Roman van Lancelot

naar het (eenig-bekende) handschrift der Koninklijke Bibliotheek

[30.001-40.000]

 

Gevaen daer hine sinden woude.

 

Lanceloet liet dien, ende ginc te hant

 

Daer hi Keyen vechtende vant,

 

Die sere vermoit was doe.

30005

Hi sprac aldus Keyen toe:

 

‘Here Keye, laet mi over u

 

Jegen desen riddere vechten nu;

 

Hi versuaert u te sere, sonder waen,

 

Ende hi ne sal jegen mi niet gestaen.’

30010

Keye bewaende hem te hant das,

 

Dat die ghene Lanceloet was,

 

Ende es vanden riddere gegaen.

 

Lanceloet bestontene saen:

 

Hi slogene opten helm soe,

30015

Dat hi ter eerden viel neder doe.

 

Alse die gene ter eerden lach

 

Ende sijn hoeft onghewapent sach,

 

Ende hi wel geware wart das,

 

Dat Lanceloet beter riddere dan hi was,

30020

Bat hi hem genaden saen,

 

Ende geloefde hem dat hi soude gaen

 

Daerse Lanceloet senden woude.

 

Lanceloet riepse beide alsoe houde

 

Ende seide: ‘Ghi heren, gi sijt

30025

Mine gevancne nu ter tijt;

 

Ghi moet doen dat ic u bevelen sal.’

 

Si seiden: si soudent doen al.

 

- ‘Ic bevele dan u beiden

 

Dat ghi sijt bi ure sekerheiden

30030

In sinxendaghe in Arturs hof,

 

Ende gi u bekint daer of,

 

Dat ghi te ganc sijt ghereet

 

In vancnessen daert u die coninc heet,

 

Ende dat u Keye die drossate daer

30035

Den coninc gevaen sint oppenbaer.’

 

Die ghene voeren derwart saen,

 

Ende die van binnen waren opgestaen

 

Ende hadden genen strijt gesien;

 

Si droghen overeen van dien,

30040

Dat hare gast was goet ende wart.

 

Si onteden die dore metter vart

 

Omdat hare gast, alse hen dochte,

 

Niet wel weder in comen ne mochte

 

Ter vinstren daer hi ute spranc.

30045

Si quamen weder in eer iet lanc,

 

Daer si groet licht ontsteken vonden,

 

Ende ontwapenden hen tien stonden.

 

Men brachte Keyen tetene daer,

 

Ende si gingen slapen daer naer.

30050

Alse Keye Lancelote kende

 

Hi was harde blide ende

 

Hi seide: ‘Here, sekerlike,

 

Wel consti sceden vrocdelike

 

Vanden tornoye, daer wi al stille

30055

Een stuc lagen dor uwen wille.’

 

Lanceloet seide: ‘Saeghdi mi daer?’

 

- ‘Ja ic, here, hets mi oppenbaer:

 

Ghi staect mi soe af met allen

 

Dat ic den hals na brac metten vallen.’

30060

Hi seide: ‘Daeraf ne sidi

 

Niet sculdech le wanconnen mi;

 

Ic ne kinde u niet, ende te sulker stede

 

Nees nieman vrient noch maech mede.

 

Nu segt, saeghdi Mordrette daer?’

30065

Keye seide: ‘Jaic; daer naer

 

Dat die tornoy al was leden

 

Was hi vonden ter selver steden

 

Daer die tornoy was, soe onsochte

 

Mesmaect, dat hi hem niet keren ne mochte;

30070

Ende hi voer in ene leitiere

 

Te hove wert daer na sciere.’

 

- ‘Wie mesmaecten soe, bericht mi das.’

 

- ‘Walewein, Gaheret ende Gurrehes

 

Berectene soe tier stonde,

30075

Dat hi u niet gevolgen ne conde.’

 

Lanceloet seide: ‘Soe vele wan hi

 

Dat hi niet ne volghde mi;

 

Hadde hi bi mi geweest doe.

 

Hine ware niet mesmaect alsoe.’

30080

Sanderdaeghs stont op Lanceloet vroe,

 

Ende hi riep Keyen doe,

 

Dien hi niet gewecken ne mochte:

 

Hi sliep soe vaste ende soe sochte.

 

Lanceloet dede an Keys wapine

30085

Ende waende hebben gehadt de sine,

 

Soe dat die wert van daer binnen vernam

 

Doe hi neder int hof quam,

 

Die tote Lancelote seide dan:

 

‘Ghi hebt uwes gesellen wapene an.’

30090

Hi loech alse hijs wart geware,

 

Ende hi seide daer nare:

 

‘Ic ne mach mi niet ontwapenen nu;

 

Segt mijn heren Keyen, ic bids u,

 

Dat hi wille nemen die mine;

30095

Ende al voeric en wech die sine

 

Ic ne namse wetende niet.’

 

Hi rect alse hi van danen sciet

 

Toter prijmtijt, ende hi quam

 

Daer hi ene brucge vernam

30100

Over een groet diep water gaende.

 

Hi vant vor die brucge staende

 

.iiij. scone pawelgoene ende rike,

 

Van siden gewracht cierlike,

 

Ende an elc hinc een wit scilt doe,

30105

Ende an elc stonden gericht .ij. speren toe.

[p. 202]

 

Daer saten .iiij. ridders voren,

 

Al wel gewapent, ten doren.

 

Tierst dat sine hadden versien

 

Sprac deen toten andren drien:

30110

‘Hier comt van Arturs hove .i. tonswart.’

 

Dander seide: ‘Hine heeft gheen rewart

 

Van ons lieden, want het es

 

Keye die drossate, sijts gewes,

 

Die onwerste die es in Arturs hof.

30115

Wi sulen meer scande hebben daer of

 

Dan eren in allen manyren

 

Eeist dat wine asselgieren,

 

Ende men salre mede houden sceren.’

 

- ‘So latewine dan quite veren,’

30120

Antwerde daer een ander vort.

 

Lanceloet verstont hare wort:

 

Hi leet vor hen ende hi ne sprac

 

Niet .i. wort alse hi op die brucge trac.

 

Alse hi leet iu deser manieren

30125

Seide die een vanden .iiij.:

 

‘Nu es mijn her Keye harde fier,

 

Die dor ons allen es leden hier

 

Ende ons te grotene veronwert.

 

Ic mote varen hinderwert

30130

Ne doe ic hem niet sine dorperheide

 

Becopen ende sijn part nemen mede.’

 

Een ander seide: ‘Gi ne sult, here;

 

Het ware meer scande dan ere

 

Al staectine af, in alre wijs,

30135

Gine gecreghets nimmeer prijs.

 

Hi dede wel dat hi sculdeeh was;

 

Hi heeft over al den name das,

 

Dat hi die quaetste es talre stonde

 

Vanden hove, ende metten quaetsten monde.

30140

Hier bi ne darf u wonderen niet

 

Dat hem die dorperheit es gesciet:

 

Hi heefter meneghe gedaen,

 

Latene den duvel volen gaen.

 

Enen naen ochte ere joncfrouwen

30145

Mote hi toe comen, dine blouwen;

 

Nyman anders ne mach ons wreken.’

 

Die ander seide: ‘Dit spreken,

 

Wat soe mi daer af gesciet,

 

Dit ne mach hem hulpen niet;

30150

Ic sal hem doen dat ic seide.’

 

Hi sat op sijn pert sonder beide

 

Ende reet na Lancelote ter vart.

 

Hi seide: ‘Ridder, kert u te mi wart,

 

Ochte ic sal u van achter bestaen,

30155

Dat sal u meer te scanden gaen.’

 

Lanceloet loech om dat die ghene das

 

Doe waende dat hi Keye was.

 

Hi keerde hem ten riddere wart,

 

Die op hem quam met groter vart

30160

Ende brac op hem sijn spere.

 

Lanceloet was sulker were,

 

Dat hi den anderen dede vallen

 

Vander brucgen int water met allen,

 

Ende hi reet wech sire verde.

30165

Die andre saten op hare perde:

 

Si reden na ende riepen saen:

 

‘Her Keye, gi ne sult ons niet ontgaen

 

Alsoe alse gi waent.’ Ende hi bleef daer

 

Al stille houdende daer naer.

30170

Alse hise sach comen te hem wart

 

Hi sloech op hen met sporen tpart,

 

Ende hi stac den iersten soe,

 

Dat hi viel int water doe.

 

Hi stac enen andren vanden perde

30175

Dat hi viel gequetst ter eerde,

 

In sine scoudere van ere wonde;

 

Ende sijn spere brac ter stonde,

 

Soe dat hi trac sijn suert na dien.

 

Ende die vierde, die hadde gesien

30180

Die .iij. joesten, die hi dede,

 

Ende dat hi op hem quam mede,

 

Hi wert soe vervart, dat hi vloe.

 

Lanceloet ne woudt niet laten alsoe:

 

Hi volghde hem ter vart,

30185

Ende hi was geseten op een goet part.

 

Hi achterhaeldene metten perde

 

Ende stakene ter eerde,

 

Dat hi niet weder ne mochte opstaen.

 

Hi reet op hem metten perde saen

30190

Ende quetstene harde suare,

 

Ende beette vanden perde daer nare

 

Ende trac hem den helm ave.

 

Het ne ware dat hi hem opgave,

 

Hi seide, hi soudene slaen doet.

30195

Die gene lach in sulker noet,

 

Hine mochte niet antwerden doe

 

Omdat hi lach in onmacht soe;

 

Ende Lanceloet, die doe wel sach

 

Datter grote quaetheit an lach

30200

Doet te slane al sulken man,

 

Hi lietene gnoech rusten dan

 

Tes hem sijn adem weder quam,

 

Ende die oghen ontdede ende vernam

 

Waer te sinen hoefde stont Lanceloet

30205

Met enen getrecten suarde bloet,

 

Ende woude hem dat hoeft afslaen.

 

Hine gaven hem op gevangen saen.

 

Hi bat hem genade ende hi

 

Seide: ‘Ne doet mi niet, ridder vri,

30210

Maer laet mi leven, ic sal

 

Doen dat gi mi bevelen sult al;’

 

Ende hi sekeret hem al daer.

 

Lanceloet vraghde hem daer naer

 

Ochte hi wiste wie hi ware doe.

30215

Dander antwerde daer toe:

 

‘Ghi sijt mijn her Keye.’ Doe seide hi:

 

‘Nadat ic Keye ben bevelic di

 

Dattu in sinxendaghe sijs

 

In conincs Arturs hof in alre wijs.

30220

Ende van Keys halven saen

 

Di der coninginnen geefs gevaen,

 

Ende, daert alle die liede horen toe,

 

Dattu oppenbare seghes hoe

 

Keye verwan u alle .iiij.’

30225

Ende hi ghelovet in dire manieren.

 

Lanceloet sat op na dien done,

 

Ende quam ten enen pawelgoene,

 

Daer hi .i. cort stijf spere nam.

 

Ende alse hi op die brucge quam

30230

Lach die een ridder verdronken daer.

 

Hi reet int foreest daer naer,

 

Daer hi ontmoete Waleweine

 

Ende minen here Yweine

 

Ende sinen broder Hestore

30235

Van Mares ende Sagrimore,

 

Ende Mordrette, die was al gesont,

 

Ten castele Mellijn tier stont,

 

Darne liet dien nacht te voren

 

Mijn her Ywein, alse gi mochi horen.

30240

Alse sine saghen si waenden das,

 

Dat Keye die drossate was.

 

Si sloghen doe int foreest.

 

Doe seide Sagrimoer, die alre meest

 

Wonderlijc was, tote Waleweine:

30245

‘Lust u in desen pleine

 

Nu ten tiden ene joeste sien?’

 

Mijn her Walewein seide: ‘Van wien?’

 

Hi seide: ‘Van Keyen ende mi.

 

Siet waer hi peisende comt, ochte hi

30250

Ende sijn lief onder hen beden

 

Nu ter wilen waren versceden.’

 

Walewein antwerde: ‘Die een

 

Mochte hem quetsen van u .ij.’

 

Hoe datter Walewein sprac toe

30255

Hi reet te Lancelote wert doe

[p. 203]

 

Al dat hi mochte met gheninde;

 

Ende Lanceloet, dine niet ne kinde,

 

Richte jegen hem metten perde.

 

Die ander stakene soe herde,

30260

Dat sijn spere op die borst brac;

 

Ende Lanceloet bat neder stac

 

Den anderen, dat hi ter erde

 

Neder viel met sinen perde.

 

Lanceloet leet over mettien

30265

Sonder enech weder sien.

 

Alse Hestor wart geware das,

 

Hi peysde dat Keye niet ne was,

 

Maer een ander ridder, dine versloech

 

Ende alsoe sine wapine droech.

30270

Hi sprac mijn heren Waleweine toe

 

Dat hi sijns wilde ontbeiden doe.

 

Hi reet op Lancelote ende stac

 

Dat sijn spere scone brac.

 

Lanceloet stakene soe weder,

30275

Dat hi ter eerden viel neder,

 

Ende in den arm soe wonde,

 

Dat dat bloet uutspranc tier stonde.

 

Alse die .ij. gesellen dat hadden gesien

 

Si waren tonpayse van dien,

30280

Ende vloecten die wile daer naer,

 

Datmen begonste josterens daer.

 

Walewein seide: ‘Wat sal dit wesen?

 

Wi sijn sere bedroghen bi desen,

 

Dien wi waenden dat Keye was.’

30285

Her Ywein seide: ‘Sijt seker das,

 

Dat hijs niet en es: ontbeit na mi,

 

Ic sal josteren, soe wie dat hi si.’

 

Hi voer te hant te Lancelote wart,

 

Ende reet op hem soe metter vart,

30290

Dat hem die scilt spleet een deel;

 

Maer die halsberch bleef gheel.

 

Lanceloet stakene weder soe,

 

Dat hi ter erden moeste vallen doe.

 

Alse min her Walewein dat vernam

30295

Hi was harde drove ende gram.

 

Hi seide: ‘Nu ne sijnre nimmere

 

Af te stekene. God, here,

 

Hets sotheit oplopen .i. man

 

Daer men ghene kinnesse heeft an.

30300

Wie soude hebben gewaent vor desen

 

Dat an desen man hadde gewesen

 

Soe sonderlinge grote preuschede

 

Alse hi heeft getoent hier ter stede!’

 

Hi liet sijn spere sinken metter vart

30305

Ende reet te Lancelote waert,

 

Alse die wat doen ne wiste, hi was so gram.

 

Ende Lanceloet die jegen hem quam

 

Seide tot hem selven: ware dat sake

 

Dat sijn spere niet ne brake

30310

Te dien lope, dat hi daer brochte,

 

Dat hijs hem beloven mochte

 

Dat hem wel diende sonder breken;

 

Hi hadder mede af gesteken

 

.iij. starke ridders al itowart.

30315

Si onderliepen hen met groter vart,

 

Ende mijn her Walewein hi stac

 

Op Lancelote dat sijn spere brac.

 

Lanceloet, diere hem sere dede toe,

 

Stac op heren Waleweine doe,

30320

Dat hi dede scuren bede

 

Den scilt ende den halsberch mede,

 

Dat hem dyser in die scoudere liep;

 

Maer dat ne was niet soe diep

 

Dat hi iet gequetst was sere.

30325

Lanceloet hadde soe starc dat spere,

 

Ende stac op hem soe herde,

 

Dat hi ter eerden viel metten perde.

 

Lanceloet trac te hem wart na dien

 

Die glavie sonder weder sien;

30330

Ende Sagrimoer, die eerst was

 

Af gesteken, alse ic las,

 

Hadde al toe gesien te allen

 

Joesten die daer waren gevallen.

 

Hine mochte niet swigen tier stont

30335

Alse hi Lancelote sach gesont,

 

Maer hi seide tot hem tier tijt:

 

‘Ic ne weet, her riddere, wie gi sijt;

 

Maer alse gi in uw lant sult comen

 

Suldi u mogen beroemen

30340

Dat gi af hebt gesteken

 

Met enen spere, sonder breken,

 

Minen here Waleweine

 

Ende oec minen heren Yweine,

 

Ende Hestore van Mares

30345

Ende Sagrimore; sijt seker des,

 

Dat ghise alle af hebt gesteken.’

 

Alsen Lanceloet hoerde spreken

 

Was hi sere tongemake;

 

Hine wiste wat doen dor die sake.

30350

Hine woude niet keren bi desen,

 

Om dat hi niet ne woude bekint wesen,

 

Dat si wisten wie hi ware.

 

Ende hi peysde daer nare,

 

Voerde hi sinen scilt, dat hi te hant

30355

Van hen lieden soude sijn bekant,

 

Bi datmen hem volgen soude.

 

Hi warpene en wech alsoe houde

 

Ende reet ten foreeste wart

 

Al dat hi mochte met groter vart,

30360

Wenende met grote sere

 

Ende vloekende die wile sere

 

Dat hi wart geboren, dor das

 

Dat hi soe ongevallech was.

 

‘Wel magic ongeval tellen,

30365

Dat ic bejage an mine gesellen

 

Scande ende oec onnere,

 

Die ic sculdech ware sere

 

Te eerne in allen manieren

 

En te diennen sonder falgieren.’

30370

Dus voer Lanceloet tongemake

 

Ende drove om die sake

 

Dat hi mochte hebben mesdaen.

 

Alse hi lange hadde gegaen

 

Sach hi op sijn part, dat was doe

30375

Van bloede ende van suete mesmaect soe,

 

Ne hadde gedaen sine cracht groet,

 

Dat ware over lanc doet.

 

Hi peisde hi soude vort dien dach

 

Rusten dor sperts wille, ende hi sach

30380

Beneden hem .ij. pawelgoene

 

Gericht ende ene loedse int grone.

 

Hi voer te hant daer wart.

 

Als hire quam hi bant sijn part

 

An enen boem, dat rustens hadde noet.

30385

Doe ginc int .i. pawelgoen Lanceloet,

 

Daer hi ene joncfrouwe sach

 

In ene couche daer si lach,

 

Die hi hadde gesien, alse hem dochte,

 

Menechwarf; maer hine mochte

30390

Niet gepeisen wie si was noch doe;

 

Soe dat hi hem bepeisde doe

 

Dat dat die selve joncfrouwe was,

 

Dine vanden venine ghenas,

 

Ende die geloeft hadde mede

30395

Te houdene hare zuverhede

 

Dor hem den tijt die si leven soude.

 

Hi groettese alsoe houde,

 

Ende si hem dies gelike.

 

Si was joncfrouwe van ertrike

30400

Die hi meest minde. Doe seide hi:

 

‘Joncfrouwe, suldi herbergen mi?’

 

Si vraghde hem wanen hi ware.

 

- ‘Van Arturs hove,’ antwerde hi hare.

 

- ‘Soe salic u herbergen dan

30405

Dor die minne vanden besten man

[p. 204]

 

Vander werelt, na minen gelove,

 

Die oec es van Arturs hove.

 

Vergave God, dat hier nu ter tijt

 

Ware also gesont alse gi sijt,

30410

Ic soudere blidere wesen ave

 

Dan ochtmen mi den besten casteel gave

 

Dien die coninc Artur heeft nu;

 

Dat ne mach niet wesen, secgic u,

 

Want hi es verloren, dats waer,

30415

Dies es wel onderhalf jaer,

 

Dat es scade ende jammer groet.’

 

- ‘Ay joncfrouwe,’ seide Lanceloet,

 

‘Ic kinne u bat dan gi waent nu ter tijt.

 

Ic weet dat ghi die joncfrouwe sijt

30420

Die houdt dor die minne van hem

 

U suverheit.’ Si seide: ‘Ic bem

 

Die des hebbe gedaen gelof,

 

Ende vorworde sal houden daer of.’

 

- ‘En es dat niet sotheit?’ seide hi:

30425

‘Ne ware niet alsoe goet dat gi

 

Hadt genomen tenen here

 

Enegen hogen man vort mere,

 

Daer gi wel ane wart comen,

 

Die u gerne hadde genomen?’

30430

Si seide: ‘Here, van desen

 

Hebbic dicke versocht gewesen

 

Van edelren mannen dan ic ben wijf.

 

Soe behoude mi God mijn lijf,

 

Ic ne sal in ghere manieren

30435

Van minen gelove falgieren;

 

Ic minne soe getrouwelike,

 

Eer ic eer storve, sekerlike,

 

Dat ic in desen soe wrochte

 

Datmen met mi scernen mochte.’

30440

Alse Lanceloet hare worde verstont

 

Hine mochte hem niet decten langere stont.

 

Hi dede sinen helm af doe

 

Ende sprac der joncfrouwen toe:

 

‘Ay joncfrouwe, ne kindi mi niet?’

30445

Ende alse sine wel besiet

 

Siet si dat die ghene es mettien,

 

Die si vore alle man woude sien.

 

Si helsdene sere na desen

 

Ende hietene willecome wesen.

30450

Si seide: ‘Lieve vrient, waer hebdi

 

Soe lange geweest, secghet mi.’

 

Hi seide dat hi meneghen dach

 

In ere vrouwen vanenesse lach;

 

Ende hi seide der joncfrouwen te hant

30455

Hoe dat hi .iiij. ridders vant

 

Int foreest, die hi ne kinde niet,

 

Ende dat hem jegen hen was gesciet.

 

‘Si sijn mine vrient,’ seide hi,

 

‘Ic wane dat si volgen mi

30460

Ende na mi sulen comen sciere.

 

Ic ne woude in ne ghere maniere

 

Dat si mi ywerine vonden nu.

 

Joncfrouwe, hier bi biddic u,

 

Dat ghi mi raet geeft te desen;

30465

Ne waendic hier niet bedect wale wesen

 

Ic soude te hant en wech gaen.’

 

Die joncfrouwe antwerde saen:

 

‘Hier omme ne suldi niet henen sceden;

 

Ic sal u doen in sulker steden,

30470

Dat u nyman sien en sal,

 

Al gevielt dat si hier comen al.’

 

Binnen dien dat si van desen saken

 

Aldus onderlinghe spraken

 

Saghen si uut ende vernamen

30475

Dat daer ridders ende vrouwen quamen.

 

Die joncfrouwe die bi Lancelote was

 

Bat te hant Lancelote das,

 

Dat hi blide ende in hogen ware;

 

Hi soude sien comen dare

30480

Sulken man van sinen geslachte, dien

 

Hi noit met oghen ne hadde gesien.

 

- ‘Wie es hi dan?’ seide hi.

