Roman van Lancelot

naar het (eenig-bekende) handschrift der Koninklijke Bibliotheek

LXIX. Hoe Torec josterde jegen sinen oem ende jegen al die vander tavelronden.

Nu gewaget daventure

Dat Torec reet ter selver ure
Also vord al dien dach,
[Ende] savons te eens ridders lach
Daer hi wel was ontfaen.
Doe die weerd hadde verstaen
Dat hi doet hadde vanden gewade
Den fellen riddere sonder genade,
Dies was hi utermatene blide;
Want hi was sijn viant te dien tide.
Om dit ontfinc hine wel aldaer,
Ende dedene drie dage bliven daernaer
Om te genese sine wonden.
Ende daerna reet ten selven stonden
Die riddere ende wijsde Torec saen
Waer die casteel ware gestaen
Daer die cyrkel binnen was.
Doe nam Torec orlof na das
Ende dancte den riddere sere der vard,
Ende reet vaste daerward,
In gepense van groter minnen.
Doe sach hi comen hierenbinnen
Ene die alre scoenste maget,
Die hem soe overwel behaget:
Si quam op een teldende pard,
Met groter sierheit wel beward.
Vor hare sach hi knapen comen
Die ene tente brachten somen,
Ende some brachten si gode spise,
Wet gereet na harre wise.
Torec heeft die joncfrouwe gemoet,
Ende heefse minlike oec gegroet.
Doe seitsi: ‘Here, God lone u!
Siet, dit paulioen sentmen u nu
Al hier te slane tuwen dele,
Daer in te drivene uwe rivele;
Ende dat gijt hier doet slaen ter stede;
Ende eten ende drinken sint si u mede.’
Doe sloechmen gene tente metter spoet:
En sach nie man gene so goet.
Men dede Torec te gemake daer
Van etene, van drinke, ende daernaer
Ginc hi hem verwandelen saen;
Ende die joncfrouwe es met hem gegaen.
Doen besach hi den casteel
Daer sijn herte in was een deel.
Doe vernam hi saen daer mettien
Ten cantele udewaerd sien
Die scone, die smale, dies geloeft,
Ende metten cyrkele opt hoeft.
Ende doenre Torec werd geware
Bleef hi altenen siende op hare.
Ende doe die joncfrouwe die tente sach
En wist si niet watter ane gelach,
Ende ginc vaste neder te dale,
Ende riep haer ridders in die zale
Ende dede hen verstaen aldaer
Vander tenten al oppenbaer,
Ende vanden riddere die daer stoet:
- ‘In weet oft es om onse goet;
Gaet ende vernemet ons nu saen
Wat si willen anegaen.’
Dus sijn twee ridders gegaen daernare
Ende vrachden Torec wie hi ware,
Ende wat hi sochte daer ter stede?
Torec antwerde hem gerede:
‘Ic hete Torec, wet dat scire,
Ende Ydor vander Baserrivire
Es min vader, ende ic socke mede
Die joncfrouwe ende den cyrkel bede.’
- ‘Dats dulheit,’ seiden die ander, ‘groet.
U staet eer te blivene doet
Eer u dit gesciet; Godweit,
Gi staet bat af derre sotheit.’
Torec seide: ‘Dit moet wesen,
Wire om sterft oft sal genesen.
Dus sijn si gesceden van daer,
Ende seident haerre joncfrouwen daernaer,
Dat hi omden cyrkel comen ware,
Ende hi oec die scoenste ware
Die nie man met ogen sach.
Doe si des horde gewach
Wassi welna gevallen in onmacht,
Want si minde[n] dach ende nacht,
Ende hadde gedaen wel drie jaer;
Maer si decket sere, vorwaer.
Deus! Dat Torec nine wiste
Dat haer herte dus was in twiste!
So soudijs wesen herde vroe!
Die joncfrouwe seide; ‘Raet mi hier toe
Wat mi best es gedaen!’
Een vroet riddere es opgestaen
Ende seide: ‘Joncfrouwe, wi hebben vernomen
Dat dese riddere es een der blomen
Van allen ridderen van ertrike,
Ende wel geboren dire gelike;
Ende gi hebt enen eet gedaen
Dat gi nembermer ne selt ontfaen
Man te nemene, hi ne si
So starc, so vrome, so dat hi
Alle die vander tavelronden
Af moge steken op ere stonden.
Men lecge hem dit te voren saen:
Wilt hi dit dor u anegaen,
Ende conde hise alle gesteken ave,
Ic riede wel dat menne u gave,
Wilde hi [u] dan nemen daernaer.’
Die jonefrouwe seide doe oppenbaer:
‘Raetdi mi dit alle gadere nu?
Ic set al minen raet ane u.’
Doe seiden si alle: het docht hen goet.
Doen sendemen weder metter spoet
Die selve twee, hen waest geladen,
Die irstwaerf die boetscap daden.
Ende Torec was bider joncfrouwen geseten
In die tente, ende soude gerne weten
Hoe si hiete, ende wie si ware,
Ende wanen si also quam dare.
Si seide: ‘Gi selet noch wel weten.’
Doe quamen die ridders daer vermeten
Ende seide Torec die boetscap saen,
Ende vrachden oft hijt wilde anegaen?
Torec seide: ‘Ja ic, bi mire trouwen,
Dit willic angaen dor mire joncfrouwen;
Ende eest dat mi haerre een doet tumen
So willic dan haer lant rumen;
Ende magicse afgesteken daerna
Willic dat si te minen wille sta.
Nu segt mi waer men joesteren sal?’
- ‘Vor dese zale, in dit dal,
Salmen Arturs ridders ontbieden.’
Mettien die ridders henen scieden
Ende seide[n] der joncfrouwen dese dinc,
Die vaste sinde tot Arture den coninc,
Ende bat dat hi hare te deser stonde
Viertech ridders sende vander tafelronde,
Die vroemste alle, utvercoren,
Die te sinen hove behoren,
Om te josterne om prijs, om ere.
Ende hierenbinnen aysierdem sere
Torec met gerre sconre joncfrouwen.
Hi vergat doe alles rouwen.
Ende op enen tijt saen daernaren

