De Leiegouw. Jaargang 16
(1974)– [tijdschrift] Leiegouw, De–
[pagina 357]
| |
De naam van OoteghemMisschien kunnen we van meetaf aan een onderscheid maken tussen spellingvarianten zonder veel betekenis en andere die er wèl kunnen hebben. Het enige geslacht Van Ooteghem dat ik grondig genealogisch onderzocht, is uit Heule en heb ik slechts kunnen volgen tot een Abraham, als buitenpoorter van Kortrijk ingeschreven als ‘zoon van Jan, samen met zijn zes kinderen’Ga naar voetnoot(1). Nu is er in zijn nakomelingschap een gezin dat, gedurende enkele jaren, in Lendelede woonde. Terwijl de familienaam in Heule steevast genormalizeerd isGa naar voetnoot(2), vinden we in Lendelede in de doopakten van de kinderen, Gerarda van Hoeteghem, 15.2.1680; Jozef Van Oottegem, 1.1.1682; Jan Van Ooteghem, 9.1.1684; Eligius Van Hotteghem, 19.8.1685; Elisabeth Van Hooteghem, 19.3.1688 en Thomas Van Hotteghem, 19.1.1690. Dat lijken wel onbelangrijke variantenGa naar voetnoot(3) in vergelijking met een Van Orteghem, zoals we een zoon van Abraham in cijnsboeken van de baronie Heule vermeld vindenGa naar voetnoot(4). Aangezien de ‘penningcohieren’ van Heule, omstreeks 1575, géén Van Ooteghem kennen, zal Van Orteghem wel niet met Van Ooteghem te identificeren zijn. Van Orteghem is ongetwijfeld een zoveelste voorbeeld van prokope van w voor velare vokaal, zoals in Wvl. oensdag voor ‘woensdag’, 'k wits onder voor ‘ik weet des wonder’ of | |
[pagina 358]
| |
fn. Woukerman = OukermanGa naar voetnoot(5). Van Orteghem verklaar ik daarom als Van Wortegem. In Heule zou men ze, althans in de poortersboeken (PB), bij de meer bekende Van Ooteghem's ondergebracht hebben... Hoe ook, laat mij hier nog, zonder kommentaar dan, aan toevoegen dat ik nog Van Mottinghem's aantrof en wel opnieuw in Heule!Ga naar voetnoot(6). In Dentergem kan men een 4-geslachten-reeks Van Ooteghem volgen in dezelfde PB: ondanks de zeer talrijke optekeningen, zijn ook hier slechts enkele afwijkende vormen, zoals Van Otteghem (PB van 1555 en 1572), evenals Van Oeteghem in een WezerijregisterGa naar voetnoot(7). Al de tothiertoe gegeven namen komen voor benoorden de Leie. Eigenaardig is wel dat de Van Houteghem's (in al de spellingvarianten), die nu zeer talrijk voorkomen, pas ten tijde van de vroegste parochieregisters opgemerkt wordenGa naar voetnoot(8) en dan uitsluitend bezuiden de Leie (oorspronkelijk), dus in felle tegenstelling met de Van Ooteghem's. Of dit iets te maken heeft met dialektverschillen moet ik ter zake bevoegden laten uitmaken. Laat me evenwel in dit verband aanstippen, dat de Gentse uitspraak nog al eens onderstreept wordt, nl. Van UtegemGa naar voetnoot(9). We denken ook aan andere vormen: respektievelijk Van EttinghemGa naar voetnoot(6), afwisselend met Van Noteghem en van NettinghenGa naar voetnoot(10). | |
[pagina 359]
| |
