vader. ende also mi die vader geboden heift also doe ic13).

CCXVI. Doe ic u sende sonder zac ende sonder scarpel) ende sonder scoe gebrac u doe iet14). doe antworden si ende spraken nichtes nietm). Doe sprac hi te hem die nu heift enen zac die neme ooc ene scarpel). ende die des niet en heift die vercope sinen roc ende cope

[L.]

ic ben in den vader ende de vader in mi es?1) Ende al en gheloefdijs elre omme nit. gheloeves doch omme de werke die ic werke. Over waer seggic u die ane mi gheloeft hi sal die werke werken die ic werke ende meerre sal hi werken. want ic vare ten vader wert2). ende al dat gi bidt in minen name dat salic don. dat de vader werde gheert in den sone3).

211. Mindi mi so houdt mijn gebode4). ende ic sal den vader bidden vor u ende (hs. en) hi sal u gheven andren troestre omme eeulec met u teblivene5). Dat sal syn de gheest der warheit din de werelt nin mach ontfaen. want de werelt en saghen noit noch sine kenne nit. mar gi selten kennen. want hi sal met u woenen ende in u sijn.6) Ine sal u nit weesen laten. ic sal weder tu comen7). Noch sal en lettel tys liden ende dar na en sal mi de werelt nemmeer sien. Mar gi selt mi sien. want ic leve ende gi selt leven met mi8). In din daghe so seldi kennen dat ic ben in den vader ende gi in mi ende ic in u9). Die mine gebode heft ende die houdt dat es deghene die mi mijnt. Ende die mi mint die sal gemint syn van minen vader. ende ic salne minnen ende sal hem vertoegen mi selven10). Doe sprac Judas. nit Schariothis. mar en ander. here war bi comt dat tu di ons vertoegen sout ende nit der werelt?11) Ende Jhesus antwerdde hem weder ende seide aldus.

212. Es imen die mi mint die sal mine leeringe onthouden. ende myn vader sal ne minnen ende wi selen te hem comen ende onse woninge selen wi maken met hem12). Die mi nit ne mint hi ne houdt mire leeringen nit. Ende die leeringe die gi hebt gehoert die en es mine nit. mar des gheens die mi gesendt heft dats de vader13). De wart van dire leeringen hebbic u gesegt die wile dat ic met u hebbe ghewest14). mar die troestere dats die heilge gheest din de vader sal senden in minen name. die sal u leeren alle dinc. ende sal u raden alle dinc. ende don verstaen al dat ic u leere15). pais ende vrede latic u. pais ende vrede ghevic u. Nit also alse de werelt haren pais gheeft en ghevieken u. Ende laett u herte nit geturbeert werden noch en ontsit u nit16) want gi hebt gehoert dat ic u gesegt hebbic ic vare ende ic come tote u. minne di mi so souddi blide ende vro syn om dat ic vare ten vader wert. want hi meerre es dan ic ben17). Ine sal schire nit vele meer spreken iegen u. want de prinche van derre werelt comt mar hine heft ane mi18).

213. Doe sprac hi noch te sinen yongren ende seide aldus19). Doe ic u sendde achter lande sonder sac ende sonder scherpe ende sonder gheschoite. wat gebrac u?20) ende si antwerdden. Nit. Doe sprac Jhesus noch voert ende seide. mar die nu heft enen sac hi neme oc ene scherpe ende dis nin heft hi verkoepe sinen roc ende koepe enen svert21) want ic seggu dat die

[S.]

een swert1). want ic segge u dat die scrift moet vervult werden in mi die sprect. metten ongerechten sal hi geachterta) werden. ende al dat van mi gescreven ende vorseit es dat sal een ende hebben2). doe spraken si te hem sich here hier sijn ii swert. doe sprac te hem Jhesus dats genouchb). staet up ende gaen wi heinenc)3). Doe ginc hi uut na sine gewoneit ende quam up den bergh van oliveten. ende al dar seide hi hem.

CCXVII. Ic ben die geware wijnstoc ende mijn vader es die ackerman4). alle die wijnrauken die in mi niet en bringen vrucht die sal hi af hauwen. ende alle die vrucht bringen sal hi purgieren dat si meer vruchte bringen5). Gi sijt nu zuver om dat sermon dat ic u hebbe gesproken. woentd) in mi ende ic in u. want also die wijnranke niet vrucht en mach bringen van har selven sine wone ine) den wijnstoc also en mogdi ooc en si dat gi woent in mif)6). Ic ben die wijnstoc ende gi die wijnrankeg). die woent in mi ende ic in hem die brinct vele vruchten want sonder mi en mogdi niet doen. Die in mi niene woentd) die sal ut geworpen werden ende verdrogen alse die wijnranke die verdroget es. ende dien salmen nemenh) ende salne int vier werpen endei) verbernen7).

CCXVIII. Eist dat gi woentd) in mi ende mine worde in u wonen. so wat8) gi dan wilt suldi bidden ende het sal u geschien. In dien es mijn vader verclaert dat gi vele vruchte bringet ende dat gi mine jongere vulcomenlike wert9). Also mi die vader gemint heift hebbic u gemint. woentd)10) in mire minne. eist dat gi mine gebode hout so woendi in mire minnen. also ic die gebode mijns vader gehouden hebbe ende wonek)11) in sire minnen. Dit hebbic u geseit dat mine vrugde in u si ende uwe vreugde vervult werde12). Dat es mijn gebot dat gi u onderlingel) mint13) also ic u hebbe gemint. Groter minnen en heift niemen dan dat hi sine ziele geiftm) vor sine vriende14). Gi sijt mine vriende doe di15) dat ic u geboden hebbe ic en heete u te hant niet knechte. want die knecht en weet niet wat sijn here doet. mar ic hebbe u vriende geheete. want al dat ic gehort hebbe van minen vader dat hebbic u cont gedaen16). gine hebt mi niet vercoren. mar ic hebbe u vercoren. ende hebbe u geseitn) dat gi gaet ende vrucht bringet. ende die vrucht uwe blive. ende al dat gi den vader bidt in mine name dat hijt u geve.

[L.]

scrifture die gescreven es van mi. die aldos sprekt hi sal ghesellet werden met quadyen die moet volcomen ende aldat van mi gescreven ende vorghesegt es. dat sal schire inde nemen1). Doe antwerdden sine yongren ende seiden. here hir syn tvee svert. Ende Jhesus antwerdde weder aldus hets gnoch2). Dar na so sprac hi noch voert ende seide omme dat ic der werelt wille don bekennen dat ic den vader minne ende dat ic also doe alse mi de vader geboden heft so staet op ende gawi henen3). Ende alse dat gesproken was so ghinc hi ut4) ende quam op den berch van oliveten na sine gewoente. ende aldaer so sprac Jhesus noch te sinen yongren ende seide al dus5).

214. Ic ben die gewarege wyngart. ende myn vader es akkerman. diene wint6). alle die ranken die engheene vrocht en dragen in mi die sal hi af howen. ende alle die vrocht dragen die sal hi purgeren. omme bat vrocht te dragene7). Nu sidi ghesuvert bi den warden die ic u gesproken hebbe8). Blyft in mi ende ic sal bliven in u. also ghelike alse de ranke en gheene vrocht en mach dragen hine blive ane den wyngart. also en modi (l. mogdi) oc ghine blyft in mi9). Ic ben de wyngart ende gi syt de ranke. Die in mi blyft ende ic in hem die dregt groete vrocht. want sonder mi en mogdi nit don10). Die in mi nin blyft. die sal ut geworpen werden ende sal verdorren alse de ranke die verdorret es. ende din sal men nemen ende salne in vir worpen daer hi bernen sal11).a) Blyfdi in mi ende bliven mine wart in u al dat gi wilt seldi bidden ende dat sal u geschin12). In din es myn vader verclert dat gi mine yongren blyft ende grote vrocht dragt. also ghelike alse mi de vader ghemint heft so hebbic u ghemint. Dar omme radic u dat gi blyft in mire minnen13). houddi mine gebode so seldi bliven in mire minnen. also ghelike alsic hebbe gehouden de gebode myns vader ende in sire minnen bleven ben14). Dit hebbic u gesegt omme dat mine blischap in u si ende uwe blischap verde vervult15).

215. Dats myn gebot dat gi onderlinge u ondermint. geliker wys dat ic u hebbe ghemint16). meerre vrinschap en mach nimen hebben dan dat hi sine zile levere vor sine vrint17). ghi syt mine vrint op dat gi doet dat ic u gebiede18). tsarmeer en sal ic u nit heeten knechte. want de knecht en weet nit wat sine here doet. mar u heetic mine vrint. want al dat ic hebbe gehoert van minen vader dat hebbic u cont gemakt19). ghine hebt mi nit gekoren. mar ic hebbe u gekoren dat gi selt gaen ende vrocht beyagen ende dat uwe vrocht blive gestedelec. ende u al dat gegheven werde dat gi den vader bidt in minen name20).

[S.]

CCXIX. Dat gebiedic u dat gi u onderlingea) mint1). Eist dat u die werelt haet weit dat soe mi vor u gehaet heift2). haddi vander werelt geweist die werelt hadde gemint dat hare hadde geweist. mar want gi vander werelt niene sijt mar ic hebbe u vercoren vander werelt3). daromme haet u die werelt. Gedinct mijns sermons dat ic gesproken hebbe. die knecht nes niet meerre dan die here. Hebben si mi percecucie gedaenb) si sullense u ooc doenc). hebben si mi na gevolget si sullen u ooc na volgen. Hebben si mijn sermon gehouden si sullen ooc duwe houden4). mar al dit sullen si u doen dor mine name want sine bekennen niet dien5) die mi heift gesent. En wasd) ic niet comen ende en haddic hem niet toe gesproken so en hadden sijs gene sonde. mar nu en hebben si gene onscout van haren sonden6). die mi haet die haet ooc minen vader. En haddic die werc niet gedaen in hem die niemen anders en hadde gedaene) so en hadden sijs gene sonde. mar nu hebben sise gesien ende hebben mi gehaet ende minen vader7). mar dat vervult werde dat sermon dat in hare wet gescreven es. want si hebben vergeifs mi gehaetf)8).

 

CCXX. Mar alse comt die trostere dieg) ic u senden sal van den vader. die geest der warheit die van den vader uut gaet. die sal getugenesse geven van mi. ende gi sult getugenesse geven van mih). want gi van den beginne9) met mi sijt geweist. Dit hebbic u geseit dat gi niet gescandelisert en wert10). want si sullen u uten synagogen werpen. mar die tijt sal comen dat elc die u dodet sal wanen Gode dienst doen. Ende dit sullen si u doen want si niet bekent hebben den vader noch mi. mar dit hebbic u geseit te voren als hare stonde comt dat gi gedinct dat ict u hebbe geseit. mar dit en seidic u niet van aneginnei) want ic was met u.

 

CCXXI. Nu gaic ten genen die mi heift gesent. ende niemen van u en vraecht mi waer gaestu11). mar want ic u dit hebbe geseit so heift bedroufnessek) vervult uwe herte. mar ic segge u die warheit hets u nuttelicl) dat ic van u ga12). want en ga ic niet wech. sone comt die trostere niet tote u. mar ga ic wech so sendt ickene tot u. Ende als hi comt so sal hi berespen die wereltm) van den sonden. ende van der gerechticheit13). ende van den ordele. Van den sonden want si niet geloven in mi14). van der gerechticheit want ic ten vader ga. ende te hant ne suldi mi niet sien.

[L.]

216. Dat gebiedic u dat gi u ondermint1). al haett u de werelt. gi selt weten dat si mi eer haetten dan u die u vorste ben2). haddi van der werelt ghewest so hadde de werelt har deel ghemint ane u. mar want gi van der werelt nin syt. ende ic u uter werelt gecoren hebbe. dar omme haett u de werelt3). laett u gedinken dis wards dat ic u seide. dat de knecht en es nit meerre dan syn here. hebben si mi persecutie gedaen so selense u persecucie don. hebbense mine leeringe gehouden so selense oc duwe houden4). mar al dit selense u don om minen wille. want sine kennen des gheens nit die mi heft ghesent5). En waric selve nit comen ende hadde hen toe gesproken so weren sys sonder plecht. mar nu en hebben si enghene onschout van harre plecht6). Die mi haett hi haett minen vader7). en haddic die werke nit gewarchtt die nie mensche en warchte si warens sonder plecht. mar nu hebbensi se gesieu. ende hebben verhaett beide mi ende minen vader8). mar die prophecie die (in ontbr.) hare wet gescreven es moet werden vervult die aldus sprekt. si haten mi sonder schout9).

217. Alse die troestere din ic u senden sal van des vader halven comen sal deghene sal getuge gheven van mi10). Ende gi selve selt oc getugen van mi. want gi van beginsele hebt gewest met mi11). Dit hebbic u gesegt dat gi nit geschandalizeert en werdt12). want men sal u uter synagogen don. mar die ure comt in welker dat alle die u doeden selen wenen Gode enen lieven dinst don13). Ende dit selense u don want si nin kennen den vader noch mi14). mar dit seggic u tevoren. dats u gedinke alse die ure comt datt gheschit dat ict u hebbe gesegt15). Dit en seidic u nit van irst omme dat ic met u was.

218. Mar nu varic ten ghenen wert die mi gesent heft. ende ure negheen en vragt mi warwert ic vare16). mar omme dat ic u dit hebbe ghesegt so syn uwe herten bedruft17). mar in der waerheit seggic u dat u orborlec es dat ic vare. want en varic nit so ne sal die troestere nit comen tote u. mar varic en wege so salic u din senden18). Ende alse hi comt so sal hi die werelt berespen van sunden ende van gherechtegheiden ende van ordeele19). van sunden. omme dat de liede van der werelt nin gheloeven ane mi20). van gherechtegheiden. want ic ten vader wert vare. ende schire en seldi mi nemmeer sien21). van ordeele. want de prinsche[n] van derre werelt emmer toe verordeelt esa)22). Dits also te verstane na der glosen. Dat de heilege gheest de werelt berespt van hare sunden omme dat si ane den Gods sone nin woude gbeloeven want dat ene oppenbare mesdaet was dat si nin gheloeveden an den ghenen die omme hare te verloessene comen was van gherechtegheiden berespt hi se. nit van dire die si heft. mar die si nin heft. want gherechtegheit dats igewelken gheven dat hem behoert dese gherechtegheit leerde Jbesus Christus in de werelt want hi ghaf den vader dat hem behoerde dat was reverencie ende (hs. en) eere. hi gaf oc ons menschen dat ons behoerde dat was sine mine hi gaf oc hem selven dat hem behoerde om ons te verloessene dat was sine verworpenheit ende sine passie.

[S.]

van den ordele want die prince deser werelt es te hant verordelt. Noch hebbic u vele te seggene. mar gine moget nu niet gedragen1). mar alse die geest der warheit comt so sal hi u leren alle warheit. Hine sal niet spreken van hem selven mar so wat hi wert horende dat sal hi spreken. ende die dinc die toe comende sijn die sal hi u cont doena)2). hi sal mi verclarsen want hi saelt van den minen nemen3) ende saelt u cont doenb). Al dat die vader heift dat es mijn. dar omme seidic hi saelt van den minen nemen4) ende saelt u cont doen.

 

CCXXII. Een luttel ende ghine sult mi te hant niet sien. ende echter een luttel5) ende gi sult mi sien want ic ga ten vader. Doe spraken somige van sinen jongeren onderlinge wat es dat hi ons seit6) een luttel ende gine sult mi niet sien. ende echter een lettel ende gi sult mi sien want ic ga ten vader. ende spraken wat es dat hi ons seget een luttel wine weten niet wat hi ons seit7). mar Jhesus bekande dat si hem wouden vragen ende sprac te hem. ghi vraecht onder u van dien dat ic sprac een luttel ende te hant en suldi mi niet sien. ende echter een luttel ende gi wert mi siendec)8). Vorwar vorwar seggic u ghi sult wenen ende screien ende die werelt sal blide sijnd)9). mar gi sult bedrouft werden. mar uwe bedroufnessee) sal gekeert werden in vreugden. Twijf alsi gebaert so heif si bedroufnessee) want hare stonde komt. mar alsi gebaert heift dat kint te hant en gedincf) si die pinen niet. dor die vreude10) dat geboren es een mensche in de werelt. also hebdi nu bedroufnesseg). mar ic sal u ander warf sien. ende dan sal hem vreugden u herteh). ende uwe vreugde en sal niemen (nemen ontbr.) van u11). ende in dien dage en suldi mi niet vragen.

