Leeuwarder Apotheek, volgens de Galenische en Chimische wyze; door den arbeit van t Genoodschap der Artzen dier stede opgemaakt, en door dachtbaarheid der Majestraat bevestigt

(1712)–Anoniem Leeuwarder Apotheek– rechtenstatus

Naer den tweden Latynschen druk in’t Nederduitsch vertaalt

XVII. Afdeelinge. Van de vaste ende vlugge Zouten.

Sal Absinthii, Cardui benedicti, Stipitum fabarum.

De gedroogde kruiden werden tot asschen gebrand, waar uitmen door warm water een loog maakt, die men doorlekt, en op een langzaam vuur van kolen tot zout uitdampt; dat, opdat het zuiverder zy, andermaal moet gesmolten, doorgelekt, en gestremt worden.

Deze alle zyn ontrent van een en zelfde kracht, worden ook in gelyke veelte, en op gelyke wyze gebruikt; namelyk tot een half drachme, onder eenige vogt of iets anders vermengt; zy doen wel zweeten, verbeteren de quade zuure vogten, en zommige koortzen.

Doch dat van Alzem versterkt meer de maag, en ’t gedarmte, maar zo nuttig niet in hooftziekten.

Dat van gezegende Distel versterkt meer de herssenen, en is nuttiger in quaadaardige

ziekten, ook tegens pynen in de Leeden.

Dat van Waterlook versterkt meer het ingewant, en is dienstiger tegens pestilentiale koortzen, wormen, en verrottingen.

Dat van Boonestronken versterkt meer de nieren, dryft beter het wateren voort; &c.

Sal fixum Tartari.

Recipe. Tartari rhenani crudi, zo veel ’t u belieft.

Brand deze in een pottebakkers oven met een weerstuitent vuur tot dat de klomp zich wit vertoont, waarvan men, door warm water daar op te gieten, een loog maakt, ’t geen men doorlekt, en in een glaze of aarde vat giet: dus dampt men het uit, tot dat al de vochtigheit vervlogen is, en zal men alsdan op den grond een wit zout vinden.

Indien men dit in een glaze vat doet, en eenige dagen in een kelder voor de bloote lugt open stelt, so zal het smelten tot een OLI VAN WYNSTEEN DOOR AFZYPINGE, oneygentlyk zo genaamt.

Dit ontdoet, verdunt, en maakt de slymige vogten vloeibaar; verwekt den stoelgank, is ook in veele Chymische zaken dienstich, &c.

Men geeft dat in tot een half scrupul, onder iets anders vermengt.

De OLY VAN WIJNSTEEN is dienstig in eenig bequaam water of smeeringen vermengt, uitwendig tegens veel quaadaardige seeren.

Crystalli Tartari.

Recipe. Tartari rhenani, fyn gestooten , zo veel gy wilt.

Laat dit met veel water opkooken, en noch warm zynde, door een vloeipapier klaar in een bequaam vat doorzygen, daar na een nacht over of langer in de koude gezet worden, op dat de Crystallen aan de kanten van ’t vat aanwassen, die gy, als ’t water weg gegoten is, moet vergaderen, en opdrogen.

Deze verdunnen, maken de drooge vuiligheit week, en verweken zachtjes den stoelgang; worden ook bequaam by andere purgeerende middelen gevoegt.

Men geeftze in tot twee drachmen, onder wat anders vermengt.

Tartarus Vitriolatus.

Recipe. Liquoris Tartari, zoo veel gy wilt.

Laat hier in allenskens druppen de herovergehaalde Oleum vitrioli, tot dat ’er geen

meer opziedinge geschiet, daarna dit droog uitdampen.

Dit wort om zyn deugdzaamheid een algemeen geneesmiddel genaamt; en is dienstig voor ’t graveel; de zwavelachtige slymige en scheurbuikige vogten matigende, nuttig tegens de geelzucht, slaapzucht, verloren honger, &c.

Men neemt hem in van tien tot xx-greinen, onder wat anders vermengt.

Tartarus Chalybeatus.

Recipe. Tartari albi crudi, een pond.

Rubiginis Ferri, iij onçen.

Mengt dit, gestoten zynde, wel onder een: kookt dan dit mengzel in een yzere pot met acht of negen pont regenwater, tot dat de Wynsteen gemolten ist: trekt deze vocht warm door een Hyppokraszak; zet dit dan in een yzere of aarde pot tien of twalef uuren weg, zo zullen de Kristallen, voorzien van een bruingeele verwe, aan de kanten en op de grond der pot tezamen stemmen, die men, door de vocht zachtjes of te gieten, vergadert: zet dan de pot met het vocht weder op ’t vuur, en dampt ze tot omtrent de helft uit; stelt ze dan als voren te ruste, en vergaart de zaamgeronnene Kristallen: vaart thans met deze uitdampingen en kristalma-

kingen voort, tot dat gy al den Wynsteen daar uit getrokken hebt, en droogt ten laasten de vergaderde Kristallen in de zon.

