Leeuwarder Apotheek, volgens de Galenische en Chimische wyze; door den arbeit van ’t Genoodschap der Artzen dier stede opgemaakt, en door d’achtbaarheid der Majestraat bevestigt

Naer den tweden Latynschen druk in’t Nederduitsch vertaalt

[p. 95]

XIII. Afdeelinge. Van de Geesten.

Spiritus Vini rectificatus.

Neemt zo veel Brandewyn als gy wilt, doet ze in een kolf met een lange hals tot omtrent de helft, en lokt ’er door een zeer langzaam vuur, op de wyze van een dampvat, de geest uit, daarmee voortvarende tot dat ’er de kracht uit is.

NB. Deze Geest, indienze wederom overgetrocken wort; zal een Alkohol vini wezen, dat is een Brandewyn, die van zyn overtollige en slymige waterigheit ontlast is.

Deze is zeer dienstig om de kracht en ’t wezen van andere dingen uit te trecken, &c. ook voor een zwakke Maagh.

Men gebruikt hem tot een onçe, of alleen, of ook onder iets anders vermengt.

Spiritus vini Tartarisatus,

Recipe. Tartari albi crudi, x oncen.

Maakt hem tot een poeder, giet ’er achtentwintig onçen van de beste Brandewyn op, en laat’er na de vermenging de Geest uit een

[p. 96]

laage kolf door klein vuur afgetrocken worden.

Deze is krachtiger als de voorgaande om uit yder enkel geneesmiddel de kracht en ’t wezen te trekken; het doet wel zweeten, en ’t dryft de pis voort, &c.

Spiritus Aromatico-Oleosus.

Recipe. Cinnamomi acuti,

Flaved: Cortic: Aurantiorum.

Citriorum,

Nucum Moschat:

Macis, van elx ij drachmen.

Salis Tartari, een half once.

Spiritus Salis armoniaci, iv oncen.

Stelt dit vierentwintig uuren te week; doet ’er dan twalef onçen Brandewyn by, en laat ’et wederom twalef uuren weeken, waar na men de geest volgens de konst overhaalt.

Deze versterkt het harte, de maag, en klierachtige deelen, verfrischt het bloed, verdryft de flaauwten en benautheden; is goed tegens ’t verkouden, &c.

Spiritus Cardiacus.

Recipe. Flaved: Cortic: Citriorum een pond.

[p. 97]

Radic: Angelicae, iij oncen.

Cinnamomi acuti, ij oncen.

Nucum moschat: anderhalf once.

Salis Armoniaci,

Tartari, van elx ij drachmen.

Gesneden en gestoten zynde, giet ’er tweenzeventig oncen van de beste Brandewyn op, en haalt de geest na een geringe meuking volgens de konst over.

Deze is is een byzondere hartsterkinge, in vuurige ziekten, pesttyden, en een quade maag; doet wel zweeten, &c.

Men gebuikt hem tot een half once onder een bequaam vocht gemengt.

Spiritus Carminativus.

Recipe. Radic: Angelicae, een once.

Galangae minoris,

Imperatoriae,

Zedoariae, van elx iij drachmen.

Folior: Rorismarini,

Majoranae, van elx een handvol.

Menthae, ij handevol.

Semin: Dauci Cretici,

Sileris montani, van elx een once.

[p. 98]

Cinnamomi acuti, anderhalf once

Flaved: Corticum Aurantior: een half once.

Nucum moschat:

Macis, van elx iij drachmen.

Caryophyllorum, ij drachmen.

Gesneden en grofjes gestampt zynde, giet ’er achtenveertig oncen van de beste Brandewyn op; en haalt de geest na een behoorlyke weeking volgens de kunst al distilleerende over.

Deze verdryft de winden, krimpingen des buyx, de wormen, ’t kolyk uit verkoudtheit en slym, versterkt de maag, het harte, en harssenen; is goed in Pesttyden te gebruiken op de manier als de voorgaande,

Spiritus Matricalis.

Recipe. Mastichis,

Myrrhae,

Olibani,

Succini, van yder ij onçen.

Spiritus vini rectificati, ij pond.

Laat dit volgens de konst gedistilleert worden.

Deze versterkt de moeder, de maag, en ’t gedarmte; is dienstich tegens de witte vloet, buikloop, braaken, &c.

Men gebruikt hem als de voorgaande.

[p. 99]

Spiritus Salis Armoniaci.

Recipe. Salis Armoniaci,

Tartari, van elx een pond.

Yder byzonder gestoten, en vermengt zynde, doet ’et in een glaze wel gesterkte kolf, daar op gietende tweendertig oncen regenwater; distilleert ’er dan met een klein vuur op zand zestien oncen van, en bewaart de overige min starke geest bezonder.

Deze is zeer doordringende, goed tegens benaauwde koortzen, opstyginge, moederziekte, poplesy, geraaktheit, &c:

Men gebruiktze onder de neus te houden, en eenige druppen tot acht toe, in iets anders vermengt, in te geven.

Spiritus Cornu Cervi.

Recipe. Frustulorum Cornu Cervi, zoo veel gy wilt.