 

CCXXIII. Vorwar vorwar seggic u biddi iet12) den vader in mine name dat sal hi u geven. Tote nu en hebdi niet gebeden in mine name. bidt ende gi sult ontfaen dat uwe vreugde vul si. Dit hebbic u in gelikenessen13) gesproken. mar die stonde comt dat ic u niet in gelikenessen13) toe sal spreken. mar dat ic u oppenbare van minen vader sal condegeni). in dien dage suldi bidden in mine name. Ende niene seggic u14) dat ic den vader sal bidden vor u. want die vader selve mint u. want gi mi hebt

[L.]

deghene dan die dese gherechtegheit also houden dat si den vader gheven eere den evenkersten minne ende hen selven verworpenheit ende afflictie die selen ten vader varen ende selen Gode sien. Mar want de werelt dese gherechtegheit nin heft so salse de heilege gheest dar af berespen dats te verstane also dat deghene diese nin hebben te Gode nin selen comen noch Gode sien. van ordeele sal hise berespen want de prinche van derre werelt verordeelt es. dats also te verstane sidermeer dat Lucifer ende sine ingle worden verordeelt omme hare mesdaet so mach hare de werrelt wale dis onssin dat si oc selen ghordeelt werden omme hare mesdaet ende want si dat ordeel nin onssit so salse de heilege gheest berespen alse van ordeele dat si nin onssit. Dar na so continueert hi noch voert sine redene ende segt aldus. noch hebbic u vele te seggene. mar gi ne conet nu al nit onthouden1). mar alse de gheest der waerheit comt die sal u leeren alle die wareit. want hine sal van syns selves halven nit spreken. mar dat hi hoeren sal dat sal hi seggen. ende dat te gheschin es dat sal hi u verwisen2). Die sal mi vercleren. want hi saelt van den myns selves nemen ende saelt u vertoegen3). alle dat de vader heft dats myn. dar omme seidic dat hyt van den myns selves nemen soude ende soudt u vertoegen4).

219. En lettel tijs sal liden ende dan en seldi mi nit sien. ende daer na sal echt en lettel tijs liden ende dan seldi mi noch sien. want ic vare ten vader wert5). Doe spraken some sine yongren onderlingen ende seiden aldus. wat meint hi daer met dat hi segt en lettel tys sal lieden ende dan en seldi mi nit sien. ende daer na sal echt en lettel tyds liden ende dan seldi mi weder sien. want ic vare ten vader wert?6) wat meint hi met tin lettelen tide? wine weten nit wat hire mede meint7). mar Jhesus die wiste dat si hem begerden te vragene van din warden. hi sprac hen tirst ane ende seide al dus. Gi vragt onder u van din warden die ic seide. en lettel tyds sal lieden ende dan en seldi mi nit sien. ende daer na sal echt en lettel tyds lieden ende dan seldi mi weder sien8). over waer seggic u dat gi selt weenen ende screyen ende de werelt sal verblischen. ghi selt moten bedruft werden. Mar uwe drufheit sal in blischap gewandelt werden9). En wyf die ens kinds blyft die es in drufheiden omme dat die ure van din blivene naekende es. mar alse si dis kinds bleven es. so en ghedinkt hare nemmeer dire perssen noch dis arebeits. omme die blischap die si heft van din dat en mensche in de werelt geboren es10). also ghelike si di oc nu bedruft. mar ic sal u noch comen sien. ende dan sal u herte verblischen. ende nimen en sal die blischap mogen nemen van u11).

220. In din dage en seldi mi nit dorven bidden. over waer seggic u so wat so gi den vader bidt in minen name dat sal hi u gheven12). Tote nu en hebdi nit gebeden in minen name. bidt ende gi selt ontfaen. dat uwe blischap volcomen si13). tote nu heb ic u in ghelikenessen gesproken. mar nu comt die ure dat ic in ghelikenessen u nemmeer toe spreken en sal. mar dat ic u oppenbare van den vader spreken sal14). in din dage seldi bidden in minen name. ende nu segghic u dat ic den vader sal bidden vor u15).

[S.]

gemint. ende hebt gelooft dat ic van Gode comen ben. Ic ginc uut van den vader ende quam in de werelt. echter latic die werelt ende ga ten vader. Doe spraken te hem sine jongere. sich nu spreicstu oppenbaer ende en spreix geen gelikenesse. nu weten wi dat du alle dinge weits. ende dat en gene noot es dat di iemen vrage. indien geloven wi dattu ute Gode comen best. Doe antworde hem Jhesus ende sprac. ghi gelooft nu. siet die stonde naect ende comta) te hant dat gi gespraitb) sult werden ende elc in sinen eiginenc). ende mi suldi allene laten. ende ic en ben niet allene want die vader es met mi. Dit hebbic u geseit dat gi in mi vrede hebt. in de werelt suldi perse hebben. mar hebt troostd) ic hebbe verwonnen de werelt.

CCXXIV. Doe Jhesus dit gesproken haddee) doe hief hi op sijn oghenf) in den hemel ende spracg) vader die stonde comth) verclare dijnen sone. dat di dijn sonei) verclare. Alsok) du hem hebs ghegheven ghewoutl) alles vleeschsm) datn) hi alle dieno) die du hem hebs gheghevenp) gheveq) dat ewighe leven. Dat is ewich leven dat sy di alleen bekennen enen ghewaren Godr). ende diens) du ghesant hebst) Jhesum Christum. ic heb di verclaert opu) der erden. ende dat werck dattu my gaves te doene heb ic vulbrachtv). Ende nu vader verclar du mi bi di selven met der clarheit die ic hadde eer die werelt wart bi diw). Ic hebbe gheoppenbaert dine name den menschenx) die du mi hebs gheghevenij) vander werelt. Si waren dijn ende du ghaefsez) mi ende si hebben dijn sermonaa) ghehoudenbb). nu bekennen si dat alle dinc die du my ghegheven hebs van di sijncc). want die worde die du mi ghegheven hebs die heb ic hem ghegheven. ende si hebbense ontfaendd) ende bekennenee) warliken dat ic van di comen benff). ende si hebben gheloeft dattu mi hebs ghesantgg). Ic bidde vor hem. niethh) vor die wereltii) mar vor dien diekk) du mi ghegheven hebsll). want si dijn sijnmm). Ende alle die mijn sijn dijnnn). ende alle die dijn sijn mijnoo). ende ic ben verclaert in hem. ende te hantpp) en ben icqq) in die werelt niet. mar dese sijnrr) in die werelt ende ic come tote di.

CCXXV. Heleghess) vader behoutsett) in dine name die du mi ghegheven hebs dat si een sijn alsouu) wi een sijn. doe ic met hem wasvv) doe behielt icse in dine name die du mi ghegheven hebs die hebbic behoetww). ende niemen vanxx)

[L.]

want de vader selve mint u. omme dat gi mi mint. ende gheloeft dat ic van Gods halven comen ben1). Ic quam van den vader in dese werelt. nu latic de werelt ende vare weder ten vader wert2). Doe spraken die yongren ende seiden aldus. Nu spreks tu oppenbare ende en segs en gheene ghelikenesse3). Nu wete wi dat tu alle dinc wets ende dat engheene noet en es dat di imen it vrege. In desen gheloeve wi dat tu ute Gode comen best4). Doe antwerdde hen Jhesus ende sprac aldus. Nu gheloefdi5). ic seggu dat die ure nakt ende schire comen sal dat gi van een gescheeden selt werden. ende ure igelic sal gaen sire straten ende selt mi allene laeten. mar ine ben allene nit. want de vader met mi es6). dit hebbic u gesegt omme dat gi pais selt hebben in mi. In de werelt seldi persse ende arbeit hebben. mar getroest u. want ic hebbe de werelt werwonnen7).

 

221. Dit sprac Jhesus ende dar na hif hi sine ogen op te hemele wert ende seide aldus. Vader die ure nakt verclere dinen sone dat ti dyn sone weder verclere8). also gelike verclerne alse du hem hefs macht gegeven ende geweldechheit alre creaturen ende allen den ghenen die du hem gegeven hefs macht hefs verleent te gevene dat eeuleke leven9). Ende dat es dat eeuleke leven dat si di allene bekennen enen gewarege Got. ende din du gesendt hefs Jhesum Christum10). ic hebbe di verclert op ertrike. dat werc hebbic volwarcht dat tu mi hads bevolen te werkene11). Ende nu vader verclere mi du selve met dire clerheit die ic hadde eer de werelt was gemakt12). Ic hebbe oppenbart dinen name din menschen die du mi hefs gegeven uter werelt. Si waren dyn. ende du gafsse mi. ende dine leeringen hebben si gehouden13). Nu bekennense dat al dat du mi gegheven hefs van di es14). want die wart die du mi gafs die hebbic hen voert gegheven. ende si hebbense ontfaen. ende bekennen ghewareghlec dat ic van dinen halven comen ben. ende geloeven oc dat tu mi hefs gesendt15). Ic bidde vor hen. nit vor de werelt. mar vor de ghene die du mi gegheven hefs. want si dine syn16). ende al dat ic hebbe dats tyn. ende dat tu hefs dats myn. ende ic ben verclert in hen17). ende al saen en benic in de werelt nit. mar dese bliven in de werelt. ende ic come tote di.

222. Heilege vader hout se in dinen name die du mi gegheven hefs. dat se een syn ghelykerwys wi een syn18). Doe ic met hen was doe hildicse in dinen name. die du mi gafs die huddeic. ende engheen van din

[S.]

hem en is verloren dan die soena) der verlorenheit.b) dat die scrift vervult werde. want nu comic te di. ende dit sprekic in de werelt. dat si mine vreude vulcomen hebben in hem selven. Ic hebbe hem gegeven dijn sermon ende die werelt heifse gehaet. want sine sijn niet van der werelt. also ic van der werelt niet en ben. Ic en biddec) niet dat duse neims van der werelt. mar dat duse behoets van quade. Sine sijn vander werelt niet also ic vander werelt niet en ben. maecse helichd) inder warheit. dijn sermon datse) die warheit. Also du mi gesent hebs in de werelt also sendic hen in de werelt. Omme hen helegeic mi selven dat si ooc gehelicht sijn inder warheit. mar niet allene biddic vor hem. mar vor hem die geloven sullen bi haren worden in mi. dat si alle een sijn. also du vader in mi ende (ic ontbr.) in di dat si ooc in ons een sijn. dat die werelt gelove dattu mi hebs gesant. Ende die clarheit die du mi gavesf) die hebbic hem gegeven. dat si een sijn also wi een zijn. ic in hem ende du in mi dat si sijng) vulbracht1) in een. ende die werelt bekenne dattu mi hebs gesent. ende du hebs hen geminth) also du mi ghemint hebs.

CCXXVI. Vader die du mi gegeven hebs ic wille dat so waer ic ben dat si met mi sijn. dat si sien mine clarheit die du mi gegeven hebs. want du minnets mi eer die werelt gemaect was2). Gerechti) vader die werelt en heifti niet bekentk). ende dese hebben bekent dattu mi gesent hebs3). ende ic hebbe hem cont gemaect dine name. ende salse hem cont maken. dat die minne dar du mi mede gemint hebs in hem si ende ic in heml). Doe Jhesus dit gesproken hadde doe ginc hi in met sinen jongeren in een dorp heetm) Getsemani. over dat water dat heet Cedron4). dar was een hofn) dar ginc hi in met sinen jongeren. Ende Judas diene verriet wiste wel die stat. want hi dieken daer plach te comene5) met sinen jongeren. Ende doe hi quam ter stat doe sprac hi te sinen jongeren sit hier ende bedet6) dat gi niene valt in becoringen. tote dat ic dar gegao)7) ende bede. Doe nam hi Petre ende Zebedeus kindre Jacob ende Johanne ende ginc een lettel vort. ende hi begonde te verseergenep)8) ende bedrouft te sine ende sprac te hem. mine ziele es bedrouft toter doot. beidet mijns hier ende waect met mi9). Doe ginc hi van hem alse verre als men met enen stene gewerpen mochte. Ende met gebugeden knien so beidde hi ende viel up sijn anschijn ende batq) oft mogelic ware dat die ure leder) van hem ende sprac. Abba Vader alle dinc sijn di mogelic. Vader mijns) maecht sijn so nem desen kelc af van mi. nochtan en moete niet geschien dat ic wille mar dattu wiltt)10). Ende doe hi up stont van sinen gebede

[L.]

en bleef verloren. dan de sone der verdumnessen. omme descrifture te vervulne1). Nu comic te di ende dit seggic hen die wile dat ic in de werelt ben. dat si mine blischap behouden in hen2). Ic hebbe hen gegheven dine leeringe. ende de werelt heft se gehaet. om dat si van der werelt nin syn3). Ine bidde nit dat duse nems uter werelt. mar dat duse behuds van arghe4). sine syn van der werelt nit. ghelyc dat ic van der werelt nin ben5). makse heilech in der warheit. dine leeringe dats te waerheit6). also gelike alse du mi in de werelt hefs gesendt. also hebbic se in de werelt gesent7). ende omme haren wille heileghe ic mi selven. dat si oc werden geheilegt in der waerheit8). Ende nit allene en biddic over hen mar over degene oc die ane mi gheloeven selen overmids hare leeringe9). datse alle een werden gelyc dat du vader in mi best ende ic in di. ende si in ons een werden. dat de werelt geloeve dat tu mi hefs gesendt10). ende die clerheit die du mi ghafs hebbic hen gegheven. dat si allene werden ghelyc dat wi een syn11). ic in hen ende du in mi. dat si werden volmakt in een. ende de werelt bekennen dat du mi hefs gesendt. ende ic se gemint hebbe. gelikerwys dat tu mi hefs gemint12). Vader die du mi hefs gegheven die willic dat daer met mi syn daer ic wesen sal. dat si mogen sien die clerheit die du mi gegheven hefs. want du mi minnes eer de werelt was gemakt13). gherechte vader ende de werelt en heft di nit bekent. mar ic bekenne di. ende dese bekennen dat tu mi gesendt hefs14). ende dinen name hebbic hen cont gemakt. ende sal noch cont maken. dat die minne dat (l. dar) du mi met hefs gemint in hen si blivende. ende ic oc blive in hen15).

