Leiding. Jaargang 1

[p. 223]

Boekbesprekingen

Charles de Coster en de Vlaamsche Idee, door Urbain van de Voorde; Het Kompas, Mechelen, De Spieghel, Amsterdam; 1930. -

Dit boekje is interessant zoowel om wat het over Charles de Coster's Uylenspiegel als om wat het over de geest en cultuur van Vlaanderen te vertellen heeft. Dit wordt vereischt door zijn opzet, want het vindt zijn natuurlijke eenheid in de interpretatie van de verhouding tusschen de twee: hoe heeft De Coster land en volk van Vlaanderen gezien; waarom is zijn groot beraamd, zijn warm bedoeld epos door het verheerlijkte volk zoo koel ontvangen; wat kan de hedendaagsche Vlaming er nog in vinden? Dat Urbain van de Voorde zoo goed geslaagd is, komt doordat hij niet slechts een letterkundig criticus is van wijde cultuur en die in het geestesleven van zijn volk en tijd deelneemt, maar die tevens - in onze landen, Holland en Vlaanderen, zeldzamer verschijnsel - over wezenlijke historische kennis en historisch inzicht beschikt.

Charles de Coster heeft zijn Uylenspiegel in de opstand tegen Spanje geplaatst; hij heeft een Geus van hem gemaakt. Terwijl Concience met zijn Leeuw van Vlaanderen verder terug was gegaan, naar een tijd waarin het Vlaamsche volk gemakkelijker zijn glorietijd kon herkennen, en waarin de vijan d datzelfde Frankrijk was dat voor het ontwakende Vlaamsche besef opnieuw de bedreiging vormde, koos De Coster gebeurtenissen die in Noord-Nederland populair konden zijn omdat zij er als de inleiding tot nationale zelfstandigheid verschijnen, maar die in Vlaanderen op een tragische mislukking waren uitgeloopen; te tragischer omdat de nazaten der overwonnelingen de nederlaag leerden zegenen die hun land voor de katholieke kerk gered had. Uylenspiegel's haat tegen de Spanjaarden vond in het negentiende-eeuwsche Vlaanderen geen weerklank. De Coster's anti-clericalisme, antikatholicisme zelfs, deed zijn boek, dat een nationaal epos wilde zijn, op zijn best als een partij-boek ingang vinden. En zelfs daaraan stond de taal in de weg, want het was in het Fransch, een moeilijk, archaïseerend Fransch, geschreven!

Vreemd, die hartstochtelijke liefde voor Vlaanderen van een Fransch-denkend schrijver, die in weerwil van zijn Vlaamsche naam misschien van zuiver Waalschen bloede was. Vreemder nog dat hij in de vrijheidsoorlog zoo weifelloos het echt-groot-Nederlandsch karakter herkende, waaraan de uitslag geweld heeft aangedaan en dat daarom door die dienaren

[p. 224]

van de uitslag, de geschiedschrijvers, in Noord en Zuid om strijd verloochend is.

Voor de waardeering van het jonge Vlaanderen, dat tegenwoordig alle overgeleverde oordeelen op nieuwe proeven stelt, zal het felle onbegrip waarmee De Coster de katholieke geest van het Vlaamsche volk bejegend heeft, nog steeds onoverkomelijk blijven. Maar die jonge Vlaamsche geest is niettemin zelf tot een groot-Nederlandsche beschouwing van die gebeurtenissen van de zestiende eeuw kunnen geraken, waarin het element van godsdienststrijd op de achtergrond blijft en Willem van Oranje als een held verschijnt. Van dat standpunt uit kan Van de Voorde in Uylenspiegel, afgescheiden van de grootsche levensvisie die het boek zijn diepste beteekenis geeft, nog waardevolle elementen van een waarachtig nationaal epos onderscheiden.

Dat neemt niet weg dat de Coster's Uylenspiegel, zooals Van de Voorde treffend doet uitkomen, een boek is, ‘door een ironisch noodlot vervolgd’, ‘hier niet verstaan, daar niet geliefd’, door Frankrijk niet erkend, door België ten onrechte in beslag genomen (Huysmans heeft in 1928 voor de Royal Society of Literature te Londen De Coster de eerste Belgicist genoemd!), door Vlaanderen, dat het verheerlijken wilde, met argwaan beschouwd.

p.g.