[p. 179]

 

Es si heme hemelike ontvaren.

 

Ende does Torec geware werd

 

Sat hi heimelike op sijn pert

 

Ende es hare na gevolget nu,

26280

Tot enen gewade, dat secgic u,

 

Daer hi enen riddere vant,

 

Die sinen breidel nam bider hant

 

Ende hilten daer ende seide: ‘Twaren,

 

Gi moet dese joncfrouwe laten varen.’

26285

Torec seide: ‘Laet mi riden!’

 

- ‘Gine riet nigeren te desen tiden,’

 

Sprac die ander daer ter stat,

 

‘Gi oft ic en sijn eer mat.’

 

Mettesen worden elc anderen rumet

26290

Op aventure wire tumet.

 

Si reden te gadere ende staken

 

Dat haer speren beide braken.

 

Doe trac Torec daer sijn swaerd:

 

Doe sprac die ander metter vaerd:

26295

‘Torec, laet u swaerd ongetrect;

 

U werd min doen alhier ontect.

 

Ic ben die gene, wildijt horen,

 

Die driewaerven hier te voren

 

Jegen u josteerde, somwile roet,

26300

(Daer elc gaf anderen enen stoet)

 

Ende somwile sward, somwile wit.

 

U mach wel gedenken dit.

 

Oec leitdic u te perlemente

 

In die camere van jugemente:

26305

Ic ben oem van uwer moder,

 

Oec benic der gerre broder

 

Die dat paulioen u gaf,

 

Daer gi wel sijt werdech af;

 

In u es doget ende milthede,

26310

Ende gi sult oec winnen gerede

 

Den cyrkel ende die joncfrouwe waerd.’

 

Doe warp Torec wech sijn swaerd

 

Ende namene in sine arme saen.

 

Daer liet hem sijn oem verstaen

26315

Vander cyrkele al die waerhede,

 

Alst hier vore gescide mede.

 

Oec bedietdi hem al die dinc

 

Die doe om den cyrkel ginc;

 

Van alden stenen dire in sijn

26320

Daeraf seidi hem den fijn;

 

Ende oec so seidi hem na des

 

Dat hi in alfs gelike es.