Vult een Retort, hiermee ten halve, dompelt ze in ’t zand, en laat dan, een wyde ontfanger daar aan toegevoegt zynde, de distillatie geschieden, het vuur by trappen tot den middelmatigsten vermeerderende, alsdan zullen opklimmen een slymachtige Vocht, Geest, vlug Zout en stinkenden Oly: het vlugge zout met d’overige vogt, door doorlekking vande stinkende oly gescheiden, vermengt zynde,

[p. 100]

moet in een hooge kolf op zand andermaal overgehaalt worden: ’t vlugge zout mag men met den geest vermengen, of naar believen afzonderlyk bewaren.

Deze Geest, gelyk ook het vlugge Zout, zuiveren het bloed; verdunnen, en openen, doen beide zweeten, wederstaan de quaadaardige koortzen; zyn mede goed tegens de Moederziekten, lendepynen, &c.

Men gebruiktze tot een scrupel, onder iets anders vermengt, ook wel om aan te ruiken, &c.

Doch de stinkenden Oly uitwendig om ’t podagra en de jicht te verdryven.

Spiritus Lumbricorum.

Recipe. Lumbricorum Terrestrium, met water afgewosschen, en dan matig opgedroogt, zoo veel gy wilt.

Laat uit deze, zonder eenig ander voght daar by te doen, de Geest door een retort volgens de konst overgetrokken worden, die men, met het vlug Zout vermengt, door een hooge kolf weder overhalen, en yder bezonderlyk bewaren moet.

Deze opent de verstoppingen, dryft af de slymige vogten, stilt de pynen in de leden, verwarmt, &c.

[p. 101]

Spiritus Cochleariae.

Recipe. Folior: Cochleariae recentium, weinig gesneden, vi ponden.

Doet ze in een kolf, daar op gietende vier ponden Brandewyn, en haalt den geest daar van al distillerende volgens de konst over; waar van men d’eerste en laaste afzonderlyk bewaren moet.

Deze is goet in den scheurbot, opent, dringt door; verwarmt; doet zweeten en wateren, vermindert de pynen in de leden, &c.

Men geeft hem in tot een Drachme, onder iets anders vermengt.

Spiritus Levistici.

Recipe. Semin: Levistici, vi oncen.

Spiritus vini, ij ponden.

Laat de Geest volgens de konst gedistilleert worden.

Deze is goed in de moederziekten, opent, verwarmt, verdunt de taaye slym, dryft wel af, &c.

Men gebruiktze als de vorige.

[p. 102]

Spiritus Nitri simplex.

Recipe. Nitri purissimi, een pond.

Boli communis, iij ponden.

Na datze wel te zamen vermengt zyn, zoo laat de distillatie door een retort geschieden.

Deze verkoelt, verdryft den dorst, opent, zet het wateren voort; is goed in brandige koortzen, &c.

Men geeft hem tot vyf of zes druppen in, onder iets anders vermengt.

Spiritus Nitri dulcis Carminativus.

Recipe. Spiritus Carminativi, hier voor beschreven, xviij onçen.

Nitri simplicis, vi onçen.

Vermengtze onder malkandren, en het vat dagelyx verscheidemaalen omschuddende, zo laat (na verloop van een week) de Geest volgens de konst daar uit overgehaalt worden.

Deze opent, breekt en verdryft de winden, helpt de koockinge in de maag, verbetert den brand in de quaadaardige koortzen, &c.

Men gebruikt hem als de voorgaande.

[p. 103]

Spiritus Salis simplex.

Recipe. Salis culinaris albi, ij ponden.

Laterum, fijn gestoten, vi ponden.

Doet dit, wel vermengt, in een steene retort, datze daar mee tot de helft vol wort, en een wyde ontfanger, daar aangevoegt zynde, zo laat eerst met een spaarzame hand wat vuur daar aangebracht worden, dat men, als ’t slymige water wegh is, moet vermeerderen, tot dat de Geesten als wolken daar uit al te maal overgekomen zyn: scheit dan de Geest door rectificatje voorts van zyn Phlegma.

Deze slist de dorst, is goed in de Pest, en quaadaardige brandende koortzen, dood de wormen, dryft het graveel af, wederstaat de verrottingen, &c.

Men gebruikt hem als de voorgaande.

Spiritus Salis dulcis,

Recipe. Spiritus Salis, van zyn slymige vocht wel gezuivert, iij onçen.

Vini rectificati,. ix onçen.

Laatze door een glaze helm volgens de konst gedistilleert worden.

Deze is pisdryvende, verbetert de quaad-

[p. 104]

aardige pestilentiaale ziekten, bluscht den dorst, wederstaat de verrottinge, opent de verstoppingen, &c.

Men gebruikt hem als de voorgaande.

Aqua Fortis.

Recipe. Nitri purissimi, een pond.

Vitrioli exsiccati, ij ponden.

Doetze, wel vermengt zynde, in een yzere pot met een steene helm voorzien, die een zeer wyde pyp heeft; en een aarde of steene ontfanger, welke wyd genoeg is, daar aangehecht zynde, soo laat ’er, na dat alles zeer vast toegelymt is, volgens de konst een distillatie geschieden, hebbende het vuur allensken vermeerdert tot de hoogste trap toe. Maar laat de ontfanger geduurig met koud water nat gemaakt worden, op dat de dampen te meer verdikken; als alles kout geworden is, zoo ontfangt en bewaart de voght

Dit is een byzondere voornaame vogt om uit alle metaalen haar kracht en wezen te trekken, die te ontdoen, en te scheiden, &c.