 

- ‘Ghi sulet wel weten,’ sprac si.

 

Die ridders beetten vor dat pawelgoen

30485

Ende die cnapen, ende na dat doen

 

Liepen si ten wagene wart

 

Der joncfrouwen af helpen ter vart,

 

Ende leiddense daer Lanceloet was.

 

Alse Lanceloet wart geware das,

30490

Hi spranc op jegen hare daer.

 

Si was scone ende oppenbaer

 

Ende sceen wel edel wijf bi ghelike.

 

Si seide tot hem vriendelike:

 

‘Sit ende rust u, lieve here;

30495

Ghi sijt lichte vermoit mere

 

Dan ic ben.’ Si riep daer nare

 

Hare joncfrouwe, ende seide hare

 

Dat si Helyan den witten brochte.

 

Soe ginc soe si ierst mochte

30500

Ten wagene, daer die joncfrouwe in quam,

 

Daer si een scoen kint ute nam

 

Ende bracht hare vrouwen daer.

 

Dat kint en hadde maer .iij. jaer.

 

Die vrouwe cusset tier stonde

30505

Beide an oghen ende an monde,

 

Ende hadder mede feeste groet.

 

Doe peysde in sinen sin Lanceloet

 

Dat hi noit vor die ure

 

Ne sach soe scone creature.

30510

Wies dat kint ware vraghde hi.

 

- ‘Here, hets mine,’ seide si.

 

‘Ne dunket u niet scone wesen?’

 

Lanceloet antwerde te desen:

 

‘Ic ne sach noit soe scone alst es

30515

Van sire oude, des sijt gewes.’

 

Die joncfrouwe van daer binnen sprac toe

 

Lancelote ende seiden doe:

 

‘Wet wel, dat kint dat gi siet daer,

 

Dat u bestact harde naer.

30520

Bohort van Gaunes wan dit kint dan

 

Alse hi den tornoy verwan

 

Dien de coninc van Bangore dede slaen,

 

Daer vele gelove waren gedaen.

 

Het en es gheen man, siet hi dit kint an,

30525

Ende hi Behorde kinnet dan,

 

Hine moet secgen dat sijn kint es.’

 

Alse Lanceloet hoerde mare des

 

Hi was harde blide van dien;

 

Ende alse hi tkint hadde wel besien

30530

Dochte hem al oppenbare

 

Dat Bohorde al gelijc ware,

 

Ende hi cusset sere tier stonde

 

Beide an oghen ende an monde.

 

Alse die joncfrouwe horde mare das,

30535

Dat die ghene Lanceloet was,

 

Daer si soe vele af hadde gehort

 

Goets secgen, ende dat Bohort,

 

Dien si minde boven alle man,

 

Hem soe bestont ende ginc an,

30540

Si dreef grote bliscap tier stede

 

Ende boet hem haren dienst mede,

 

Ende hi hare, in allen doene.

 

Ende die joncfrouwe vanden pawelgoene

 

Telde hem hore Bohort quam an

30545

Dat hi dat kint an hare wan.

 

Hi gelovets herde wel doe,

 

Bedi hem was geseit alsoe

 

Van des conincs Pelles dochter, daer hi

 

Wilen hadde gelegen bi.

30550

Daer na ontwapendem Lanceloet

 

Ende seide hi hadde vrese groet

 

Dat daer comen mochten dic .iiij.

 

Ridders in enegher maniere

 

Ende hem vinden daer inne.

30555

Oec seide hi der werdinne

[p. 205]

 

Hoe gedane wapine si droghen.

 

Si seide: ‘Laet u genoghen,

 

Sine sulen, al comen si hare,

 

Uwes niet werden geware.’

30560

Hi seide hi woude wel alsoe,

 

Ende ginc bi des conincs dochter sitten doe,

 

Die tot hem seide dese worde:

 

‘Here, alse gi siet Bohorde

 

Biddic dat ghi hem segt mijn ontbieden,

30565

Dat op die wile dat wi scieden,

 

Dat hi alse getrouwe riddere daer of

 

Dat hi mi sien soude dede belof

 

Binnen desen jare, dat hem niet

 

Alse hi mi geloefde en es gesciet.

30570

Hi en es alsoe waerachtech nu

 

Niet alsic waende, secgic u;

 

Hi heeft mi gedaen soe, here,

 

Dat ic ne gelove nimmermere

 

Vremden ridder, wats gesciet,

30575

Dien ic wel ne hebbe geproeft niet.’

 

- ‘Ay joncfrouwe,’ seide Lanceloet, ‘hi

 

Heeft dit jaer soe vele gesocht mi,

 

Dat hi niet wel comen ne mochte tot u.

 

Ic bidde u dat ghijt hem vergeeft nu,

30580

Dat ic tallen daghe na desen

 

Uwe riddere mote wesen.’

 

Si vergaf hem algader dat,

 

Omdats hare Lanceloet bat.

 

Nu selen wi dit laten staen,

30585

Ende te sprekene ane vaen

 

Van Waleweine ende sinen gesellen,

 

Die alle ter erden vellen

 

Daerse Lanceloet af stac,

 

Nadat die boec hier vore sprac,

30590

Daventure sprect hier ter steden:

 

Alse Lanceloet was gesceden

 

Vanden gesellen alle .iiij.,

 

Die hi afstac in sulker maniere,

 

Alse die boec hier vore sprect van dien,

30595

Dat Walewein al hadde gesien

 

Hoe Lanceloet warp tere stede

 

Sine glavie ende den scilt mede.

 

Ende Walewein quam daer hi sach

 

Dat ghene ter erden lach,

30600

Ende seide: ‘Scilt, ic sach u hangen

 

An soe goets mans hals in onlangen,

 

Men es u niet sculdech ter erde

 

Te latene dor sine werde,

 

Maer men es u sculdech te doene ere

30605

Dor sinen wille vort mere.

 

Ic ne late u niet hier, bedi

 

Ic sal u te hove voeren met mi.’

 

Doe warp hi sinen scilt ter eerden

 

Ende nam den anderen met weerden

30610

Ende hingene an sinen hals doe,

 

Ende nam die glavie toe.

 

Hi sat op sijn part metter vart.

 

Dandere waren op geseten ytowart.

 

Doe seide mijn her Ywein: ‘Gi heren,

30615

Ic rade dat wi ons daer toe keren,

 

Dat wi den riddere volgen ende pogen

 

Ochte wine iet gekinnen moghen;

 

Want en es hi niet van Arturs hove

 

Men saelt ons trecken te love

30620

Moghewine soe betrapen,

 

Ochte bi vromecheiden van wapen

 

Ochte bi goedertiernheiden,

 

Dat wine te hove leiden.’

 

Hestor seide: ‘Wat seggedi?

30625

Hets Lanceloet, gelovets mi;

 

Het ne hadde gheen man in ghere maniere

 

Sulker joesten moghen doen viere

 

Dene na dandere, sonder hi.

 

Ghi mochtene wel kinnen daer bi;

30630

Gi hebt gesien te meneger stede

 

Dat hi also groet ridderscap dede

 

Alse hi hier nu heeft gedaen.’

 

Mijn her Walewein seide saen:

 

‘Ic ne wane niet dat hijt si;

30635

Na dat hi wel wiste dat wi

 

Int lant sijn hine hadde nimmermere

 

Jegen ons gejosteert, hine hadde ere

 

Geweten wie dat wi waren.’

 

Hestor seide al sonder sparen:

30640

‘Ne hadde hi hem niet willen weren

 

Alse men hem opliep om josteren

 

Hi hadde bloetheit gedaen;

 

Want Sagrimoer quam op hem slaen,

 

Dat hi hem moeste weren ochte vlien.

30645

Ende hi ne vraghde niet bidien

 

Wie dat wi waren, na minen wanc.

 

Ende alst quam ten wech gane,

 

Ende hi die waerheit vernam

 

Wie wi waren, hi was soe gram,

30650

Dat hi sinen scilt en wech warp doe

 

Ende sine glavie, ende hi vloe,

 

Alse die niet gekint ne woude wesen;

 

Ende noch suldi sien na desen

 

Int hof, daerment hem antyen sal,

30655

Dat hijs sal willen loghenen al,

 

Alse die .i. wel hovesch riddere es.’

 

Walewein seide: ‘Ic wane wel des,

 

Dat Lanceloet es, sonder waen,

 

Na dat icker af hebbe verstaen;

30660

Ende sal sijn scilt daer bi

 

Int hof voeren, ochte hi

 

Yet daer jegen sal secgen

 

Alsemen hem dit sal oplecgen.’

 

Si voeren dus, ende si reden

30665

Tes si quamen tere wegescheden.

 

Si voeren ter slincker siden saen,

 

Daer Lanceloet ter rechtere was gegaen,

 

Soe dat sire niet af ne vernamen

 

Vor dien dat si te hove quamen.

30670

Ende si reden soe lange wandelende

 

Dat si quamen in sinxennavende

 

Int hof te Kamaloet voren,

 

Dat die coninc messe ginc horen.

 

Daer was grote feeste tier stont,

30675

Want daer waren comen gesont

 

.x. gesellen vander queeste,

 

Dien men daer dede grote feeste.

 

Dat hof was doe van grote done,

 

Want daer waren vele hoghere barone,

30680

Alle die hoghe liede gemeinlike

 

Van des conincs Arturs rike,

 

Die daer te hove metten haren

 

Soe si eerlijest consten comen waren;

 

Soe dat paleys was vor none

30685

Al vol hogher barone.

 

Doe quamen gereden hare vart

 

Die gesellen te hove wart.

 

Ende alse Walewein sach

 

Dat die coninc ten vinstren lach

30690

Hi seide: ‘Siet ghinder den coninc;

 

Ic rade dat wi doen ene dinc:

 

Wine sijn niet sculdech, ic wane,

 

Al gewapent vor hem te gane;

 

Laet ons afdoen onse helme ter vart.’

30695

Si deden soe ende gingen opwart.

 

Alse die coninc sach wie si waren

 

Hi trac te hen wart sonder sparen

 

Ende hietse willeeome wesen,

 

Ende hi helsedse binnen dese

30700

.c. warven, Waleweine

 

Ende alle dandere ghemeine,

 

Ende vraghde hen wat si daden.

 

Si seiden: ‘Wel, bider Gods genaden;’

 

Ende waenden wel hare queeste

30705

Hebben gheint. Daer was grote feeste.

[p. 206]

 

Ende alse die coninginne sach

 

Ende niet den ghenen, die hare lach

 

Int herte, dien si hadde gesien

 

Lievere dan eneghen van dien,

30710

Si wart soe sere drove, dat si

 

In hare camere ginc daer bi,

 

Daer si mesbarde jammerlike,

 

Ende seide: ‘Ay God van hemelrike,

 

Ne sal die ghene niet comen

30715

Daer deser herberghen vromen

 

Ende baten comen af mere,

 

Op dat ment te rechte kere,

 

Dan vander helecht van allen dien,

 

Die men hier binnen mach sien?

30720

Hi ware comen, dat wanic, ere,

 

Ne haddict niet beghert soe sere.’

 

Walewein dede hangen wale

 

In die middelt vander sale

 

Den scilt dien hi daer brochte,

30725

Datten elc dire quame sien mochte.

 

Doe vragde hem die coninc

 

Waeromme hi den scilt daer hinc.

 

Hi seide: ‘Ic doet bedi, here,

 

Dat alle die van hier binnen nu mere

30730

Exempel mogen nemen daer an,

 

Bedi datten droech die beste man

 

Vore mi, na mire wetenthede,

 

Die nu es teneger stede;

 

Ende ic wane dat Lanceloet es van Lac.’

30735

Hi telde hem hoe dat hi stac

 

Hen allen .iiij. in hare wandren

 

Den enen af na den andren.

 

‘Ende alse hi wiste wie wi waren

 

Warp hi sinen scilt wech sonder sparen,

30740

Dien ic ophief alse ic dat sach

 

Dat soe goets mans scilt ter eerden lach,

 

Ende brachtene hier, ende die glavie mede.

 

Ic liet den minen daer ter stede.’

 

Alse die coninc dat hadde gehort

30745

Dedi scilt ende glavie bringen vort,

 

Ende vraghde om nimare

 

Vanden ridder dies die scilt ware.

 

Walewein seide: ‘Ic ne sach

 

Den riddere niet sint den dach

30750

Dat hi den tornoy al verwan

 

Te Penegne, daert sach menech man,

 

Daer ic hem doc sach doen, here,

 

Met wapenen vele mere

 

Dan hi ten lesten tornoy dede

30755

Te Kamaloet vore die stede,

 

Daer hi die gesellen nochtan

 

Vander tafelronden verwan;

 

Dies roye ic mi an die gesellen

 

Vander queesten, diet u mogen tellen.’

30760

Alsi dese tale hadden onder hant

 

Quamen Waleweins .iiij. gebrodere te hant,

 

Acgravein, Gaheret,

 

Gurreës ende Mordret.

 

Alsi die helme af hadden gedaen

30765

Ende daer binnen wel waren ontfaen

 

Vraghde Mordret den coninc das,

 

Ochte Lanceloet noch iet comen was.

 

Die coninc antwerde: ‘Neen hi.’

 

Dander seide: ‘Dat rouwet mi;

30770

God sindene ons cortelike;

 

Het en es man in ertrike

 

Dien ic soe gherne saghe hier inne.’

 

Doe quam uter cameren die coninginne

 

Harde drove ende gram

30775

Dat Lanceloet niet ne quam;

 

Ende alsi minen here Waleweine sach

 

Si ontboet hem goeden dach,

 

Ende vraghde hem om niemare

 

Van mijn her Lancelote daer nare.

30780

Walewein seide, hine sach

 

Lancelote niet sint dien dach,

 

Dat die tornoy te Peninge was.

 

Die coninginne was drove das,

 

Ende si sprac den coninc ane,

30785

Dat tijt ware ter kerken te gane.

 

Hi seide: ‘Vrouwe, laet ons gaen dan.’

 

Si deden coninclike cledere an:

 

Hi sette op sijn hoeft ene crone

 

Ende nam enen guldenen stoc scone

30790

In sine hant, daer op twaren

 

Boven stont een gulden aren.

 

Die coninc was van groter scoenhede

 

Ende sceen wel sijn goet man mede.

 

Hi sceen wel vander ouder wesen

30795

Van .l. jaren, alse wi lesen;

 

Ende hi seide dese worde,

 

Daer algader dat hof toe horde:

 

‘Dese feeste ware nu mere

 

Wel sculdech te blivene, God here,

30800

Na datter die ghene niet ne comt, daer of

 

Verliecht es algader dit hof.

 

Ay soete here van hemelrike,

 

Die mi hebt menechvoudelike

 

Voldaen minen wille, ic bidde u,

30805

Dat u wille mote wesen nu,

 

Dat hi hier tavont mote sijn,

 

Ochte vore die hoghe messe morghijn!’

 

Die coninc weende alse hi dit seide.

 

Si gingen ter kerken sonder beide

30810

Te Sinte Stevens kerke, omdat

 

Si meesterkerke was vander stat.

 

Die coninc plach gerne ten meesten

 

Ende ten hoeghsten feesten

 

Messe daer te horne op dien dach

30815

Dat hi hof te houdene plach.

 

Alse hi messe hadde gehort

 

Ende int paleys was quam Bohort

 

Ende Lyoneel sijn broder bi namen,

 

Die beide vander queeste quamen,

30820

Soe dat al comen was met desen

 

Dat in die queeste hadde gewesen,

 

Datter doe nyman ne gebrac

 

Sonder Keye ende Lanceloet van Lac.

 

Die coninc Artur dede Behorde

30825

Grote feeste, daer hi af horde

 

Den genen grote vromecheit tellen,

 

Die doe waren sine gesellen.

 

Hi vraghde hem hoe hi dade.

 

- ‘Wel,’ sprac hi, ‘bi der Gods genade.

30830

Hebdi van Lancelote iet gehort?’

 

Seide hi toten coninc, Behort.

 

Die coninc seide: ‘Neen ic niet;

 

Maer ic hope, ocht God gebiet,

 

Dat hi noch tavont comen sal,

30835

Dies wi blide selen sijn al.’

 

Hi seide: ‘Dies onne ons God, here;

 

Ic ne werde niet te payse ere.’

 

Alse Walewein dat hoerde

 

Sprac hi dus tote Bohorde:

30840

‘Ghi waerttene ons bat sculdech nu

 

Te wisene dan wi u;

 

Want ghi sciet van ons opten dach

 

Dat die tornoy vor Peningne lach,

 

Ende volget heme; maer wine hebben vort,

30845

Daer wijt weten, niet van hem verhort.’

 

Behort seide dat hi van hen (sic) sciet

 

Op dien dach, ende sint van hem ne vernam niet.

 

Behort ontwapende hem daer naer

 

Ende alle die quamen met hem daer.

30850

Die feeste was groet van dien neven,

 

Die si onderlinge dreven,

 

Bohort, Hestor ende Lyoneel.

 

Ende alsi dat hadden gedaen een deel

 

Si begonsten wenen daer naer

30855

Ende seiden: ‘Lanceloet, waer sidi, waer?’

[p. 207]

 

Daerse die coninc af troeste doe

 

Ende die hoghe baroene toe.

 

Die coninc dede comen tier steden

 

Cledere, die hi hadde doen gereden

30860

Ter gesellen behoef vander queesten,

 

An te doene te dire feeste,

 

Ende vraghde den coninc Bandemaguse hoe

 

Hi die cledere best deilen mochte doe.

 

Die coninc riet hem alsoe houde

30865

Dat hi die dierste geven soude

 

Hen, die werst van ridderscape waren,

 

Ende alle die andre daer naren,

 

Dat hise soude vercleden

 

Elken na sine werdecheden.

30870

Die coninc antwerde: ‘Van desen

 

Ne moghewi niet vroet wesen,

 

Het ne si dat wi te voren

 

Van elkerlijcs preuscheden horen.’

 

Die coninc Bandemagus seide: ‘Here,

30875

Houdes u an den ghenen nu mere

 

Dien u die meeste pertie wisen sal.’

 

Doe maende hi den gesellen al

 

Dat si hem seiden oppenbare

 

Wie die beste van allen ware.

30880

Si droeghen over een das,

 

Dat Bohort die beste van hen allen was,

 

Ende coerne over den besten tier stede

 

Om dat ridderscap dat hi dede

 

Ten verbodenen berghe, daer hi was sulc man,

30885

Dat hire .xiiij. verwan

 

Van hen lieden bi vromecheden.

 

Na dien coeren si daer ter steden

 

Waleweine ende Hestore na dien doene:

 

Daerna Gaherette ende Lyone:

30890

Daerna Bandemaguse den coninge:

 

Daerna noemden si in ringe

 

Ende in ordenen sonder sparen

 

Alsoe alsi best ende werts waren.

 

Doe deilde die coninc die cleder

30895

Den ridders wech ende weder,

 

Soe datmen nie vor dien daghen

 

Ne sach simple ridders soe goede cledere dragen.

 

Hi hieltere Lancelote .i. paer

 

Ende Keyen alsoe een daer naer.

30900

Men leide die taflen ende ginc eten.

 

Ende alsi alle waren geseten,

 

Soe datmen daer vant int tellen

 

Van .c. ende van .l. gesellen,

 

Daerre .xij. af gebraken,

30905

Die coninc was drove van dien saken,

 

Omdat al dat geselscap plach

 

Daer te sine opten sinxendach,

 

Het ne hadde hen siechede gedaen,

 

Ocht dat si ywerinc waren gevaen.

30910

Alse dander gerichte gegeven was

 

Quam daer binnen nymare das,

 

Datter een roet gewapent ridder quam,

 

Alsemen Keyen in dat hof vernam.

 

Doe si horden dese nymaren

30915

Die ten tornoy te Peningne waren,

 

Si sprongen op alle na die dinc

 

Ende liepen secgen den coninc:

 

- ‘Here, dats mijn her Lanceloet

 

Die de wapene draeght al roet.’

30920

Alse die coninc dat hadde ghehort

 

Hi seide al te hant dese wort:

 

‘God, here, danc moetti hebben daer of,

 

Dat gine weder hebt gesint int hof!

 

Gaet, doettene hare comen; nochtan,

30925

Mochtic opstaen jegen enegen man,

 

Ic soude gherne jegen hem opstaen.’

 

Si liepen neder tot hem saen,

 

Ende alsi saghen dat Keye was

 

Si waren al te mayert das;

30930

Niet bedi si deden hem feeste,

 

Want hi geselle was vander queeste.

 

Men brachte den coninc niemare

 

Dat Lanceloet niet comen ne ware,

 

Ende dat Keye die drossate was.

30935

Die coninc was soe tonpeyse das,

 

Dat hi wart al varuloes saen,

 

Ende recht als ene asche gedaen.

 

- ‘Hets scade,’ seide die coninc al gram,

 

‘Dat die goede niet ne quam.

30940

Dese herberghe, dies ic seker ben,

 

Soude meer beteren van hem

 

Dan van sulken .c. vort an.

 

Wel si comen die drossate nochtan,

 

Want ic wel te ghemake ben das.’

30945

Alse die drossate ontwapent was

 

Men brachte hem cledere ter vart,

 

Die wel waren .c. marc wart.

 

Hi was een scone ridder eer,

 

Ende nu was hi verchiert meer.

30950

Hi quam in ghepareert alsoe,

 

Ende groette den coninc van verren doe;

 

Ende die coninc groettene weder.

 

Doe sat hi ter taflen neder

 

In sijn sitten daer tier stonde,

30955

Dat behorde ter tafelronde.

 

Na etene quam een ridder daer binnen,

 

Dien Lanceloet sinde der coninginnen,

 

Dien hi te Pont Marvel verwan,

 

Daer .iiij. ridders waenden nochtan

30960

Dat Keye die drossate hadden gewesen.

 

Hi quam in die sal e na desen,

 

Ende hadde sinen helm af gedaen.

 

Hi seide totten coninc saen:

 

‘Here, ic bidde u dat gi

30965

Ter coninginnen doet leiden mi.

 

Ic ben verwonnen riddere, ende ic ben

 

Hare gesint.’ Die coninc vraghde hem

 

Wine sinde? Hi seide daer naer

 

Datten Keye sinde daer,

30970

Ende seide hem in wat manieren

 

Si ene brucghe onder hen .iiij.

 

Hoedden ende met Keyen speelden; nochtan

 

Dat hise alle .iiij. verwan.