 

Doe nam hi orlof daer ter stont

 

An Torecke ende hiten varen gesont;

26325

Ende Torec kerde ter tentenwaerd,

 

Daer hi wel was achterwaerd,

 

Want daer waren knapen gnoech

 

Die hem daden sijn gevoech;

 

Ende si seiden: ‘Here, wet wel dat,

26330

Alse lange als gi sijt hier ter stat

 

Soe seldi van ons gedient sijn,

 

Ende gnoech hebben broet ende wijn.’

 

Des was Torec vroe ende blide.

 

Ende binnen desen selven tide

26335

So sijn die boden te Kardoel comen,

 

Die de boetscap hadden genomen.

 

Si quamen vor den coninc saen

 

Ende hebben haer boetscap daer gedaen.

 

Si seiden dat bade die scone maget

 

Die den diren cyrkel draget,

 

Dat hi daer viertech ridders wilde sinden,

 

Die beste diemen int hof kinde,

 

Daer si woent, te Blancemont;

 

‘Daer es een riddere, dat si u eont,

26345

Diese alle af steken moet,

 

Sal hi den cyrkel winnen goet;

 

Want min joncfrouwe hevet gesworen.’

 

Die coninc sprac: ‘Nu vard voren

 

Ende segt hare dat ict gaerne doe.’

26350

Doe voren die boden wech alsoe.

 

Binnen dien hem Torec bedinct,

 

Want hi hadde perkement ende inct,

 

Ende wilde haer scriven een saluut,

 

Der scoenre metter witter huut.

26355

‘Myraude, scone volmaecte name,

 

Torec, die gerne tot u quame,

 

Want hi u mint so utermaten

 

Dat hi ne weet wat doen oft laten;

 

Die pine die hem therte brect

26360

Ende die minne dire in stect,

 

Ende oec mede die lange quale

 

Die ic gedragen hebbe, cuesce smale,

 

Ende dipe versuchten, ende swaer verhalen

 

Ende met swaerre herten dat betalen,

26365

Ende altenen wachten ende haken,

 

Joncfrouwe, dit doet mi nu maken

 

Desen brief ende dit saluut,

 

Daer ic u in sende al uut ende uut

 

Al min herte ende minen sin.

26370

Ende in can u niet gesinden min,

 

Want si sijn u eygen al;

 

Ende daer ombe so salic groet ende smal

 

Mi aventuren al hier ter stonden

 

Jegen die vander tavelronden.

26375

Om u te gewinne, soete lief.’

 

Aldus so staet daer inden brief.

 

Desen sindi hare heimelike,

 

Ende si ontfinckene blidelike:

 

Ende alsine al hadde gelesen

26380

Werd si sere verdroeft van desen

 

Dat hi jostiren moeste allene

 

Jegen die vander tavelronden algemene.

 

Si dochte dat hem mochte mesfallen

 

Jegen enegen van hen allen.

26385

Doe sinde si hem een vingerlijn,

 

Dat verbetert niet mochte sijn,

 

Ende beval den [here] dat hijt drage

 

An sinen vinger alle dage,

 

‘En hi mins gedinke bi dien

26390

Alse dieke als hijt sal ansien.’

 

Die knape heft orlof genomen

 

Ende es te sinen here comen,

 

Ende groettene sonderlinge van hare;

 

Ende doe gaf hi hem daernare

26395

Dat vingerlijn metten pantere:

 

Het was waerd eens conincshere,

 

Want die steen es zegevri:

 

Hi mach coenlije vechten daerbi.

 

Nu heeft Artur utegelesen

26400

Die ridders die hi wilt van desen,

 

Die joesteren selen varen;

 

Walewein was een vander scaren:

 

Hets recht, hi was der bester een.

 

Ele hadde enen goeden wreen;

26405

Ende rede so lange, dat si quamen

 

Datsi Mirauden casteel vernamen,

 

Daer si wel in waren ontfaen.

 

Die joncfrouwe groette Waleweine saen,

 

Daerna die andere altemale.

26410

Doen riep Walewein in die zale

 

Sinen gesellen tenen rade

 

Ende seide: ‘Gi heren, het ware scade

 

Soude Torec verlisen sine vrindinne.