223. Alse Jhesus dese wart gesproken hadde so ghinc hi met sinen yongren in een dorp dat hit Gethsemani16). over dat gewat dat heett Cedron al daer so stont een hof daer hi in ghinc met sinen yongren17). Ende Judas dine verrit wist vale die stat want hi dikke plach al daer te comene met sinen yongren18). Ende alse Jhesus daer quam so seide hi tote sinen yonghren. Sitt hir ende sprect u gebet dat gi nin valt in koringen19). ende ontbeidt myns tote din male dat ic ga ende doe myn gebet ende weder come20). Doe nam hi Peetre ende tvee Zebedeuss kinder Yacops ende Yanne ende ghinc voert ende hi begonste te verseereghene ende bedruft te sine21). Doe sprac hi tote hen ende seide. mine zile es bedruft toter doet beidt hir myns ende waekt met mi22). Doe ghinc hi van also verre alse men enen steen werpen mochte ende leide sine knin ter erden23). ende vil op syn anschin24) ende bat ochtt syn mochte dat die ure moste liden van hem ende seide aldus25) Abba. myn vader alle dinc syn di moghenlec magt syn26) so nem desen kelk af van mi. mar nochtan mote geschin. nit dat ic wille mar dat du wels27) ende alse hi op stont van sire bedinghen28) so quam

[S.]

doe quam hi te sinen jongeren ende vantse slapende ende sprac te Petre. Symoen slaepstu. mar wat slaept ghi. en mogdi ene ure niet waken met mi. waect ende bedet dat ghi niene valt in becoringen. die geest es bereet mar dat vleesch es sieca)1). Doe ginc hi anderwerf ende beiddeb)2). doe oppenbarde hemc) een ingel van den hemele ende trostene ende metter bedroufnessen dar hi in was so ward hi lange bedende ende sprac3). Vader mijn en mach dese kelc niet ave gaen ic en salne drinken so gheschie dijn wille4). doe ward sijn zweet5) alse drople bloets neder lopende ter erden6). Ende doe hi up stontd). doe quam hi te sinen jongeren ende vantse slapende want hare ogen waren verswaerde) dat si niene wisten wat si hem antworden souden. doe liethise ende ginc ten derden male beden ende badt die selve wort. Dar na quam hi weder te sinen jongerenf) ende sprac. nu slaept ende rastetg)7) hets genouch. nu comt die stonde dat des menschen sone gegeven sal werden in die hande der sondaren. staet up ende gaen wi hi es ons nakende die mi hem geven sal. Onder dienh) dat Jhesus dit sprac so quam Judas die een hadde geweist van den tweleven. ende met hem ene grote scare volx. met lanternen ende met wapenen. ende met swerden ende met brandeni). die gesent waren van den vorsten der priestere8) ende van den outsten des volx. Ende diene verriet die hadde hem een teken gegeven. ende hadde hem geseit so wienk) ic kusse9) dat es hi. hout heml) ende leedtene wijsleke. Doe ginc hi al te hant te Jhesum ende sprac. gegroet sijstu meester. ende mettien tartm) hi vort hem te cussene. Ende Jhesus sprac Juda geifstu des menschen sone hem met enen cussene. vrient war toe bestu hare comen ende Judas custe hem. Ende Jhesus wiste al dat hem te gesciene wasn) ende tarto) vort ende sprac wienk) soucti. ende si antworden Jhesum Nazarenum. ende Jhesus antworde ic bent. ende Judas stont met hem10). Ende doe Jhesus sprac ic bentp) doe vloen si achter waerd ende vielen neder ter erden. Ende Jhesus vragede hem anderwerf wienk) soucti. ende si spraken Jhesum Nazarenum. Jhesus antworde ic hebbe u geseit dat ict ben. soucti mi so laet dese en wech gaen11). dat die reddene vervult worde12) die hi sprac dar hi seit. die du mi gegeven hebs van hem nes geen verloren. Doe tordenq) si vort ende leiden hare hande an hem ende hilden hem. Alse dat gesagen sine jongere die bi hem stonden wat dar geschiet was13) doe spraken si te hem. here willen wi slaen metten swerde. Doe tracr) Symon Peter een swert dat hi bi hem hadde. ende slouch des bisscops knecht ende slouch hem af sijn rechter ore. die name

[L.]

hi te sinen yongren ende vant se slapende1). ende hi sprac hen ane ende seide. Petre Symon slapstu wat slaepdi?2) en constti ene ure nit gewaken (met ontbr.) mi?3) waekt ende bedt dat gi nin valt in koringen. myn gheest es willech mar dat vleesch es treghe4). Doe ghinc hi noch anderwerf ende bedde ende aldaer so quam oc die inghel van den hemele ende troesttene ende mettire bedruftheit daer hi in was so wart hi langer bedende5) ende seide vader en mach dese kelc nit liden mine behorne te drinkene so mote dyn wille geschin6). Doe wart syn sveet geschapt alse druppen bloeds neder lopende ter erden wert7) ende alse hi op stont8) so quam hi noch te sinen yongren ende vant se echt slapende van seregheiden9). want hare oghen waren al vakerech ende sine wisten wat si mochten antwerdden10). Doe lithise liggen ende ghinc derdewerf don syn gebet ende bat alse hi tevoren hadde ghedaen11). Dar na so quam hi weder te sinen yongeren ende sprac al dus nu slapt ende rustt u hets gnoch nu comt die ure dat des menschen sone sal ghelevert werden in der sunderen hande12). Staet op ende ghawi. hi beghint ons te naekene die mi leveren sal13).

224. Al die wille dat Jhesus sprac so quam Judas die een hadde geweest van den tvelven14) ende met hem so ene grote schare volks15) met lanternen ende met wipen met wapenen ende met sverden ende met vusten die ghesendt waren van den princhen der yodscher papen. ende van den senioren des volcs16). En (l. Ende) deghene diene verrit hadde hen ghegheven en teeken ende hadde ghesegt al dus. So wien dat ic cusse die est houdtene ende leidtene wysslec17). Doe ghinc hi altehant tote Jhesem ende seide willecome rabbi18) ende mettin trat hi voert omme hem te cussene19). ende Jhesus seide aldus. Juda leverstu des menschen sone met enen cussene?20) vrint wat sukstu hir?21) Doe cusdene Judas vor sinen mont22). Ende Jhesus die wale wyste al dat hem te gheschinne was hi tart voert ende seide al dus win sukdi?23) ende si antwerdden. Jhesum Nazarenum. Ende Jhesus sprac al dus. Ic bent. al daer so stont oc Judas met hen24). Ende also saen alse Jhesus hadde ghesegt. ic bent so vlowen si achterwert ende vilen neder ter erden25). Doe vragde hen Jhesus noch anderwerf ende seide aldus. Win sukdi? ende si antwerdden hem noch weder. Jhesum Nazarenum26). ende Jbeus sprac aldus. Ic hebbe u gesedt dat ict ben. Sukdi mi dan. so laett dese henen gaen27). Dat sprac hi omme te volbrengene dat wart dat hi gesegt hadde doe hi sprac aldus. Vader die du mi gegheven hefs dire en es engheen verloren28). Doe torden si voert ende daden hare hant ane hem ende hildenne29). Alse dat sagen sine yongren die bi hem stonden ende vernamen wat daer te geschine was so spraken si tote Jhesum. here wille wi slaen metten sverde?30) Doe trac Symon Petrus en svert ut. dat hi hadde ende sloch enen van des beschops knechten ende sneet hem af sine rechte ore die selve knecht was Malcus genamt31).

[S.]

des knechts was Malcusa). Doe sprac Jhesus te Petre. dien kele die mi die vader heift gegeven en salic dien niet drinken. stec dijn swert in sineb) scede. want alle diec) swert nemen die sullen verderven in den swerde1). Ende waenstud) niet dat ic minen vader mach verbidden dat hi mi nu sendee) meer dan xii scharen2) der ingle. hoe soude dan die scrift vervult werden want het moet also geschien. laet u slaen sijn3). doe nam hi sine hant ende roerde den genen sijn ore ende al te hant wart hi gesont. In dier stonde sprac Jhesus toter scharen. gi sijt tjegen mi uut gegaen met swerden ende met stockenf)4) om mi te vane alsg) ic ware een mordenare. Ic was alle dage met u lerende in den tempel ende gine vinget mi niet. mar dit es uwe stonde ende ene gewout der demsternessenh)5). dit es al daromme gesciet dat die scrift der profeten vervult worden. doe lietene die jongere alle ende vloeni). Doe begrepen die knechte der joden ende der bisscoppe ende dat volc dat dar versament was Jhesum ende bondene. ende leeddene te Annam die was zwager Caifas die bisscop was in dien jare6). Cayfas was die geine die den raet gaf den joden dat het orbarleic warek) dat een mensche storve vor al dat volc. mar een jongelinc volgede hem met enen sindale gecleet up die blote huutl). ende si begrepene ende hildene7). ende hi liet den sindaelm)8) ende ontflo naket van hem. Doe volgede Jhesum Symon Petern) van verren. ende noch een ander van Jhesus jongeren toteo) vor die zale des bisscops. mar die jongere was bekant metten bisscop ende ginc in met Jhesum in die zalep) des bisscops. mar Peter bleef staende uutwendich bider dore. Doe ginc die ander jonger hare uut die bekant was metten bisscop. ende sprac tote hareq) die de dore hoedde dat si Petre in liete gaen. Ende doe die dierne Petre sach ende sine ane scouwede doe sprac si te hem. en bestu niet een van des menschen jongeren. doe sprac hi toten wive ic en kennesr) niet noch en weet wattu segges. Doe stonden dar binnen die knechte ende die dienaren bi enen viere want het was cout9) ende warmden hems). ende Peter stont ende warmde hem omme dat hi sien woude dat ende. Doe vragede die bisscop Jhesum van sinen jongeren ende van sire leringen10). Doe antworde hem Jhesus. Ic hebbe oppenbare gesproken in die werelt. ic hebbe alle wege geleerdt) in die synagoge ende in den tempel dar alle die joden te samen quamen. ende in heimeleken steden en hebbic niet gesproken11). wat vragestu mi. vrage dien dieu) gehort hebben wat ic hem geseit hebbe. sich si weten wat ic hebbe geseit12). Alse Jhesus dit gesproken hadde doe

[L.]

Doe sprac Jhesus te Petre ende seide aldus din kelc din mi de vader gegheven heft te drinkene en weltu nit dat ikken drinke? stec dyn svert in sine scheide1) want igewelc die sleet metten sverde sal metten sverde verslegen werden2). en wetstu nit dat ic mach verbidden den vader dat hi mi sende meer dan tvelef legien (l. legioen) van inglen?3) hoe selen dan de scrifturen werden vervult die seggen dat dit moet syn?4) laett u slaen hir met. Doe nam Jhesus sine hant ende ghereen des ghens ore. ende altehant so wart hi geghanst5).

225. Dar na so sprac Jhesus totin volke dat daer iegen hem versament was ende seide al dus. ghelyc dat (ic ontbr.) en dief ware so com di iegen mi met sverden ende met vusten omme mi te vane6) ic was alle daghe met u in den temple ende ghi ne vingt mi nit7). mar dits uwe ure ende nu toent die prinche van den demsternessen sine macht8). Dit gheschide aldaer om dat de scrifturen van den profeten aldus mosten werden vervult alse die yongren dat gheruchte sagen so beghaven si alle Jhesum ende vlowen enwege9). Doe grepen dire yoeden knechte ende die vorstre (l. vorste) ende dat vole dat daer versament was. Jhesum. ende bondene10) ende leiddenne tote Annam. dese Annas was Cayphass sveer die beschop was op dat yaer11) ende dese Cayphass was deghene die den raet gaf den yoeden dat men enen mensche soude doeden omme de verloessenesse des volks12). alse men Jhesum enwech leidde so volgde hem en yongelinc die me enen linen cleede was gecleedt ende nemmeer cleeder en hadde ane denghenen gegrepen die yoeden ende woudenne vaen13) mar deghene lit hen dat linen cleet ende vlo al naekt van hen14). Ende alse Symon Petrus sach dat men Jhesum en weghe leidde so volgde hi hem van verren ende noch en ander van Jhesus yongren tote vor dis bischops hof15) ende want die ander yongre conschap hadde mettin beschop so ghinc hi in ende volgde Jhesum tote in din hof16) ende Peeter bleef buten staende vor die porte doe ghinc in die and[er] yongre die conschap hadde mettin bescho[p] ende sprac iegen die portenersse ende dede Petre dar binnen comen17). ende also saen alse dat yonc wyf die portenersse was Petre versach so sprac si te hem ende seide18). en bestu nit een van des menschen yongren?19) ende Peter antwerdde hare. wijf ine kenne des menschen nit20). noch ine weet wat tu meins21). aldaer binnen des hoefs so stonden oc knechte bi ene vire ende wermden hen want het cout was ende Peeter ghinc hem staen wermen met hen22). om dat hi woude sien dat inde23). Doe vragde die beschop Jhesum van sinen yongren ende van sire leeringen24). Ende Jhesus antwerdde hem aldus. Ic hebbe oppenbare gesproken in de werelt ende ic hebbe altoes geleert in de synagoghen ende in den temple daer alle de yoeden plagen te verghederne ende in den heimeleken staden en hebbic ni gesproken25). wat vregstu mi dan? vregh den ghenen diet hebben gehoert wat ic hen hebbe ghesegt?26) Alse Jhesus dit

[S.]

stont dar een van den knechten ende gaf Jhesus enen kinbacslach ende sprac. antwortstu also enen bisscop. Doe antworde hem Jhesus hebbic quaeta) gesproken so gef orconscepe van quadeb)1). mar hebbic wel gesproken waromme slaestu mi. doe sende Anna Jhesum al gebonden te Cayfan den bisscop. ende Symon Peter stont noch2) ende warmde hem. Doe quam ene andre dierne ende doe si Petre sach doe sprac si tote dien die dar stonden dese was met Jhesus van Nazarene3). Doe spraken ooc die dar stonden tote Petre. warleic du best een van den geinen want dine sprake oppenbart di4). doe lochende Peter sijns met eeden5) ende sprac dat hi des menschen niene kende. Ende daer na over een stickelkinc) tijts6) so sprac een van des bisscops knechten die maech was des geins dien Peter datd) ore af slouch7). en sach ic di niet in den hovee) met hem. ende doe loochende Peter echter ende te hant sanc die hane8). Doe keerde hem Jhesus omme ende sach up Peter. ende mettien so gedachte Peter des worts dat hem Jhesus hadde geseit. eer die hane singet twewarf saltu mijns drie waerf lochenenf) noch heden. doe ginc Peter uut ende weende bitterleke9). Primog) Des andren dages vro doe versaemden hem die vorste der priestre metten outsten van den volke ende metten scriveren ende al dar sochten si alle valsche getugenisseh) tjegen Jhesum hoe dat sine geven ter doot. Ende sine vonden niet. nochtan dat vele valscher getughenissenh) dar quamen. ende vele getugeder mar bare getugenessen waren onbequamelici). Ten lesten quamen twe valsche getugen ende spraken. wi hebben gehort desenk) seggen10) ic hebbe macht desen tempel Gods te stornel)11). desen die met handen gemaect es ende in drien dagen enen anderen te makene sonder hande. ende Jhesus sweech ende nantworde hem niet. Doe stont op die vorste der priestre12). ende ginc staen in midden vor Jhesum ende vragede hem ende sprac. nantwortstu niet te dien dat dese tjegen di getugen. ende Jhesus sweech ende nantworde hem niet. Doe vragede hem echter die vorste der priestere ende sprac te hem. ic beswere di bi den levenden Gode13) dattu ons segs oftu best Christus Godsm) sone. Doe antworde Jhesus ende sprac. du seggest dat ict benn). seggict u gine gelovets mi niet. vraechict u echter

[L.]

hadde gesproken een van din knechten die daer stont ende dat hoerde. gaf Jhesu enen kinnebac slach ende seide aldus. antwerdstu dos den beschop?1) Ende Jhesus antwerdde den ghenen weder ende seide aldus hebbic qualec gesegt so ghef prufnesse van din quade ende hebbic wale gesegt waromme sleestu mi dan? Doe seinde Annas Jhesum al gebonden tote Caypham den beschop2). Ende Symon Petrus3) stont nochtoe op den hof4) buten ende wermede hem5). aldaer so quam en ander yonc wyf ende alse deghene Petrum sach so sprac si6) toten ghenen die daer stonden7) ende seide aldus ende dese was met Jhesu Nazareno8). doe sprac oc die daer stonden ende seiden Petre ghewarechlec du best een van den ghenen want dine tale doet ons bekinnen dat du en galileus best9). Doe loeghende echt Peter syns met groten eede ende seide. dat hi dis menschen nin kende10) ende dar na over een stukkelken tyds alse omtrent ene ure van den daghe11) so sprac een van des besschops knechten die maech was des gheens din Peter die ore af sloch12). ende seide ghewarlec dese was metten ghenen want hi es en ghalileus13). doe sprac hi voert tote Petre ende seide aldus. En sagic di nit in den hof met ten ghenen?14). Doe begonste Peter15) te vloekene ende te sverne ende te seggene ine kens nit16) noch ine weet wat du segts17) noch ine weet wie hi es18). ende daer na altehant so sanc de hane tvewerf19). Doe kirde hem Jhesus omme ende sach op Petre20) ende mettin so gedachte Petre dis wards dat hem Jhesus hadde gesegt eer nemmer die hane singt tvewerf soutu myns driewerf loechgenen21) noch heden22). Doe ghinc Peter daer buten ende begonste bitterlec te weenne23).