 

‘Hi beval mi bi mire sekerheden

30975

Dat ic mi opten dach heden

 

Gevanghen gave hier binnen

 

Mire vrouwen der coninginnen.’

 

- ‘Wel besie hem die goede man

 

Wine hier heeft gesint dan.’

30980

Die riddere scaemde hem sere

 

Ende seide: ‘Ghi segt wonder, here;

 

Gi quaemt den .ix. dach in meye

 

Te Pont Marvel, here Keye,

 

Ghi vondt oec .iiij. ridders daer

30985

Ende josteret jegen hen allen daer naer.

 

Gi staect die .ij. af met allen,

 

Die int water moesten vallen,

 

Ende op die brucge .ij.. Ende ghi

 

Doet mi bi minen eede geloven mi

30990

Dat ic ten naesten sinxendaghe

 

Ocht den dach dire naest vore laghe

 

Hier comen soude, ende mi geven saen

 

Van Keys drossaten halven gevaen

 

Mire vrouwen der coninginnen.

30995

Ic ben comen bedi hier binnen

 

Dat ict sekerde alsoe.’

 

- ‘Ic ne waes niet,’ seide Keye doe,

 

‘Want ic ne quam niet, twaren,

 

Te Pont Marvel in .x. jaren.’

31000

Dander seide: ‘Mi wondert das,

 

Ic ne weet niet dan wiet was;

 

Ic sal houden mine sekerhede.’

 

Soe datten die coninc leiden dede

 

Daer die coninginne was met haren

31005

Vrouwen, dire vele waren.

[p. 208]

 

Ende hi knielde vore hare

 

Ende gaf hem gevaen daer nare,

 

Ende seide hare vanden ridder al,

 

Hoe hine verwan ende beval

31010

Dat hi tote hare soude gaen

 

Ende hem hare geven gevaen

 

Van her Keys halven, die al das

 

Loegchende dat hijs niet ne was.

 

Hi seide hine wiste niet hier bi,

31015

‘Vrouwe, wie hier sinde mi.

 

Ic come, omme mine sekerhede

 

Te quitene, hier ter stede

 

In u genaden, alse die sal

 

Dat ghi mi gebiet doen al.’

31020

- ‘Nadat gi niet ne weet,’ sprac die coninginne,

 

Wie u gesint heeft hier inne,

 

Ghi moet hier letten tes wi

 

Weten moghen wie hi si;

 

Want hi mochte sulc wesen

31025

Hi soude u quite scelden van desen.’

 

Si beval nadien den cnapen

 

Dat sine souden ontwapen

 

Ende metten andren doen te gemake,

 

Soe dat hem niet ne ghebrake.

31030

Die ridder begonste omtrint sien

 

Ende versach in die sale mettien

 

Den scilt, dien Walewein brachte daer,

 

Ende hi besaghene bat van naer.

 

Hi kindene, ende hi ginc

31035

Te hant ende seide den coninc:

 

‘Here, die dat weten mochte

 

Wie dat ghenen scilt hier brochte,

 

Ic weet wel in allen manieren,

 

Dat die af stac ons .iiij.,

31040

Desen selven scilt droech hi, sonder waen.’

 

Alse Walewein dat hadde verstaen

 

Hi seide te hant ten coninc:

 

‘Here, weet wel in waerre dinc,

 

Dat dat die ridder was daer ghi

31045

Hier vore af horet spreken mi.’

 

Alse Keye den scilt hadde gesien

 

Was hi wel seker van dien,

 

Dat die riddere daermen af sprac,

 

Dat dat was Lanceloet van Lac;

31050

Want die scilt sine hadde gewesen;

 

Ende hi was oec vroet van desen

 

Hoe hem die scilt was comen toe.

 

Hi vraghde den riddere doe

 

Op wat daghe hi verwonnen was?

31055

Ende hi berichtene soe das,

 

Dat hi daer af was vroet gnoech,

 

Dat Lanceloet doe sine wapine droech.

 

Ende hi seide toten coninc daer nare:

 

Hi wiste wel wie die riddere ware

31060

Die den riddere daer sinde int hof;

 

Ende hi berichtene daer of.

 

Hi seide: ‘Here, het was Lanceloet,

 

Die mi bescudde in grotere noet:

 

Daer ic van .ij. ridders was bestaen

31065

Spranc hi ute ere vinsteren saen;

 

Ende daer wi in ene camere lagen

 

Ende hi opstont alst began dagen

 

Dede hi ane onversien mine

 

Wapine vor die sine,

31070

Opten selven dach, sijt seker das,

 

Dat dese riddere herwart gesint was.

 

Dit was die scilt die Lanceloet nam,

 

Dien ic daer brachte alsic daer quam.’

 

Doe antwerde die coninc:

31075

‘Ic geloeve u wel van deser dinc.’

 

- ‘Here, si sijn te geloevene wel,’

 

Seide Walewein, ‘want nieman el

 

Sonder Lanceloet mochte doen .iiij.

 

Sulke joeste, in ghere maniere,

31080

Alse hi op ons .iiij. dede.

 

Ende wi waren bedroghen daer mede

 

Dat hi Keys wapene droech doe,

 

Ende bi Sagrimors sotte begriep toe,

 

Diet daertoe brachte, dats waer,

31085

Dat wi jegen hem josteerden daer,

 

Dat ons lieden tien tiden niet

 

Bi rechte ne soude sijn gesciet;

 

Maer hi dede sekerlike

 

Alse die beste man van ertrike,

31090

Daer ons wel sceen onse sothede.’

 

Daer was feeste ende bliscap mede.

 

Si begherden Lanceloets comste mere

 

Dan si hadden gedaen ere;

 

Ende die coninc seide daer naer:

31095

Ne quame hi dien navont niet daer,

 

Ocht des anderdaghes, h soude wesen

 

Seerre tongemake bi desen

 

Dan hi noit hadde gheweest vort an

 

Om dat hem gebrac .i. man.

31100

Walewein seide: ‘Hi sal hier morghijn,

 

Sonder waen, eer tercitijt sijn.’

 

Die coninc seide: ‘Ic ben in vresen

 

Dat hi siec ocht doet mach wesen.’

 

Si begherden alle ghemene

31105

Lanceloets comst allene.

 

Si seiden mede: wisten si

 

Dat hire in .vij. milen ware bi,

 

Si souden jegen hem varen.

 

Wet wel, dat si om hem blide waren

31110

Ende drove; want si waren blide

 

Dat si sire comst hoepten tien tide,

 

Ende si waren dies drove ende gram,

 

Dat hi soe lette, dat hi niet ne quam.

 

Al datmen daer binnen sprac

31115

Was van Lancelote van Lac.

 

Si letten den dach daer alsoe

 

Al toter vespertijt toe.

 

Alse die coninc vesperen hadde gehort

 

Dede hi liede comen vort

31120

Ende richten ene quinteine daer

 

In den mersch van Kamaloet oppenbaer,

 

Datter vremde ridders mochten spelen;

 

Maer die coninc dede bevelen

 

Datter nyman ane ne quame

31125

Eer men Lancelote daer vername.

 

Die coninc dede brincgen dat scaec

 

Dat daer sinde Lanceloet van Laec,

 

Ende si speelden scaecs daer in

 

Om dat hen soude vernoyen te min.

31130

Die coninc seide daer nare:

 

‘Ay God, ocht Lanceloet hier ware

 

Wi souden hier moghen ane dien

 

Ene van sire meestryen sien.’

 

Si letten toten avonde toe,

31135

Ende Lanceloet ne quam niet doe.

 

Doe scieden si, ende elc die ginc

 

Te sire herberghen; ende die coninc

 

Lach in ene camere daer inne,

 

Ende in ene andere die coninginne,

31140

Diere dat slapen al ontfacht;

 

Want si weende al den nacht,

 

Alse die vreesde dat Lanceloet

 

Mochte sijn geslagen doet.

 

In dander side was si in dien

31115

Dat sine gherne hadde gesien,

 

Alse die gerne soude weten doe

 

Wat noede datten dreef daer toe,

 

Dat hi soe lange uten lande was;

 

Want sine waende niet das,

31150

Alse hi lest van hare sciet,

 

Dat hi soude hebben ghemert iet

 

Alse lange alse hi dede,

 

Het ne hadde hem gedaen siechede.

 

Al hadde die coninginne groet seer

31155

Noch hadts Hestor van Mares meer.

[p. 209]

 

Bohort ende Lyoneel mede

 

Dreven oec grote serechede,

 

Ende Walewein boven alle man,

 

Die hem van maechscapen niet ne ginc an;

31160

Want hine minde nymanne soe sere,

 

Sonder den coninc sinen here

 

Ende sine broders. Ende die coninc

 

Mindene soe, in waerre dinc,

 

Dat wonder te secgene was,

31165

Want hi ontdecte hem dicke das,

 

Dat hi besceet ne wiste en gheen

 

Vander minnen vanden tween,

 

Van Lancelote ende van Ginovren toe:

 

Hi minnedse beide gader soe.

31170

Ende die minne tuschen hen beden

 

Ne ware nimmermeer gesceden,

 

Ne hadde Aggraveyn ende Mordret gedaen,

 

Die den coninc bi nide deden verstaen

 

Dat Lanceloet, dien hi soe sere

31175

Eerde, hem dade onnere

 

Met sinen wive, ende sprakens daer

 

Soe vele doe ende daer naer,

 

Datter bi te nyute quamen die machte

 

Vanden coninc ende sinen groten geslachte,

31180

Ende alle haer brodere ende si

 

Worden daer na verslagen daer bi,

 

Ende die coninc oec ontfinc doetwonde

 

Daer af, dat scade was ende sonde;

 

Want doe ne was gheen so mechtech man

31185

Alse die coninc Artur was dan,

 

Noch so rike noch so godertieren,

 

Noch so hovesch in ghere manieren.

 

Sanderdaghes stont op die coninc vroe

 

Ende ginc horen messe doe;

31190

Ende alse hi messe hadde gehort

 

Ende weder quam int paleys vort

 

Vraghede hi te hant daer nare

 

Ochte Lanceloet iet comen ware.

 

Men seide dat hi noch niet ne quam.

31195

Die coninc seide alse hijt vernam:

 

‘Ay God, here van hemelrike,

 

Nu moetine ons sinden cortelike!’

 

Walewein seide alsoe houde,

 

Dat hi vor terchiteit comen soude.

31200

Doe ginc in sinen tor die coninc,

 

Daer hi enen hoghen graet op ginc,

 

Daer hi wel mochte sien .x. milen

 

Verre van danen tiere wilen,

 

Sonder daert dat foreest benam

31205

Te siene den lieden; ende daer ne quam

 

Gheen daer hijt mochte gesien.

 

Alse hi neder ginc hi seide mettien:

 

‘Ay God, wanneer salics hebben geval,

 

Dat ic den riddere sien sal,

31210

Dien ic boven al gerne saghe?’

 

Doe sach hi neven ene haghe

 

.I. riddere comen gereden,

 

Die begonste naken der steden;

 

Ende van dat hire sien mochte an

31215

Sceen hi bi gelate een stout man.

 

Hine hadde knecht no seriant.

 

Die coninc peisde wel te hant

 

Dat Lanceloet ware, sonder waen.

 

Hi ginct neder secgen den ridders saen.

31220

- ‘Laet ons opsitten ende varen

 

Jegen Lancelote sonder sparen:

 

Ic sagene comen: hi es hier bi.’

 

Die ridders sprongen toe ende si

 

Wapenden hen some tier uren,

31225

Ende si leiden coverturen

 

Omdat si wouden bohorderen,

 

Ende deden hen gereiden speren.

 

Alse Walewein des geware wart

 

Hi wapende hem ende sat op sijn part.

31230

Hi nam .ij. sciltknechte ende beval dien,

 

Dat si wel souden sijn versien

 

Van speren. Si geloeftdent al

 

Te doene dat hi hen beval,

 

Dien vele baroene volgden doe.

31235

Die coninc voer ute Kamaloet alsoe.

 

Die ridders hadden speren genomen

 

Tierst dat si uut waren comen,

 

Ende begonsten onderlinge joesteren,

 

Dat si wel deden ende met eren.

31240

Alst Walewein hadde vernomen

 

Hi brac vele speren in sijn comen,

 

Ende stac oec ridders af tot dien,

 

Dat gheen man ne hadde mogen sien,

 

Hine haddene geprijst, sonder waen;

31245

Ende hi hadde soe vele gedaen,

 

Eer hi quam daer Lanceloet was,

 

Dat hi van hen .m. geprijst was,

 

Die in die plaetse daer waren.

 

Alse hi Lanceloet sach comen gevaren

31250

Hi reet vore alle dandre, ende hi

 

Riep: ‘Here Lanceloet, hoet u jegen mi.’

 

Mijn her Lanceloet hoerdene wel,

 

Ende wiste wel dat was spel.

 

Hi ontbeide na den steke,

31255

Ridende al gemackeleke.

 

Walewein ne waende niet das,

 

Dat sijn spere soe starc was

 

Alst sider sceen, ende hi stac

 

Op heren Lanceloets scilt van Lac.

31260

Lanceloets pert hadde moede gegaen

 

In groten dachvaerden, dat hadde gedaen,

 

Ende was vermoyt soe onsochte,

 

Dat dien steke niet ontstaen ne mochte

 

Maer viel met Lancelote ter neder.

31265

Ende Lanceloet, die hem daer weder

 

Ne hoedde, ende was daer toe

 

Metten wapenen verladen doe,

 

Lach onder sijn pert soe onsochte,

 

Dat hi niet op staen ne mochte.

31270

Ende mijn her Walewein ne mochte niet

 

Wel sijn pert gehouden ende sciet

 

Van danen, soe drove van desen,

 

Hine wiste in wat pointe wesen.

 

Ende die coninc Artur, die das

31275

Herde sere tongemake was,

 

Hi liet lopen met snelre vart,

 

Ende alle dandre, daer wart.

 

Daer was Lanceloet opgeheven:

 

Men woude hem een ander pert geven;

31280

Hine wouts niet om gene dinc,

 

Maer hi seide ten coninc:

 

‘Van desen perde ne scedic niet,

 

Om gheen, wats soe gesciet;

 

Want ic noit beter ne sach met oghen,

31285

Noch dat meer mochte gedogen.

 

Al vielt, mi ne wondert niet dat.

 

Omdat binnen .viij. daghen luttel at.’

 

Die coninc helsdene na desen

 

Ende hiettene willecome wesen

31290

Alse man, dien hi alre gheernst sach

 

Van allen die leefden op dien dach.

 

Doe was daer soe grote feeste

 

Onder die minste ende die meeste,

 

Dat elken man mochte wonderen das;

31295

Maer ochte Walewein drove was

 

Ne darf nieman twifelen, bedi

 

Hi was herde hovesch ende vri.

 

Hi quam tote Lancelote doe,

 

Ende sprac hem droeflike toe:

31300

‘Here, dor God, ne vernoye u niet

 

Dat mi jegen u es messciet.

 

Wet wel, dat icker toe dede

 

Dat was bi rechter onwetenthede.’

 

Lanceloet seide goedertierenlike:

31305

‘Ic vergeeft u vriendelike.’

[p. 210]

 

Daer was grote feeste int hof,

 

Ende Hestor was sere blide daer of,

 

Dat hi Lancelote sach met oghen.

 

Hine mochte hem niet gedoghen

31310

Van wenene: hi eerdene sere

 

Ende hiettene broder ende here.

 

Met sulker feesten, suldi verstaen,

 

Was Lancelote te hove ontfaen

 

Opten sinxendach, ende dus wel,

31315

Die int jaer ons heren gevel

 

.cccc. ende .xxvj. jaer.

 

Alsi quam in die meeste strate daer

 

Vant hise behangen altemale

 

Met siden ende met sindale,

31320

Met gronen, met roden, menechfoude,

 

Alse ochter God selve comen soude.

 

Alse Lanceloet int paleys quam,

 

Endene die coninginne vernam,

 

Si was utermaten blide

31325

Ende helsdene tien tide,

 

Ende dede hem grote feeste doe,

 

Daert vele lieden sagen toe.

 

Si hietene wel comen wesen.

 

Die coninc dedene ontwapenen na desen

31330

Ende dede hem bringen haestelike

 

Diere cledere ende rike.

 

Doe vercleedden hen die baroene

 

Ende die ridders na haren doene.

 

Die coninc was gepareert, des geloeft,

31335

Ende hadde ene crone op sijn hoeft.

 

Hi ginc te processien daer naer

 

Te sinte Stevens kerke, die daer

 

Die meesterkerke was vander port,

 

Alse gi anderwerf hebt gehort;

31340

Ende die coninginne ende die baroene,

 

Ende die princhen, elc na sinen doene.

 

Alse Lanceloet in die kerke quam

 

Ende hi dat serpijnt daer vernam,

 

Daer hem die goede man af sprac,

31345

Dien Mordreit wilen doet stac,

 

Hi peisde dat was waerhede

 

Dat hem die goede man sede;

 

Ende hi wart herde drove saen,

 

Omdat te neyute soude gaen

31350

Soe grote geslachte alse hi daer sach

 

Vore sine oghen op dien dach,

 

Om enen man allene; ende hi was

 

In harden groten wille das,

 

Tontkeerne; maer hem dochte

31355

Dat hijt niet wel doen ne mochte,

 

Hine sloge doet Mordrette;

 

Ende quame dat hire hem toe sette,

 

Hi soude moeten bi desen

 

Van alden broderen gehaet wesen.

31360

Dat ne mochte hi gedogen niet:

 

Hier bi hi vanden wille sciet.

 

Hi sach op dat serpijnt om die dinc,

 

Dan op Mordreitte, dan opten couine,

 

Soe dat hi al in een moeste sien

31365

Opten enen van hen drien.

 

Hi hertde dat soe lange dare,

 

Dats die coninc wart geware,

 

Ende peisde dat hi niet doe

 

Sonder sake en peisde soe;

31370

Der ghelike die coninginne

 

Warts bi sire manieren in inne,

 

Ende si peisde alsoe houde,

 

Dat sire hem om vragen soude

 

Tierst dat si met hem allene ware.

31375

Alse die messe gheint was dare

 

Keerden si in die zale saen;

 

Het was etentijt: men ginc dwaen.

 

Alsemen ten etene was geseten

 

Was daer bliscap, dat suldi weten,

31380

Dat daer nieman gebrac tien stonden

 

Van dien vander tafelronden,

 

Daere doe waren nochtan wale

 

.c. ende .l. bi getale,

 

Soedat een riddere, diet vernam,

31385

Dien coninc sciere dat secgen quam.

 

Doe seide die coninc al bloet:

 

‘Ne ware niet comen Lanceloet,

 

Die .xij., in waren saken,

 

Die ons gisteren gebraken,

31390

Ne waren niet comen, ende ic ben

 

Utermaten blide van hen,

 

Want icse noit op enen dach

 

Alle te gadre ne sach.’

 

Daer was grote bliscap daermen at,

31395

Ende Lanceloet, die daer sat

 

Den vresseliken sittene naer,

 

Hi sach letteren gescreven daer,

 

Die seiden: ‘Op desen dach heden hiere

 

Moete sterven Brumalt die fiere;

31400

Ende ne sterft hi niet, ons bedrieght

 

Merlijns profechie ende lieght.’

 

Lanceloet riep clerke na desen,

 

Ende dede hen die letteren lesen.

 

Si seiden tote hem tier ure:

31405

‘Dit es wonderlike aventure.

 

Here, swieghter af, bi dien

 

Wi wanen dat gi noch heden sult sien

 

Hier gescien enegerande dinge;

 

Dese letteren sijn gemaect nuwinghe,

31410

Ja, heden vanden daghe, here.’

 

Hi seide: ‘Ic ne spreecs niet mere

 

Na dien dat gijt niet ne raet te doene.’

 

Tierst dat geten hadden die baroene

 

Ende men die tafle op doen soude

31415

Quam daer binnen also houde

 

.J. riddere gewapent wel

 

Met wapenen al wit ende niet el.

 

Daer hi den coninc sach hi sprac an hem

 

Ende seide: ‘Here, her coninc, ic ben

31420

Hier comen omme sterven

 

Ochte om leven dese werven:

 

Welc dat sijn sal ne wetic niet,

 

Maer ic moet proven, wat soes gesciet.’

 

- ‘Dies ne woudic niet,’ sprac die coninc ter vart,

31425

‘Dat gi hier te ure doet comen wart,

 

Dat ic tontkeerne hadde macht,

 

Ghine hadt sulke dinc gewracht

 

Dat gi sonder doet niet ne mocht ontgaen.’

 

Hi dede af helm ende halsbereh saen;

31430

Ende alse hi ongewapent was

 

Die daer waren mercten das,

 

Dat hi was so scone man

 

Ende so wel geleedt daeran,

 

Dat hi sceen man van groter weerde.

31435

Ende hi weende alsoe heerde

 

Ochte hi saghe al die werelt doet.

 

Die coninc hats ontfarmenesse groet

 

Ende seide: ‘Riddere, twi weendi?’

 

Die riddere sprac: ‘Ic wene bedi

31440

Dat ic te mire doet comen ben.’

 

Ende hi leet over vore hem

 

Ende vore alle die vander tafelronden,

 

Ende ginc ten sittene tien stonden,

 

Dat dat vresselijc sitten hiet,

31445

Ende hi seide tot Lancelote: ‘Nu siet,

 

Ic moet sterven te deser stede

 

Om te doene ene coenhede

 

Daer gi u noit toe ne dorst setten.

 

Ic sal gaen sitten sonder letten

31450

Int sitten daer gi noit in sitten ne dorst.’

 

Ende ginc sitten sonder vorst

 

Int sitten daer noit man in ne sat,

 

Hem ne moeste berouwen dat.

 

Hi gaf Lancelote in sine hant

31455

Ene lettere, ende seide te hant:

[p. 211]

 

‘Ochtic sterve biddic u sere,

 

Dat gi dese lettere leest, here,

 

Vore alle die sijn hier binnen,

 

Dat si mi daer bi mogen kinnen

31460

Ende mijn geslachte; ende gevelt mi

 

Dat ic gesont blive, soe suldi

 

Dese lettere mi wel geven weder.’

 

Alse hi was geseten neder

 

Die daer bi waren seiden saen:

31465

Hi hadde grote stoutheit gedaen,

 

Dat hi int vresselike sitten sat;

 

Ende hi riep onlange nadat:

 

‘Ay God, here, ic sterve in desen noet.’