Deze opent de verstoppingen der moeder, lever, en milt; doodt de wormen; is diensticg tegens de quinende ziekten, &c.

Men geeftze in, doch niet hoger als tot een drachme, onder wat anders vermengt.

Tartarus Solubilis.

Recipe. Crystallorum Tartari, viij oncen.

Salis Tartari, iv onçen.

Doetze, vermengt zynde, in een verglaasde pot, en laatze met ontrent iij ponden regenwater een half uur lang zachtjes kooken; als ’t afkookzel koud geworden is, doet het door een filt zygen, en tot een droogte uitdampen, zo zal het wit zout op de grond neer-zakken.

Deze komt zeer met de Krystallen over een, doch werkt wat krachtiger; is heel goet tegens ’t niergraveel, en in de verstoppingen der Moeder, &c.

Men geeftze in tot twee scrupels, met wat anders vermengt.

Tartarus Nitratus.

Recipe. Salis Tartari,

Prunellae, van elx zo veel ’t u belieft.

Smelt deze in gemeen water, lekt de vocht daarna door, en kookt ze tot dat ’er een korst op komt; dit op een koude plaats gestelt, zullen de Kristallen schieten.

Deze verkoelt zeer fraay; in gansch aangenaam in koeldranken en gorgelwateren; heel dienstig tegens ’t vervuilde tandtvleesch; rottige tanden, en stinkenden adem, &c.

Men gebruikt deze in die zelvige waters, ook inwendig tot een scrupel, onder wat anders vermengt.

Sal Prunellae.

Recipe. Nitri purissimi, tot poeder gestoten, een Pond.

Smelt dit in een smeltkroes, en strooit in ’t gesmoltene by beurten een onçe gemeene Zwavel; als dit afgebrant is, giet dan de

gesmolte Salpeter in een zuiver koper bekken, en maakt ’er koekjes af.

Dit doet zweten, verdunt de dikke vogten, vermindert de koortzige brant of hitte, is dienstig tegens ontsteekingen, &c.

Men geeft ’et in tot een half drachme, ook gebruikt men ’t uitwendig in gorgelwaters, &c.

Tartarus Emeticus.

Recipe. Crystallorum Tartari, anderhalf onçe.

Croci metallorum, een half onçe.

Gestooten zynde, kookt ’et in een genoegzame veelte regenwater tot dat ’er een vlies opkomt; klenst het dan door een dubbel vloeipapier, en stelt het in een glas op een koude plaats om Kristallen te schieten.

Deze doet zeer licht de fluymen en andere quade vochten uit de maag overgeven door ’t braaken.

Men geeftze in tot ses grein, onder wat anders vermengt.

Sal Saturni.

Neemt zo veel Schelpwit als ’t u belieft; giet hier op, zeer fyn gestoten zynde, zo veel overgehaalde Azyn, tot dat ze ’er drie of vier vingerbreet boven staat: laat dit zo lang meuken tot dat d’azyn is zoet geworden; gietze dan af, en damptze op een zacht vuurtje zo lang uit tot dat ’er een vliesje opkomt; dit gestelt op een koude plaats, zullen de kristallen schieten, die men in de schaduwe drogen moet: thans dampt men ’t overige weder uit tot dat ’er een vliesje op komt, en men vaart voort als voren.

Dit geeft men in brandige koortzen, ontsteekingen, en hitzigheden; &c, tot drie greinen, onder wat anders vermengt.

Men gebruikt het meest uitwendig in vuurige roos, heete gebreeken der oogen, en andere zeer warme quaalen.

Nitrum Antimoniatum.

Neemt het Waer, dat na de adwassing van ’t Antimonium Diaphoreticum is overgebleven, dampt het tot de helft uit; en ’t op een koude plaats gestelt zynde, zo zullen ’er de kristallen afschieten.

Dit is goed tegen de twede en derdendaagsche koortzen, geelzucht, en om te zweten, &c.

Men geeft het in tot een scrupel, met wat anders vermengt.

Sal nitri fixi; ejusque Liquor.

Recipe. Nitri purissimi, iij onçen.

Tot een fyn poeder gebracht zynde, doet het in een zuiveren smeltkroes, en zet het op gloênde koolen, op dat het als water vloeye: als het vloeit, zo werpt ’er een gloênde kool in, en laat het dus branden tot dat de ingeworpe houtkool met de Salpeter al kokende verteert is: hervat dan weder d’inwerping van zulk een houtekool, tot dat de Salpeter niet meer vlamt, maar onder de droge groenachtige klomp blyft leggen. Neemt dan de Salpeter, die op deze wyze is vast gemaakt, smelt ze in een genoegzame veelte heet water, lekt de vocht door een papier, en dampt het geklaarde in een bequaam glas uit tot dat het droog is, zo zal ’er op den grond noch een zeer scherp zout overblyven.

