Leiding. Jaargang 2

[p. 301]

Aanteekeningen

Het federaal statuut voor Belgie

25 Maart is namens de geheele Vlaamsch-nationalistische parlementaire groep een voorstel tot herziening van de Belgische grondwet in federalistische zin ingediend. In de geschiedenis van Vlaanderen's politieke zelfwording is dat een gebeurtenis van belang. De parlementaire positie van het Vlaamsch nationalisme is nog niet zoodanig, dat iemand verwacht dit ontwerp ernstig en met eenige kans op aanvaarding in behandeling te zien nemen. Maar het komt niettemin op een oogenblik dat het de desintegratie der groote partijen, op wier samenhang België's politiek stelsel meer dan op iets anders berust, aanzienlijk verhaasten kan.

Voor de zooveelste maal heeft het Vlaamsche vraagstuk de Belgische politieke wereld in een toestand van crisis gestort. In het eerste nummer van dit tijdschrift werd, zestien maanden geleden, uiteengezet waarom het onvermijdelijk de kracht van een Belgische regeering te boven gaan zou om, naar 's heeren Jasper's belofte, ‘de Vlaamsche kwestie op te lossen’. Men is nu in niet-nationalistische Vlaamsche kringen opeens tot het besef ontwaakt, dat er inderdaad van de vervulling van die belofte bitter weinig terecht gekomen is. De Vlaamsche katholieken zijn in rep en roer tegen hun ‘leiders’, die zich in Belgische regeeringen laten opsluiten zonder de Vlaamsche zaak vooruit te helpen. Tegelijk zijn de Vlaamsche socialisten, die meer en meer de invloed van de Nederlandsche partij ondergaan, hevig ontsticht over de militaire plannen der regeering, en de sterke strooming voor algeheele en eenzijdige ontwapening, die zich onder hen doet gevoelen, stelt hen tegenover de Walen in hun eigen partij, onder wie het echt Fransche gevoelen overheerscht dat slechts van Duitschland gevaar voor de wereldvrede dreigen kan.

Het federaal ontwerp van de heer Vos en zijn metgezellen komt nu aan die malcontente Vlamingen in de groote partijen toonen dat, terwijl het unitarisme hen veroordeelt tot machteloos gesputter of op zijn best vernederende compromissen, er deze mogelijkheid van een waarachtige oplossing bestaat. Een waarachtige oplossing, want het Vlaanderen van de ontworpen federatie zou zijn nationaal leven naar eigen behoefte en wensch zonder de belemmerende inmenging der Walen kunnen inrichten, en van meedoen aan Fransch militarisme zou geen sprake meer zijn, aangezien volgens het voor-

[p. 302]

stel België ontwapend en zelfs het bewaren der orde in Wallonië aan een Waalsche, in Vlaanderen aan een Vlaamsche staatswacht opgedragen worden zou. En toch worden in dit plan de twee gevaren die door de Van Cauwelaerts en de Huysmansen altijd tegen het Vlaamsch nationalisme uitgespeeld worden, dat het nl. het economisch leven verstoren en Vlaanderen in botsing met Europa brengen zou, ontweken. Want de Europeesche eenheid België zou, hoezeer onschadelijk gemaakt, blijven bestaan; en de verkeersbanden met Wallonië zouden behouden blijven.

De lezers van dit tijdschrift die zich het artikel van het Kamerlid Herman Vos ‘Vlaanderen's Behoefte aan Zelfbestuur’ en de gedachtenwisseling met Senator Van Mierlo herinneren, zullen begrijpen dat de voorstellers er niet aan denken deze federatie als de onverzettelijke eindpaal van Vlaanderen's streven te beschouwen. Sommigen - bijvoorbeeld Herman Vos - gelooven in de uitvoerbaarheid en wenschen een ernstige proef te nemen. Anderen - bijvoorbeeld Ward Hermans - komen er rond voor uit dat de federatie, tot welker verwezenlijking zij willen meewerken, voor hen niets anders is dan een onvermijdelijk tusschenstadium op weg naar de volledige verscheuring van België. Moet dit de Belgicistische Vlaamschgezinden afschrikken? Indien een Belgicistisch Vlaamschgezinde tot de slotsom gekomen is dat Vlaanderen zich in een unitarisch België niet vrij ontplooien kan, moet hij het dan laten verstikken liever dan de kans loopen dat het van federatie tot onafhankelijkheid en aanhechting bij Nederland schrijden zou? Dat zou van weinig geloof in de eigen beginselen getuigen! Want ten slotte zal die kans in de handen liggen niet van de kleine groep der Vlaamsch-nationalisten van nu, maar van de meerderheid van het Vlaamsche volk, dat zijn eigen parlement en regeering hebben zal. Zelfs wie volstrekt afkeerig is van het revolutionair avontuur dat een verscheuring van België thans beteekenen zou, kan, als hij inderdaad Vlaming is, de eindbeslissing met vertrouwen aan dat gezag overlaten.

Men zou zeggen dat dit ook gelden moest voor die antifederalisten aan de andere kant, voor die doctrinaire Vlaamschnationalisten bedoel ik, die voortgaan met elke andere oplossing dan verscheuring van België en aanhechting bij Nederland voor verraad aan de Vlaamsch-nationale gedachte uit te krijten. De politieke leiders die sedert de oorlog deze gedachte in

[p. 303]

de practijk hebben zoeken door te voeren, hebben uit die hoek aan een ononderbroken vuur van kritiek en verdachtmaking blootgestaan. Thans brengt het federaal ontwerp de doctrinaire bedillers in een pijnlijke verlegenheid. Tot het laatst toe hadden zij gehoopt dat de separatisten als Ward Hermans en Jeroom Leuridan zich van mede-onderteekening zouden onthouden. Nu zien zij zich genoopt alle elf de Kamerleden mitsgaders de vier Senatoren tot misleiders en afvalligen te verklaren, en zelfs de nieuw opgerichte Raad van Vlaanderen, met Borms aan het hoofd is, omdat hij zich niet tegen het Federaal Statuut verklaart, in de ban gedaan. De redding van Vlaanderen door middel van de plotselinge vernietiging van België zal straks door de anonieme redactie van het weekblad Vlaanderen alleen moeten geschieden!

In ernst, - een van de belangrijke gevolgen van de indiening van het federaal ontwerp is, dat het de zwakheid van die louter doctrinaire geesteshouding onthult en een concentratie van de wezenlijke krachten van het Vlaamsch nationalisme ter bereiking van een inderdaad bereikbaar doel teweegbrengt. Zulk een concentratie werd al jaren smartelijk gemist. Zij kan tot het effect op de ontevreden elementen in de katholieke en socialistische partijen slechts bijdragen.

Alles bijeen reden genoeg om te besluiten, dat de toekomst van het Vlaamsch nationalisme door de indiening van het federaal ontwerp versterkt is geworden. De Belgische regeering weet er nog steeds niets op dan onsamenhangende taalconsessies volgens het oud model afgewisseld met repressie.

Zoo hebben de vertegenwoordigers van een ten doode opgeschreven regiem heel de geschiedenis door gehandeld. Alle teekenen zijn er dat men in België aan de vooravond van een groote verschuiving in de machtsverhoudingen staat. Begrijpt men dat in Nederland? Begrijpt men het op de redactie-bureaux in Amsterdam en Rotterdam, begrijpt men het in Den Haag? Het is het begrijpen overwaard, want volk en staat hebben bij wat er op de Zuidgrens gebeurt levensbelangen betrokken.

P.G.