 

Daer na riep hi: ‘Ay Lanceloet,

31470

U proueche, dat secgic u,

 

Ne mach mi hier niet helpen nu;

 

Ghine sijt niet die ghene die al

 

Die aventuren inden sal;

 

Waerdijt, gi mocht mi ute deser doet

31475

Warpen, daer ic af ben in groter noet.’

 

Hi begonste crijschen so suare,

 

Dat sijs alle waren in vare.

 

Doe quam daer een vier stormelike,

 

Daer si toesaghen ghemeenlike,

31480

Ende gaf van boven enen val,

 

Ende verbernde den ridder al,

 

Dies hen allen wonderde tien stonden,

 

Want sire vleesch no been ne vonden.

 

Ende binnen dien dat hi bernde alsoe

31485

Hi riep: ‘Ay coninc Artur, embertoe

 

Met hoverden ne machmen niet

 

Dan scande winnen, dijt wel besiet;

 

Dat hebbic wel ondervonden hier;

 

Bedi dat ic was alsoe fier,

31490

Dat ic woude comen te saken

 

Daer ic niet toe ne mochte geraken,

 

Noch sculdech te comene en was,

 

Motic sterven, sijt seker das,

 

Met donre ende met viere dorperlike;

31495

Ende mach secgen gewaerlike,

 

Dat God sint hi ter werelt quam

 

Noit soe fiere wrake en nam

 

Alse hi van mi heeft gedaen.’

 

Ende si sagen int sitten saen

31500

Verrotte asschen ende el ghene dinc,

 

Daer soe quaet roeke uut ginc,

 

Datter gepijnt waren mede

 

Alle die waren daer ter stede,

 

Ende waren om Lancelote in vresen,

31505

Dat hi verbernt mochte wesen

 

Vanden viere, ende baden hem bi dien,

 

Dat hi van daer hi sat soude vlien,

 

Daermenne niet ne mochte bringen toe

 

Omdat die tafle lach noch doe.

31510

Hi bleef sittende in diere maniere,

 

Ende was ongequetst vanden viere.

 

Die coninc Artur seide tier ure:

 

‘Ic ne sach noit sulke. aventure.

 

Ic seide altoes dat soude gescien

31515

Wonder int sitten, nu hebbewijt gesien,

 

Ende noch selewijt meer sien, ic wane.’

 

Die coninc sprac dus Lancelote ane:

 

‘Lanceloet, doet lesen den brief nu,

 

Dien die riddere in die hant leide u.’

31520

Hi dede den brief lesen te hant,

 

Daer hi dus in gescreven vant:

 

‘Dat weten alle nu ter stonde

 

Die ridders vander tafelronde,

 

Dat in paeschdaghe, die leest was,

31525

Geviel int hof des conincs Claudas

 

Datmen onder die jonge liede sprac

 

Int hof van Lancelote van Lac,

 

Ende seiden dat hi was gemeenlike

 

Die stoutste riddere van ertrike;

31530

Dies droghen si over een al,

 

Sonder een riddere, hiet Brumal,

 

Die des conincs Claudas neve was:

 

Hine woude niet volgen das,

 

Maer hi seide tier stonde

31535

Datmen gnoech stoutere vonde.

 

“Hi en es niet so cone,” seide hi,

 

“Alse gi doet te verstane mi;

 

Want bi den sittene daer hi in sit es

 

Dat vresselike sitten, sijt seker des,

31540

Dat rechte prove es kinlike

 

Vanden besten riddere van ertrike;

 

Ende hi siet altoes ydel die stede:

 

Hadde hi herte ende stouthede,

 

Hi soude int sitten sitten gaen

31545

Ende verclaren der liede waen;

 

Die ene secgen hi es waerlike

 

Die beste riddere van ertrike,

 

Ende andre liede begheven des,

 

Ende seggen dat hijs niet en es,

31550

Ende hi mochte al desen twifel

 

Bi dien sittene vellen wel.

 

Men mach wel bi desen done

 

Secgen dat hi niet en es cone,

 

Ende dat die gene in alre wise

31555

Coenre ware ende van meerre prise

 

Diere in ginge sitten dan,

 

Na die vrese diere es an,

 

Dan hi, van al dat hem noit gesciede.”

 

Doe seiden die goede liede:

31560

“Nadien dat Lancelote van Lac

 

Stoutheit daer te sittene gebrac

 

Nieman ne soude soe cone wesen,

 

Dat hire in sate na desen.”

 

Hi antwerde alsoe houde

31565

Dat hiere in sitten soude;

 

“Ende omdat ic wille,” seide hi,

 

Dat die van Gaule weten dat in mi

 

Meerre stoutheit dan in Lancelote es

 

Willic u versekeren des,

31570

Dat ic sitten sal in sinxendaghe

 

Int vresselike sitten, sonder saghe,

 

Ocht om sterven ocht om leven.

 

Ende wille mi onse here geven

 

Die ere, ic saels verbliden;

31575

Ende stervic oec tien tiden,

 

Nieman en sal moghen secgen van desen,

 

Het ne sal bi stoutheiden wesen.

 

Doe lachterde hem die coninc Claudas,

 

Dat hi met sotheiden begrepen was;

31580

Maer hi ne wout laten dor niemen,

 

Hine sciet ute Gaule sniemen,

 

Ende quam al hier ter stede gercet

 

Om te quitene sinen eet;

 

Ende alsoe alse gi moghet sien

31585

Es hem gevallen nu van dien.’

 

Alse die coninc Artur hadde gehort

 

Die letteren lesen, hi seide vort:

 

‘Dits wonderlike aventure

 

Dat hier es gelesen nu ter ure.

31590

Ic ne houde niet over stouthede

 

Dat dese ridder nu hier dede.

 

Maer dat rechte sotheit was;

 

Want wi sijn alle vroet das,

 

Dat dit sitten, dat hier steet,

31595

Om enen riddere was gereet,

 

Die van ridderscape liden sal

 

Ende van doeghden die ghene al,

 

Die waren vor sinen daghen

 

Ende wapene hadden gedraghen;

31600

Ende ic hebbe wel vernomen,

 

Tierst dat hi hier in sal comen

 

Sal sijn name gescreven staen

 

Opt vresselike sitten, sonder waen.

 

Hier bi secgic dat hi ne dede

31605

Gene stoutheit, maer sothede.’

[p. 212]

 

Men dede op die taflen daer:

 

Die jonge liede voren daer naer

 

Ter quiteinen met haren speren.

 

Doe begonsten si bohorderen,

31610

Soe datter selc gequetst uut quam

 

Eer dat spel inde nam.

 

Die coninc was opten muer vander stede,

 

Ende die coninginne mede,

 

Ende die hoghe man van dagen,

31615

Die vanden muer dat spel sagen.

 

Mijn her Walewein was uutgetrect doe,

 

Ende sine brodere daertoe,

 

Ende vele vander tafelronden,

 

Die hen alle setten tien stonden

31620

Te bohorderene; ende van desen

 

Was Lanceloet doe in vresen

 

Datter evelmoet af mochte gescien.

 

Hine wouder niet varen bi dien,

 

Ende beval Bohorde ende Hestore saen

31625

Ende Lyonele, dat sire niet ne gaen.

 

Mijn her Walewein was comen doe

 

In dien mersch, ende joesteerde soe,

 

Dat hi vele speren daer brac

 

Ende vele ridders afstac

31630

Bi prouechen ende bi crachte,

 

Soe dat Lanceloet dachte

 

Dat Walewein meer daer dede dan

 

Hi noit doen sach ontwapenden man.

 

Op dien dach was Lanceloet geseten

31635

Bider coninginnen, suldi weten,

 

Datter nieman bi ne was tien stonden

 

Dan die Lancelote bestonden;

 

Ende hi vertelde hare saen

 

Hoene Morguyen hadde gevaen.

31640

- ‘Ay Lanceloet,’ seide si na desen,

 

‘Altoes moti te leerne wesen;

 

Hets lanc dat ic u jegen hare riet

 

Te wachtene: ghi ne dedets niet.

 

Anderwerf heeft si gevaen u,

31645

En ghi ne constes u niet gewachten nu.

 

Wat duvle brachtere u weder toe?’

 

Hi vertellet hare al doe,

 

Hoene bi groter ongetrouwe

 

Daertoe brachte ene joncfrouwe.

31650

- ‘Ende hoe waerdi,’ seide si, ‘binnen dien

 

Dat gi gevaen laecht versien?’

 

- ‘Ic hadde,’ seit hi, ‘in allen wisen

 

Volheit van goeder spisen;

 

Tallen feesten in allen maniere

31655

Haddic nuwe cledere, ende alsoe diere

 

Alse hadde Artur die coninc;

 

Ende ic was versien van alre dinc

 

Alsoe wel alse noit was man.’

 

- ‘Ende hoe ontgincdi hare dan?’

31660

Seide die coninginne; ende Lanceloet

 

Scaemde hem ende wart roet,

 

Alse dijt hare niet secgen ne dorste.

 

Ende si bat hem sonder vorste

 

Bider trouwen die hi hare sculdech ware,

31665

Dat hijt secgen soude hare.

 

- ‘Ic saelt u secgen,’ seide hi doe,

 

‘Nadien dat gijs mi maent alsoe:

 

Ic ne hads anders niet gedaen.’

 

Ende hi seide hare saen:

31670

‘Vrouwe, mi geviel opten Meydach

 

Daer ic vore ene venstre lach,

 

Dat ic rosen ontspringen vernam

 

Te met dat die sonne op quam,

 

Die mi wel bequamen gemene

31675

Op te siene om ene,

 

Die boven dandre soe scone was

 

Op te siene, dat mi dochte das,

 

Dat dandre varuloes waren alle.

 

Ic peisde om u bi dien gevalle,

31680

Dat gelijc der rosen, die dan

 

Alle dandre met scoenheiden verwan,

 

Alsoe verwondi met scoenheden

 

Alle die vrouwen ter steden,

 

Die met u ten loedzen laghen

31685

Te Kamaloet, ten lesten daghen

 

Dattie tornoy te Kamaloet was.

 

Ende alsic mi bedachte das,

 

Mijn herte wart bedreven daer toe,

 

Datic die roze moeste hebben doe

31690

Daer ic uwes bi gedochte,

 

Nadat ic u niet hebben ne mochte;

 

Ende ic nam met beiden handen

 

Die vinstre ende bracse te handen.

 

Ic voer uter gevancnessen doe.

31695

Ne haddic niet belet geweest alsoe,

 

Ic ware hier weder comen ere;

 

Mi langede herwart soe sere.’

 

Die coninginne seide: ‘Ay Lanceloet,

 

Om datmen u hielt over doet

31700

Heftmen mi sulke dinghe geteghen,

 

Daer men wel af hadde geswegen

 

Haddemen u levende gewaent doe.’

 

Lanceloet sprac al bedroeft daer toe:

 

‘Vrouwe, wie heeft u scande gedaen dan?

31705

Hi en es nimmer soe mechtech man,

 

Ghine sulets gewroken wesen

 

Tuwen wille.’ Si seide na desen:

 

‘Hets man, die u heeft meest mesdaen,

 

Ende die u meest haet, sonder waen,

31710

Ende dien gi meest sculdech te haettene wart;

 

Ende dat hi messeide te mi wart,

 

Hi deet in uwer onwerden meer

 

Dan om dinc die hi eer

 

Te mi wart hadde; want, sonder waen,

31715

Ic ne hadde hem niet mesdaen.’

 

Hi vraghde hare wie dat was.

 

- ‘Het was die coninc Claudas,

 

Die onteerfde uwen vader,

 

Ende die hout u lant algader.’

31720

Si vertelde hem al bloet

 

Al dat hare Claudas ontboet.

 

Si seits hem soe vele,

 

Dat hem ginc al uten spele.

 

Hi seide: ‘Dit en es tierste niet

31725

Dat mi scande van hem es gesciet;

 

Want alsic lach in die wighe mine,

 

Ende sculdech was oyr te sine

 

Van Gaune ende van Benoyc bede,

 

Ende van Acquitangen mede,

31730

Ende een vanden rijcsten kinden

 

Datmen van mire oude mochte vinden,

 

Maecte hi mi arm, ende nam mede

 

Al mine eervachtechede,

 

Ende hadde mi gedoet tot desen,

31735

Ne hadde mijn vrouwe van Lac gewesen,

 

Die mi op hielt rikeliker sint

 

Dan noit was opgehouden conincs kint.

 

Al dat hi mesdede minen vader,

 

Mi ende minen neven, haddic algader

31740

Moghen versten ende gedoghen tot dien

 

Dat ics minen point hadde gesien;

 

Maer nadien dat soe verre es brocht,

 

Vrouwe, dat ghijt hebt becocht,

 

Dijs niet ne hadt verdient ere,

31745

Ic ne gecrige peys nimmermere

 

Ghine hebbets wrake, soe dat ic hem al

 

Sijn goet, sijn lant af winnen sal:

 

Ic ne salne laten geduren niet

 

In zee, in lande, wats gesciet,

31750

Daermen mach wonen, ic ne salne doet slaen

 

Ende u sijn hoeft sinden, sonder waen.’

 

- ‘Men sal wel sien,’ seide si doe,

 

‘Wat gi sult doen daertoe.

 

Ic ne werde meer te gemake

31755

Eer wijs beide hebben wrake.

[p. 213]

 

Gi soudet oec met rechte ane vaen

 

Al ne hadde hi mi niet mesdaen;

 

Het es u scande, dat hi

 

Soe lange peys [heeft], na dien dat ghi

31760

Die beste ridder vander werelt sijt,

 

Ende soe goede hulpe hebt nu ter tijt

 

Van minen here den coninc Arture.

 

Ende van sire macht al dure

 

Hier sijn int hof, sekerlike,

31765

Die beste ridders van ertrike,

 

Die in u hulpe selen wesen,

 

Biddijs hen; ende boven desen

 

Die ridders vander tafelronde,

 

Die soe ontsien sijn talre stonde,

31770

Die blide selen sijn ende in hogen,

 

Wildi beginnen dat orlogen,

 

Die dat varen meer sulen minnen

 

Dan dat stille licgen hier binnen;

 

Si haten den coninc Claudas.

31775

Ic ben mede wel seker das,

 

Biddijs minen here den coninc,

 

Hine latet om gene dinc,

 

Hine vart met u, ende hine sal

 

Claudase onderdoen van al.

31780

Ghi sijt van ridderscape soe sere

 

Vernaemt, al ne haddi nimmere

 

Ridders met u dan u geslachte,

 

Ende vanden castelen die machte,

 

Die gi hebt onder gedaen,

31785

Sone wanic niet, sonder waen,

 

Dat u in ghenen manieren

 

En gheen man mochte scoffieren,

 

Sonder allene mijn here die coninc.

 

Ic bidde u bi deser dinc,

31790

Dat gi[jt] bestaet, ocht doet bestaen

 

Hestore uwen brodere saen,

 

Ochte uwe neven; ende ontbiet thant

 

U vriende hier in dit lant

 

Ende van anderen lande mede,

31795

Daer gi hebt gedaen grote preuschede,

 

Die al tot u selen comen

 

Tierst dat sijt hebben vernomen.’

 

Lanceloet antworde te desen:

 

‘Vrouwe, het sal soe gedaen wesen.’

31800

Doe lieten si die tale staen,

 

Ende dat bohorderen was gedaen.

 

Die coninc ginc vanden mure neder,

 

Ende hi sat op sijn pert weder.

 

Si voeren neven die riviere

31805

Ten paleyse ward in diere maniere,

 

Dat die coninc daer ter stede

 

Ene scone vromecheit dede.

 

Daer hi in sinen mantel reet

 

Hi riep op Waleweine ghereet:

31810

‘Walewein, neve, hoet u jegen mi.’

 

Hi reet te hem wart, ende hi

 

Namene in die middelt, sonder beide,

 

Ende hievene uten ghereide,

 

Ende leidene vor hem op sijn part,

31815

Ende voerdene ter porten wart,

 

Daert alle die liede saghen toe.

 

Si prijsdene ende seiden doe

 

Dat die coninc ware harde faelgant.

 

Lanceloet sprac ter coninginnen te hant:

31820

‘Ic ne hadde niet gewaent ere

 

Dat dit hadde mogen doen mijn here.’

 

Si seide: ‘Hi heeft vor desen

 

Herde wonderlijc gewesen,

 

Ende soude sijn opdats te doene ware.’

31825

Die coninc seide daer nare:

 

‘Walewein, neve, omdat ic nu

 

Mi meest betrouwede ane u

 

Woudic mine cracht ane u toghen,

 

Wat ic morgen soude doen moghen.’

31830

Walewein loech ende seide toe

 

Dat hem lief was alsoe.

 

Savonts alsemen hadde gheten

 

Dede Lanceloet weten

 

Dat hi vander coninginnen horde

31835

Hestore, Lyonele ende Bohorde.

 

Bohort seide: ‘Wat segdijs, here?’

 

- ‘Ic wille,’ seide hi, ‘in allen kere,

 

Dat gi vart met vele lieden daer.

 

Hebdijs noet ic sal u volgen naer,

31840

Ende ic salne bider genaden

 

Van Gode alsoe begaden,

 

Dat hi sal hebben berouwenesse

 

Van sire groter verradenesse,

 

Alse die quaetste verradere die leeft,

31845

Die jonge kindere onteerft heeft,

 

Ja, conincs kindere, sonder waen.’

 

Tierst dat si dat hadden verstaen

 

Si loefden onsen here daer af,

 

Die hem sulken wille gaf:

31850

- ‘Wine willen niet dat gi daer tijdt,

 

Want hi onser meer en ontbijdt.’

 

Lanceloet ontboet om die dinc

 

Bandemaguse den coninc

 

Ende .xl. andre riddere doe,

31855

Daer hi grote trouwe hadde toe,

 

Ende begonste hen lieden toghen

 

Hoe dat hi woude orlogen;

 

Ende vraeghde ocht si van desen

 

In sine hulpe wouden wesen.

31860

Walewein seide toten coninc:

 

‘Here, wat antwerdi van deser dinc?’

 

Die coninc antwerde: ‘Van mi

 

Ende vanden minen mach hi

 

Doen alse metten sinen,

31865

Bedi ic levere hem minen

 

Lichame ende mijn goet al

 

Ende liede, die ic ontbieden sal;

 

Ende wille al sonder sparen

 

Op Claudase met hem varen

31870

Ende hem hulpen onteerven,

 

Ochte ic wilre omme sterven;

 

Want hi es man van ertrike

 

Dien ic meest minne sekerlike;

 

Nochtan sloech hi doet, dats wel becant,

31875

Minen sone Meyliagant,

 

Dinc die ic meest minde; mare

 

Hi dede dor mi daer nare

 

Soe vele ende soe hoveschelike,

 

Dat ict hem vergeve geheellike.’

31880

Mijn her Walewein seide doe:

 

‘Here, gi segt gnoech daer toe;

 

Ware [ic] alse rike man alse gi sijt,

 

Ic holpe hem met al nu ter tijt;

 

Ende dat selve dat ic mach, God weet,

31885

Dats mijn lichame, dats hem ghereet.

 

Ic ne sal hem niet helpen allene;

 

Mine .iiij. broders alle gemene

 

Selen hem met in staden staen,

 

Ende alle die andre, sonder waen,

31890

Die ic met gichten ochte met minnen

 

In mine hulpe mach gewinnen;

 

Ende dat ic van Gaule niet en scede,

 

Het ne doe doet ochte siechede,

 

Eer ic van sinen lande al

31895

Claudase onteerft sien sal.’

 

Tselve swoer mijn her Ywein doe,

 

Ende alle die daer waren toe.

 

Walewein seide: ‘Te deser dinc

 

Es goet dat wi ontbieden den coninc

31900

Ende horen wat hi segt hier af.’

 

Si seiden dat hi goeden raet gaf.

 

Doe waren gesint om die dinc

 

Bohort ende Hestor ten coninc,

 

Ende seiden: ‘Die vander tafelronde

31995

Sitten te rade nu ter stonde,

[p. 214]

 

Ende namen gerne uwen raet.

 

Si bidden u dat gi ten rade gaet.’

 

Alse die coninc ten rade quam

 

Die coninc Bandemagus ondernam

31910

Die tale om dat hi vroest was,

 

Ende seide hoe si alle das

 

Over een gedragen waren,

 

Dat si met here souden varen

 

Op Claudase ende hem onteerven,

31915

Ochte in den wille sterven.

 

Tierst dat dat verstont die coninc

 

Hi prijsde sere die dinc

 

Ende seide: ‘Gi hebt wel gedaen:

 

Ende om dat gi te sekere sult gaen

31920

Ic sal u van mire maisnieden

 

Sinden ende van minen lieden

 

Soe vele, daer gi hebt te done,

 

Claudas ne sal niet sijn soe cone

 

Dat hi uwes sal dorren ontbiden.

31925

Ghi sult mi laten nu ten tiden

 

Lancelote, dat hi moghe wesen

 

In minen geselscap binnen desen;

 

Ende gevalt uwe aventure

 

Dat Claudas jegen u gedure,

31930

Ic ende Lanceloet selen u volgen naer

 

Ende comen met groter macht daer.’

 

Si drogen over een van diere dinc.

 

Daer na dede comen die coninc

 

Die coninginne ende die baroene

31935

Uter zalen te dien done,

 

Ende toende hen oppenbare

 

Hoe dat daer gesproken ware:

 

Dat wouden die vander tafelronde

 

Op Claudase orlogen tier stonde

31940

Ende hem onteerven ende driven

 

Ute sinen lande, ochte ontliven.

 

- ‘Ende al dit es dor Lanceloets minne.

 

Ic ne wille niet datment beghinne

 

Sonder uwen raet ende u,

31945

Ende versoeke ane u lieden nu

 

Dat gire mede wilt varen.’

 

Si soudent doen, seiden si, sonder sparen.

 

Men dede doe comen sonder letten

 

Clerke, die in scrijfte souden selten

31950

Die ghene die geloefden die dinc.

 

Dierste was Karados die coninc,

 

Die cort arm hiet; daer naer

 

Screven si Bandemaguse den coninc daer

 

Ende den coninc Yone,

31955

Ende enen coninc van groten doene,

 

Kabarantijn van Cornuwaelge:

 

Dese .iij. coninge, sonder faelge,

 

Sworen ende deden heet das,

 

Te varne opten coninc Claudas

31960

Met al hare mogentheden,

 

Vanden lande niet ne sceden

 

Eer hi onteerft ware al bloet,

 

Hen ne lette siecheit ochte doet.