226. Des anders dags vruch so verghederden alle de princhen van den yoedschen papen metten senioren van den volke ende metten scriben ende aldaer sochten si alle valsche getugnesse iegen Jhesum daer si (ne ontbr.) mede verordeelen mochten ende leveren ter doet24) ende sin consten engheen vinden. nochtan dat vele valscher getugen voert quamen ende vele getugden. mar hare getugnessen en waren niwens wert25). Te lesten so quamen tvee valsche getugen ende spraken aldus26). wi hoerden desen seggen. Ic hebbe macht te destrueerne den tempel Gods. desen die met handen gemakt es ende binnen drin dagen enen anderen te makene sonder toedoen van handen27). Ende Jhesus sveech28) ende antwerdde hen nit. Doe stont op die prinche van din yoedschen papen29) ende ghinc staen in midden vor Jhesum ende vragde hem30) ende sprac al dus waromme en antwerds tu nit te din dat dese getughen ieghen di? ende Jhesus sveech al stille ende en antwerdde hem nit. Doe sprac noch die beschop ende seide. ic besvere di ende bemane bi den levenden Got31) dat tu ons segs ochtu best Christus Gods sone32) ende Jhesus antwerdde ende sprac aldus. Du segest dat ict ben33). want

[S.]

gine antwort mi niet noch en lieta) mi niet gaen. Nochtan seggic u dat gi vort meer sult sien des menschen sone sitten ter rechter hant der machtb) Gods ende weder comenc) in den wolken des hemels. Doe scorde die vorste der priestre sine cleder ende sprac. blasphemavit hi heift Gode lachter gesproken1). wat bedorvend) wi nu meer getugen siet gi hebt gehort nu blasphemie Gode lachtere) uut sinen monde wat dinct u nu. Doe antworden si alle ende spraken hi es sculdich der dootf)2). Doe speweng) si hem in sijn anschijn. ende diene hilden die bespottene ende bedecten hem sijn anschijn ende gaven hem halsslage. Ende doene die bespot hadden doe quamen andre ende gaven hem kinbacslage in sijn anschijn ende spotten met hem ende spraken. profetere ons Christus welc es die di slouchh). ende vele andre versmadenisseni) daden si hem3). Doek) leedden sine gebonden in dat dinchuus ende gavene Poncio Pilato den richtre. mar sine gingen niet in dat dinchuus dat si niet bevlect en worden. mar dat si mochtenl) eten dat pasche lam4). Doe Judas sach diene verriet dat hi verdomt was5) ter doot doe berout hemm). ende gaf weder den vorsten der priestre ende den outsten van den volke die dertich selverine penninge ende sprac. ic hebbe gesondicht. ic hebbe dat gerechte bloet vercocht. Ende si spraken wat gaet ons dat an sichn)6) du. Doe waerp hi die xxx zelverine penninge in den tempel ende ginc wech ende hinc hem an een streco)7). Doe namen die vorste der priestre die dertech zelverine penninge ende spraken. het en es niet goet dat mense legge in die arke want si sijn een loon des bloets8). Doe worden si te rade ende cochterp) der mede enen acker eens potmakers. dat men dar up begraven soude die elendige pelegrime9). daromme wart die acker geheeten Acheldemach. dat es een acker des bloedes. tote heden up desen dach10) so es hi also geheeten. Doe ward vervult dat gesproken was overmids Jeremiam den profete. Si namen dertich zelverine penninge den prijs vander werden die geprijst was van den israelschen kindren11). ende gaveneq) om den acker figuli12) also mi God geoppenbart heift. Doe ginc Pilatus uut te hem ende sprac. wat es die wrouginger) die gi brinct13) tjegen desen mensche. Doe antworden si ende spraken. en ware hi niet een eveldadichs) mensche wine haddene di niet gegeven. want wi hebben desen vonden verkerende onse volc. ende verbiedende den keiser chens te gevene ende sprac van hem selven dat hi ware Christus14).

[L.]

al seidict u ghine gheloeveds mi nit ende al vregdic u it1) ghine antwerdet mi nit noch en litt mi nit gaen2). nochtan seggic u. dat gi vorwert meer selt sien des menschen sone sitten ter rechter siden der mogentheit Gods ende weder comen in den wolken van den hemele3). Doe schoerde die prinsche van din yodschen papen sine cleeder ende sprac aldus hi heft blasphemie ghesegt wat suke wi andre getugen? Nu hebdi alle gehoert die blasphemie4) ute syns selves monde5) wat dunkt u nu. Ende si antwerdden allegader. hi heft der doet verdint6). Doe ghingen hem die yoeden toe ende spowen hem in syn anschin7) ende diene hilden si bespottenne ende dekden8) sijn anschin ende ghaven hem halsslage ende alsen die bespott hadden so quamen andre ende ghaven hem kinnebac slage in syn anschin. ende spotten met hem ende seiden profeteere ons Christus wie was deghene die di sloch? ende andre vele blasphemien so seiden si van hem9). Ende alse sine gnoch hadden bespott ende gehalsslagt so namen sine ende leiddenne al gebonden in de virschare10) ende leverdenne Pontio Pylato den rechtre mar sine ghingen nit mede in die virschare. om dat si hen nin wouden bevlekken. mar suver wouden bliven omme har paschen tetene11). Alse Judas doe sach dine vercohtt hadde dat hi ten ordeele gelevert was so berau hem dat hine vercohtt hadde. Doe ghinc hi toten princhen van den yoedschen papen ende toten senioren12) ende brachte hen die dertech selverne penninge weder ende sprac aldus ic hebbe mesdaen in din dat ic u ens gherechts menschen bloet hebbe vercochtt. Ende si antwerdden hem weder aldus. wat gheet ons dis ane? wale gewerds di13). Doe warp hi die selverne penninghe in den tempel ende ghinc en weghe ende verhinc hem selven met enen strikke14). Doe namen die princhen van din yodschen papen die dertech selverne penninghe ende spraken onderlinge ende seiden al dus. ons en es nit ghorloft dat wise leggen in de trisorie. omdat ter ens menschen bloet met was ghecochtt15). Doe drogen si over een in haren redde ende coghten daer mede en stukke lans dat ens porters (l. potters) was. ende visirdent daer toe dat men vremde liede die storven in die stat daer op graven soude16) ende om die sake so was dat lant geheeten Acheldemach dat ludt also vele alse bloedech lant ende also est bleven heetende tote op desen dach17). hir met so wart vervult die profecie die wilen een profete (sprac ontbr.) ende seide aldus. Si namen dertech selverne penninghe dar ic omme gekochtt was van den israhelschen volke18) ende gaven se omme des porters (l. potters) lant also ghelike alst mi van Gode was vertoent19).

227. Alse die yoeden Jhesum Pylatus hadden gelevert. so ghinc Pylatus daer buten tote hen ende sprac aldus wat wrughnessen brengdi mi iegen desen mensche?20) Ende die yoeden antwerdden hem weder ende seiden. En ware dese nit en ondadech mensche wine haddenne di nit ghelevert21). want wi hebben desen vonden verkirende onse volc. ende verbiedende dat men den keiser engheenen tsens en gheve ende hem beromende dat hi

[S.]

Daromme seide hem Pilatus neimtene gi ende ordeeltene na uwe wet. Doe antworden hem die joden ende spraken. ons nes niet georloveta) iemen te dodene. dat die redene Jhesus vervult worde die hi sprac. betekendeb) wat dodenc) hi sterven soude1). Doe ginc Pilatus anderwarf in dat dinchuus ende omboot Jhesus ende sprac te hem. bestu der joden coninc. Jhesus antworde spreicstu dit van di selven of hebbent di andre geseit van mi. Pylatus antworde ben ic een jode. dijn volc ende dine bisscoppe hebben di mi gegeven wat hebstu gedaen. Jhesus antworde mijn rike nes niet van deser werelt. ware mijn rike van deser werelt mine dienaren stonden bi mi. ende en gestaden des niet dat ic den joden gegeven worde. mar nu nes mijn rike niet van deser werelt. doe sprac Pilatus te hem daromme bestu een coninc. Jhesus antworde du sprekest dat ic ben een coninc. Ic ben dartoe geboren ende dar toe ben ic comen in die werelt dat ic getugenisse geve der warheit. ende alle die vander warheit sijn die horen mine stemme. Doe seide hem Pilatus wat es die warheit. Ende doe hi dat gesproken hadde doe ginc hi anderwerf uut toten joden ende sprac toten vorsten der priestre ende toten volke. ic en vinde niet saken der doot2) in desen mensche. Ende die joden riepen sere hi heift dat volc beroertd) lerende dor al Judeam van Galilee tote al hiere). Doe Pilatus horde nomen Galileam doe vragedi of die mensche van Galilea ware. ende doe hi vernam dat hi van Herodes macht was doe sende hine tote Herodesse. want hi was te Jherusalem in dien dagen.f) Ende doe Herodes Jhesum sach doe ward hi zere vro. want hi haddene lange tijt begert te siene3). endeg) vragede hem met vele worden. ende Jhesus nantworde hem niet. Doe stonden dar die vorste der priestre ende die scrivere ende wrougedene stadelikeh). doe versmadene Herodes metten sinen4) ende bespottene. ende daden hem ane i wit cleet ende sendene te Pylatum. ende doe worden si gevriende Herodes5) ende Pilatus in dien dage. want si waren te voren viande geweist onderlingei). Mar Pilatus riep te samen die vorste der priestere ende die meesterscap des volx ende sprac te hem. ghi hebt mi vort brachtk) desen mensche als of hi sil) een verkeerre des volx6). Ende siet ic hebbe hem gevraget vor u. ende siet ic ledene uut dat gi bekennet want ic en vinde gene sake7) in hem van al dien dar gine in wrouget. noch ooc Herodes. want hi heiftene weder gesent tons. ende hine heift gene sake der doot8) vonden in hem. daromme salickene geselen ende salne laten gaen9). doe riep al dat volc nem desen ende crusenem). Doe seide hem Pilatus neimt

[L.]

Christus de coninc ware1). Doe antwerdde hen Pylatus ende sprac aldus. Nemdine ende ordeeltene na de vonnessen van ure weet. Ende die yoeden antwerdden hem weder aldus ons en es nit ghorlof imene te doedene2). Dit geschide also om dat wart te vervulne dat Jhesus hadde gesproken doe hi seide welkerhande doede dat hi sterven soude3). Doe ghinc Pylatus weder in te Jhesum ende sprac aldus. Bestu der yoeden coninc?4) ende Jhesus antwerdde hem weder aldus. seghstu dit van dyns selves halven ochte hebbent di andre leide van mi gesegt?5) Ende Pylatus sprac noch voert ende seide aldus. Benic dan oc en yoede? dine liede ende dine beschope hebben di mi gelevert wat hefstu mesdaen?6) Ende Jhesus antwerdde hem weder aldus myn rike en es van derre werelt nit ware mi[n] rike van derre werelt so souden mine liede vor mi striden dat ic den yoeden gelevert nin worde mar myn rike en es hir nit7). Doe sprac Pylatus noch voert ende seide. So bestu dan coninc? Ende Jhesus antwerdde hem weder ende sprac aldus. Du segest dat ic koninc ben. Ic ben daer toe geboren ende daertoe benic in de werelt comen dat ic getuge sal gheven van der warheit alle die de warheit minnen die hoeren gherne mine wart8). Doe vragde hem Pylatus ende sprac aldus wat es de warheit? Ende alse hi dat gesproken hadde so ghinc hi weder ut totin yoeden9) ende sprac totin princhen van den yodschen papen ende totin volke. Ine vinde en ghene cause van der doet in desen mensche10). Mar die yoeden riepen sere dar iegen ende seiden hi hevet tfolc in dolingen brachtt ende heft geleert alt yodschen lant dore van Galileen tote hir11). alse Pilatus hoerde Galileen numen so vragde hi ochte hi van Galileen ware12) ende alse hi vernam dat hi van Herodess gherichte was so sendde hine tote Herodem die oc op din tyt te Jherusalem was13) ende alse Herodes Jhesum sach so wart hi harde blide want langen tyt hadde hine beghert te siene om dat hi vele van hem hadde horen seggen. ende om dat hi hopde enech teeken van hem te siene14). Ende vragde hem Herodes vele dings. mar Jhesus en antwerdde hem nit en tvint15). aldaer so stonden oc die princhen van din yodschen papen ende wrugdene harde degherlec16). Doe vercuschdene Herodes ende sine liede. ende bespottenne ende daden hem ane en wit cleet ende senddenne weder te Pylatum17). Op din dach so worden ghevrinde Herodes ende Pylatus. want tevoren hadden si onderlinge onvrinde ghewest18). Als Jhesus weder te Pylatum comen was. so ghinc ut Pylatus ende rip tesamen die princhen van dyn yodschen papen ende dat meesterschap ende dat volc19) ende sprac aldus. ghi hebt mi ghelevert desen mensche alse over eenen verkirre des volkes20) mar ic salne u hir ut weder leveren omme u cont temakene dat ic engheene cause en vinde ane hem21) van allen din daer ghine af wrugt20) ende sone dede oc Herodes want ic sendde u te hem ende aldaer en (hs. ende) wart nit gepruft op desen warumme dat hi der doet hadde verdint22). Dar omme salikken gheecelen ende also laten gaen23). Doe rip aldat volc alse ut enen monde ende sprac aldus doch desen van den wege24). ende hanken vollec an den cruce. Ende Pylatus antwerdde hen weder ende seide.

[S.]

gine ende cruustenea). want ic en vinde gene sake in hem1). Doe antworden hem die joden. wi hebben ene wet ende na der wet sal hi sterven want hi hem Gods sone heift gemaect. Doe Pilatus dese redene gehorde doe onsach hi hemb) noch meer ende ginc echter in dat dinchuus ende sprac te Jhesum wanen bestu ende Jhesus en gaf hem gene antworde. Daromme sprac Pilatus te hem. en sprecstuc) niet jegen mi. ende en weitstu niet dat ic macht hebbe di te crucene ende macht hebbe di te latene2). Doe antworde Jhesus. dune hads gene macht over mi en war sidi niet gegeven van boven. daromme die mi di gegeven heift die heift grotelike gesondichtd)3). dar na sochte Pilatus hoe hine mochte gelatene). Doe dat die joden sagen doe riepen si sere laetstu desen4) sone bestu niet vrient des keisers. want so wie hem coninc maect die wederseit den keiser. Doe Pilatus dese rede horde doe leeddi Jhesum uut ende sat up den dincstoel te gerechte in die stat Licostratos ende in ebreusch Golgataf)5). ende dat was up den vridach vor paschen wel omtrent die seste stondeg)6) ende sprac toten joden siet uwen coninc. Ende doene die joden sagen doe riepen si gemeenlike doe wechh) doe wechh) ende crucene. Pylatus antworde so cruusi) ic uwen coninc. doe antworden die bisscoppe. wine hebben genen coninc sonder cesarrek)7). Doe begondene die hoochste priestrel) ende die bisscoppe te wrougene van vele dingen. ende Jhesus nantworde hem niet. Doe sprac Pilatus te Jhesum en hors du niet hoe vele getugenissen si brengen tjegen di. ende Jhesus nantworde hem een woort niet also dat hem die richtre sere wonderde. Up die feeste van paschen so was gewoneitm) dat die richtre enen van den gevangenen los liete8) so welken dat volc hebben woude9). Up die tijt was een gevangen hiet Barabas. Doe riep Pilatus die joden te samen ende sprac. het es ene gewoneitm) dat ic u enen gevangenen los late10) up den dach der feeste van paschen. welken wildi dat ic u los late11) Baraban of Jhesum die dar heet Christus. want hi wiste wale dat sine hem gegeven hadden bin) nide. Ende doe hi sat te gerechte doe sende te hem sijn wijf ende sprac. nonderwint di niet van desen gerechten mensche. want ic hebbe heden in drome vele geleden doro) hem. Doe rieden die vorste der priestre ende die outste des volx den gemenen volke dat si eeschedenp) Baraban ende Jhesum verderfdenq)12). Doe vragede die richtre welken wildi dat ic u late van desen tween. doe riepen si alle Baraban. Barabas wasr) een mordenare. ende om ene manslachte die hi hadde gedaen

[L.]

