Leesgoed. Jaargang 14

[p. 86]

Vakboeken

Toussaint-Dekker, A. Boek en school; een onderzoek bij leerlingen van het voortgezet onderwijs naar relaties tussen leesgewoonten in de moedertaal en het lezen en beoordelen van Franse boeken voor school. - Leiden: Spruyt, van Mantgem & De Does, 1987. - Proefschrift Rijksuniversiteit Leiden, letteren.

Twee delen: een deel waarin onderwijskundige theorieën en voorgaand onderzoek worden samengevat, en een deel waarin het onderzoek wordt beschreven. Dat eerste deel is bedoeld om een schema voor het tweede deel te leveren, welk schema voor een belangrijk deel berust op Understanding Attitudes and Predicting Social Behavior van I. Ajzen en M. Fishbein (1980). Maar het behelst intussen ook een uitvoerige samenvatting van tot dusverre verricht onderzoek naar leesgewoonten en is als zodanig zeer instructief.

Het onderzoek bevestigt veel resultaten van voorgaand onderzoek, zoals bv. de grote verschillen in leesgedrag bij de betreffende groep, de in het oog lopende verschillen bovendien tussen jongens en meisjes, en de gemiddelde afname in leesinteresse. Maar er is hoop, volgens dit onderzoek, want de school bleek een gunstige invloed op de belangstelling voor lezen te kunnen uitoefenen. Het is dan echter wel zaak een zorgvuldig programma aan te bieden, en dat ontbreekt nogal eens. Er is een opmerkelijke kloof tussen de diverse zeer mooie doelstellingen die in het literatuuronderwijs de ronde doen, en de praktijk. Het onderzoek strekte zich uit over verschillende typen voortgezet onderwijs, en zowel over leerlingen die Frans als vak gekozen hadden als leerlingen die het verplicht kregen. Dat laatste moest ook om een representatief beeld van jongens en meisjes te krijgen; gemiddeld kiezen namelijk meisjes vaker Frans dan jongens. Deel 1 wordt samengevat, en er is een algemene samenvatting met conclusies en aanbevelingen voor het onderwijs, en bovendien nog korte samenvattingen in het Engels en Frans. Uiteraard ook literatuur en bijlagen.

- Herman Verschuren

Rose, Jacqueline. The case of Peter Pan; or The Impossibility of Children's Fiction. - London: Macmillan, 1984. - Language, Discourse, Society. - ISBN 0-333-31975-3 (hardcover), 0-333-35440-0 (paperback).

In een niet altijd makkelijk te volgen betoog onderzoekt de auteur, wetenschappelijk medewerker van de universiteit van Sussex, in welke mate kinderen iets te maken hebben met het in kinderboeken aangesproken publiek: wie spreekt tot wie, en welke eigenaardige verschijnselen treden daarbij op. Twee van die verschijnselen zijn het ontstaan van een opvatting van het kind als afzonderlijke categorie, en het transparant maken van de taal van het kinderboek. Dat laatste houdt in dat de kinderlijke lezer van het kinderboek als het ware niets mag merken van de taal: het gaat om wat er verteld wordt, hoe telt niet mee. Als voorbeeld gebruikt ze Peter Pan, dat oorspronkelijk niet speciaal voor kinderen bestemd was, en voor kinderen bewerkt werd volgens bepaalde, soms expliciete criteria. Als een kostbaar kleinood werd dat oorspronkelijke stuk, nu geldend als klassieke kinderliteratuur, in de jaren '70 voor een volwassen publiek opgevoerd. De opvattingen over ‘het kind’ die uit kinderliteratuur spreken, zijn terug te voeren op achttiendeeeuwse opvattingen, als zou het kind directer kennis kunnen nemen van de wereld dan volwassenen, die zich teveel afvragen in welke termen ze die kennis moeten formuleren. Vandaar de nadruk op direct aansprekende beelden in kinderliteratuur, en het zoveel mogelijk vanzelfsprekend maken van taal. Gezien het feit dat literatuur taalkunst is, mag dit als een paradox beschouwd worden, aldus Rose in een boek, dat niet bepaald tot de eerste inleidingen tot de kinderliteratuur gerekend kan worden, maar de, laten we zeggen, gevorderde lezer op dit gebied beslist tot nadenken zet.

- Herman Verschuren