 

Alle dandre deden selken eet.

31965

Die coninc seide dat si gereet

 

.xx.m. man ende mere

 

Hebben souden van groter were.

 

Alse die eede waren gedaen

 

Dankes hen her Lanceloet saen.

31970

Die coninc seide tier tijt:

 

‘Ghi heren, ic bevele u dat gi sijt,

 

Ende u macht ende u maghe,

 

In Sinte Marien Magdalenen dage

 

Te Lonnen in die stat, daer sal

31975

U behoefte te dire vart wesen al.

 

Alsi in die tale waren

 

Quam Brinol van Pleiche gevaren

 

Daer binnen, dien hadde Bohort

 

Verwonnen, alse gi hebt gehort,

31980

Ter brucgen van Corbenyc, die das

 

Vraghde wie Lanceloet was.

 

Men wijsden hem: alsoe saen

 

Gaf hi hem Lancelote gevaen

 

Van Bohorts halven van Gaunes.

31985

Lanceloet bat Bohorde des,

 

Dat hi hem seide wie hi ware.

 

Bohort antwerde daer nare:

 

‘Here, hi es gewaerlike,

 

Een der beste van ertrike;

31990

Ende ic rade dat gine nu

 

Onhout te vaerne met u.’

 

Lanceloet onthieltene tier stede,

 

Dat die ander gerne dede,

 

Want hi sere begerde tier stonde

31995

Kinnesse an die vander tafelronde.

 

Dus was dat orloge begonnen daer,

 

Daer Claudas omme daer naer

 

Onteerft wart ende des lants verdreven,

 

Ende daer omme lieten hare leven

32000

.M. man onder jonc ende out,

 

Die daer of ne hadden gene scout.

 

Daer waren doe .ij. speirres int hof

 

Van Gaule omme comen daer of

 

Te verhoerne wat daer ware,

32005

Ende om te bringene niemare

 

In Gaule van Arture den coninc,

 

Hoe dat stonde met sire dinc,

 

Ende ochte Lanceloet daer soude comen.

 

Ende alsi dat hadden vernomen

32010

Si waren te mayert daer of

 

Ende ruemden te hant dat hof.

 

Si maecten in Vlaendren hare vart,

 

Ende van daer te Bonoyc ward,

 

Dar si vonden den coninc Claudas,

32015

Die van sinxenen daer bleven was.

 

Hi vraghde hen lieden tien stonden

 

Wat si in Arturs hof hadden vonden?

 

Si seiden: ‘Sint dat God was geboren

 

Ne sach man sulc hof noch te voren

32020

Alse die coninc Artur hielt nu;

 

Ende nimmermeer ne sal, secgic u,

 

Alsoe rike hof houden gheen man,

 

Het ne ware dat hijt selve hielde dan.

 

Ghi mogt u wel bewanen das,

32025

Dat dat hof gehouden was

 

Ter quader tijt tuwen behoef, bedi

 

Ghi sulter onteerft wesen bi

 

Eer een jaer, u ne hulpe onse here.’

 

Claudas scoffierde hem sere.

32030

Hi vraghde den bode hoe?

 

Die bode antwerde hem doe:

 

‘Lanceloet heeft sulke hulpe vonden

 

An die vander tafelronden,

 

Dat hi u sal comen orlogen

32035

Met sulker macht, gi ne sult mogen

 

Niet hem gestaen enen dach.’

 

Dit was ene dinc die sere verwach

 

Claudase. Hi seide te hant:

 

‘Es Lanceloet dan comen in dat lant?’

32040

Die knape antwerde: ‘Ja hi.’

 

Claudas was tonpeyse daerbi:

 

Hi seide: ‘Ic ne micte niet

 

Op hare comen. Wetstu iet

 

Ochte die coninc iet sal liden

32045

Selve die zee nu ten tiden?’

 

- ‘Neen hi, here, noch Lanceloet mede.’

 

Claudas seide doe: ne lede

 

Die coninc die zee niet noch Lanceloet,

 

Hem ne worde ghene noet,

32050

Ende dandre souden gescoffiert wesen.

 

Die coninc ontboet na desen

 

Sine mage ende sine man,

 

Daer hi hem meest betroude an.

 

Hi seide hen die niemare

32055

Ende vraghde wat hare raet ware

[p. 215]

 

Wat hi doen soude te dien?

 

Hi seide: ‘Vonden si mi onversien,

 

Het soude mi rouwen suarlike,

 

Verloric so lichtelike

32060

Dat mi soe sere te pinen wart.’

 

Die drossete antwerde ter vart:

 

‘Here, op dit orloge moeghdi

 

Harde lettel micken, dunke mi;

 

Die al die werelt omme rede

32065

Ne vonde niwerinc te ghere stede

 

So riken coninc alse gi sijt.

 

Ic rade dat gijs hare ontbijt

 

Al seker, ende doet u man ontbieden;

 

Want gi sultse metten lieden

32070

Die van u lant houden scoffieren

 

Sonder meer, in allen manieren;

 

Ende ontbiet den keiser van Rome

 

Tybere, dat hi te u come,

 

Diere gerne sal comen met al,

32075

Tierst dat hi dit weten sal.’

 

Die heren volghden alle das

 

Den drossete; soe dede Claudas,

 

Die scire letteren maken dede

 

[Ende senden te diere stede.]

32080

- ‘Nu gheraet mi vort,’ seide Claudas,

 

‘Ic hebbe grote sorghe das,

 

Dat die liede van desen lande mi

 

Int inde sulen falgieren, bedi

 

Dat ic hare natuerlijc here niet ne ben.’

32085

Ende sijn neve antwerde hem:

 

‘Ontbiet alle die ghene nu,

 

Die hare lant houden van u,

 

Dat si jegen u ende uwe mage

 

Te Gaunes comen in Sente Jans daghe;

32090

Ende segt den genen dan

 

Daer gi twifel hebt an,

 

Dat si alle rumen u lant

 

Met al haren goede te hant,

 

Het ne si dat si gestadelike

32095

U dienen willen ende getrouwelike.

 

Ende ochte si dlant rumen, wel si;

 

U sulen gnoech lieden bliven bi.

 

Ende willen si u bliven mede,

 

Ghi sult hen geven ter stede

32100

Soe scone gichten, dat si u meer

 

Vrient selen sijn dan si waren eer.’

 

- ‘Lieve neve,’ sprac Claudas doe,

 

‘Ic wille gerne doen alsoe.’

 

Hi ontboet sine man na desen,

32105

Dat si te Gaunes souden wesen

 

In Sente Jans dage daer nare.

 

Men wiste doe die niemare,

 

Dat die van Logres tien tiden

 

Op die van Gaunes wouden striden.

32110

Die ridders waren om die sake,

 

Die groet ende stout waren, te gemake;

 

Want si hadden, dochte hen alsoe,

 

Te lange in peyse geweest doe.

 

Die coninc ontboet daer nare

32115

Die knapen die brachten die niemare.

 

Hi seide: ‘Bericht mi daer of,

 

Waerdi in sinxendaghe in Arturs hof?’

 

Deen seide dat si int paleys aten

 

Daer die coninc at, ende daer saten

32120

Die gesellen vander tafelronde.

 

- ‘En geviel daer tier stonde

 

Ghene aventure?’ seide Claudas.

 

Die knape seide: ‘Sijt seker das,

 

Daer geviel die vremste aventure

32125

Die ic noit sach tenegher ure,

 

Die ic vertelt hadde eer,

 

Maer dat gijs sout hebben seer.’

 

Doe seide hi hem hoe dat

 

Brumalt int vresselike sitten sat,

32130

Alsoe alsmen hier vore las,

 

Ende hoe hi daer geclaeght was.

 

Die coninc Claudas seide daer naer:

 

‘Ic mach wel secgen, over waer,

 

Dat ic hebbe verloren nu ter stont

32135

Den besten riddere, die mi bestont,

 

Sonder Kanarde, sinen broder, allene.

 

Dit es mi ene scade niet clene,

 

Bedi ware hi nu levende man,

 

Ic souder mi meer betrouwen an

32140

Int orloge jegen die van Logres

 

Dan an ymanne die hier es.’

 

Claudas bleef in rouwe groet

 

Om Brumalts sijns neven doet.

 

Ende die rouwe was hem soe swaer,

32145

Dat hine ondecte daer naer

 

Sinen drossete, diere antwerde toe,

 

Alse die een seker ridder was doe

 

Ende een goet, maer dat hem lette

 

Ene sonderlinge sware smette,

32150

Dat hi een deel verradere was

 

Also alse was sijn oem Claudas:

 

‘Het was scade van siere doet, here,

 

Hi was een vroem goet riddere sere;

 

Al es hi doet nochtan ne sidi

32155

Niet algader onder daer bi:

 

U sijn bleven vele goeder man,

 

Daer dueght ende sekerheit es an,

 

Die u niet in enegher noet

 

Gebreken selen toter doet.

32160

Ne hout niet meer talen van desen,

 

Het ne mach anders niet wesen.

 

Ochte ghine minnet in sijn leven,

 

Mijnt die ziele ues neven.’

 

Daerna vertelde die coninc

32165

Brumalts .iij. brodere dese dinc,

 

Die des hadden grote droefhede;

 

Mar dor Claudas wille, ende mede

 

Om dat si dat wel kinnen,

 

Dat sire niet mede ne mochten winnen,

32170

Troesten si hen ende seiden al bloet,

 

Dat si ne mochten van sire doet

 

Ghene scande hebben, ende si vordien

 

Ghenen man ne hadden gesien

 

Soe sterven tenegher stede

32175

Om te provene stouthede.

 

Die coninc Claudas bleef .ij. dage daer;

 

Ende opten derden dach daer naer

 

Sciet die coninc Claudas van dane,

 

Ende begonste te gane

32180

Te sinen castelen, die hi dede

 

Van spisen ende van dranke mede

 

Ende van lieden versien. Die hi cranc vant

 

Dede hi vermaken, te hant,

 

Ende Trebes, den casteel dien hi af wan

32185

Daer te voren den coninc Ban,

 

Dedi so vast maken, datten vordien

 

Noit nieman so vast hadde gesien;

 

Ende hi dede doe in desen

 

Sine beste seriante wesen,

32190

Om dat hi so vast sach di stede

 

Ende soe werechtech mede,

 

Datse hen niet dorsten vervaren

 

Van besittene in .x. jaren,

 

Men brachtse te bedervenessen

32195

Met angiene oft met veranessen.

 

In Sente Jans avonde quam

 

Die coninc te Gaunes, daer hi vernam

 

Vele liede, ende daer nare

 

Seidi den baronen oppenbare,

32200

Ende den ridders, vander onminnen

 

Die di van Logres wilden beginnen;

 

‘Ende om dat ic nine wille

 

Dat enech man lude oft stille

 

In mine geselscap si,

32205

Hine minne met goeder herten mi,

[p. 216]

 

Soe biddic u, heren, nu ter tijt,

 

Die hier van desen lande sijt,

 

Dies here ic nine ben natuerlike,

 

Oft gi nine wilt getroulike

32210

Mi dinen, dat gi wech vard met al

 

Waer dat u best becomen sal,

 

Ende vord met u uter stede

 

Algader uwe richede.

 

Ic ne wilre niet af houden,

32215

Ende van mi en werdijs niet bescouden

 

Al sceeddi van hier; bedi

 

Ic hebbe u vele liever van mi,

 

Ende gi in nerenste ende in scerne

 

U pijnt mi te deerne,

32220

Dan gi bi mi ward inden lande

 

Ende dan ward mine viande;

 

Want gene sake en es

 

Meer tontsiene, sijt seker des,

 

Dan met hem houden nacht ende dach

32225

Sinen viant, die hem deren mach.’

 

Die vanden lande som worden

 

Harde blide alsi dit horden,

 

Dattiet doen woude metten haren

 

Uten lande mochten varen.

32230

Si drogen over een daer mede

 

Wel na alle vander stede,

 

Dat si Claudas souden laten

 

Ende varen harre straten

 

Tharen rechten here, daer hi was;

32235

Ende si seiden: ‘Here, her Claudas,

 

Gi hebt ons geloeft, here,

 

Dat gi ons selt doen gene dere

 

An lijf an goet, bidien

 

Seldi morgen eer prime wel sien

32240

Wie varen oft hier bliven sal.’

 

Hi sekeret hen lieden al

 

Alse coninc, dat hem nine soude

 

Messcien, die wech varen woude.

 

Si vergaderden hare goet

32245

Ende haer harnasch metter spoet;

 

Si torsten[t] op hare paerde

 

Ende dadent voren harre vaerde.

 

Si vorden wech al dat si mochten

 

Van dingen die hen goet dochten.

32250

Het was doen weten dlant al dure,

 

Dat wech mochten varen ter ure

 

Alle die wech wouden varen.

 

Alse die liede dies seker waren

 

Doen porden al gemeinlike

32255

Uten lande arme ende rike;

 

Si seiden: ‘Wine bliven niet

 

Met Claudase, wat ons gesciet.’

 

Ende si maecten hare vard

 

Dor Vlanderen te Bertangen ward.

32260

Vier dage nadat si scieden

 

Ute des conincs van Gaunes lieden

 

Vrachde die coninc hoe vele datter waren?

 

Ende sijn maech seide: ‘Twaren,

 

Here, ons en sijn niet bleven nu

32265

Ridders no seriante, secgic u,

 

Boven .ccc.; ende die coninc

 

Seinde hem om die dinc,

 

Ende hi seide: ‘Waren si

 

Inden lande bleven met mi,

32270

Si hadden mi onteerft al.

 

God die geve hem goet geval,

 

Die te minen behoef den raet vant

 

Daer si mede ruemden mijn lant;

 

Want hi was een vroet man,

32275

Sach hire doe selke bate an

 

Alsicker ane hebbe vonden.’

 

Hi gaf grote gichten tien stonden

 

Den genen dire bleven waren doe,

 

Ende merrede hen haer leen daer toe,

32280

Ende dede hen grote ere,

 

Ende hiltse hem bi vort mere,

 

Alse die hi betroude, sonder waen,

 

Dat si hem in staden souden staen.

 

Hi ontboet ridders ende seriante

32285

Al omtrent ane alle cante.

 

Daer quamen te dien tiden

 

Soe vele liede in allen siden,

 

Sine man ende andere liede,

 

Die quamen met groter maisnide,

32290

Ende die gewins hadden noet.

 

Daer was cortelike soe groet

 

Ridderscap vergadert, dat das

 

Groet wonder hadde Claudas;

 

Maer hi ontfincse eerlike

32295

Ende gaf hen meldelike,

 

Dat hen allen wonder dochte

 

Waer hi dat goet nemen mochte

 

Dat hi hen soe meldelijc gaf;

 

Ende si spraken dus daer af,

32300

Sine begerden nembermere

 

Over dien anderen here,

 

Ende dat si noit te genen stonden

 

Soe melden genen ne vonden,

 

Die sinen mannen soe vele gaf:

32305

Si prisdene sere daer af.

 

Aldus wari Claudas die coninc

 

Sire liede herte bi dire dinc,

 

Si souden hen laten doden, seiden si,

 

Eer si souden gedogen dat hi

32310

Binnen haren live verlore dlant.

 

Daer quamer soe vele te hant

 

Bider meltheit diemen an hem vernam:

 

Eer sinte Marien Magdalenen dach quam

 

Mochtmen sien dachlike

32315

Wel .m. man [comen], die eerlike

 

Wel waren berect, metten haren,

 

Onder ridders ende seriante, die waren

 

Vrome liede ende van groter were.

 

Dus was Claudas versien van here.

32320

Ende om dattie stat van Gaunes doe

 

Rike was ende alre starcs toe

 

Ende van vaster were bi geliken

 

Van beide den conincriken,

 

Vorsach hi hem te dien,

32325

Dat hise wel dede versien

 

Van ridders ende van wapen,

 

Van serianten ende van knapen

 

Ende van spisen ende dat daertoe dochte,

 

Ten alre besten dat hi mochte,

32330

Om dattie van buten te gere ure

 

Ende souden mogen comen ten mure,

 

Oft si van buten beseten waren.

 

Hi dede den tor bewaren

 

Met selfscotters herde vrodelike.

32335

Om dat hi niemanne in ertrike

 

Soe wel en betroude als sinen soene,

 

Die wert was ende van groten doene,

 

Hi hem van sinen lieden al

 

Die herscapie na hem beval.

32340

Die sone ontfinese vriendelike

 

Ende antierrede alsoe erlike

 

Ocht sine broders waren doe.

 

Die rudder was lanc ende starc toe,

 

Ende welgemaect van allen leden,

32345

Ende van groter scoenheden,

 

Ende out van .xxvi. jaren,

 

Ende hiet Claudijn, twaren.

 

Hi was soe wert, datmen int lant

 

Niemanne hem gelijc ne vant

32350

Sonder Kannart, die Brumarts broder was,

 

Daer men hir te voren af las

 

Dat hi sterven moeste omdat

 

Hi int vreselike sitten sat.

 

Desen .ij. rudders beval

32355

Die coninc te leidene de liede al.

[p. 217]

 

Si deden al hare macht des,

 

Ende bleven in die stat te Gaunes.

 

Alse die bode comen was,

 

Dien te Rome sinde Claudas,

32360

Hi dede Claudase verstaen

 

Hoe te Rome was vergaen:

 

Hoe die keyser in sinte Jans dage starf,

 

Daer ombe geweent was menech warf;

 

‘Niet bedi alsi hadden gesien

32365

U letteren si sciden na dien

 

Si souden u gerne in staden staen.’

 

Ende hi gaf hem die letteren saen,

 

Diemen hem sinde, ende Claudas

 

Riep enen clerc diese las.

32370

Hi lasse ende seide: ‘Here,

 

Die van Rome groten u sere

 

Alse vremden man, die es binnen

 

Der werelt, die si meest minnen;

 

Ende onbieden dat si om skeysers doet

32375

U niet ne begeven teser noet.

 

Omdat si genen keyser en hebben nu

 

Sulen si dese warf sinden u

 

Haren meesterraet vander stede,

 

Ende alse vele liede daer mede

32380

Alsi sulen vergaderen moghen.

 

Ende moeghdi tot dien gedoeghen,

 

Die coninc en sal u dan

 

Niet moghen deren vort an.’

 

Alse Claudas die dinc horde

32385

Hi was blide om die worde,

 

Ende gaf den bode, die hem brochte

 

Die letteren, soe dats hem mochte

 

Gedinken dat hem was gegeven.

 

Hi bleef rike man al sijn leven.

32390

Claudas seide: ‘Na dat ic gome

 

Dat hir comen sal die macht van Rome

 

Ic ne ontsie niet dat die van Logres

 

Mi mogen deren, sijt seker des.’

 

Nu salic die tale, laten staen

32395

Van Claudase, ende sal ane vaen

 

Van Arture ende Lancelote van Lac,

 

Daer ic lange niet af ne sprac.

 

Nu vertelt hier die sage

 

Datten naesten dach na sinxendaghe

32400

Die coninc ontboet tere stede

 

Die gesellen vander questen ende mede

 

Coninghe ende hertogen

 

Ende graven ende andere hoghen

 

Baroenen, die daer waren voeren,

32405

Dat si souden comen horen

 

Die aventuren, die hadden vonden

 

Die gesellen binnen dien stonden

 

Dat si waren buten den hove.

 

Omdat Lanceloet vanden gelove

32410

Eerst zake ende begin was

 

Versochten die coninc vor das.

 

Lanceloet antwerde daer toe:

 

‘Ic moet secgen na dien dat ghi wilt alsoe.

 

Here, alswi waren gesceden

32415

Onder ons .iiij. van deser steden,

 

Bandemagus, Bohort, Gaheret ende ic,

 

Wi reden alle .iiij. enen stic,

 

Dat wi ten castele quamen

 

Vanden witten Dorne, ende vernamen

32420

Dat die garchoene gemeinlike

 

Mordrette leidden dorperlike,

 

Daer wine af loesten doe,

 

Ende verbernden de stat toe.

 

Wi voeren ten castele saen,

32425

Dar mijn her Ywein lach gevaen,

 

Ende wi verloestene daer.

 

Here, op den anderen dach daer naer

 

Soe reden wi soe verre vort,

 

Tere stat, dar mijn neve Behort

32430

Vacht jegen Manduite den gigant,

 

Die de starcste was diemen vant;

 

Dien sloech hi doet: dat sagen min

 

Gesellen dan nu sijn hir in.

 

Ende als wi van danen scieden

32435

Wi setten dach onder ons lieden

 

Weder te vergaderne daer

 

Op alre heiligen dach daer naer.

 

Wi scieden onder ons alsoe,

 

Ende ic voer allene doe.

32440

Mijn gepens was doe meest,

 

Dat ic int ongeweechde foreest

 

Varen soude, daer ic wilen liet

 

Lionele alsic van hem sciet.

 

Ende alsic rect dar wart

32445

Quam ene joncfrouwe in mine vart,

 

Die mi leidde daer ic vacht

 

Jegen enen ridder van groter cracht,

 

Ja, die starcste die ic hadde gesien.

 

Alsic doet hadde geslagen dien

32450

Vandic daer hi hadde gevaen

 

Vele rudders, die som, sonder waen,

 

Gesellen vander questen waren.

 

Ic losedese alle sonder sparen.

 

Ic voer van dane ende quam an ene

32455

Joncfrouwe, die reet allene,

 

Ende si leidde mi int hof binnen

 

Te Morgueynen der elvinnen,

 

Wijf die leef die mi haet meest,

 

Daer si woende in een foreest.

32460

Daer was mi gegeven drinken .i. dranc,

 

Dat ic mi selven wart soe cranc,

 

Dat ic al mine cracht verloes saen,

 

Ende si mi daer hielt gevaen

 

Twee wintere ende .i. somer mede dure.

32465

Mi geviel sulke aventure,

 

Dat ic brac eene yserine

 

Vinstre daer met groter pine,

 

Ende ic ontvoer alsoe hare.

 

Ic vant .i. rudder daer nare,

32470

Die met .i. scichte was ter stont

 

In sine knye dorscoten ende gewont;

 

Ic vant Bandemaguse den coninc daer

 

Siec, die mi seide al claer,

 

Dat alle die gesellen vander queste

32475

Verloren waren, minste ende meeste.