Nemdine ende crusttene. want ine vinde ane hem engheene cause1). Doe antwerdden hem die yoeden ende spraken aldus wie hebben ene wet ende na dat ordeel van onser wet so moet hi sterven want hi makt hem selven Gods sone2). Alse Pylatus dat hoerde so wart hi verssagt3). Ende altehant so ghinc hi weder in daer Jhesus was ende sprac aldus wanen bestu? Ende Jhesus en antwerdde hem nit4). Doe sprac noch Pylatus tote hem. ende seide aldus. En sprekstu iegen mi nit? En wetstu nit dat ic macht hebbe di te crucene ende macht di laten te gaene?5) Doe antwerdde hem Jhesus ende seide du ne hads engheene macht over mi. en waresi di nit van boven ghegheven. Dar omme seggic di dat deghene die mi di hef gelevert die heves meerre sunde6). van dire uren so sochte Pylatus oksun van sire verloessnesse om hem laten te gane. Ende alse die yoeden dat vernamen so riepen si met groten ghelude ende spraken aldus laetstu desen gaen sone bestu des keisers vrint nit want so wie so hem selven coninc makt die duet iegen den keiser7). alse Pylatus dat hoerde so nam hi Jhesum ende leiddene ut ende dede hem ghereiden sinen stoel daer hi op soude sitten te gherichte in ene stat die heett Lycostratos. ende in hebreeuscher talen Gabatha8). Dat was op den vridach vor den paschen omtrent den middage. ende alse hi Jhesum ut brachte so sprac hi toten yoeden ende seide. Sit hir uwen coninc9). Ende alsene die yoeden saghen so ripen si alle ghemeinlec doch wech. doch wech ende hanken ane den cruce. Doe sprac Pylatus. salic uwen coninc crucen? En die yoedeschen papen antwerdden wine hebben engheenen coninc meer dan den keiser10). Doe begonstenne die yoedschen papen ende die beschope te wrugene van harden vele dingen11). mar Jhesus en antwerdde hen nit en tvint12). Doe sprac Pylatus tote Jhesum ende seide. En hoerstu nit hoe vele getugenessen dat si brengen iegen di?13) Ende Jhesus en antwerdde hem een wart nit so dat den rechtre sere wonderde14).

228. Op die feeste van den paschen15) so was ghewoente dat die richtre plach eenen van sinen ghevangenen laten te gaene so welken dadt volc hebben woude16). Ende op die wille so hilt hi eenen ghevaen die hit Barrabas17). Doe rip hi die yoeden te samen ende sprac aldus18). het es costume. dat ic u eenen ghevangenen late ghaen op de feeste van den paschen wien wildi dan dat ic u late gaen? so Barrabam so Jhesum din men heett Christum?19) want hi wiste wale dat sine omme haettschap ende omme nyt hem hadden ghelevert20). Aldaer hi sat te sinen gherichte so sendde syn wyf eenen bode te hem die van harenthalven hem seide aldus. En onderwint di nit dis gherechts menschen noch en gheene plecht en verdiene ane hem want ic hebbe heden vele ghedoegt in drome om sinen wille21). Ende alse Pylatus din yoeden hadde gevragt win si wouden ghelaeten hebben. so rieden die yoedschen besschope ende die seniore din gemeinen volke dat si ischen Barrabam22). Doe vragede hen die richtre noch anderwerf welken dat si verloest wouden hebben van din tveen? Ende si ripen alle. Barnabam23). Dese Barrabas was en mordenere24) ende

[S.]

ina) die stat so was hi gevaen ende geleitb) in den kerker1). Doe antworde hem Pilatus ende sprac. wat salic dan doen met Jhesu die dar heet Christus. doe spraken si alle cruustene. Doe seide hem die richtre wat heift hi quaets2) gedaen. Doe riepen si noch meer hi sal gecruust werden. ende si starcten hare stemmen. Doe Pilatus sach dat niene halp al dat hi dede ende seide. mar dat dat geroup iec) meerre ward onder den volke. doe nam hi water vor al den volke ende dwouch sine hande ende sprac. Ic ben onsculdich van den bloede deses gerechtes menschen besiet gi3). Doe antworde al dat gemene volc al uut enen gemenen monde ende spraken. sijn bloet blive up ons ende up onse kindre. doe liet hi hem Baraban gaen ende Jhesum dedi geeselen. ende doe hi gegeselt was do gavene Pilatus sinen ridderen ende dien die met hem waren dat sine cruusten4). Des rechters riddren5) die namen Jhesum ende leeddene int dinchuus. ende gaderden al dat gemene volc omme hem. ende daden hem sine cleder uut. ende daden hem an enen roc van purpre. ende hingen omme hem enen mantel van gelewen samited). ende vlochten ene crone van dornen ende settense up sijn hooft ende gaven hem een riet in sine rechter hant ende knielden vor hem ende spraken in spotte gegroet sijstu der joden coninc. ende gaven hem kinbacslage. Dar na spewen si hem in sijn anschijn ende namen dat riet ende slougene der mede up sijn hooft. Ende doe sine genouch hadden bespot doe ginc Jhesus uut ende drouch ene orone van dornen ende een cleet van purpree). ende Pilatus seide hem siet hier den mensche. Ende doene die bisscoppe ende die dienaren sagen doe riepen si cruustene cruustene.f) Doe daden si hem af den mantelg) ende daden hem uut den roc van purpre ende daden hem sine cleder weder an. Ende leiden hem sijn cruce up sinen hals ende leeddene uut in die stat Calvarie. Die in ebreusch heet Golgata dar sine cruusten. Ende doe si dar buten quamen doe vonden si enen man die hiet Symon Cyreneumh) comende van enen dorpe. die was vader Alexandri ende Rufi desen dwongen si dat hi dat cruce moeste dragen na Jhesum ende si leident hem up. Doe volgeden Jhesum vele scharen des volxi). ende wive die sere weenden ende screiden. Doe kerde hem Jhesus omme ende sprac. gi dochtren van Jherusalem niet en weent upk) mi6). mar weent up u selven ende up uwe kindre. want die dage comen in dien si sullen seggen salich sijn die ondrachtiche ende die buke die niene hebben geborenl)7). ende die borste die niet gesoochtm) en hebben. Dan sullen si beginnen te seggene den bergen valt up ons. ende den huevelen bedect ons8). want of si dit doen enen groenen houte wat sal dan geschien den drogen houten). Doe leedden si ook twe andre quadien9) met hem dat sise doodden. Doe Jhesus quam

[L.]

omme enen manslacht din hi hadde ghedaen in de stat so was hi gevaen ende gelegt in den kerker1). Doe antwerdde hem Pylatus ende sprac aldus wat salic dan don met Jhesum din men heett Christus?2) Ende si antwerdden hem weder aldus hankene an den cruce. Ende Pylatus vragde hen ende sprac aldus. wat heft hi mesdaen? Ende si ripen noch anderwerft hankene an den cruce3). Alse Pylatus sach datt nin didde al dat hi dede ende seide mar dat dat gheruchte meerrede ilanc so meer onder dat volc so nam hi water ende dvoch sine hande vor al dat volc ende sprac aldus ic ben sonder plecht van den ploede dis gherechts menschen wale ghewerds u4). Doe antwerdde al dat volc alse ut eenen monde ende seide syn bloet blive op ons ende op onse nacomelinge. Doe lit hi hen Barrabam gaen ende Jhesum dede hi gheecelen5) ende alse hi ghegheecelt was so leverdene Pylatus sinen riddren ende denghenen die met hem waren dat sine souden crucen6). Alse Jhesus din riddren ende din soudiren gelevert was. so namen sine ende leiddenne weder in die virschare. ende versamenden aldat volc om hem7) ende daden hem sine cleeder ut8) ende daden hem ane enen roc van porpre9). ende hingen om hem enen mantel van ghelen samite10) ende vlochten ene crone van dornen ende settense hem op syn hoeft. ende ghaven hem enen staf van eenen riete in sine hant ende huilden vor hem ende seiden te haren spotte. Got houddi der yoeden coninc11).

229. Dar na spiwense in syn anschin ende namen dat rit ende slogenne daer mede op syn hoeft12). Ende alse sine gnoch bespott hadden so namense hem af din mantel13) ende daden hem ut din roc van porpre ende daden hem sine cleeder weder ane ende leiden hem syn cruce op sinen hals14). ende leiddenne ut ter stat weder daer sine souden crucen15). Ende alse si daer buten quamen so vonden si enen man16) die was genamt Symon Cyreneus die vader was Alexandri ende Rufi17). die van den dorpe wert quam gaende. Desen dvongen si daer toe dat hi dat cruce moeste dragen na Jhesum18). Al daer Jhesus te sire passien wert ghinc so volgde en groet volc van mannen ende van wiven die screiden ende (hs. en) weenden omme hem19). Doe kirde hem Jhesus omme te hen wert ende spraken aldus. Dochter van Jherusalem en weent omme mi nit. mar omme u selven ende omme uwe kinder20) want de daghe selen comen dat men sal seggen salech syn die ondrechteghe ende die lichamen die nin ontfingen van manne. ende die borste die nin soeghden21). Dan selen seggen die dat selen ghebiden toten berghen ende toten hoevelen valt op ons ende bedekt ons22) want ochte men den grunen houte aldostene ghewout doet wat sal dis droegs houts dan ghewerden?23) op die ure so leiddemen oc tvee andre die quadyen hadden gheweest ut vert met Jhesum die men met hem crucen soude24)

[S.]

ter stat daer men die eveldadige plach te verdervene die in ebreeusch heet Golgata dat bediet die stat van Calvarie1). dar hinc men Jhesum an een cruce. ende doe cruusten si met hem twe dievea). enen ter rechter ziden ende den andren ter slinkerb) ende Jhesum in middenc). Ende doe Jhesus gecruust was doe gaven si hem drinken wijn met gallen geminget. ende doe hijsd) gesmaecte doe ne woude hijs niet drinken. Doe sprac Jhesus Vader vergevet hem want sine weten niet wat si doen.e) Ende doe die ridderen Jhesum gecruust hadden doe namen si sine cleder ende deeldense in vieren2) elken riddere een deel. Doe was dar een roc sonder naet die was al over weven. Doe spraken si onderlinge wine sullen desen roc niet scorenf). mar wi werpen lot wies hi sig). dat die scrift vervult worde die seichth) si hebben gedeelt mine cleder ende up i mijn cleet worpen si loti). Ende dit daden die riddere3). dese waren ooc diene hoedden doe hi an den cruce hinck). Doe screef Pilatus enen titell) sine sake4). ende settene up dat cruce boven sinen hovede. dar was in gescreven Jhesus Nazarenus der joden coninc. Desen titel lasen vele joden. want het was bider stat dar Jhesus gecruust was ende hi was gescreven ebreusch griex ende latijnm). Doe spraken die vorste der priestere tote Pilato. dune salt niet scriven der joden coninc5). mar die darn) sprac ic ben der joden coninc. Doe antworde hem Pilatus dat ic gescreven hebbe dat hebbico) gescreven. Doe gingen si weder ende vortp) ende blasphemerdene ende roerdenq) har hooft ende spraken. wachr) dit es die den tempel Gods breict6) ende in drien dagen weder maect verlosse di selven oftu Gods sone best so ganc vanden cruce. Ende gelikerwijs bespottene die vorste der priestere metten scriveren ende metten outsten des volx ende spraken. hi heift andre behoudens) ende hem selven en mach hi niet behoudent). es hi coninc van Israele so gau) nu van den cruce darv) wi toe sien so mogen wi hem geloven. hi getrouwede Gode nu verlosse hine of hi wille want hi sprac ic ben Gods sone. Gelikerwijs bespottene ooc een van dien die beneven hem hingen ende sprac. bestu Christus so verlosse di selven ende ooc ons. Doe antworde die andre ende beresptenew) ende sprac. du best inder selver verdomenessen daer hi in es nochtan nonsiestu Gode niet. Wi sijn met redene verordeelt want wi hebbens verdient. mar dese en heift niet quaets gedaen7). doe sprac hi te Jhesum here gedinke mijns alstu coms in dijn rike. Doe sprac Jhesus te hem vorwaer seggic di noch heden saltu met mi sijn in den paradise. Doe stont neven den cruce Jhesus moeder ende sire moeder suster Maria Cleophe ende Maria Magdalene. Doe Jhesus

[L.]

ende alse Jhesus quam tire stat daer men die ondaedeghe plach te verdoene1) die in hebreeuscher talen was ghenaemt Golgatha2). daer hinc men Jhesum ane den cruce3). ende die dieve den eenen te sire rechter siden ende den andren te sire slinker siden. Ende in midden Jhesum. Ende alse Jhesus ghecrust was4). so ghaf men hem drinken wyn met gallen ghemingt. ende alse hys ghesmakde so ne woude hys nit drinken5). aldar Jhesus an den cruce hinc so sprac hi aldus vader verghef hen dese mesdaet. want si nin weten wat si don6). Ende na din dat die soudire Jhesum an den cruce gehangen hadden7) so namen si sine cleeder ende deildese in viren. ende igewelc nam syn deel. Mar die roc was sonder naet ende gheweven van eenen stukke8) ende dar omme so spraken si onderlinge ende seiden. En schore wi din roc nit mar worpe wi kavelen wis hi sal syn. Dar met so wart die scrifture vervult die sprakt (l. sprekt) aldus. Si deilden onder hen mine cleeder ende omme minen roc worpen si kavelen. Die dit daeden dat waren die ssoudire9). dese waren oc diene hudden daer hi an den cruce hinc10). Doe screef Pylatus sinen titel ende deden slaen an den cruce boven Jhesus hoeft die titel was geschreven met tesen warden. Jhesus Nazarenus der yoeden coninc11). Desen titel lasen vele yoeden die quamen ende ghingen want die stede daer Jhesus gecrust was nit verre en was van derre stat. ende oc was die titel gescreven in hebreuschen in grikschen ende in latinen12). ende alsen die yodschen besschope lasen so spraken si tote Pilatum en (l. ende) seiden aldus en scryf nit der yoeden coninc13) mar scryf dat hi seide ic ben der yoeden coninc. Ende Pylatus antwerdde hen weder aldus. Dat ic gescreven hebbe dat hebbic gescreven14). Aldaer Jhesus hinc so blasphemeerdenne die yoeden die ghingen ende quamen15) ende spraken aldus. wach. die destrueert den tempel Gods ende binnen drin daghen din weder makt verloessen (l. verloesse) di selven. ende ochtu Gods sone best so ghanc van den cruce16).

230. Doe quamen oc voert die princhen ende die scriben ende die seniore ende hilden har spot met hem ende spraken aldus17). Andre leide heft hi verloest ende hem selven en can hi nit verloessen. Es hi coninc van Israele so gha (hi ontbr.) van den cruce18) daer wi toe sien so moge wi an hem gheloeven19). hi verlaett hem op Gode nu verloessene Got ocht syn wille es want hi beroemede hem dat hi Gods sone ware20). also ghelike21) so bespottene oc een van den ghenen die beneven hem hingen ende sprac aldus. Bestu Christus so verloesse di selven ende oc ons oc22). Doe antwerdde die ander ende schout den ghenen ende seide du best in der selver verdumnessen daer hi in es23) ende nochtan en onssistu Gode nit wi syn mit rechte verordeelt want wi hebbens wale verdint mar dese en hadde nit mesdaen24) doe sprac deghene tote Jhesum ende seide aldus here ghedinc myns alse du coms in dinen rike25). Ende Jhesus antwerdde hem weder aldus. Ic segge di over waer dat tu noch heden met mi sout syn in den paradyse26). aldaer so stont beneven Jhesus cruce syn moeder. ende sire moeder suster Maria

[S.]

sach sire moeder ende den jonger dien Jhesus minde dar staen. doe sprac hi te sire moeder wijf siea) dinen sone1). Dar na sprac hi toten jongere siea) dire moeder. ende van dier stonde vort so hiltse die jonger over sire moederb)2). Om die selve stonde so ward demsternesse over al die werelt. ende verginc die sonne vander sester stonde toter noenenc)3). Ende omme die stonde der noenen so riep Jhesus met groter stemme ende sprac. hely hely lamazabatani. dat es mijn God mijn God hoe4) hebstu mi gelaten. Ende sulke die dar stonden ende dit horden die spraken dese roupt Helyam. Ende doe Jhesus wiste dat te hant alle dinc vulcomen waren om datd) die scrift vervult worde so sprac hi mi dorst5). Doe stont dar een vat vul edex. ende een van dien die dar stonden liep ende nam ene spongie ende bantse up een riet ende vulletse met edeke ende boot hem drinken6). Doe riepen die andre die dar stonden beiden wi ende sien of Helyas comen sal ende hem verlossen. Ende doe Jhesus des edex gesmaecte doe sprac hi hets al vuldaene). Doe riep Jhesus anderwarf met groter stemmen ende sprac. Vader in dinen handen bevelic minen geest. ende negede sijn hooft ende gaf sinen geest. Up die selve stonde so scorde die vorhanc in den tempel in tween sticken van den oversten toten nederstenf). Ende die erde bevede. ende die stenen scorden7). ende die grave ondadeng). ende vele lechamen der helegen die sliepen stonden up ende gingen uut den graven. ende vertogeden hemh) na sire up verstannessen vele lieden inder heleger stat. Doe stont dar biden cruce een edel man centurio. die hondert ridderen hadde onder hem. doe hi sach die erde beven ende al dat wonder dat dar geschiede doe ward hi sere vervaert ende ooc alle die met hem stondeni) ende hoeden Jhesum8). Ende die hoge man lovedek) Gode ende sprac. warleke dese mensche was gerechtl) ende Gods sone. Ende al dat volc dat dar stont ende dit wonder sach wart vervaerd. ende elc slouch vor sine herte ende kerden weder ter stat wart. Ende alle die sine vriende hadden geweist ende sine kontscap hadden gehat9). ende vele wijf die met hem comen waren van Galilee te Jherusalem die stonden van verren ende sagen toe. Onder dien so stont ooc Maria Magdalene. ende Maria des minstesm) Jacobs10) moeder. ende Joseph ende Salome. ende die

[L.]