 

Hi es di beste die ic kinne;

26415

Maer te josterne jegen ons allen

 

Daer mocht hem wel ane mesfallen;

 

Maer laet onse daregerden ontwee sniden,

 

So mach hi ons lichte afriden.’

 

Doe seide Keye, die daer stoet:

26420

‘Ondanc heb hi wie dat doet,

 

Sonder gi, Walewein, allene.

 

Wat soude dat volc secgen gemene

 

Dat en ridder ons allen afstake?’

 

Keye ginc wech metteser sprake,

26425

Ende si .xx. uter sale,

[p. 180]

 

Dies Keyen volgeden altemale;

 

Ende die ander .xx. vor waer,

 

Geloefden Waleweine dat daer naer,

 

Dat si haer daregerden tien tiden

26430

Hemelijc souden ontwee doen sniden.

 

Des avons waren si wel ontfaen:

 

Daerna gincmen slapen saen.

 

Des ander dages soude men josteren.

 

Doe stonden tilijc op die heren.

26435

Keye quam onder hen daer binnen

 

Ende seide: ‘Wie sal hier beginnen

 

Die irste joeste? Het es tijt.’

 

Walewein seide: ‘Gi, die sijt

 

Alre gereets, ende daerna ter stede

26440

Algader uwe gesellen mede.’

 

Doe seide Keye: ‘Ic doe, entrouwen;

 

Maer ic waent hem sal berouwen.’

 

Keye ende sine gesellen mede

 

Gingen hen wapinen daer ter stede

26445

Ende quamen vor di tente gevaren.

 

Ende Torec was oec gewapent, twaren,

 

Ende Keye quam jegen hem gereden

 

Ende seide: ‘Vasseel, nu moetti heden

 

U beromelike worde becopen.’

26450

Mettien liet hi dors lopen

 

Ende brac op Torec sinen spere.

 

Maer Torec en hads gene dere

 

Ende heeft Keyen afgesteken,

 

Dat hem dochte di rucge breken,

26455

Ende hadde oec ene grote wonde.

 

Doe seide Torec daer ter stonde:

 

‘Al hietti mi nu vasseel,

 

Ic ben van u versekert een deel.’

 

Des balch hem Grevoen, sijn sone, sere

26460

Ende wilt Keyen wreken sinen here:

 

Hi seide: ‘Gi selet becopen, secgic u,

 

Dat gi minen vader staect nu,

 

Ende dat gine vellet met onwerden.’

 

Torec seide: ‘Valt oec ter eerden

26465

Ende hout hem geselscap mede,

 

Dat donct mi dbeste nu ter stede.’

 

Des balch hem harde sere Grevoen,

 

Ende liet sijn ors lopen doen,

 

Ende op Torecke daer do stac

26470

Dat sijn spere te stucken brac;

 

Ende Torec staken sere weder

 

Ende veldene metten gereide neder,

 

So dat hi hem quetste sere.

 

Doe quam Sagremort die here

26475

Utermatene sere verert:

 

Hi waende te lange hebben gemert.

 

Hi stac op Torec daer ter stont;

 

Ende Torec heeften daer gewont,

 

Ende stakene so dat dors vel.

26480

In seven weken, dat wetic wel,

 

Sone sal desen josterens lusten.

 

Hi mach wel gaen licgen rusten.

 

Het ware alte lange sprake

 

Soudic van elken scriven die sake;

26485

Ic sal u die andere nomen bi namen

 

Die hi alle afstac te samen:

 

Quarloens die coninc, sijt gewes,

 

Ende Claverdus ende Meliandeles,

 

Amagons, Eslijs ende Conain,

26490

Gogogoes ende di blonde Ywain,

 

Daerna Grifles ende Gravains,

 

Die scone Coaers, di scone Bravains,

 

Ende Gorreman ende Cocores,

 

Talans, Brians ende Gariës,

26495

Ende Glandelijs mede ter stont:

 

Vele van desen waser gewont.

 

Dus sijn si allen ter zalen gevaren.