 

Ic bat den wart dat hi soude

 

Mi laten proven, ocht hi woude,

 

Ocht ic den scicht uut trecken mochte;

 

Maer hi was dies nine rochte,

32480

Ende en wouds niet gedoghen mi,

 

Dat hem sint berou alse hi

 

Wiste wie ic was dat ware.

 

Ic voer den anderen dach daer nare

 

Ten vremden cylanden int hof,

32485

Daer die coninc Ragoer here was of,

 

Die Lyoneel helt gevaen,

 

Dien ic loeste, sonder waen,

 

Ende voerdene tere abdien gereet,

 

Die cleine aelmoesene heet.

32490

Ic voer ten verbodenen berge te hant,

 

Daer ic Bohorde minen neve vant,

 

Ende ic vacht jegen hem toe.

 

Hi hielt in vangnessen doe

 

.xiiij. rudders van hir in;

32495

Die [ic] alle loeste, niet eenen min.’

 

Lanceloet seide hem daer naer

 

Hoe dat hise alle liet daer

 

Ende van hem sciet bi nachte,

 

Daer nieman hem jegen ne wachte,

32500

Ende voer in dat foreest te hant,

 

Daer hi sijns oudervader lichgame vant,

 

Ende die tombe bloedde embertoe,

 

Die .ij. liebarde wachten doe;

 

Ende die wallende fonteyne, die al

32505

Walt, ende niet daer af cesseren en sal

[p. 218]

 

Eer die goede ridder comt daer,

 

Die sitten sal, oppenbaer,

 

Int vreselike sitten, dat en es

 

Te nieman els behoef gereet, sijt seker des;

32510

Ende als hi comt sal alsoe saen

 

Die heyte vander fonteinen vergaen.

 

Hi vertelde hem na dien

 

Vanden herte, die hi hadde gesien,

 

Die ene ketene diere gnocch

32515

Van goude an sinen hals droech.

 

Dien hert leidden .vi. lieberde,

 

Diene hoedden alse werde

 

Als die moeder hoet har kint;

 

Mar men sal niet weten en twint

32520

Die betekenesse daer af vor dien

 

Dat die leste queste sal gescien

 

Vanden grale, ende si sal

 

Dan wel na gheint sijn al.

 

Alse hi [van] Waleweine soude tellen

32525

Ende vanden .iij. gesellen

 

Die met hem waren, hoe hise vant,

 

Hi seide tot den coninc thant:

 

‘Ic lach met eenen rudder tere stont,

 

Here, daer ic soe tilike op stont,

32530

Dat die dach noch doe niet op ne qnam,

 

Soe dat ic vore mine wapine nam

 

Mijns hers Keyes wapene dan

 

Ende deedse vor de mine an.

 

Ic quam tere bruggen gevaren,

32535

Daer .iiij. ridders waren,

 

Die de brugge wachten ende waenden das,

 

Dat ic Keye de drossate was.

 

Ic moeste jegen hem joesteren daer:

 

Ic stacse alle af, ende daer naer

32540

Quamic in een dal, daer ic vant

 

.iiij. ridders, soe dat een te hant

 

Mi op liep om josteren:

 

Ic moeste mi jegen hem weren;

 

Ic staken af, ende .ij. andere doe,

32545

Ende daerna den vierden toe.

 

Ende alsic en wech varen soude,

 

Seide tot mi alsoe houde

 

Die rudder die mi eirst versochte

 

Ende an dat joesteren brochte:

32550

“Rudder, ic ne weet wie gi sijt;

 

Maer als ghi thuys comen sijt

 

Suldi mogen metter waerheit spreken

 

Dat ghi hebt afgesteken

 

Met enen spere heren Waleweine

32555

Ende Hestore ende heren Yweine

 

Ende Sagrimore.” Alsict horde

 

Ic was drove om dese worde:

 

Ic warp scilt ende spere ter erde

 

Ende reet wech mire verde

32560

Al dat ic mochte, met groten rouwe.

 

Savonts quamic tere joncfrouwe,

 

Die mi herde blidelike ontfinc.

 

Ende eer ic van danen ginc

 

Quam des conincs dochter van Brangoere daer,

32565

Ende toende mi een kint daer naer,

 

Dat alre scoenste datic vor dien

 

Noit met oghen hadde gesien;

 

Ende si maecte mi wel cont

 

Bi goeden littekene tier stont,

32570

Ende bi der gedane seker das,

 

Dat dat selve Bohorts kint was.

 

Ic ne sach noit kint enen man

 

Soe wel geliken als hem dede dan.

 

Ende omdat ic mesdade an dat,

32575

Ne seidic niet dat si mi bat,

 

Secgic Bohorde oppenbare

 

Dat si van hem beclaegt hare,

 

Dat hi, als hi van hare sciet,

 

Geloefde, dat hi en dede niet:

32580

Hi hadde gelof gedaen van dien,

 

Dat hise bin den jare soude sien.

 

Dit sijn mine aventuren, here;

 

Ic ne secgere u niet mere.’

 

Die coninc dede die aventuren

32585

Alle bescriven tire uren,

 

Om dat weten mochten bi desen

 

Die sine oyre souden wesen

 

Dat wonder, dat Lanceloet dede

 

In sinen live met sire pruefthede.

32590

Alse die daer waren hadden verstaen

 

Sine wort, si seinden hen saen,

 

Bi dien, dat hem alsoe wel

 

In elker stat daer hi was gevel.

 

Maer wi dat blide was doe,

32595

Bohort peinsde emmertoe

 

Alsi vanden kinde die worde,

 

Die Lanceloet daer seide, horde,

 

Hadde een ander man die wort

 

Dan Lanceloet bracht vort,

32600

Hine hadden gemint nemmermere,

 

Si mesquamen hem soe sere;

 

Maer omdat hi sijn here was

 

Soe sweech hi daer te hant das.

 

Niet bedi hi pensde alsoe houde

32605

Dat hine bescernen soude

 

Van Pelles dochter, sonder sage,

 

Als hi tijt ende point sage.

 

Die coninc bat Waleweine daer naer

 

Sine aventuren te secgene daer.

32610

Walewein seide: ‘Here, alsic vel

 

In die queste ic reet doe wel

 

Menege dachvard al dure,

 

Dat ic ne vant ghene aventure

 

Daer ic vele af tellen mach;

32615

Maer ic quam op alre heligen dach

 

Daer die gesellen onderlinge

 

Hadden geset hare vergaderinge.

 

Si quamen alle gader tire stede,

 

Sonder Lanceloet ende Bohort mede,

32620

Daer wi ombe weder bestonden

 

Die queste ten selven stonden,

 

Ende setten termine daer naer

 

Ter selver stat te comene dar.

 

Ic reet menegen dach daer nare,

32625

Vragende om niemare

 

Van Lancelote emmertoe.

 

Ic reet menegen dach alsoe,

 

Ende quam int wonderlijc eylant,

 

Daer ic Mordrette gevaen vant,

32630

Daer ic jegen den rudder vacht

 

Vanden eylande, die met sire cracht

 

Mi hadde doet geslagen daer,

 

Ocht ic hem; maer

 

Dat daer eene joncfrouwe quam,

32635

Die dat gevecht ondernam,

 

Ende maecte pays van ons altoe.

 

Ic leidde Mordrette met mi doe

 

Uten eylande, Godweet,

 

Wedert den lieden was lief of leet.

32640

Ic vant Merlijns bedde in dat eylant,

 

Daer elc, dire op slaept, te hant

 

Verliest sinen sin, sijt seker des,

 

Om dat die stat betovert es;

 

Ende als hire ute es gegaen

32645

Comt hi hem weder, sonder waen.

 

Ende daer sijn te soe vele steden

 

Crachte van wonderlijcheden,

 

Nieman en soude geloven van dien,

 

Hine hadse selve gesien.

32650

Daer es die cracht van al gemeinlike

 

Der toverien van ertrike.

 

Men siet daer sulc wonder openbaer,

 

Comt die beste ridder vander warelt daer,

 

Hi vint daer sine gelike te hant.

32655

Negeen ridder en sal in dat eylant

[p. 219]

 

Conen soeken soe sterke aventure,

 

Hine salse daer vinden telker ure.

 

In dat eylant (in de selve vart)

 

Vandic dat aventurlike suaert,

32660

Dat die hulte so groet heef,

 

Datse ne geen man die nu leef

 

Metter hant omgripen en mach;

 

Ende mi seide op eenen dach

 

Een heremite daticker af sterven moet,

32665

Ende datter mi [mede] slaen sal doet

 

Man vander warelt die mi meest mint,

 

Ende van manscape en bestaet twint;

 

Ende dat mijn broder van desen,

 

Mordret, occysoen sal wesen.

32670

Alsic geruemt hadde dat eylant

 

Reetdic soe verre, datic vant

 

Hestore van Mares, dien Helyan

 

Gevaen hielt. Ende ic verwan

 

Helyan met wapenen soe,

32675

Datic Hestore verloeste doe.

 

Alsic vandaer sciet ic voer te hant

 

Int vreeselike foreest, daer ic vant

 

Des conincs drossate Ausart,

 

Vanden welden lande, in de vart,

32680

Die beroepen was van sconines soens doet,

 

Dies ic hadde ontfarmenesse groet,

 

Dat ic den camp over hem nam.

 

Ende alst te vechtene quam

 

Was Gaheret jegen mi,

32685

Mijn broder, gewapent, ende hi

 

Ne kinde mi niet, noch ic hem mede.

 

Wi vochten soe lange hede,

 

Datter deen bleven ware

 

Cortelike, maer dat icken dare

32690

Bi sinen suerde bekinde:

 

Doe maecten wi pays ende

 

Waren beide drove tier stont,

 

Dat elc anderen hadde gewont.

 

Van daer soe voeric danen; ic quam

32695

Ten verbodenen berge, daer ic vernam

 

Dat .i. ridder daer op was, sonder waen,

 

Dien gheen riddere ne mochte wederstaen

 

Met wapenen, ende menne wiste mi niet

 

Te secgene hoe die ridder hiet.

32700

Keye die drossate ontriet mi

 

Daer boven te gane, bedi

 

Dat ic soe sere gewont was; maer

 

Ic ne liet niet in ginc daer,

 

Daer ic jegen Bohorde vacht. Ne gheen

32705

En kinde den anderen van ons .ij.

 

Soe dat ic soe lange jegen hem vacht,

 

Dat mi faelgierde mine cracht;

 

Ende hi dede mi onder soe,

 

Dat ic mi opgeven moeste doe.

32710

Ic was in vancnessen gedaen.

 

Daer wasic onlange, sonder waen,

 

Dat van onsen gesellen quamen daer

 

Deen vore ende dander naer,

 

Die hi alle gader nochtan,

32715

Wel tote .xiiij., verwan,

 

Die alle daer gevaen lagen.

 

Ende wine waren te ghenen dagen

 

Verloest worden; mare

 

Dat mijn her Lanceloet quam dare,

32720

Die jegen Bohorde vacht soe,

 

Dat wi worden wel geware doe,

 

Dat hi boven was vanden stride.

 

Si onderkinden hem tien tide,

 

Ende si maecten pays, daer wi

32725

Alle worden verlost bi.

 

Dit es al dat mi es gesciet

 

Sint datic vanden hove sciet.’

 

Dic coninc deedt al scriven daer.

 

Hestor seide de sine daer naer,

32730

Alsoe alsi hem waren gevallen,

 

Daer af gesproken was onder hem allen.

 

Omtrent vespertijt geviel dat

 

Lanceloet bi der coninginnen sat

 

In hare camere, daer si

32735

Allene waren, si ende hi.

 

Si seide: ‘Lanceloet, ic sach u mere

 

Gisteren pensen dan noit ere;

 

Ende ic sach u op Mordrette sien

 

Ende op mijn here den coninc nadien,

32740

Ende op .i. serpent tere andre stont,

 

Dat in die kerke gemaelt stont:

 

Segt mi waer bi dat was?’

 

Doe maecti haer vroet das,

 

Hoe Mordret den goeden man sloech doet,

32745

Die hem gesecght hadde al bloet

 

Dat bi Mordrette soude sterven

 

Al sijn geslachte ende bederven,

 

Ende die coninc toe. Ende hi seide hare

 

Die betekenesse daer nare

32750

Vanden serpinte; ende alsi

 

Dat horde si was droeve daer bi

 

Ende tongemake. Si liet die tale

 

Daer af vallen al te male.

 

Die coninc dede hem binnen dien

32755

Van wapenen ende perden versien,

 

Van galeiden ende scepen toe,

 

Ende van al dat hem bedorste doe.

 

Op sinte Marien Magdalenen daghe

 

Quam Bandemagus, sonder sage,

32760

Die coninc, ende brachte tArturs hove

 

Ridders van herde groten love:

 

Patrides sinen neve, ende alsoe wel

 

.ccc. rudders, starc ende snel.

 

Op den andren dach daer naer

32765

Quam Karodos Cort-aerm daer,

 

Die in sijn geselscap brachte

 

.Vc. ridders van groter machte.

 

Doe quam die coninc Kabarantijn,

 

Die hadde int geselscap zijn

32770

Wel dusentech man, die de coninc

 

Herde vriendelike ontfinc,

 

Ende Lanceloet van Lac mede,

 

Diese met groter vriendelijchede

 

Hielden dien dach, ende den anderen daer.

32775

Si gingen te scepe daer naer.

 

Si leden de zee ende quamen

 

In Vlaendren, dat doe bi namen

 

Flamgne hiet. Daer was int vor varen

 

Bandemagus met sinen scaren.

32780

Si voren dore Flamgne te hant,

 

Ende deden grote scade int lant.

 

Alsi Gaule naken begonden

 

.I. ridder quam tot hem tien stonden,

 

Die Waleweine brachte niemare

32785

Dat die here van Gaule doet ware.

 

Si reden dore, ende quamen

 

Daer si eenen casteel vernamen,

 

Die Claudase behorde toe.

 

Si droeghen over een doe,

32790

Den castel te winnen onder hen lieden

 

Eer si vanden casteele scieden.

 

Si ontboden dien van binnen:

 

Ne gaven si hen niet op, si soudse winnen.

 

Die here antwerde daer ave,

32795

Dat hine niet op ne gave

 

Levens lijf; ende alte hande

 

Vielenre vore die viande.

 

Dander setten hem ter were wel,

 

Soe dat ten eersten assaute gevel,

32800

Dat die van buten worden gewarc

 

Dat die van binnen gene ware

 

Ne hadden ter side te Gaule wart.

 

Si richten daer leedren metter vart

 

Ende clommen opten muer gemeinlike,

32805

Soe dat daer op waren haestelike

[p. 220]

 

.Vc. man; ende die van binnen

 

Ne wachten hen niet jegen dat winnen.

 

Si ontdeden die porten doe,

 

Ende wonnen den casteel alsoe,

32810

Ende sloegent wel na al doet

 

Datter binnen was, clene ende groet.

 

Cerses die here vloe te hant

 

Dor ene posterne, die hi vant;

 

Ende daer hi voer te Claudase wart

32815

Onmoette hi enen bode in sine vart,

 

Die hem sinde Claudas,

 

Ende brachte hem niemare das,

 

Dat Claudas daer comen soude.

 

Hi antwerde hem alsoe houde:

32820

‘Si hebben gewonnen minen casteel,

 

Ende doet geslagen dat meeste deel,

 

Ja, al datter in was gemeine,

 

Sonder mi, die ontvloe, allene.’

 

Si voren tot Claudase tier stont,

32825

Ende seiden hoe met hem stont.

 

Cerses seide tot hem: ‘Here,

 

Ic bem onteerft nu mere;

 

Nu moetire toe nemen ware.’

 

Alse Claudas verstont die niemare

32830

Hi was drove van dien doene,

 

Ende sprac an sine baroene.

 

Hi seide: ‘Nu geef mi raet!’

 

Die drossate seide: ‘Na dat staet

 

Si sijn beter nu te wederstane

32835

Dan si sulen sijn, na minen wane,

 

Alsi vorder comen int lant.’

 

- ‘Hets waer,’ seiden de barone thant.

 

Soe dat bi der barone rade dan

 

Die coninc coes .vc. man,

32840

Die waerde rudders waren doe,

 

Ende deder seriante ende scotters toe,

 

Datter .m. waren, ende mere.

 

Ende hi beval dien here

 

Dat totter nacht bleve daer.

32845

Die drossate seide daer naer:

 

‘Ghi sult vinden, ic ben seker des,

 

Buten mure die van Logres.

 

Als ghire onder comt, geet hen an,

 

Datter staende blive geen man.’

32850

Si wapenden alst avont was,

 

Die daer toe gecoren hadde Claudas,

 

Ende onbeiden das men hem beval

 

Te pornc. Doe porden si al.

 

Als die jonge liede ende die hare

32855

Dies porrens worden geware

 

Si volgden den anderen naer,

 

Soe datter was wel .vc. daer.

 

Ende die ghene, die te voren

 

Te vaerne waren vercoren,

32860

Hadden gesint enen spiere

 

Om weten in welker maniere

 

Die vanden here hen hilden doe,

 

Ende ocht si gelogiert waren toe.

 

Die spiere quam te hem in .i. dal,

32865

Daer si na hem onbeidden al.

 

Hi seide hem dat dat here

 

Vor den casteel gelogiert were.

 

- ‘Si hebben,’ seid hi, ‘nu ten tide

 

Hare wachte in dese side.

32870

An dander side soe en es niemen.

 

Deildi u in .ij. scaren sniemen,

 

Soe dat dene dese side bestaet

 

Ende dander an dander side gaet,

 

Ghine sulter gene were vinden an,

32875

Ende sultse wel moghen vaen dan.’

 

Si deden als hen de spiere seide,

 

Ende sinden al sonder beide

 

Over de helech vanden here.

 

Si vonden al sonder were

32880

Dat here doe an die side,

 

Wanter ghene hoede ne was tien tide,

 

Dat scade was ende jamber groet.

 

Dar bleven vele goeder liede doet

 

Uten lande van Logres.

32885

Ende alsi point sagen des,

 

Si voeren op hem int grone

 

Ende velden de pauwelgone.

 

Si riepen lude ende sere:

 

‘Verraden!’ al dure dat here.

32890

Alse hare gesellen hoerden toe,

 

Die an dander side waren doe,

 

Si lieten hare orsse vort gaen

 

Op hare breidele, sonder waen.

 

Karodos Cort-arm, die de wachte

32895

Bevolen was van dier nachte,

 

Hi hadde van goeden rudderscape

 

.cccc. man in sinen geselscape.

 

Als hi horde ende geware wart

 

Dat die gone quamen te hem wart,

32900

Ende van dien niet ne wiste tien tide,

 

Die op hem quamen in dander side,

 

Hi seide: ‘Laet ons gaen met allen

 

In dese, die op ons comen gevallen.’

 

Hi liet vore lopen doe,

32905

Ende hi reet op den eersten soe,

 

Dat hine metten spere reet

 

Dat hi viel doet; ende hi leet

 

Over ende trac doe sijn swert

 

Als een goet ridder ende wert.

32910

Ende de sine begonsten nopen

 

Die orsse met sporen, ende lieten lopen

 

Ende staker vele af tier tijt,

 

Ende begonsten eenen suaren strijt.

 

Alse Claudas liede, die waren

32915

In dander side gevaren,

 

Die van Logres in slape vonden

 

Sie sloeger vele doet tier stonden

 

Daer si ute haren slape resen,

 

Ocht stomme beesten hadden gewesen.

32920

Mijn her Walewein was vorsien

 

Bi sire vroetscapen van dien,

 

Dat hi ghene wapene uut en dede

 

Dien nacht, noch sine brodere mede,

 

Noch man die was in haer pawelgoen.

32925

Maer Bohort, Hestor ende Lyoen,

 

Bannijn, Lambegnes, Blyoberijs,

 

Die blide coene, ende Brandelijs,

 

Die .viij., die gesellen waren

 

Wel gelieve, ende jonc van jaren,

32930

Lagen in eene cirat doe,

 

Ende waren ongewapent toe.

 

Alsi horden dat ghecri

 

Si verstonden wel dat si

 

Verraden waren, sonder waen.

32935

Si wapentden hem alle saen.

 

Hestor ende Bohort waren

 

Eirst gewapent van den haren,

 

Ende si sagen haer viande

 

Op die hare comen te hande,

32940

Ende slaen ende steken toe

 

De gene die hem wapenden doe,

 

Ende tinten ende pawelgoene

 

Omme werpen in dat groene.

 

Hestor ende Bohort waren

32945

Op geseten sonder sparen,

 

Ende voeren op die viande saen

 

Stoutelike steken ende slaen,

 

Soe dat noit gesien was in here

 

.ij. manne doen soe grote were.

32950

Die viande vingen Lione

 

Ende Bannine in den pauwelgoene,

 

Ende alle hare gesellen toe.

 

Sie leidense in vaster hoeden doe.

 

Alse Bandemagus dat verstont,

32955

Hi riep ten wapenen tier stont.

[p. 221]

 

Si wapenden hem metter vart.

 

Patrides was gewapent ytowart

 

Ende sloech grote slage als hi quam.

 

Walewein, die was sere gram,

32960

Ende Bohort ende Hestor slogen neder

 

Die viande wech ende weder,

 

Ende dedense tumen met allen,

 

Alse die seysene dat gers doet vallen,

 

Soe dat hare viande tier uren

32965

Niet langer en mochten duren.

 

Ende het wert soe donker nadien,

 

Dat deen den anderen ne mochte sien,

 

Soe dat keerde de jonge Claudas

 

Ende sijn geselschap dat met hem was.

32970

Bohort ende Hestor keerden tier stonden,

 

Ende tgeselscap van der tafelronden;

 

Ende als si den here quamen bi

 

Horden si herde groet gecri

 

Onder die van Logres, van haren

32975

Maghen die verslagen waren.

 

Alsi int here quamen recht

 

Si deden onsteken groet lecht.

 

Si vonden .xij. gesellen gewont,

 

Van der tafelronden, tier stont,

32980

Ende vele doet. Si vonden al bloet,

 

Datter onder gewont ende doet

 

Wel .vijc. waren, ende daertoe

 

Gebrac daer die coninc Yoen doe

 

Ende sijn broder, die een rike man was,

32985

Ende Lioneel. Si waren drove das.

 

Sanderdages alsi waren

 

Gewapent met haren scaren

 

Si rekenden hoe vele man

 

Si hadden onder hen lieden dan,

32990

Ende vonden dat in hare here

 

.xm. man waren ende mere.