Cleophe ende Maria Magdalena1). Ende alse Jhesus sach sire moeder ende din yongre din hi minde daer staen so sprac hi tote sire moeder ende seide aldus. wyf sich hir dinen sone2). Dar na so sprac hi tote tin yongre sich (hs. sichi) hir dire moeder. Ende van dire uren vorwert so hilt se die yongre over sire moeder3). Alse Jhesus aldus ane den cruce ghehangen was omtrent den middaghe so verghinc de sonne ende al de werelt was in demsternessen toter noenen4) ende omtrent der noenen rip Jhesus met hoger stemmen ende seide aldus. hely. hely. lemazabactani. dat didt also vele. alse myn Got myn Got. waromme hefstu mi begheven? Ende de somege die daer stonden en (l. ende) hoerden die wart si spraken aldus. Dese roept Helyam5).

231. Ende alse Jhesus sach dat al dat volccomen was dat van hem gescreven was so sprac hi aldus mi dorst6). al daer so stont en vat vol edeks7). ende een van den ghenen die daer stonden lip ende nam spongie ende bant se omme enen schacht van ride ende vulledse met edeke ende boet hem drinken8). Doe ripen die andre die [die] daer stonden beide laet sien ochte Helyas sal comen omme hem te verloessene9). Doe sprac noch Jhesus met hoger stemmen ende seide10). Vader in dinen handen bevelic minen gheest11). Ende alse Jhesus dis edeks gesmakde so sprac hi aldus nu est al voldaen. Doe heldde hi syn hoeft nederwert12) ende gaf sinen gheest ende verschit13). op die selve wille so schorde di cortine van den temple van boven tote beneden in tveen stukken ende derde bevede. ende de steene cloven14). ende grave ontploken ende vele lichamen der heilegher leiden die begraven waren stonden op15) ende ghingen ut haren graven ende vertoegden hen na sire opherstannessen velen lieden in der stat van Jherusalem16). Aldaer bi den cruce so stont en edel man die hondert riddren hadde onder hem ende alse hi sach die erde beven ende aldat wonder dat daer geschide so wart hi harde sere ververt ende oc alle deghene die bi hem stonden ende hudden Jhesum17) ende die hoge man lofde Gode ende sprac aldus. ghewarechlec dese mensche was gherecht ende Gods sone18). Ende aldat volc dat daer stont ende dat wonder ane sach wart ververt ende ighewelc sloch vor syn herte ende also kirden si weder ter stat wert19). Ende alle deghene die sine vrint hadden gheweest ende die sine conde hadden ghehat ende vele vrowen20) die met hem waren comen uten lande van Galileen tote Jherusalem stonden van verren ende sagen toe21). onder die so stont oc Maria Magdalene ende Maria des mynders Yacobs moeder ende Josephs. ende Salome. ende

[S.]

moeder Zebedeus kinder. dese plagen hem te volgene als hi was in den lande van Galilee ende hem te dienne. Do quamen die joden want het op den vridach was vor paschen ende vor den dage der hoochtijt. ende baden Pilatum dat men harea) been breken soude1). dat si des teer sterven soudenb). ende dat mense wech doen mochte vor den hogen dagec). ende dat si niene bleven hangended) an den cruce up den dach der feesten. Doe quamen die riddere toten eersten ende braken hem sine been. ende dar na toten andren ende braken hem ooc sine been. ende doe si quamen te Jhesum doe vonden sine doot. ende daromme en braken si hem sine been niet. mar een der riddere onddee) hem sine zide met enen spere ende te hant liep dar uut bloet2) ende water. Ende ditf) sach die gaefs getugenisse. ende sijn getugenisse es waer. ende hi weet wale dat hi waer seit. ende daromme getuucht hijt dat gijs ooc gelooft want dit geschiede datg) die scrift vervult worde die dar spreict een been en sal niet gemindert werden van hem3). Ende ene andre scrifte sprect si sullen noch dien ane sien die si dorstakenh). Doet den avonde naecte doe quam een rike man ende edel die x ridderen hadde onder hem4). die was van Arimathia ende hiet Joseph. ende was een goet man ende gerecht. ende was Jhesus jongere heimeleke dor die vrese der joden. ende was ooc wachtende des rikeni) Gods. ende en volgede niet haren rade noch haren daden5). dese quam te Pilatum ende bat hem dat hi hem gavek) Jhesus lichame. Doe wonderde hem Pilatus dat Jhesus te hant versceden soude sijn. doe vragede Pilatus of Jhesus doot ware. ende doe hem centurio seide dat hi doot was doe beval hi dat men den lichame Josephe gavel). Doe quam Nichodemus die des nachtes quam te Jhesum ende brachte ene mixture van mirrenm) ende van aloe6) desn) was wel c pont. Dese namen den lichame Jhesus ende wondene in een linin cleet in dierreo) specien7) alse die zede es die joden te begravene. Ende bider stat dar Jhesus gecruust was was een hofp). ende in dien hoveq)8) was een niewe graf. in dien dat noch niemen geleit was. Doe nam Joseph den lichame ende leidene in dat niewe graf dat in enen steen gehauwen was. ende vor die dore9) des graves wentelde hir) enen groten steen. ende doe dat gedaen was doe ginc his) wech. Al dar bi so satt) Maria Magdalene. ende ene andre Marie. ende sagen toe dat men den lichame leide in dat graf. Ende doe si te huus quamen doe begonden si te beredene hare salve dar si Jhesum mede salven souden10) ende al den

[L.]

de moeder van Zebedeuss kindren1) dese plagen hem te volghene alse hi was int lant van Galileen ende hem te dinne2). Doe quamen die yoeden want het op den vridach was vor den paschen. ende vor din hogen saterdach ende baden Pylatum dat men hare been soude breken om dat si teer sterven souden ende dat mense enwege don mochte vor din hogen dach. ende dat si nin bleven hangende an den cruce op din dach van der feesten3). doe quamen ssoudire toten irsten ende braken hem sine been ende dar na ten andren ende braken hem oc de sine4) ende doe si quamen te Jhesum so vonden sine doet ende daer omme en braken si hem sine been nit5). mar een dire ssoudire nam ene glavie ende stac Jhesum in sine side ende ontploec hem die side ende altehant so lip uttire siden bloet ende water6). Ende deghene die dat sach. hi ghetughet ende syn getugnesse es waer ende deghene weet selve wale dat hi waer segt ende daer omme getugt hyt dat ghys te bat gheloeven selt7) want dit geschide omme die scrifture te vervulne die sprect aldus. Men ne sal en gheen been breken ane sinen lichame8). ende ene andre scrifture sprekt aldus. Si selen noch den ghenen ane sien din si dorstaken9).

232. Alst den avonde naekde so quam en rike man ende en edel. die tine riddren hadde onder hem. die was van eere stat uten yodschen lande dit hit Arimatia ende die man was genamt Joseph[s]10) ende en goet man was ende en gherecht ende Jhesus yongre was al verholenlec om de vreese van den yoeden ende hakende was na dat rike Gods noch en consenteerde nit mettin yoeden met rade noch met dade11). dese quam te Pylatum ende bat hem dat hi hem gave Jhesus lichame12) ende Pylatus vragde ochte Jhesus so saen doet ware13) ende alse hem die centurioa) seide dat hi doet ware so beval hi dat men Josephe din lichame gave14). Doe quam oc Nichodemus15) dat was deghene die te Jhesum be nachte comen was. ende brachte ene mixture van mirren ende van aloe dis was omtrent hondert pont16). Dese namen Jhesus lichame ende leidenne in linen laken. ende wondenne daer in ghelikerwys dat de yoeden hare doede plagen te gravene17). aldaer bider stat daer Jhesus was gecrust. so stont en hoef ende in din hoef stont en niwe graf daer noit nimen in ghelegt en was18). Doe nam Joseph din lichame ende leidene in din niwen grave. dat ut enen steene gehowen was ende vor din mont van din grave leide hi enen groten steen ende alse dat gedaen was so ghinc hi en weghe19). aldaer bi so sat Maria Magdalene ende ene andre Marie. ende sagen toe daer men din lichame leide in din grave20). ende alse si te herberghen quamen21). so begonsten si te gereidene hare ungemente daer si Jhesum met bestriken souden22).

[S.]

saterdach so bleven si te huus na den gebode1) vana) der wet. Des andren dages na den vridage die de jode heeten parasceveb)2). doe quamen die vorste der priestere ende die fariseen ende spraken tote Pilatum. here ons gedinct dat dese verleedre spracc). Ic sal na drien dagen up verstaen. daromme heet dat graf hoeden toten derden dage. dat sine jongere niene comen ende steilne. ende den volke seggen hi es up verstanden vander doot. want dan worde die leste dolinghe argerd) dan deerste. Doe antworde Pilatus. gaet ende neimt hoeders ende hoetene also alse gi wilt3). doe gingen si wech ende leiden hoeders bi den grave ende besegelden den steen. ende bevalen den hoedren dat graf wel te hoedene4).

CCXXVII. Des nachtes na den saterdage in die morgen stonde van den sondage doe het noch donkere) was. so quam Maria Magdale(ne) ende die andre Mariaf) ende Salome ten grave. ende brachten hare salve die si hadden bereet5). Ende ter sonnen up gange doet begonde te clarne van den dage. doe spraken si onderlinge. wie sal ons den steen af doen van der dore van den graveg) want hi was sere groot. Doe ter selver uren so bevede die erde sere. want die ingel quam van den hemele ende ginc vort ende keerde den steen van den grave6). Doe sagen si den steen af gedaenh) van den grave. ende den ingel sitten up den stene. ende sijn anschijn was gelijc den blickei) ende sine cleder wit alse die snee7). Ende van vresen des ingels so worden die hoedre vervaerd sere. ende worden gescapenk) alse die dode8). Doe antworde die ingel ende seide den wiven. en vreset u niet9). want ic weet wel dat gi Jhesum souctl) die gecruust es. hi nes hier niet. mar hi es up verstanden also hi te voren sprac. comt ende siet die stat dar die here geleit was. Ende doe die vrouwen dit horden ende vernamen doe verscrockenm) si van gruwele. Ende doe si also stonden in haren gedochte verscrockenn). doe stonden bi hem twe manne in witten cledren ende claer10). doe onsagen si hem ende kerden har anschijn ter erden. Doe spraken si toten wiven wat soucti den levenden metten doden11). hine es hier niet. mar hi es up verstanden. laet u gedinken der worde die hi sprac doe hi in Galilee was. dat des menschen sone moeste gegeven werden inder sondaren hande. ende gecruust moeste werden. ende in den derden dage up verstaen soude. Nu gaet dan gereeto) ende segt sinen jongeren ende Petre dat hi up verstanden es. ende dat hi u voren gaet in Galileam dar suldine sien also hijt u vorseide. ende doe gedachten si sire worde12).

[L.]

ende al din saterdach so bleven si thus na den gebode van der weet1).

233. Des anders dags na din vridach din die yoeden heten parasceven so quamen die princhen van din yodschen papen ende die phariseuse ende spraken Pylatum ane2) ende seiden aldus here ons ghedinkt ens vards dat die droghenere seide doe hi levede. Ic sal na drie daghe weder op staen3). Daer omme so gebiet dat men dat graf huede toten derden dage dat sine yongren nin comen ende stelenne ende seggen den volke hi es op herstaen van der doet want dan souden dechterste dolinghe quader syn dan dirste4). Doe antwerdde hen Pylatus ghaet ende nemt hoeden ende huedtene also alse gi wilt5). Doe ghingen si en weege ende leiden hoeden bi din grave ende beseghelden den steen ende bevalen din hoeden dat graf wale te [te] huedene6).

234. Des nachts na den saterdach in de margenstonde van den sondaghe doet noch donker was7). so quam Maria Magdalene ende die andre Maria8) ende Salome ten grave ende brachten har ungement dat si hadden gereidt9). ende te sonne op gange alst begonste te clerne van den daghe10) so spraken si onderlingen ende seiden aldus wie sal ons din steen don van den grave?11) want hi was harde groet12). Doe tire selver uren. so bevede derde sere want die ingel quam van den hemele ende ghinc voert ende kirde din steen van din grave13). ende alse die vrowen totin grave quamen so sagen si din steen af gedaen van den grave ende din ingel sitten op din steen14) ende dis ingels anschin was gelyc der blixemen ende sine cleeder wit alse snee15). Ende omme de vreese van din ingel so worden die hoeden sere ververt ende worden gheschaept alse doede leide16). Doe sprac die ingel totin vrowen en ververt u nit ghi liede. want ic weet wale dat gi Jhesum sukt die gecrust was17). hine es hir nit. want hi es op herstaen also gelike alse hi tevoren seide. comt ende besiet die stat daer hi ghelegt was18). Ende alse die vrowen dit hoerden ende vernamen so vorden si verdarnt ende verssagt. ende aldaer si stonden in dire verdarntheit. so quamen tvee andre ingle alse tve menschen bi hen staen met witten cleedren19) ende met cleren. Doe ververden hen die vrowen ende kirden danschin ter erden wert. en (l. ende). die ingle spraken hen ane ende seiden aldus. wat sukt di den levenden metten doeden?20) hine es hir nit din gi sukt. mar hi es op herstaen. laett u gedinken dire wart die hi seide doe hi in Galileen was21). dat des menschen sone moste werden ghelevert in der sunderen hande ende ghecrustt werden ende des derds dags soude op herstaen22). Nu gaet dan vollec ende segt sinen yongren ende Petre dat hi op herstaen es. ende dat hi vor u vert te Galileen wert23). daer seldine sien. geliker wys dat u tevoren ontheten was.

[S.]

CCXXVIII. Doe gingen si met haesten van den grave ende liepen met vresen ende met groter vreugden den jongeren te botscepenea)1) dat si hadden gehort. Ende doe si gingen. ende sich Jhesus gemoettetseb) ende sprac. ic groete u. doe vielen si hem te voeten ende anebeidene ende hildene metten voeten. Doe sprac Jhesus te hem. nonsiet u niet. mar gaet ende segt minen broederen dat si gaen in Galileam dar sullen si mi sien. doe gingen si wech ende seiden dit den xi al dar si saten ende weenden ende al den andren die met hem plagen te sine. Ende doe si dit horden doe docht het hem dorheit ende gedwasenissec) ende en geloofdens niet.

CCXXIX. Doe quam Maria Magdalene te Symon Petre ende toten andren jongere dien Jhesus minde ende sprac te hem. Si hebben den here uut den grave gedragen ende wine weten niet waer sine hebben geleit2). Doe liep Peter ende die ander jongere ende quamen ten grave. mar dese twe liepen te gader daer. ende die ander jonger liep gereederd) dan Peter ende quam teerste) ten grave. Ende doe hi hem buckede3) doe sach hi dat lijnwaet liggen dar besiden. mar hine ginc niet in. Do quam Symon Peter na hem ende ginc in dat graf. ende sach dat lijnwaet dar liggen4). ende dat sweet douc dat up sijn hovet was en lach niet met den andren doukenf). mar sonderlinge endeg) te gader gewonden5). Doe ginc ooc in die ander jonger die teersth) quam ten grave ende sach ende gelovede. want nochtoe en wisteni) si niet die scrift die spreict6). dat Jhesus up verstaen moeste vander doot. doe gingen die jongere wech doe si dit hadden gesien.