 

Des ander dages, sonder sparen,

 

Quamen die ander .xx. daer,

26500

Ende men ginc josteren daernaer.

 

Ende Walewein was dierste man

 

Die de joeste daer began;

 

Ende Torec staken af ter steden,

 

Maer sijn daregarde was ontwe gesneden,

26505

Ende al der andere di quamen daer,

 

Dies stac hise lichte af daernaer,

 

Lancelote ende Bohorde mede,

 

Mansijs ende Lyliobe bede,

 

Ende Ywaine, conincs Uriens sone;

26510

Ywaine metten libaerde na tgone,

 

Carados ende oec Caras,

 

Ende Hestor, die sint coninc was;

 

Ende Dones ende Cador ende Loös,

 

Boringalies ende Grazion ende Bedios,

26515

Daerna Tristous ende Ydeus thant,

 

Ende den grave van Humberlant:

 

Dese stac hi alle af, sonder waen;

 

Maer soe hemelijc was dit gedaen,

 

Dat nieman wiste no werd geware

26520

Dat ontwe waren di daremgare.

 

Doe dese dinc dus was gedaen

 

Vragede die joncfrouwe Waleweine saen

 

Wat hi haer riede? Hi seide danne:

 

‘Mogedine hebben nu te manne

26525

Soe sidi ene grote vrowe ter stonde;

 

Ic wane men sine gelike niet vonde.’

 

Dit loveden si alle dire waren in,

 

Ende si noch meer in haren sin.

 

Dus drogense over een daer saen

26530

Dat si te Torecs tente souden gaen,

 

Alsi oec daden, metter joncfrouwen.

 

Walewein sprac dword met trouwen;

 

Hi seide: ‘Torec, u welt te manne

 

Mirande hebben nu vordanne.’

26535

Doe sprac mede dat scone wijf:

 

‘Hebt mine minne ende mijn lijf,

 

Al settict vord in u gebot

 

Gode tansichte.’ ‘Here Got,’

 

Sprac Torec, ‘ic geve u herte ende sin.’

26540

Si sprac: ‘In wille meer no min,

 

Sint onse herten versament sijn.

 

Om te maken vast ende fijn

 

Soe nemt een cussen, het es recht:

 

Dus eest meer gesekert echt.’

26545

Doe dede hen Walewein beloven saen

 

Dat si die wet selen begaen.

 

Doe seide Keye: ‘Joncfrouwe, Godweet,

 

Gi selet breken uwen eet;

 

Daer sijn noch ridders ins conines hof

26550

Die noch niet sijn gesteken of:

 

Daerbi bleefdi versworen nu.’

 

Doe seide Torec: ‘Ic verseker u,

 

Dat ic dan daerwaerd varen sal

 

Ende afsteken die, hebbic geval.’

26555

Walewein seide: ‘Wi selen alle varen daer,

 

Ende men sal oec houden, vorwaer,

 

Die brullocht indes conincs hof.’

 

Dus was daer gedaen tbelof.

 

Torec dede sine tente vellen.

26560

Doe namen orlof sine gesellen,

 

Die daer waren met hem aldaer.

 

Men torstte ende loet ende vor daernaer

 

Te Kardolewaerd met blider namen.

 

Ende [als] si in twee milen na quamen

26565

Dede Torec sine tente voren doen

 

Sine knapen vor Carlioen,

 

Ende dat mense voren thof soude slaen.

 

Doe quamense op ene heide saen,

 

Ende Torec wildem resten daer.

26570

Ende Walewein voer vore, wet vorwaer,

 

Sinen oem te secgene, in trouwen,

 

Dat Torec comt met sirc joncfrouwen,

 

Ende die .xx. die met hem waren;

 

Ende Keye ende die .xx. daernaren

26575

Liet hi met Torec bliven daer.

[p. 181]

 

Torecke vaecte ende lach daernaer

 

Vrindelike in Mirauden scoet,

 

Die sijns en twint niet verdroet.

 

Doen hi dus sliep sat op gerede

26580

Keye ende dede die andere mede

 

Alle opsitten ende wech varen

 

Heimelijc. Hier salic twaren

 

Van Mirauden secgen u,

 

Ende late Keyen varen nu.