 

Die coninc Bandemagus sprac alse houde,

 

Dat hi dierste batalge leiden soude,

 

Ende [men] gaf hem tot sire meisniede

32995

Te hant des conincs Yoens liede,

 

Die gevaen was; ende hi hadde dan

 

Onder beide wel .m. man.

 

Dander bataelge daer naer

 

Leidde de coninc Brangore daer,

33000

Die wel hadde, sonder faelge,

 

.M. man in sine bataelge.

 

Walewein ende Hestor mede,

 

Die si gemaect hadden bede

 

Meestre van al den here doe,

33005

Spraken hem al wenende toe,

 

Ende baden hem dat si wouden

 

Om wel doen pensen; dat si doen souden.

 

Die derde bataelge leide die coninc

 

Kabarantijn, die in sinen rinc

33010

Onder ridders ende seriante maer

 

Wel .m. man hadde daer.

 

Karodos die coninc viel daer an,

 

Ende was van der vierder leidsman.

 

De vijfte Amangin van Kamaloet:

33015

Die .vi. leidde .i. here groet,

 

Van Kardoel Melyan:

 

Gaheret die .vii. daer an;

 

Ende die .viij. Bohort.

 

Aldus, als gi hebt gehort,

33020

Maecten die van Logres hare scaren.

 

Ende alsi alle gereet waren

 

Porden si, wel berect,

 

Ende al met ysere wel verdect,

 

Ten castele wart van den torre.

33025

Daer na die waren in porre

 

Met vele lieden ontbeidde Claudas

 

In den selven tor daer hi in was,

 

Soe dat si te prymtide den tor sagen

 

Daer Claudas ende de sine in lagen,

33030

Ende si sagen ute varen

 

Claudas met sinen scaren.

 

Als die ene die andere sagen,

 

Weet wel, dat si hen ontsagen

 

Onderlinge te vergaderne daer;

33035

Ende alse elc anderen quam bat naer

 

Daer ne sprac nieman .i. wort.

 

Si lieten lopen rechte vort,

 

Die scilde vor hare borste.

 

Daer reet voren, sonder vorste,

33040

Een, hiet Jabyas, die leidsman was

 

Van der erster bataelgen Claudas.

 

Alsen Patrides wert geware

 

Liet hi jegen hem lopen dare,

 

Ende si onderstaken hem soe,

33045

Dat hare scilde scoerden doe;

 

En ware dat die spere braken,

 

Daer si hem mede onderstaken,

 

Elc hadde anderen gesteken doet.

 

Dat gemoet was soe groet,

33050

Dat si beidde ter erden vellen.

 

Doe lieten lopen hare gesellen

 

Elkerlijc ten sinen wart

 

Om te bescuddene ter vart.

 

Si begonsten eenen groten strijt,

33055

Ende sloegere vele doet tier tijt.

 

Walewein ende Hestor mede

 

Wrachten daer groet wonder bede;

 

Si sloegen ter neder al dat hem quam

 

Te ghemote: si waren so gram;

33060

Ende dorreden met groter macht

 

Die bataelge ende met groter cracht,

 

Ende sloegen vele groter slaghe

 

Op hare viande in dien daghe.

 

Claudijn ende Kanart,

33065

Die goede ridders waren ende wart,

 

Scaedden sere die van Logres daer,

 

Ende bleven lettende daer naer

 

Met haren lieden in den pleyne

 

Op Hestore ende op Waleweine.

33070

Men gaf daer ende ontfinc

 

Grote slage in dien sturen rinc;

 

Maer die .ij. gesellen, die wart

 

Waren ende altoes onvervart,

 

Ende hare viande vor hem sagen,

33075

Si begonsten de scilde dragen

 

Boven die hoefde, ende al in een

 

Hielden si te gadere onder hen tween.

 

Walewein sprac tote Hestore tier stont:

 

‘Nu sal men sien wat ghi doen cont;

33080

Dese .ij. wanen ons wel vaen.’

 

Hestor sprac daertoe saen:

 

‘Hets een dinc die nine mach wesen,

 

Ne temayert u niet van desen.’

 

Walewein ende Hestor werden hen soe

33085

Elc bi anders hulpe daer toe.

 

Mijn her Ywein was dare,

 

Dier of verhorde niemare.

 

Een rudder seide hem: ‘Op genaden,

 

Staet Hestore ende Waleweine in staden,

33090

Die Claudas liede hebben onder haut,

 

Ende sulen gevaen worden te hant,

 

Ghine helpt hem, want si sijn te voet.’

 

(Hare parde waren geslagen doet.)

 

Als mijn her Ywein dat horde

33095

Hi riep sine liede na den worde:

 

‘Ic sal sien nu ter ure

 

Wie noit minde coninc Arture,

 

Bedi die iet om hem wille geven

 

Hi sal setten sijn leven

33100

Om te helpene desen tween.’

 

Si antwerden al ghemeen:

 

‘Wine sulen u niet faelgiren,

 

Wi volghen u in allen maniren.’

 

Claudas volc hadse bestaen

33105

Beide gader ende wel na gevaen

[p. 222]

 

Bider macht ende bider warde

 

Van Claudine ende van Kanarde.

 

Hi sloech op hem met sinen suerde

 

Dat hi verdoeft ter eerden vel.

33110

Claudijn, die den slach sach wel,

 

Hi duchte datmen vaen soude,

 

Ende sloech mijn here Yweine also houde

 

Op sinen helm ende op thoef,

 

Dat hi bleef dor al verdoef.

33115

Hi verhaelde sinen slach weder,

 

Ende sloegene dat hi viel ter erden neder.

 

Doe vinc hi te hant ten perde

 

Ende gaf[t] sinen geselle Kanarde:

 

Hi deden daerop sitten te handen

33120

Ondanc alle sine vianden.

 

Hestor hadde gesien wel

 

Dat Kanart van sinen perde vel.

 

Hi quam toe ende sat daer op gerect,

 

Waest sinen vianden lief of leet.

33125

Hi hadde doe getrect sijn suert,

 

Ende reet ten coninc Claudas wert,

 

Die vele metten licgame dede,

 

Ende geweest hadde in sire jonchede

 

Harde vrome. Hi mercte das,

33130

Dat Claudas best gewapent was

 

Ende rikelijcst, ende hi dochte

 

Dat hi wel een groet prince wesen mochte.

 

Hi hadde in die hant dat suert

 

Ende voer alse te Claudas wert.

33135

Die coninc, dien comen sach alsoe,

 

Weet wel, dat hi hem niet ne vloe,

 

Want hi van groter herten was ende wart.

 

Hi sloech op den scilt metter vart,

 

Datter een stucke af vloech, ende die slach

33140

Sanc neder, dat hi hem niet ne verwach;

 

Ende hi sloegene weder van hogen

 

Op den helm, dat hem sparcten doghen.

 

Alse Esclamor wart geware das,

 

Die van sconincs geslachte was,

33145

Hi leidde eene bataelge tier stont;

 

Hi vreesde dat Claudas ware gewont.

 

Hi gaf Hestore doe enen slach

 

Dat hi op sijn archoen lach;

 

Ende als hi anderwerf soude slaen

33150

Was hem Hestor ontvaren saen,

 

Al verdoef int hoef daer af,

 

Dat hi hem soe suaren slach gaf.

 

Ende alsi weder quam in sine macht

 

Hi liep hem op met groter cracht.

33155

Onder hen .ij. wart soe groet strijt,

 

Men hadde geweten in corter tijt

 

Wie die beste geweest hadde doe;

 

Maer dat daer dandre quamen toe,

 

Daer si vochten onder hen lieden,

33160

Diese al vechtende scieden.

 

Si waren beide verdoef sere;

 

Mar Esclamoer vele mere

 

Dan Estor, die nochtoe dapper was,

 

Ende voer op den coninc Claudas,

33165

Ende gaf hem vele slage, daer hi nochtan

 

Was onder alle sine man,

 

Dat hi vallen moeste ter erde;

 

Ende Hestor voer ten perde,

 

Ende voret mijn here Waleweine,

33170

Die te voet vacht inden pleine;

 

Ende hi seide: ‘Sit op, here,

 

Ende wacht u van valne vort mere;

 

En es geen tornoy nu ter tijt,

 

Mar .i. harde vreselijc strijt.

33175

Daer over sijn beter liede nu

 

Danic gewaent hadde, secgic u.

 

Sine begeren ander dinc ne gheen

 

Dan te doedene den eenen van ons tween.’

 

Alse Walewein weder op geseten was

33180

Begonste de strijt groet omtrint Claudas,

 

Die hem werde soe hi best conde,

 

Dat niet helpen ne mochte tier stonde;

 

Want si waren al tonder, sonder waen,

 

Ne hadde Claudas ende Esclamor gedaen

33185

Ende Claudas neve Kanart.

 

Walewein toghedse Hestore ter vart

 

Ende seide: ‘Gene .iij., sonder faelge,

 

Houden staende die bataelge.

 

Die die mochte doet geslaen,

33190

Alle dander souden vlien saen.’

 

Hestor seide: ‘Laten sijt daer bi?’

 

Walewein antwerde: ‘Ja si.’

 

- ‘Si selen dan vlien,’ sprac Hestor ter vart,

 

‘Cortelike, siwi iet wert.

33195

Bestaet den eenen, ende ic sal

 

Den anderen bestaen, hebbics geval.’

 

Si namen .ij. speren elkerlijc een,

 

Ende liepen ter vart op hem tween.

 

Hestor stac Claudase ter erde,

33200

Ende mijn her Walewein Kanarde.

 

Alse Esclamor dat hadde versien

 

Hi vinc an Hestore met dien,

 

Ende toeghene biden helme soe herde,

 

Dat hine velde ter erde.

33205

Claudijn sat op metter vart,

 

Ende sat op Hestors pert.

 

Walewein halpt Hestore daertoe

 

Dat hi op Kanarts pert quam doe.

 

Doe wart groet ende starc de strijt.

33210

Si vingen Kanarde tier tijt.

 

Claudijn sprac ten vader na dien,

 

Ende bat hem dat hi soude vlien,

 

Ende hi seide: ‘Lieve here,

 

Wi sijn alle gesconfiert sere,

33215

Ende ghi hebt vele wonden.’

 

Claudas was drove tien stonden

 

Om dat die sone seide doe:

 

Hi sach wel het moeste sijn alsoe.

 

Daer keerde weder Claudas,

33220

Die groten rouwe hadde das.

 

Hi reet en wech met groter spoet:

 

Hi hadde een pert dapper ende goet:

 

Hi leidde .ij. [ridders] met hem doe.

 

Si reden alsoe emmertoe,

33225

Dat si tot bi Gannes quamen,

 

Daer si uter porten comen vernamen

 

Vele rudders. Alse dat was

 

Seide tot hem selven Claudas,

 

Dat noch geholpen soude wesen

33230

Claudijn sinen sone; ende bin desen

 

Quam hi an hen, ende seide al bloet

 

Dat sijn sone hadde hulpen noet.

 

Si wouden daer varen sonder beide,

 

Maer dat hijt hen ontseide,

33235

Ende hietse maken .xx. scaren,

 

Ende daer na tot hem varen.

 

Si ordenaerden daer saen

 

Die gene die voren souden gaen,

 

Ende wie sijn souden ter middewerde,

33240

Ende wie int achterste vander werde.

 

Daerna maecten si hare vart

 

Met gemake der waert,

 

Ende namen te haren perden hoede,

 

Dat si niet ne souden werden te moede;

33245

Soe datsi omtrent none quamen

 

Daer si liede vliende vernamen

 

Al dat si mochten, van Claudas scaren,

 

Die gewont ende gesconfiert waren.

 

Daer was onder verslagen ende gevaen

33250

Die helf van .xm. man, sonder waen.

 

Ende die ontvlouwen waren tier stont

 

Sere mesmaect ende gewont.

 

Ende noch haddere meer van desen

 

Verslagen ende gewont gewesen,

33255

Ne hadden Esclamor ende Claudijn

[p. 223]

 

Niet in hare hulpe gesijn,

 

Diese bescermden stoutelike.

 

Ende die .ij. ridders namelike

 

Gedoeghden vele op dien dach,

33260

Ende dedent, daer menech man toesach,

 

Menege scone vromechede,

 

Die Walewein ende Hestor prijsden beide,

 

Ende seiden wel, dat si noit vor dien

 

Ane .ij. rudders ne hadden gesien

33265

Soe grote were in gere wijs,

 

Ende gaven hen vanden dage alden prijs.

 

Ende ne hadde Hestor gedaen,

 

Si haddense bat bescermt, sonder waen;

 

Met dat Hestor af stac soe fellike

33270

Esclamore, dat se gemeinlike

 

Aerghde van harre vromechede,

 

Ende vele liede waenden mede

 

Dat sire bi worden ontdaen,

 

Dat dene ende dandre worden gevaen.

33275

Claudijn werp hen binnen desen

 

Dor Esclamors wille in vresen,

 

Die tien tiden sonder part was,

 

Dat hi hem met pinen halpt das,

 

Dat hi weder sat op een part.

33280

Ende hi sprac te Esclamore wart:

 

‘Ne ware dor mijns vader wille, secgic u,

 

Ic ne gavere niet omme nu

 

Al storvic hir in desen strijt.

 

Ic ne wane nemmermeer te ghere tijt

33285

Alsoe vele doen, sonder waen,

 

Alse wi heden hebben gedaen.’

 

Omtrint none hebben vernomen

 

Claudijn ende de sine comen

 

Soccors, daer hi hope hadde toe.

33290

Ende si verstouten daer bi doe,

 

Want si saghen berch ende dal

 

Met rudderscape bedect al,

 

Die quamen vanden lande van Gannes,

 

Die hi wel betroude des,

33295

Dat si hem helpen souden in den noet,

 

Ende niet faelgieren toter doet.

 

Hi toendese den sinen na dien.

 

Tierst dat sise hadden gesien

 

Si seiden: ‘Wi sijn genesen,

33300

Dies moete God geloef wesen!’

 

Doe seide Claudijn ten sinen:

 

‘Ghi heren, nu sal wel scinen

 

Wat ghi doen sult tesen saken.

 

Siet hir onse hulpe naken:

33305

Elc pense om wreken saen

 

Van dien dat hir nu es mesdaen.’

 

Si verstouten daer af te handen

 

Ende voeren onder hare vianden,

 

Ende stakenre vele af in har comen.

33310

Walewein ne hadde niet vernomen

 

Datsi soccors hadden versien,

 

Hi seide tote Hestore nadien:

 

‘Hir moeghdi sien een wonderlijc doen,

 

Dat die ghene keren, die waren gevloen;

33315

Ic wane dat si succors sien, ende dat si

 

Hen beginnen verstouten, bedi

 

Si waren gesconfiert ere.’

 

- ‘Ic secge u over waerheit, here,

 

Goede ridders, die tot desen

33320

In rusten hebben gewesen,

 

En comen om niet niet te stride.’

 

Walewein seide tien tide:

 

‘Lieve geselle, ne roeke u;

 

Wie hebben soe vele goeder liede nu

33325

In dachterwaerde, datse al

 

Sconfieren datter comen sal.’

 

Ende si saghen in allen siden

 

Der andre succors comen tien tiden;

 

Ende .ij. bataelgen, dire voren waren,

33330

Vielen doe op hare scaren,

 

Die si ontfingen stoutelike,

 

Ende weerden hem dapperlike.

 

Claudijn sprac te Esclamore nadien:

 

‘Hir moeghdi groet wonder sien;

33335

Dese liede, die soe vele scaren

 

Op hen sien comen, si gebaren

 

Alsoe sekerlike ochte si

 

Ons hadden verwonnen, dunke mi.’

 

Walewein ende Hestor reden doe

33340

Sonder cesseren emmertoe

 

Daer si die meeste perse vonden;

 

Ende dat hem meest halp tien stonden

 

Dat was dat si niet ne scieden.

 

Si deden soe onder hen lieden,

33345

Dat si .ij. daer ontsien waren

 

Boven allen dien van haren scaren.

 

Claudas seide al in een,

 

Dat si gesconfiert waren bi dien tween,

 

Ende en hadde gedaen der tweer doen,

33350

Sine hadden niet scandelike gevloen.

 

Alse die .iiij. erste bataelgen waren

 

Vergadert op Waleweins scaren

 

Si vochten op hen soe utermaten,

 

Dat si moesten har jagen laten,

33355

Mijn her Walewein ende de sine.

 

Ende waren gelijc gnoech in scine

 

Beide de pertien sonder faelge;

 

Maer alse quam die vijchte bataelge

 

Ende die seste mede tien tiden

33360

Begonste die slachtinge in beiden siden,

 

Soe dat al die berch verdect was

 

Van verslagenen lieden, alsic las.

 

Ende die van Logres scieden

 

Vander plaetchen, ende onder hen lieden

33365

Keren moesten, si wilden ochtne wilden,

 

Bi dat daer soe vele lieden hilden

 

Die den coninc Claudas horden toe.

 

Alst Hestor sach hi seide doe:

 

‘Here Walewein, wat saels gescien,

33370

Sulen wi emmer moeten vlien?

 

Weet wel, ic wille sterven ere;

 

Men soud ons verwiten emmermere.’

 

Hi seide: ‘Nu laet u niet vernoyen:

 

Laet hem hare perden moyen

33375

Ende hem selven int breken

 

Hare speren ende int steken,

 

Ende ic sal ons versien hir binnen

 

Dat wi Gaherette gewinnen.

 

Minen broder, met sire scare;

33380

Ende Bohort sal noch bliven dare,

 

Ende sal comen als wijs hebben noet.’

 

Te hant mijn her Walewein onboet

 

Gaherette, die der waert trac,

 

Ende dus toten sinen sprac:

33385

‘Nu saelt scinen wat wi doen sulen,

 

Die gerust hebben te vullen;

 

Ne setwise niet tachter

 

Wine verwinnen niet den lachter.’

 

Alse Gaharets bataelge was

33390

Vergadert op die liede Claudas,

 

Daer mochtmen horen craken herde

 

Die speren ende clinken die suerde,

 

Ende ridders ter erden vallen neder,

 

Die niet ne mochten opstaen weder.

33395

Alse Gaheret quam in den strijt,

 

Die meer gerust hadde tier tijt

 

Dan sijn wille was, hi dede

 

Met wapenen soe grote vromechede,

 

Dat nieman en hadde gesien,

33400

Hine hadde geprijst van dien.

 

Ende als hi was in den pleine

 

Met Hestore ende met Waleweine,

 

Si deden soe vele onder hen drien,

 

Ende bi der hulpen van dien,

33405

Die met Gaherette daer quamen,

[p. 224]

 

Dat si den anderen benamen

 

Dat jaghen dat si deden dare.

 

Alse Claudijn wart geware

 

Der groter vromecheit vanden .iij.

33410

Hi riep te hem .xx. ridders na dien,

 

Daer hi meest trouwen hadde toe;

 

Ende hi seide tot hen doe:

 

‘Wi sijn bi genen .iij. qualike

 

Ghevuert, secgic u, sekerlike;

33415

Want wi haddense ter vlucht bracht,

 

Si sijn becomen met groter cracht.

 

Mochten wi die .iij. afgesteken,

 

Dandre souden hen al gebreken

 

Ende oec sconfieren, datter dan

33420

Ghene were ne soude wesen an.’

 

Het dochte den andren goet alsoe,

 

Ende si lieten lopen doe.

 

Claudijn liep met groter vart

 

Met sinen spere te Hestore waert,

33425

Ende droech soe neder dat spere,

 

Dat hi Hestore stac herde sere

 

Dor die dye tien tide,

 

Ende queste tors in de slinke side.

 

Hestor viel doe ter erde

33430

Sere gequetst al met den perde;

 

Ende hi was gequetst soe sware,

 

Dat hi in onmacht viel al dare.

 

Dander staken Waleweine soe,

 

Dat hi metten perde viel doe;

33435

Mar hine was niet gewont.

 

Tselve deden si Gaherette ter stont.

 

Doe begonste daer groet strijt:

 

Men woudse doet slaen tier tijt,

 

Maer si weerden hem in scine

33440

Ocht waren wilde everswine.

 

Daer waren bi soe vele van haren vrienden,

 

Die hem daer soe wel dienden,

 

Dat sise op hieven vander erde

 

Ende settese weder op hare perde.

33445

Ende alsi Hestore soe onsochte

 

Gequetst sagen, dat hi niet op ne mochte,

 

Si waren alse droeve van desen

 

Ocht hi hare broder hadde gewesen.

 

Si hievene op tien tide,

33450

Ende droghene buten stride.

 

Si toeghen hen uut den dyen dat spere.

 

Mijn her Walewein weende sere,

 

Ende dedene te hant draghen

 

Daer die gevanghene lagen,

33455

Ende bat dat mens name sulke ware

 

Ocht die coninc Artur selve waren;

 

Ende hi voer in den wijch te hant,

 

Daer hi Claudas liede sere onder vant

 

Bider macht van Bohorde tien stonden,

33460

Ende bi dien vander tafelronden.

 

Si hadden geweest in groter vreesen,

 

Ne hadde Claudas selve gewesen;

 

Mar sint dat si vergadert waren

 

Ne hielden ghene plaetse Claudas scaren,

33465

Si moesten achter trecken saen.

 

Men haddere gnoech gevaen,

 

Ne hadde gedaen die achterwaerde,

 

Diese soccoreerde harde.

 

Ende alsi waren van beiden siden

33470

Alle vergadert tien tiden,

 

Ne was ne gheen der hoeftmanne,

 

Hine was in vresen danne,

 

Bedi, dat in beiden scaren

 

Soe vele liede noch doe waren,

33475

Menne wiste wien onse here

 

Van verwinnen onste der ere.

 

Als Bohort quam in den strijt

 

Hi brac sijn spere ter selver tijt.

 

Doe trac hi sijn suert ende dede

33480

Daer mede soe grote vromechede,

 

Datten elc man diet hadde gesien

 

Over goet hadde gehouden bi dien,

 

Dat nochtan geen wonder en was,

 

Want hi haette sere Claudas

33485

Boven allen mannen op den dach.

 

Ende als mijn her Walewein sach

 

Dat wonder dat hi dede doe

 

Sprac hi mijn here Yweine toe:

 

‘Men soude met rechte geven lant

33490

Sulken man, want ic noit ne vant

 

Man diet bat bescermen soude.’