CCXXX. Maria Magdalene die hem gevolget was dar Jhesus vii duvele uut hadde geworpen. die bleef staende biden grave al wenende. doe si also stont ende weende7) doe bucketse hare ende sach in dat graf ende sach twe ingele sittenk) gecleet met witten clederen. enen ten hovede den andren ten voeten dar Jhesus lichame was gelegen. Doe spraken die ingle tot hare wijfl) wat weenstu. ende si antworde hem. dat si minen here genomen hebben ende ic en weet waer sine geleit hebben. Doe si dat gesproken hadde doe kerde si hare omme ende sach Jhesum daer staen8). ende en wiste niet dat Jhesus was. Doe sprac Jhesus tot hare wijf wat weenstu wienm) soucstu. Si waende dat een gardenare ware9) ende sprac te hem. here hebstune genomen so sech mi war dune hebs geleit ende ic salne weder bringen. Doe sprac Jhesus tot hare Maria. Doe kerde si hare omme ende sprac. Raboni. dat es meester. Doe liep si te hemwaerd ende woudene roeren10). Doe sprac Jhesus tot hare. en roere mi niet want ik en ben noch niet gevaren te minen vader. mar ganc te minen broederen ende sech

[L.]

235. Doe ghingen die vrowen met hasten van din grave ende liepen met vreesen ende met groter blischapt din yongren bodschapen dat si hadden gheoert1). Ende aldaer si ghingen so quam Jhesus selve ieghen hen ende sprac aldus. ic grute u. doe vielen hem die vrowen te voete. ende anebeddene ende hildenne metten voeten2). Doe sprac Jhesus tote hen ende seide aldus. En onssit u nit. mar gaet ende segt minen brudren dat si gaen in Galileen daer selen si mi sien3). Doe ghinghen si en wege ende seiden dit algader din ellef apostelen aldaer si saten ende weenden. ende allen den andren die met hem plagen te sine4). Ende alse die yongren dit hoerden. so dochtt hen doerheit ende ghedvesnesse ende en gheloefdens nit5).

236. Doe quam Maria Magdalena tote Symonem Petrum ende totin andren yongre din Jhesus minde ende seide al dus. Si hebben onsen here uten grave gedragen. ende win ne connen nit geweten waer sine hebben gelegt6). doe lip Peter ende die ander yongre ende quamen tin grave7). dese tvee lipen te samen daer henen mar die andre yongre lip volleker dan Peter ende quam eer ten grave ende alse hi inwert sach so sach hi dat lynwaet liggen daer besiden mar hine ghinc nit in8). Doe quam Symon Petrus na hem ende ghinc in dat graf ende sach dat lynwaet daer liggen9) ende dat laken daer syn hoeft met was bedekt nit met tin lynwade mar besonderne. ende over een gewonden10). Doe ghinc oc in die andre yongre die tirst comen was ende sacht ende geloevets want noch11) toe ende (l. en). verstonden si die scrifturen nit die dat seggen dat Jhesus moste opherstaen van der doet12). Doe ghingen die yongren en wege alse si dit hadden gesien13).

237. Mar Maria Magdalene die hen gevolgt was dar Jhesus seven quade gheeste ut hadde gheworpen14) si blef staende buten din grave al weenende. aldar si stont ende weende15) so sach si inwert ende sach tvee ingle sitten gecleedt met witten cleedren den eenen ten hoefden ende den andren ten voeten. daer Jhesus lichame was gelegt16). Doe spraken hare ane die ingle ende seiden aldus wyf waromme weens tu ende si antwerdde omme dat si minen here genomen hebben ende ic nin weet waer sine gelegt hebben17). Alse Maria dat gesegt hadde so kirde si hare omme ende sach Jhesum staen mar sine wiste nit datt Jhesus was18). Doe sprac hare Jhesus ane ende seide aldus wyf waromme weenstu? win sukstu? Ende Maria die waende datt en hofwinne ghewest hadde. antwerdde hem aldus here hefstune enwech gedaen so seghe mi waer dune hefs gelegt ende ic salne weder brengen19). Doe sprac Jhesus ende seide. Maria. Doe verkendene Maria ende seide. rabboni dat bedidt also vele (alse ontbr.) meester20). Ende Jhesus sprac noch voert ende seide aldus en gherve (l. gherine). mi nit want ine ben noch te minen vader nit gevaren. mar

[S.]

hem ic clemmea) up te minen vader ende te uwen vader. te minen God ende te uwen God. Doe quam Maria Magdalene toten jongeren ende seide hem. ic hebbe den here gesien. ende dese worde heift hi mi geseitb).

CCXXXI. Doe Jhesus up verstaen was vander doot doe quamen sulke van dien die dat graf gehoet hadden in die stat. ende seiden den vorsten der priestere al dat dar geschiet was. Doe gingen si te samen metten outsten ende hadden haren raet wat si hier toe doen mochten. Doe worden si te rade dat si den ridderen gaven ene grote somme van gelde ende spraken. segt datc) sine jongere quamen bi nachte ende staelne u al die wiled) gi sliept. ende vernemet die rechtre wi sullen u onsculdichen ende sullen u seker maken van hem. Ende die riddren namen dat gelt ende daden alse hem geheeten was. ende also wart dit verborgen onder den joden tote up desen dach.

CCXXXII. Up den selven dach dat Jhesus up verstaen was vander doot so vertogede hi heme) tween sire jongere. die gingen des selven dages van Jherusalem te Emaus. dat stont van Jherusalem wel lx stadien1). ende si spraken onderlinge van al desen dingen. Ende het geschiede doe si aldus gingen seggende ende onder hem soukendef)2). dat Jhesus hem nakede ende ginc met hem. mar hare ogen waren behoudeng) dat sine niene bekenden3). Ende hi sprac te hem. wat sijn die worde die gi onderlinge al gaende spreict ende waromme si di bedrouft4). Doe antworde die een endeh) hiet Cleophas ende seide hem. du best allene een pelegrijm in Jherusalem5) en hebstu niet bekint die dinc die dar geschiet sijn in desen dagen ende hi antworde wat es dat. Ende si seiden hem van Jhesus van Nazarene die was een man. een profete. mogende in worden. ende in werken6). vor Gode. ende vor al den volke. Ende hoene die overstei) priestere ende onse princhen gegeven hebben in verdomenesse der doot7). ende hebbene gecruust. Wi hadden gehopt8) dat hi soude verlost hebben Israele. Ende boven al dit so eist heden die derde dach dat al dit gesciede. mar sulke wive van dien die te ons behoren die hebben ons vervaerd. die vorden lichte9) waren ten grave ende en vonden sijns lichamen niet. die quamen endek) seiden dat si gesichte der ingle hadden ghesien diene levende seidenl)10). ende sulke van den onsen gingen toten grave ende vonden alse hem die wijf geseit hadden. mar sine vonden hem niet. Ende hi seide hem. O gi sotte ende trage hertenm) te gelovene in alle dien dat die profeten geseit hebben. en moeste Christus nietn) liden ende also comen in sine glorie11). Ende hi begonde van Moysesse ende van alle den profeten. ende bediedde hem alle die scrifturen12)

[L.]

ghanc te minen brudren ende seghe hen. Ic vare te minen vader ende tuwen vader te minen Got ende tuwen Got1). do ghinc Maria Magdalene totin yongren ende seide hen. ic hebbe onsen here gesien. ende dese wart heft hi mi gesegt2).

238. Alse Jhesus op herstaen was van derdoet so quamen die riddren die dat graf hadden gehudt in de stat. ende seiden din princhen van din yodschen papen al dat tin grave was geschit3). Doe ghingen si te samen mettin senioren ende hadden haren raet wat si hir toe mochten don. aldaer worden si te raede dat si din riddren ghaven ene grote somme van ghelde4) ende spraken aldus. Segt dat sine yongren bet nachte quamen ende stalen din lichame al die wille dat gi lagt ende slipt5). ende vernemet de richtre wie selen u onsschuldegen ende don versekren van hem6). Ende die riddren namen dat ghelt ende daden also alse heheetten (l. gheh.) was. ende aldos wart dit verkundegt onder de yoeden tote op desen dach7).

239. Op din selven dach dat Jhesus op herstaen was van der doet. so vertoegde hi hem tveen sinen yongren in ere gelikenessen8). Dese tvee ghingen dis selves dags van Jherusalem te Emaus wert. dat van Jherusalem stont omtrent van ere milen9). Aldaer si ghingen so spraken si onderlinge van din dat daer was geschit10). aldie wile dat si aldos te gader spraken so quam Jhesus ende ghinc met hen11). mar dat sien van haren ogen wart so verwisselt dat sys nin bekenden12). Doe sprac Jhesus tote hen ende vragde aldus. wat bedieden dese wart die gi gaet alsprekende onderlinge. ende waromme sidi dus seregh?13) Ende een van din tveen yongren die Cleophas was genamt antwerdde hem weder ende sprac aldus. Du best allene en pelgrim ende coms van Jherusalem ende en weestu nit wat daer geschit es in desen dagen?14) Ende Jhesus vragde noch voert ende seide. wat es dat? ende si antwerdden. van Jhesum Nazarene. die en mechtegh prophete was beide in warden ende in werken vor Gode en vor al de werelt15). hoegedaenre wys datten onsen besschope ende onse princhen leverden ter doet ende hingenne an den cruce16). Ende wi hopen dat hi verloest soude hebben dat volc van Israele. ende heden op desen dach so est de derde dach dat dit geschide. mar selke vrowen van din die te ons behoeren17) hebben ons verssagt. die in die dagraet waren geghaen ten grave18). ende en vonden syns lichamen nit. mar si quamen weder ende seiden. dat si visione van inglen hadden gesien. die hen seiden dat hi noch left19). ende oc ghinghen de selke van den ghenen die te ons behoren ende vonden die dinc also geschapt alse die vrowen hadden gesegt. mar hem en vonden si nit20). Doe sprac Jhesus noch voert te hen ende seide aldus. O doren ende trege van herten te gheloevene alle dis dat te propheten hebben gesproken21). En moste Christus tirst nit doegen de doet. ende also varen te sire gelorien wert?22) Doe ontploec hi hen haren sin omme die scrifturen te verstane. Dar na begonste hi ane Moysen ende

[S.]

die van hem warena). Ende si naectenb) den castele dar si toe gingen. ende hi stelde hem noch verre te gane1). ende si dwongene met hem te sinec) ende spraken. blijft met ons here want het gaet ten avonde waerdd). ende die dach es te hant geneget. ende hi ginc in met hem. Ende het gesciede doe hi ter taflen sat met hem dat hi dat broot nam ende gebenediete). ende braect ende boot hem2). ende hare ogen worden ontplokenf). ende si bekindene ende hi vervoer van haren ogen. Ende si spraken onderlinge en was onse herte niet bernende in ons. doe hi met ons sprac in den wege ende ons die scrifture onbant3). Ende si stonden up in der selver stonde ende gingen weder te Jherusalem. ende vonden vergadert die xi. ende die met hem waren die seiden. dat die here up ware verstaen gewarleke. ende dat hi hem Symone hadde geoppenbaerd. Doe vertrockeng) si ooc dat hem geschiet was in den wege4). ende hoe sine bekenden inder brekingeh) des broots.

CCXXXIII. Doe het avont was in enen sonnen dage ende die doren besloteni) waren dar die jongere vergadert waren dor die vrese der joden. ende si spraken van desen dingen5) doe stont Jhesus in midden hem ende sprac te hem. vrede si met u6). ic bent nonsiet u niet. Doe worden si bedrouft ende vervaert want si waenden enen geest sien7). Ende hi sprac te hem waromme sidi bedrouft8) ende wat gepensek) laet gi in u herte comen. Siet mine hande ende mine voete. ende siet dat ict ben. tast ende siet want die geest en heift vleesch noch been alse gi mi siet hebbende9). Ende doe hi dit gesproken hadde doe togede hi hem hande ende voete ende sine zide. ende nochtoe10) en geloofden si niet so sere wonderde heml) van vreugden. Ende hi sprac hebdi hier iet tetene. ende si brochten hem een deel van enen gebradenen vissche ende ene rate honechs. Ende doe hi geeten hadde vor hemm) doe nam hi dat ander ende gaeft hem11) ende sprac te hem. dit sijn die wort die ic sprac tot u. doe ic nochtoen) was met u. want het es noot dat aldat vervult werde dat gescreven es in Moises wet ende in den profeten ende in den salmeno) van mi12). Doe onbant hi hem den sin dat si verstonden die scrift ende sprac te hem. want also eist bescreven. ende also moest geschien dat Christus lede ende an den derden dage up verstaenp). ende in sine name penitencie te predekene13) ende verlanesse der sonden onder al den volke. ende te beginne te Jherusalem. ende gi sijt

[L.]

ane alle de propheten. ende ontbant hen alle die scrifturen die van hem gescreven waren1). Al die wille so begonsten si te nakene din kasteele daer si toe ghingen. Ende alse si daer quamen so dede Jhesus ene ghelikenesse alse ochte hi voerder woude gaen2). Doe noedden sine ende dvongenne met hen te gaene. ende spraken aldus. Blyf met ons. want het naekt den avonde. ende de dach sal schire over leden syn. Ende Jhesus ghinc met hen in hare herberghe3). Ende alse hi sat over tafle met hen. so nam hi en broet. ende benedyet ende braeckt. ende boet hen4). Doe worden hare ogen ontploken ende si wordenne kennende. ende also schire alse sine bekenden so ontfoer hi hen uten ogen. ende sine sagens nemmeer5). Doe spraken si onderlingen ende seiden al dus. ende (l. en) H. waren onse herten nit bernende in ons selven doe hi sprac iegen ons op den weghe ende hi ons die scrifturen ontploec?6) Do stonden si op in dire selver uren ende gingen te Jherusalem wert. ende alse si daer quamen so vonden si versament die apostolen ende deghene die met hen waren7). die hen seiden ghewareghlec dat Jhesus ware op herstaen. ende dat hi hem Petre hadde vortoegt8). Doe vertrokken si oc dat si vernomen hadden in de weghe. ende hoe sine bekenden in dat breken van din broede9).

240. In dire avontstonden van din sondaghe. alst spade was ende de doeren beloken waren. al daer die yongren waren verghedert om de vreese van den yoeden. ende si saten ende spraken van dire vertoegnesse die hen was vertogt. so quam Jhesus ende stont in midden onder sine yongren ende seide10). pais si onder u. ic bent. en ververt u nit11). Doe worden si geturbeert ende ververt. want si waenden enen gheest sien12). Doe sprac Jhesus noch tote hen. waromme sidi geturbert. ende waromme laetti wonderleke peinsingen in uwe herte comen?13) Besiet mine hande ende mine voete. ende bekent dat ict selve ben. tastt ende siet want en gheest en heft noch vleesch noch been gelyc dat gi mi siet hebben14). ende alse hi dit gesegt hadde. so toegde hi hen sine hande ende sine voete15) ende sine side16). Ende nochtoe en consten sys nit gheloeven so sere wonderde hen. ende so sere vorden si verdrant van blischapen. Doe sprac Jhesus hebdi hir it dat men eten mach17). Ende die yongren leiden vor hem en deel van enen gebradenen vesche ende ene rate honegs18). ende alse hi gheten hadde vor hen. so nam hi dat relif ende ghaft hen19). Dar na so sprac hi aldus. Dit waren die wart die ic u seide doe ic met u was. dat alle die scrifturen die van mi waren gescreven in Moysess wet ende in den propheten ende in den salmen mosten werden vervult20). Doe ontploec hi hen den sin omme die screfturen te verstaene21) ende sprac aldus. Also est gescreven ende also mostt geschin. dat Christus moste bekoren der doet. ende des derds dags weder op herstaen22). ende dat men moet predeken in sinen name penitencie ende afflaet vanden sunden al de werelt dore

[S.]

mine getuge. ende ic sende [sê] dat gelofa) mijns vader in u. daromme worden die jongere blideb) van dat si den here sagen. Doe seide hi hem echter vrede si met u. also mi die vader heift gesent also sendic u. Doe hi dit gesproken hadde. doe blies hic) ende sprac te hem. ontfaet den helegen geest. Dien gi hare sonden vergeift dien sullen si vergeven sijn. ende dien gi hare sonden onthout dien sullen si onthoudend) sijn.

