Leesgoed. Jaargang 14

[p. 93]

Over de sprekers
Profielen van de sprekers op de studiedag over geschiedenis voor kinderen, 2 juni 1987

Met enige goede wil is dit nummer verschenen vóór de studiedag ‘Literatuur en geschiedenis’, die op dinsdag 2 juni 1987 plaats zal vinden (of helaas al heeft plaats gevonden) in Tilburg, Katholieke Universiteit Brabant, subfaculteit letteren. Hieronder profielen van de sprekers en in kader het programma (wijzigingen op het laatste moment voorbehouden).

Evert van Ginkel - Het succes van het schatgraven naar de prehistorie

Evert van Ginkel (1955) begint zijn boek De onderkant van Nederland (1983) met een persoonlijke herinnering: op de middelbare school dacht hij bij het woord archeologie aan grote opgravingen van oude beschavingen waarbij met wat voorzichtig graven spectaculaire schatten werden gevonden, liefst van goud en zilver. Tijdens zijn studie culturele prehistorie bij Modderman in Leiden moest dat populaire beeld wijken voor een wat prozaïscher en technischer avontuur met archeologie. Maar ook dat weerbarstige verhaal kreeg krediet, dankzij het succes van Verleden Land van Bloemers, Louwe Kooijmans en Sarfatij bij Meulenhoff Informatief, in de vorm van de opdracht van de uitgever tot het schrijven van een educatief vervolg voor de middelbareschooljeugd in wat De onderkant van Nederland werd.

Evert van Ginkel is sinds zijn afstuderen in 1982 werkzaam als freelance publicist. Hij schreef over archeologie voor De Volkskrant, voor het historisch tijdschrift Ons Den Haag en lesbrieven in opdracht van de gemeente Den Haag over oudheidkundig bodemonderzoek en stadsarcheologie. Voor WVC schreef hij naar aanleiding van een door de Raad van Europa georganiseerd congres een rapport over jeugd en archeologie. Volgend jaar verschijnt van zijn hand bij Meulenhoff Educatief een boek over onderwaterarcheologie.

Hella Haasse - Gangmakers der verbeelding

Hella Haasse (1918) behoort zonder enige twijfel tot de belangrijkste romanciers van het Nederlandse taalgebied. Nadat ze in 1948 debuteerde met het veelgelezen Oeroeg, heeft haar verhalend proza een interessante ontwikkeling doorgemaakt. Een historische roman als Het woud der verwachting (1949) doet nu tamelijk conventioneel aan, zeker wanneer we dit werk vergelijken met de ‘historische documentaires’ als Mevrouw Bentinck (1978) en Bentinck tegen Bentinck (1981), of Een gevaarlijke verhouding of Daal-en-Bergse brieven (1976), een fantasie over hoe Laclos' Les liasons dangereuses (1782) zich voortgezet zou kunnen hebben.

Gaandeweg is Hella Haasse er toe overgegaan de vorm van het vertellen zelf als probleem te stellen. Het verhaal wordt niet langer gepresenteerd als een afgerond geheel, maar als een collage van verschillende tekstsoorten: beschrijvingen, monologen, gesprekken, brieven, documenten en commentaar. In dat opzicht is de roman De scharlaken stad (1952), met zijn veelvoud van vertellers en vertelwijzen, een schakelmoment.

Blijkt uit de genoemde titels Hella Haasse's belangstelling voor de geschiedenis, het autobiografisch in haar oeuvre is even sterk vertegenwoordigd. Het is niet alleen te vinden in Zelfportret als legkaart (1954), maar ook in Een gevaarlijke verhouding, waarin ze een persoonlijke confrontatie met Markiezin de Merteuil aangaat. Niet zelden treffen geschiedenis en autobiografie elkaar op het kruispunt van het essay, zoals dat bijvoorbeeld het geval is in De tuinen van Bomarzo (1968).