Intussen heb ik bewust de namen als Van Odeghem en Van Oyghem achterwege gelaten, die op Ooigem wijzenGa naar voetnoot(11). Daarmee ben ik tot de kern van de zaak gekomen, nl. de oudste plaatsnamen, evenals de schrijfwijze en de ligging ervan. Vroegere onderzoekers hebben reeds de armen in de lucht geslagen en erkend dat Ooigem en Otegem, in hun oudste gedaanten, soms niet uit elkaar te houden zijn. Daarenboven blijken er niet minder dan 3 Otegem's te zijn (als plaatsnaam). In een oorkonde van 1 november 998 lezen we van een ‘alodem OTINGEHEM cum aecclesia in eadem villa SITA SUPER FLUVIUM SCALDUM’Ga naar voetnoot(12). Dat lijkt de gemeente Otegem te zijn, waar, voor de verklaring van de achternaam, gewoonlijk zonder meer naar verwezen wordt. Deze gemeente ligt inderdaad op iets meer dan 5 km van de Schelde, tenzij, wat onwaarschijnlijk lijkt, er in de loop der eeuwen een bocht van de rivier afgesneden zou zijn, wat dan dat ‘super fluvium’ zou verklaren! Dezelfde plaats schijnt bedoeld in een oorkonde van 1038 ‘In OCTINGEHEM villam cum aecclesie et siluuila in Landringehem. In Altaripa, etc.’Ga naar voetnoot(13). Altaripa of Outrijve ligt er inderdaad vlakbij. Een tweede Otegem vinden we in een oorkonde van 1149... bij Brugge! 'Ego Geraldus, Dei miseratione Tornacensis episcopus, ecclesiam que sita est in villa que dicitur ODENGHEM JUXTA BRUGAS, cum omni possessione que ad eam pertinere dinoscitur, etc.Ga naar voetnoot(14). | |
[pagina 360]
| |
Een derde Otegem vinden we bij Gent, wat normaal is gezien het zeer groot aantal Van Ooteghem's die daarvandaan uitgezwermd zijnGa naar voetnoot(15). In een ‘Beschrijving van het ontstaan van de geestelijke gemeenschap, later abdij van Drongen’ (van 1095), lezen we: ‘ac quadam curte sive domo extra monasterium, vulgariter 'T GOEDT T'OETEGEM appellata, cum TRUNCHINIUM ET VALLEM REGALEM...’Ga naar voetnoot(16). Ten slotte is er de gemeente Ooigem, die in de hierboven vermelde oorkonde van 1038 als volgt gelokalizeerd wordt: ‘In pago quippe Curtracense SUPER FLUVIOLUM LEGIAE villam Traslingehem cum ecclesia et Beverna cum ecclesia; itemque ecclesia appenditiaque OTINGEHEM...’, dus duidelijk in de omgeving van Desselgem en Beveren. Hoe vreemd ook, zelfs met gemeenten als Oudegem en Ouwegem, moeten we rekening houden. Het laatste woord is dus zeker niet gezegd wat de plaatsnaam betreft die in de achternamen Van Ooteghem en Van Hauteghem steekt... Liefhebbers van de alleroudste vormen - als echte achternaam dan - vinden ruim hun gading in de bekende werken van Frans Debrabandere. Zelf heb ik er niet veel bijgevonden. Ik beperk me tot één, nl. uit A.R.A. Rolrekening nr. 1087, anno 1380; ‘Jan van Oetighem heift verdinct ende of gheloeft huus ende erve ende cateile Dat toebehoorde Danin Cammeline XVIc lants een huus II bedden I lys II paer lijnlakene XXV fisseele ende andere cateylkene...’). Ook voor genealogen is deze familienaam slechts in schijn eenvoudig. Uitzwerming vanuit Kortrijk en Gent lijken zeker, vanuit Brugge waarschijnlijk, vanuit andere plaatsen, zoals Ooigem, Wortegem, Ouwegem en Oudegem, zeer goed mogelijk. Dit brengt zeer vlug doordringing mee. Zelf heb ik het gevoel dat er geslachten uitgezwermd zijn, b.v. vanuit Kortrijk, terwijl ze op de duur, in Kortrijk zelf, verdrongen geraakten door uitgezwermden uit andere plaatsen!
A. Huysentruyt. |
|