CCXXXIV. Mar Thomase)1) een van den tweleven en was niet met hem doe Jhesus quam. daromme seiden hem die andre jongere wi hebben den here gesien. Doe sprac Thomas te hem. Ic en sie dan in sinen handen die stekenf) der naglen. ende ic en steke dan minen vinger in die statg) der nagle. ende ic en steke dan mine hant in sine zide ic en geloofs anders niet2). Ende dar na over viii dage so waren sine jongere noch dar binnen ende Thomas was met hem. Doe quam Jhesus bi beslotenen doren3). ende stont in middenh) ende sprac. vrede si met u. Dar na sprac hi tot Thomase bring hare dinen vinger ende sie mine hande. ende brinc hare dine hant ende stecse in mine zide. ende ne wesi) niet ongelovich mar gelovich. Doe antworde hem Thomas ende sprac. du best mijn here ende mijn God. Doe antworde hem Jhesus. want du mi gesien hebs Thomas so gelovetstu. salich sijn die die mi niet sien hebbenk) ende gelooft hebben. Ende vele andre tekene dede Jhesus in ane gesichte sire jongere4) die niet bescrevenl) sijn in desen bouke. mar dese sijn bescreven dat ghi gelooft dat Jhesus es Gods sone. ende dat gi gelovende hebt dat levenm)5) in sine name.

CCXXXV. Dar na openbarde hem Jhesus echter biden mere Tyberiadis. ende openbarde hem aldus. Het waren te samen Symon Peter ende Thomas die heet Didimus. ende Nathanael die was van Chana Galilea. ende bede Zebedeus kinder. ende andre twe van sinen) jongeren tote dien sprac Symon Peter ic ga visschen. doe spraken si te hem wi gaen met di. ende si gingen uut ende clommen in een scip. ende inder nast sone vingen si niet6). Ende doe het morghin ward doe stont Jhesus an den ouvre7). mar die jongere en wisten niet dat Jhesus was. Doe sprac Jhesus te hem. kinderkine hebdi iet pulmentso). ende si antwerden hem neen8). Doe sprac hi te hem werpt dat net ter rechter zide van den scepe ende gi sult vinden. Ende si worpen in dat net. ende te hant en mochten sijt niet uut getreken dor die vervultep) van visschen9). Doe sprac die jongere dien Jhesus minde tot Petre het es die here. Doe dat Symon Peter horde dat die here was doe warp hi enen roc an. want hi was naect ende liet hem in dat mere. mar die andre

[L.]

ende beghinnen te Jherusalem1). Ende gi selt des mine getugen syn2). want ic sal senden dat gelof myns vader in u3). alse die yongren dit hoerden ende sagen. so worden si verblyscht4). Doe sprac Jhesus noch anderwarf. pais si onder u. also gelike alse mi de vader sendde so sendic u5). alse hi dit gesproken hadde. so blis hi ende sprac aldus. ontfaet den heilegen gheest6). Dire sunden gi vergheft die selen vergheven syn. ende dire sunden gi onthoudt die selen onthouden syn7). Op die wile dat Jhesus hem vertoegde aldos sinen yongren so ne was Thomas die oc Didimus es genamt daer nit met hen ende alse hi quam8) so seiden hem die andre yongren. wi hebben onsen here gesien ende Thomas antwerdde hen weder ende seide aldus. hen si dat ic sie in sine hande die steken van den nagglen ende hen si dat ic steke minen vinger in de gate van den nachgglen ende hen si dat ic mine hant steke in sine side. so ne gheloevics nit9). Ende over acht dage dar na. so waren noch sine yongren daer binnen ende Thomas met hen. Doe quam Jhesus belokender doerron (l. doren) H. ende ghinc staen in midden onder hen ende sprac aldus. pais si onder u10). Dar na so sprac hi tote Thomase. Brenc here dinen vinger ende betaste ende besich mine hande ende breng hare dine hant ende stecse in mine side ende en wes nit ongheloevech mar geloevech11). Doe antwerdde Thomas ende seide. Du best myn here. ende myn Got12). Ende Jhesus antwerdde hem weder aldus omme dat tu mi gesien hefs so gheloefsstu. mar salech syn deghene die mi nin sien ende gheloeven13). Ende noch so vertoegde Jhesus vele andre teekene sinen yongren die nit gescreven en syn (in ontbr.) desen boeke14). mar dese syn gescreven om dat gi gheloeven selt dat Jhesus es Gods sone ende dat gi overmids de gheloeve beyagt dat eeueleke leven in sinen name15).

241. Daer na so vertoegde hem Jhesus noch op der zee die es genamt marethiberiadis. aldaer so vertoegde hi hem in derre wys16). het gevil dat te samen waren Symon Petrus. ende Thomas die oc es genamt Didimus ende Nathanael die was van Chana Galileen ende beide Zebedeuss kindere. ende andre tvee van sinen yongren17). al daer si tesamen waren so sprac Symon Petrus. ic wille gaen veschen. Ende die andre spraken ende seiden aldus. wi willen metti gaen. Doe ghingen si in en schep ende op din nacht so ne vingen si nit18). Ende alst quam des margens so stont Jhesus in den oevere mar die yongren en wisten nit dat Jhesus was19). Doe sprac hen Jhesus ane ende seide aldus kinder hebdi it gevaen. ende si antwerdden. neen wi20). Doe sprac Jhesus worpt u nette in de rechte side vanden schepe ende gi selt vaen. Ende si daden also ende vingen so vele vesche dat si dat nette cume consten getrekken na hen21). Doe sprac die yongre din Jhesus minde tote Petre het es onse here alse Symon Petrus dat hoerde so warp hi enen roc ane want hi bloet was. ende spranc in de zee22). Mar dandre

[S.]

jongere quamen gesceipt want sine waren niet verre vander erden. mar omtrent cc cubitus1). ende treckena) dat net metten visschen uut. Ende doe si te lande quamen doe sagen si liggen bernende colenb) ende enen visch dar up geleit. ende dar bi broot liggen. Doe sprac Jhesus te hem. brinct hare van den visschen die gi gevaen hebt. Do clam Symon Peter in dat scip ende trac dat net an derdec) vul groter vissche. diere was cliii ende nochtan datter also vele was doch en brac dat net niet3). Doe sprac (Jhesus ontbr.) te hem comt etend). Ende niemen van hem en dorste vragen4) wie bestu. want si wisten dat die here was. Doe quam Jhesus ende nam dat broot [ende gaeft] ende gaeft hem ende den visch also5). Dit es die derde waerf dat hem Jhesus oppenbarde sinen jongeren doe hie) up verstaen was vander doot.

CCXXXVI. Ende doe si geeiten hadden doe sprac Jhesus tot Symon Petre. Symon Johannisf) minnestu mi meer dan dese. Ende hi antworde ja here du weits dat ic di minne. doe sprac Jhesus te hem voedeg) mine lammere6). Doe sprac hi te hem anderwarf. Symon Johannisf) minnestu mi. Doe antworde hi hem. Ja here du weits dat ic di minne. doe sprac hi voedeg) minre lammere. Doe sprac hi te hem ten derden male Symon Johannisf) minnestu mi. Doe wart Peter bedroufth). want hi hem ter derder waerf seidei) minnestu mi. ende sprac te hem. here du weits alle dinc. du weits dat ic di minne. Doe sprac hi te hem voedeg) mine scaep. vorwar vorwar seggic di doe du jonger waers doe gordets du di ende wandelets dar du wiltsk). mar alse du ouder wertsl) so saltu uut strecken dine hande ende een ander sal di gorden. ende sal di leeden dar du niene wils. dit sprac hi te betekenne met wat doden hi Gode eeren soude.

CCXXXVII. Ende doe hi dit gesproken hadde doe sprac hi te hem volge mi. Doe kerde hem Peter omme ende sach den jonger dien Jhesus minde volgendem). ende die in den avont etene geneget was up sine borst ende te hem sprac here wie es die di verraden sal. Dar omme doe desen Peter sach doe sprac hi te Jhesum here wat sal desen). Doe antworde hem Jhesus ende sprac. Ic wille dat hi aldus blive tot ic weder come. wat gaet di dat ane volge du mi. Daromme ginc dese reden uut onder die broedere dat die jonger niet sterven soude. Ende Jhesus ne sprac nieto) dat hi niet sterven soude. mar ic wille dat hi aldus blive tote ic weder come wat gaet di dat anep)7). Dit es die jonger die getugenesse geift van desen ende screef deseq). ende wi weten dat sijn getugenesse waer es8). mar het es noch vele dat Jhesus gedaen heift. wantr) diet al met
2

[L.]

yongren quamen te schepe. want sine waren nit verre van den lande mar omtrent tve hondert voete ende trokken har nette na hen1). Ende alse si te lande quamen so sagen si liggen kolen op dat oever ende op die kolen enen visch ende daer bi en broet2). Doe sprac Jhesus ende seide ghaet ende haelt van din veschen die gi nu hebt gevaen3). Doe ghinc Symon Petrus ende trac dat nette te lande dat vol was van groten veschen. Ende dire vesche was hondert ende drie ende viftegh ende nochtan datter so vele was sone schorde har nette nit4). Doe sprac Jhesus comt eten. Ende aldaer si saten ende aten sone dorste hem harre nie negheen vargen wie bestu want si wisten alle wale datt onse here was5). Doe nam Jhesus dat broet ende brakt ende gaft hen. ende dar na din vesch6). Ende dit was ten derden male dat hem Jhesus vertoegde sinen yongren na din dat hi op was herstaen van der doet7).

242. Ende alse Jhesus gheten hadde. so sprac hi tote Symonem Petrum. Symon Yans sone mins du mi meer dan dese andre? Ende Peter antwerdde. yaic here. du wets dat ic di minne. doe sprac Jhesus ende seide. so voestre mine lammer8). Ende dar na so vragde hi hem noch anderwerf. Symon Yans sone minstu mi? Ende Peter antwerdde. yaic here. di es cont dat ic di minne. Doe sprac Jhesus noch anderwerf. so voestre mine lammer9). Ende dar so vragde hi hem noch derdewerf. Symon Yans sone minstu mi? Doe wart Peter bedruft om dat hi hem derdewerf vragde. minstu mi? ende antwerdde weder aldus. Here du wets alle dinc. di es con dat ic di minne. Doe sprac Jhesus noch derdewerf. so voestre mine schaep10). over waer seggic di. dat tu doe du yonger wars di selven gorddes ende wandeles daer du wouds. mar alse du te dinen ouden dagen comen souts. so soutu dine arme ende dine hande rekken. ende en ander sal di gordden ende sal di leiden daer du nin souts willen syn11). Dit seide hi omme hem te verwisene met welkenhande doede dat hi Gode eeren soude.

243. Ende alse Jhesus dat gesproken hadde. so seide hi tote Petre. volgh mi12). Doe kirde hem Peter omme ende sach din yongre volgen din Jhesus minde. ende die op sine borst lach binnen din avontmale (hs. avotm.). ende hem vragde. here wie es degene die di verraden sal13). alse Peter denghenen sach. so sprac hi te Jhesum ende seide. here wat sal dese don? Ende Jhesus antwerdde hem weder aldus. Ic wille dat hi aldos blive totin male dat ic weder comen sal. wat gheet di des ane? Du volgh mi14). alse Jhesus dit gesproken hadde. so worden die andre yongren waenende bi derre talen. dat dese yongre daer Jhesus dit af seide nit sterven en soude. Ende nochtan en seide Jhesus nit dat hi nit sterven en soude. mar aldos willic dat hi blive totin male dat ic weder come. wat gheet di des ane?15) Dit es die selve yongre die ghetughe es van desen ende die dit screef. Noch vele werke warchte Jhesus die nit ghescreven en syn in desen boeke16). want

[S.]

sonderheit soude bescriven die bouke die men dar af maken soudea) en souden na minen wane vander werelt niet alle mogen onthouden werden. alle diere die bouc scrivere sijn1).

CCXXXVIII. Dar na gingen xi der jongere in Galileam up enen bergh die hem Jhesus besceden hadden. dar sagen sine ende beiddene aneb). nochtanne twifelde hemc) somigen. Doe sprac Jhesus te hem. mi es gegeven al die macht in hemelrike ende in erdriked). Gaet ende leert al dat volc. ende doopse in die name des vader ende des sons ende des helegen geestes. Leerse al te behoudene dat ic u geseite) hebbe. ende siet ic ben met uf) tote an den ende der erden.

CCXXXIX. Onlange dar na so versceen hi den eenleveneng) dar si saten over den etene ende scalth) hare ongelove. ende die hartheit hars herten. want die gene diene hadden gesien up verstandeni) en geloofden hemk) niet. Doe sprac hi te hem. gaet in al die werelt ende predect dat ewangelie allen creaturen. die gelooft ende gedoopt wertl) die wertl) behouden. mar die niene gelooft die wert verdomt. mar den geinen die geloven dien volgen dese tekene. In mine name sullen si die duvle verdriven. met niewen tongen sullen si spreken. ende sullen die slangen up nemen ende drinkenm) hare vergefnisse. enden) dat en sal hem niet scaden. up die sieke sullen si hare hande leggen ende si sullen gesont werden.

CCXL. Nu blijft sittende in die stat tote ghi alleo) gedaen wert metter cracht van boven. Ende hi leedetse uut in Betaniam. ende met sinen up gehevenen handen gebenedide hise. Ende het geschiede doe hise gebenedide dat hi ghietp) van hem ende ward genomen in den hemel. ende sit ter rechter hant Gods. Ende si anebeiddene ende kerden weder in Jherusalem met groter vreugden. ende waren alle wege in den tempel lovende ende gebenediende Gode. Ende si gingen ende predecten over al. ende onse here wrachte mede ende staercte hare worde met navolgenden tekenenq).

 

Explicit.

[L.]

soude ment al bescriven dat hi dede ende dat hi leerde die bueke die men daer af maken soude en souden na minen wane van der werelt nit mogen werden alle onthouden1). hir nemt inde die euwangelie Sente Yans.

244. Dar na so ghingen die ellef yongren int lant van Galileen. op din berch din hem Jhesus hadde genoemt aldaer so vertoegde hem Jhesus sinen yongren2) ende alse sine sagen so anebedden sine. nochtan so tvivelde hen somen3). Doe sprac Jhesus tote hen ende seide. mi es gegheven volcomene macht beide in hemelrike ende in ertrike4) ghaet ende leert dat volc van ertrike. ende doept se alle in den name des vader ende des soens. ende des heilegs gheests5) ende leert hen te houdene al dat ic u hebbe ghesegt. ende ic gelove u dat ic met u bliven sal toten inde van der werelt6).

245. Onlange dar na so vertoegde hem noch Jhesus sinen yongren over tafle daer si saten ende aten. Aldaer so berespde hise van hare ongeloevegheit ende van der harheit hars herten om dat si nit geloeven en wouden den ghenen diene haddene sien op herstaen van der doet7). Dar na so sprac (hi ontbr.) aldos ghaet al de werelt dore. ende predect dewangelie allen creaturen8)a). Dieb) gheloeft ende gedoept werdt die sal behouden bliven. mar die nin gheloeft die sal verdoemt werden9). Ende denghenen die gheloeven selen dese teekene volgen. si selen in minen name de quade gheeste veryagen. ende si selen prediken met niwen tongen10). ende si selen macht hebben over de serpenten. ende al drinken si oc it dat gevenynt es hen sal hen nit schaden. Si selen oc hare hande leggen op de sieke ende die selen alle ghenesen11). Nu blyft sittende in de stat totin male dat gi vervult werdt metter Gods cracht van boven12). Ende alse Jhesus dese wart hadde gesproken so leidde hise ut te Bethanien wert aldaer so hif hi sine hande op ende benedyedse13). Ende alse hise hadde gebenedyt. so schit hi van hen. ende voer op te hemele wert14). Ende alse hi hen ontfaren was so ghingen si weder te Jherusalem wert met groter vrouden15). aldaer so bleven si ghestadelec in den temple lovende ende benedyende Gode16).

Domine labia mea aperias.*)


Vorige

Over dit hoofdstuk/artikel

titels