Dit zout werd in glas in een kelder in d’opene lucht gezet, en daar zo lang gelaten tot dat het al druipende in een helder vocht

versmolten is, waar aan men den naam van Alcahest Glauberi geeft.

Dit ontdoet de gommen en de harssen, en opentze zodanig, dat daar door gemakkelyk ook een oprechte eigenaardige Tinctuur uit dezelve kan getrokken worden.

Sal Febrifugum.

Neemt de klomp, die na de distillatie van de Spiritus Salis armoniaci overgebleven is; smelt ze in een genoegzame veelte heet water, lekt ze dan door een papier, en dampt ze zo lang in een verglaasde pot uit, tot dat ’er een zeer wit zout overblyft.

Dit is zeer doordringende, verdunnende, openende, en verdeelende van aart, derhalven tegen de gaande en komende koortzen goet, &c.

Men geeft het in tot een scrupel, onder wat anders vermengt.

Vitriolum Martis.

Recipe. Limaturae Chalybis, iij onçen.

Olei vitrioli, iv onçen.

Aquae communis, x onçen.

Stelt dit twalef uuren te week, lekt dan

’t geverfde water door, en dampt het uit tot dat ’er een vliesje op komt; zet het daarna in een kelder, op dat de Kristallen naar den grond schieten; vergadert dezelve, dampt d’overige vocht weder uit, en plaatstze als voren, waar na men alle de vergaderde Kristallen op een papier opdroogt.

Dit opent sterk de verstoppingen in de binne deelen des lighaams; doodt de wormen; verbetert de quynziekten der vrouwsperzoonen; doet ook wel braaken, en de slymige koude vogten afzuiveren.

Men geeft het in tot een scrupel, onder wat anders vermengt.

Sal volatile Cornu Cervi.

Recipe. Spiritum cornu cervi, van den oly gescheiden.

Sal Cornu cervi, na d’eerste distillatie verzamelt.

Doet dit in een phiool, en daar op een helm gezet, en een ontfanger aangevoegt zynde, zal door een zeer klein doch by trappen vermeerderent vur een vlug zout opklimmen, hangende aan de kanten en de pyp van de helm, dat men afzonderlyk moet verzamelen.

Dit doet wel zweeten, vordert het wateren, verdryft d’oorzaak der quaadaardige ziekten, verbetert de pynen in de lendenen en leden, opent de verstoppende vogten, &c.

Men geeft ’er in tot een scrupel, onder wat anders vermengt.

Sal Volatile Succini.

Dit wort verkregen onder ’t distilleren van den oly, waar van hier voren kan gezien worden.

Dit vordert het wateren zeer, dryft den steen af, en ’t graveel; ook is ’t de genaamde verstoppingen der moeder openende, en ’t baaren voorthelpende, &c.

Men geeft’et in tot een scrupel, onder wat anders vermengt.

Sal Volatile Lumbricorum.

Dit wort bekomen onder’t distilleren van den Spiritus, waar van hier voren kan gezien worden.

Dit is goed tegens de vliegende jicht of pynen der leeden, opent, en versterkt de zenuwen; &c.

Men geeft ’et in als ’t voorgaande.

Floris Salis Armoniaci.

Recipe. Salis Armoniaci,

Marini, dat uitgekapt is, van elx zo veel ’t u belieft.

Dit gestoten en vermengt zynde, doet het in een steene kolf, waar op, geplaast in het zand, een blinde helm gezet, en ’t vuur in den beginne langzaam, thans allenskens harder daar ondergestookt zynde, tot dat het Sal Armoniaci onder de gedaante van meel opklimt; alsdan hout het vuur zo gaande, en wanneer gy merkt dat ’er niets meer opklimt, laat dan de vaten kout werden, licht het hooftdekzel zachtjes af, en vergadert met een veder de bloemen.

Deze openen zeer sterk, dringen door, verdunnen de dikke sappen, doet wel zweeten, bevorderen het wateren, en den omloop des bloeds, &c.

Men geeftze in tot acht greinen, onder wat anders vermengt.

Flores Benzoïn.

Recipe. Benzoïn optimi pulverati, iv deelen.

Arenae, een deel.

Laat uit een aarde pot, op de wyze van een kolf gemaakt, waar op een papiere trechter gezet is, d’opklimming door een langzaam vuur geschieden; zo zullen na een verloop van een half uur de bloemen beginnen op te klimmen, die men om ’t half uur met een vedertje verzamelen moet.

Deze zyn zeer dienstig in de naarborstigheit, kortheit en bezwaarheit van asemhalinge, ook in allerlei long- of borstziekten.

Men geeftze in tot een scrupel, onder wat anders vermengt.

Ruptorium Commune.

Dit wort gemaakt uit d’ aldersterksten loog; die na de konst opgedroogt is.

Dit gebruiktmen uitwendig om ’t vleesch te laten doodbyten, en dan daar in gaten of fontanellen te maken.

Vorige Volgende