Cees van der Kooij - Methoden als beeldvorming

Cees van der Kooij (1943) is docent geschiedenis en geschiedenisdidactiek aan de Rijkshogeschool Groningen. Een rode draad in zijn werk vormt het streven leerlingen zelf de geschiedenis op het spoor te laten komen. Met dat oogmerk ontwikkelde hij zelf voor jonge kinderen projecten wereldverkenning als Op een klein stationnetje of staatsinrichting als In onze gemente staat een huis, en schreef hij over het genre historische jeugdliteratuur de didactische studie Verhalen over vroeger (1984). Jeugdliteratuur en mondelinge geschiedschrijving spelen een rol in de schooltelevisieseries 1850-1870 en 1929-1939 Sociale Geschiedenis.

Cees van der Kooij concentreert zijn interesse voor historische beeldvorming weliswaar op het basisonderwijs, maar hij beperkt zich daar niet toe. Vandaar zijn bijdrage aan het WRR-deelrapport over de basisvorming: Geschiedenis, staatsinrichting en maatschappijleer en het recente in opdracht van WVC geschreven rapport Beeldvorming van de Tweede Wereldoorlog - heden. Analyse en beoordeling van educatieve materialen (SLO). En in zijn didactisch handboek Verleden, heden en toekomst. Geschiedenis en maatschappelijke verhoudingen voor de basisschool (1986) spreekt hij zich uit voor een cyclisch aanbod waarbij de leerstof voor de basisschool in het voortgezet onderwijs hernomen wordt, zij het ‘diepgaander, uitgebreider en aan de hand van andere voorbeelden’.

Willem Wilmink - Een gulden spoor

Willem Wilmink (1936) keert in zijn werk met regelmaat terug naar de sporen van zijn verleden; het autobiografische vormt een inspiratiebron voor heel zijn oeuvre en loopt als een gulden spoor door zijn historisch werk.

‘Literatuur en geschiedenis’: programma
10.30	Ontvangst met koffie.
10.45	Opening door Jaap Goedegebuure.
11.00	Hella Haasse: ‘Gangmakers der verbeelding’.
12.00	Lunch.
	Expositie autobiografische literatuur door boekhandel Gianotten; geschiedenismethodes door boekhandel Reijnders; historische jeugdliteratuur door Schoolbibliotheekdienst PBC Noord-Brabant.
13.30	Cees van der Kooij: ‘Geschiedenis als vertel- en onderzoeksvak’.
14.30	Evert van Ginkel: ‘Het succes van schatgraven naar de prehistorie’.
15.30	Pauze.
16.00	Willem Wilmink: ‘Een gulden spoor’.
17.00	Borrel.

Als lid van het Schrijverscollectief laat hij in de historische geromantiseerde documentaire Honderd jaar geleden, een boek gebouwd op egodocumenten uit en politierapporten over de arbeidersklasse, Claartje kennis maken met het Enschede van een eeuw geleden en met de verhalen, liedjes en moppen van zijn grootvader. In de burleske strip De Wonderbaarlijke Reis van Jacob Maneschijn en Sientje Zeester is de ondergang van de Twentse textiel een tragische episode in een eeuwenlange jacht naar geld en macht. En in Moord in het moeras levert een kroniek over de slag bij de Ane (1227, nog voor de Guldensporenslag) een onverwachte apologie voor de oude rechten van zijn voorgeslacht, de Drentse boeren. In Twee meisjes in Twente, een als didactische vertelling vermomde autobiografie, geeft hij blijk van zijn vroege belangstelling voor archeologie en streekgeschiedenis. In epische gedichten als ‘Dicht langs de huizen’, de idylle

[p. 94]

Ver van de stad of de bekentenisroman Het verkeerde pannetje maakt hij de balans van zijn jeugd op met de voortekens daarin voor zijn schrijversschap. Die telkens hernomen terugkeer naar de sporen van zijn verleden vormt een gulden spoor in zijn schrijven.