 

Gaheret seide alse houde:

 

‘Here, laet ons hem volghen, hi sal

 

Dese bataelge verwinnen al;

33495

Nadien dat hi comen es

 

Ic ne mach niet geloven des,

 

Dat Claudas liede sulen mogen

 

Jegen ons duren ende doghen;

 

Want mi dunct dat heden den dach

33500

Nieman jegen hem duren ne mach.’

 

Dus duerde toter nacht de strijt.

 

Claudas was droeve tier tijt

 

Om dat hi sach sine liede ter vart

 

Vlien ter stat van Gaunes wart.

33505

Mar die vanden andren here,

 

Diese haetten herde sere,

 

Ende gejaecht hadden lange,

 

Vingenre vele ten ingange

 

Vander porten, ende waren sere gram

33510

Om dat hem die nacht op quam;

 

Want, ne hadde die nacht gedaen,

 

Het ne ware niet een ontgaen.

 

Ende alsi hen ontvlouwen waren

 

Binnen der porten met den haren,

33515

Doe thogen een deel vander port

 

Die van buten, die emmer vort

 

Daer voere bliven wouden ende onterven

 

Dire binnen laghen, ochte sterven.

 

Dien nacht waren si gepijnt sere

33520

Met loedserne buten int here,

 

Ende met siene dire waren gewont.

 

Gaheret wachte tier stont,

 

Ende sine gesellen met haerre macht:

 

Si waren gewapent al den nacht.

33525

Des anders daeghs quamen vort vroe

 

Die van buten, ende waenden doe

 

Dat die van binnen uut comen souden,

 

Alse die jeghen hen vergaderen wouden;

 

Maer neen si, want si hem berieden

33530

Wat si souden onder hem lieden

 

Moghen doen jeghen die van Logres;

 

Ende hen lieden dochte des,

 

Dat si int begin int aerchste waren,

 

Ende dat si niet ne mochten metten haren

33535

Jegen hem lieden geduren.

 

Die coninc seide tier uren:

 

‘Lieve heren, ic bidde u,

 

Dat ghi mi wilt geraden nu

 

Vanden orloge dat wonderlike,

33540

Die ghene vanden conincrike

 

Van Logres, die ons af onnen,

 

Alst wel scijnt, hebben begonnen,

 

Watter mede es te doene?

 

Bedi, heren, ic ben de ghoene

33545

Die niet ne weet welct beste si.

 

Hier bi willic dat ghi

 

Secgt elc wats best te doene staet:

 

Ic saels mi houden an uwen ract.’

 

Doe waren daer messelike spraken

33550

Onder hen lieden van desen saken;

 

Ende als die raet genomen was

 

Droeghen si over een int inde das,

 

Dat si alle sulen tien tiden

 

Om die hulpe van Rome biden.

33555

Ende si moetent wel doen, bedi

[p. 225]

 

Si hadden de stat vast, ende si

 

Hadden vitaelge binnen den haren

 

Gnoech wel te .xx. jaren;

 

Ende seiden dat die van binnen

33560

An tuutvaren niet ne mochten winnen;

 

Want si haddense geproeft soe,

 

Dat si over waer hielden doe,

 

Quamen si uut in enegher maniren,

 

Datmense soude scoffieren.

33565

Hir toe acordeerde Claudas

 

Als hi hoerde dat dat haer raet was,

 

Alse die niet jeghen hen lieden

 

Secgen ne woude, dat si rieden;

 

Nochtan haddi liever te handen

33570

Te vechtene jegen die vianden,

 

Hadt bi haren wille moghen wesen.

 

Si deden berecken na desen

 

Die muren ende die vesten vander stede

 

Van ridders ende seriante mede,

33575

Na dien dat si noet hadden van dien.

 

Daer na deden si oec besien

 

Hoe vele liede hen gebraken,

 

Ende vonden in waren saken

 

Datter .iiij.m. gebraken wel naer

33580

Over rudders ende seriante daer.

 

Daer waerre oec vele tier stont

 

Verminct ende oec sere gewont.

 

Tirst dat wiste Claudas

 

Dat Kanart sijn neve gevaen was,

33585

Man die was van meester vromecheden,

 

Die hem bestaet, ende van stoutheden,

 

Hi seide, dat hi daer nare

 

Dat hi hoerde niemare

 

Van Dorijns, sijns soens, doet,

33590

Noit sint ne horde cleine no groet

 

Secgen van enegherande dinc

 

Dat hem soe sere ter herten ginc.

 

Hi seide: ‘Ic hadde liever verloren nu

 

Minen besten casteel, secgic u.’

33595

Doe vraeghdi Claudine saen

 

Ocht hi was daer Kanart was gevaen?

 

- ‘Ic sagene vaen,’ antwerde hi,

 

‘Maer ic hadde te doene an mi

 

Soe vele, datic, sonder waen,

33600

Hem niet te staden ne mochte staen.

 

Ic was in .vii. steden binnen desen

 

Daer ic gevaen hadde gewesen,

 

Mar dat mi Esclamor uter noet

 

Halpt, ende bescudde vander doet;

33605

Ende en haddi allene gedaen,

 

Ic ne ware niet ontgaen;

 

Want die vander ander side

 

Weten van wapenen nu te tide

 

Meer dan enech stervelijc man

33610

Weten mochte; ende nochtan

 

Houden si hen te gader emmertoe,

 

Ende helpen elc anderen soe,

 

Dat gene liede tenegher uren

 

Jegen hen ne mochten geduren.

33615

Maer om Kanarde,

 

Daer wi om tonpayse sijn harde,

 

Doet besien uwe gevane:

 

Daer sijn hoge liede, ic wane,

 

Daer ghine wel sult moghen bi

33620

Weder hebben, here, wildi

 

Riddere om rudder geven dan;

 

Ende sijn si niet soe hoge man,

 

Dat si des wissels willen roeken,

 

Laet ons sinen pays dan soeken

33625

Met gelde ocht met anderen minnen,

 

Dat wi Kanarde gewinnen

 

Ende onse andere gesellen mede.’

 

Alse Claudas besien dede

 

Sine gevane, hi deedse comen

33630

Ende deden haren name nomen.

 

Als Claudas Lyoneel sach

 

Hi seide: ‘Lyoneel, ay wach,

 

Ghi sijt man die leef, sonder waen,

 

Die mi meest heef mesdaen:

33635

Dorijn mijn soene, dien ghi

 

Sijn leven naemt wilen, haddi

 

Noch geleef, daer was an

 

Soe goet begin van eenen goeden man,

 

Hi hadde geweest nu ter stonde

33640

De beste man diemen vonde;

 

Maer ghi sloechten doet, daer ghi mi

 

In scanden ende ermoden settet bi;

 

Want haddi geleef tot desen,

 

Ic ne hadde nu niet gewesen

33645

In sulken pointe alsic ben nu.

 

Ic bem sculdech te hatene u

 

Meer dan yeman in ertrike.’

 

Lyoneel seide: ‘Sekerlike,

 

Sloegicken doet, dat en es niet sere

33650

Te wonderne, want ghi noit ere

 

Ne minnet Bohorde den coninc,

 

Minen vader, ende bi dire dinc

 

Ne sulen u noch merre noch minder

 

Nemmermeer minnen sine kinder,

33655

Noch die u[we], spade noch vroe;

 

Si hebben daer gode redene toe

 

Bi dien, dat gi wilen al gader

 

Onteervet den coninc minen vader

 

Ende mi mede.’ Doe seide Claudas:

33660

‘Ic hebbe gnoech gehort das,

 

Want felheit en mach haer niet

 

Decken daer si es, wats gesciet.’

 

Hi onboet die van Logres alse houde,

 

Dat hi gerne jegen hen spreken soude

33665

In goeden geleide; ende si seiden

 

Dat si sijns alsoe souden ontbieden.

 

Doe quam die coninc Claudas vort

 

Ende Claudijn buter port,

 

Daer Walewein ende Bohort tien tide

33670

Jegen quamen in dander side.

 

Alsi in deser maniren

 

Te gader quamen onder hen .iiij.

 

Begonste hem beclagen Claudas

 

Van sinen lande, dat gewoest was,

33675

Ende van sinen lieden, dat si hilden daer,

 

Ende van sinen castelen daer naer.

 

Bohort beclaeghde hem tier stede

 

Dat hi sinen vader sterven dede,

 

Ende sire moeder toe te handen

33680

Aerm verdreef uut haren landen,

 

Ende hem onteerfde, ende hi tlant helde

 

Ende hadde gehouden met gewelde

 

Ende met onrechte oyt sint

 

Dat hi in die wieghe lach .i. clene kint.

33685

- ‘Nu siet,’ seide Walewein saen,

 

‘Wie anderen meest heef mesdaen.’

 

Hem dochte, seide hi, dat was

 

Int meeste onrecht Claudas,

 

Ende seide tote Claudase: ‘Waer bi

33690

Onteerfdi sinen vader,’ seidi,

 

‘Sonder redene, ende te hande

 

Jaeghdi sire moeder te lande

 

Fellike, ende hebt oyt sint sijn lant

 

Tonrechte gehouden in uw hant?

33695

Hi gedoeghet, al waest onsochte,

 

Alsoe lange als hijt gedogen mochte;

 

Ende alsi wart geware daer af,

 

Dat men niet weder ne gaf,

 

Quam hi met machte harewart

33700

Om af te doene in sine vart

 

Die hem wederseiden sijn lant;

 

Ende omdat hi wederstoet vant

 

Sone es niet te wonderne dat hi

 

Uwen sone doet sloech daer bi:

33705

Het en es hem niet te lachterne dan,

[p. 226]

 

Nadat hi u vant ende u man

 

In sire ervachtechede

 

Ende in sijn eyghen lant mede.

 

Sint dat hi heeft, sonder waen,

33710

Sijn recht met onrechte wederstaen,

 

Gheen goet man ne souds hem houden

 

An u, maer alle liede souden

 

U met rechte confunderen

 

Ende quetsen ende onneren.’

33715

Doe seide Claudijn dat Claudas

 

Daer ombe daer niet comen en was.

 

‘Maer daer ombe hi quam hir:

 

Hir was gistren een strijt fier,

 

Die duerde des die nacht quam;

33720

Ende om dat die nacht ons benam

 

Sone mochtemen niet gesien

 

Wat inden daer af soude gescien,

 

Haddi geduert lange tijt.

 

Daer storven vele liede inden strijt,

33725

Want in sustanen bederven

 

Moeten vele liede sterven.

 

Ghi hebt van onsen ridders gevaen

 

Ende wi van den uwen, sonder waen:

 

Wi willen wel van desen zaken

33730

In dier maniren pais maken,

 

Dat wi u willen weder geven

 

Uwe rudders ende u neven,

 

Die onder ons liegen gevaen,

 

Ende ghi ons die onse, sonder waen.’

33735

Si willecordent tien tiden

 

Ende geloefdent in beiden siden.

 

Doe keerden weder Walewein ende Bohort.

 

Walewein dede doe comen vort

 

Die gevane, ende gaf hem toe

33740

Sulke cledere als hem betaemden doe;

 

Daer na dede hise eten,

 

Ende daer si waren geseten

 

Dede hi hem tamelike

 

Dienen ende wel eerlike.

33745

Alse Claudas quam in de port

 

Dedi de gevane comen vort,

 

Ende seide: ‘Als gi wilt, ghi heren,

 

Moeghdi quite henen keren.’

 

Si warens blide ende saten

33750

Ten taflen daer na ende aten.

 

Daer na gaf Claudas ongespaert

 

Elken van hem allen een paert;

 

Ende alsi opgeseten waren

 

Seide Lyoneel sonder sparen:

33755

‘Here, ghi hout daer gevaen

 

Ene van onsen joncfrouwen, sonder waen;

 

Doet wel, ende laetse varen

 

Tonsen vrienden ende ten haren.’

 

Doe antwerde Claudas,

33760

Dat hi niet sculdech te doene ware das.

 

Lyoneel sueech mettien:

 

Hi sach wel dat nine mochte gescien.

 

Tierst dat si verloest waren

 

Ende weder quamen ten haren

33765

Si deden hen alle grote feeste.

 

Beide minste ende meeste

 

Dienden ende eerden openbar

 

Den gevangenen die si hadden daer,

 

Soe dat hem wonderde wat hem gesciet;

33770

Sine wisten noch doe niet

 

Van den wissele dire was gedaen.

 

Alsi gheten hadden, sonder waen,

 

Dede mijn her Walewein ter vart

 

Elken geven een goet part.

33775

Si waren oec sonderlinge

 

Elc vercleet nuwelinge,

 

Ende waren wel staende tier stont;

 

Maer dat si waren soe gewont.

 

Als elc was geseten op sijn part

33780

Sprac Walewein te hem wart:

 

‘Ghi heren, ghi sijt alle quite nu,

 

Ghi moeght varen alst gevoeght u;’

 

Ende willen si bliven hir den dach,

 

Men salse eren soe men best mach.

33785

Si dancten hem doe sere,

 

Ende seiden: ‘Wi willen varen, here.’

 

Si reden dat si te Gannes quamen.

 

Alse Claudas ende de sine vernamen

 

Soe wel vercleet ende op geseten

33790

Woude Claudas te hant weten

 

Wie hen dat al gader gaf.

 

Si beloefden hem sere daer af,

 

Dat hen die van Logres gaven al

 

Ende ere deden, groet ende smal.

33795

Alsi hoerden die grote hoefschede

 

Ende die godertierheit mede,

 

Die den haren daer was gedaen,

 

Si temayerdens hen saen.

 

Ne hadden si hen niet verlaten doe

33800

Op die hulpe, die hem soude comen toe

 

Van dien van Rome, si hadden bi desen

 

Pays gemaect, hoet hadde gewesen.

 

Weet wel, dat die van binnen waren

 

Dicke geëssalgiert sonder sparen,

33805

Maer sine achtens niet enen bast:

 

Si hadden de stat starct ende vast.

 

Omdat Hestor soe was gewont

 

Was Bohort van hem tier stont

 

Gecoren van al haren here

33810

Met Waleweine te sine here.

 

.x. dage nadien, dat suldi weten,

 

Dat die stat was beseten

 

Quam die coninginne int hare

 

Van Benoyc, ende met hare

33815

Vele nonnen. Ende alsi sach

 

Hare neve si weende op dien dach

 

Van groter ontfarmechede

 

Ende van groter bliscap mede.

 

Ende als si hars werden geware

33820

Si deden grote feeste hare

 

Om dat si Lanceloets moder was,

 

Ende haer moye, alsic las.

 

Si hildense .vij. daghe daer,

 

Ende seiden hare van Lancelote waer.

33825

Alse Walewein ende sine gesellen

 

Wie si was horden tellen

 

Si waren hars harde blide,

 

Ende si deden hare tien tide

 

Al die ere die si mochten, sonder waen.

33830

Tierst dat si wech soude gaen

 

Bat si dat men hare holpe te dien,

 

Dat si hare kint mochte sien

 

Ene warf vor hare doet.

 

Si seiden alle, cleine ende groet,

33835

Si souden daer toe doen hare macht.

 

Alsise verre hadden bracht

 

Namen si orlof an hare

 

Ende keerden weder ten here daer nare.

 

Opten selven dach quam mede

33840

Die vrouwe van Lac tier stede,

 

Ende met hare vrouwen vele.

 

Si sochte Bohorde ende Lyonele.

 

Alsise sagen si waren blide,

 

Want si hadse al hare tide

33845

Boven allen vrouwen gemint sere,

 

Alse die hen groet goet ende ere

 

Dede alsi cleine kinder waren.

 

Si vraeghde hen om niemaren

 

Van Lancelote. Si seiden tier stont,

33850

Dat hi gans ware ende gesont.

 

Si seide: ‘Ne comt hi niet met u?’

 

Si seiden: ‘Vrouwe, neen hi nu:

 

Hi bleef metten coninc Arture.’

 

Die vrouwe seide tier ure:

33855

‘Weetti ocht hi iet comen sal?’

[p. 227]

 

Doe berichten si haer al

 

Waer omme hi bleef metten coninc.

 

Tierst dat si horde die dinc

 

Si seide: sine hadde wat doen dare,

33860

Na datter Lanceloet niet ne ware.

 

Si deden daer soe vele toe,

 

Dat si met hen bleef doe

 

Ende .i. rudder dien die vrouwe

 

Hadde gedaen ondertrouwe,

33865

Ende dat geselscap dat metter was.

 

Bohort, die was blide das,

 

Gaf te hant den goeden man

 

Den casteel dien hi daer wan,

 

Ende al datter behorde toe,

33870

Ende maecten rike man alsoe.

 

Die vrouwe sciet doe van hem lieden.

 

Si bleven daer dat si niet ne scieden

 

Tote bi Sinte Mischiels daghe.

 

Ende daer binnen, al sonder sage,

33875

Dat si daer lagen wonnen si

 

Alle die castele diere stonden bi.

 

Drie daghe vor Sente Mischiels dach

 

Quam niemare daert here lach,

 

Dat die van Rome quamen dare.

33880

Alsmen te Gannes horde die niemare

 

Si haddens alle bliscap groet,

 

Als die bare comst hadden noet.

 

Ende si ontboden na desen

 

Dien van Rome haer wesen,

33885

Ende hoe si beseten waren;

 

Ende onboden dat si metten haren

 

Op Sinte Mischiels daghe souden

 

Opt here vergaderen, ocht si wouden;

 

Ende [als] sise an hem sagen vallen

33890

Si souden comen met allen:

 

Dus soudmense tien tiden

 

Mogen bestaen in beiden siden.

 

Die van Rome toghen daer bi

 

In Sinte Mischiels avonde, daer si

33895

In enen bosch rusten dare

 

Al den dach, ende namen ware

 

Ochte hen eneghe dinc gebrake,

 

Wapene ochte ander sake.

 

Ende die van binnen waren berect soe,

33900

Dat si niet ne hadden te doene doe

 

Dan op te sittene. Ende van dien

 

En was dat here niet vorsien,

 

Ende ne wisten niet vander wachtinge.

 

Si hadden spel ende dachcortinghe,

33905

Alse die jonge liede waren

 

Ende vrome rudders, twaren.

 

Men hadse belopen bi desen,

 

En hadde die vrouwe van Lac gewesen,

 

Diet wiste bi der aventure

33910

Dat si dat foreest reet dure,

 

Die wiste wel, alsise sach,

 

Dat volc van Rome was datter lach.

 

Si seide Bohorde te hant

 

Doe si de Romeine in den bosch vant:

33915

‘Si sulen u tavont ocht morghen

 

Esselgieren, dies bem ic in sorghen;

 

Ende vinden si u onversien,

 

Ghi moeght werden verloren bi dien.’

 

Hi seide als hi dat vernam,

33920

Dat si ter goeder tijt daer quam.

 

Bohort ontboet Waleweine saen,

 

Ende dede hem dese dinc verstaen.

 

Doe ontboden si de coninghe

 

Ende die princen om die dinghe.

33925

Alsi alle vergadert waren

 

Seide hem Bohort die niemaren,

 

Dat die Romeine waren daer bi,

 

Ende si soudense bestaen, waende hi,

 

Binnen dien dage indelike,

33930

Ocht op den anderen dach tilike;

 

‘Wine sijn niet seker van desen

 

Te welker tijt het sal wesen.

 

Mi dochte goet, op datment riede,

 

Dat vort meer wachten onse liede

33935

Dene helecht, dat si ons nine vonden

 

Onbewarent teneghen stonden.

 

Ende sine wanen niet, secgic u,

 

Dat wi van harre comst weten nu.’

 

Si rieden alle alse houde

33940

Datmen de dinc alsoe doen soude.

 

Doe namen die .iiij. coninghe

 

Dien nacht te doene die wachtinghe

 

Met .iiij.m. mannen, ende si scieden

 

Na dien onder ben lieden,

33945

Ende si versaghen hem tier ure

 

Van dat hem gebrac, alt here dure.

 

Tierst dat begonste vernachten

 

Toghen die coninghe uut ter wachten

 

Metten haren; nochtan ne saten si

33950

Niet op hare perde, daer bi,

 

Dat si hen faelgieren mochten ter noet.

 

Si waren te voet, cleine ende groet,

 

Ende bleven toter middernacht alsoe.

 

Als nieman en quam si deden doe

33955

Dene helecht van haren liede slapen,

 

Ende dander bleven in de wapen.

 

Sanderdaghes quam ter wachten gegaen

 

Walewein, ende hi seide saen:

 

‘Die viande sulen scire comen,

33960

Het ware goet dat ghi hadt genomen

 

Enen die voren sal varen.’

 

Bandemagus sprac sonder sparen,

 

Dat hi voren varen woude.

 

Die coninc Brangore sprac alse houde,

33965

Hi soude dander bataelge leden;

 

Ende die derde na ter steden

 

[Nam] te leidene de coninc Yoen.

 

Karodos die coninc wilde de .iiij. de doen,

 

Ende elkerlijc soude hebben dan

33970

In sine geselscap .m. man.

 

Daer na wapenden si hen saen

 

Alse die sonne was op gestaen;

 

Ende si ordeneerden daer

 

Noch .x. bataelgen daer naer.

33975

Mijn her Ywein soude dan

 

Vander .v. sijn leidsman,

 

Ende van den anderen die barone

 

Ende Hestor; ende van desen doene

 

Souden overmeesters sijn vort

33980

Mijn her Walewein ende Bohort.

 

Alsi gereet waren al toe

 

Toten op sittene si hoerden doe

 

Een groet gecri, want die Romeine

 

Quamen uten bosche ten pleine,

33985

Ende waendense bestaen onversien.

 

Si hadden vore gesint bi dien

 

Viere bataelgen, diese versochten,

 

Ende gerichte baniren brochten.

 

Alse die coninc Bandemagus, die was

33990

Int erst, wart geware das,

 

Hi seide ten sinen: ‘Versiet u

 

Dat van allen die hir comen nu

 

Niet een ne blive int gereide.’

 

Si antwerden hem sonder beide:

33995

‘Vart vore al seker!’ Ende mettien

 

Mochmen daer stoutelike sien

 

Soe vele speren breken,

 

Ende soe vele rudders af steken,

 

Datter dat velt mede bedect was.

34000

Als die Romeine worden geware das,

 

Dat mense soe ontfinc tien stonden,

 

Ende dat si soe goet rudderscap vonden,

 

Dat gheen beter en moehte wesen,

 

Si worden tonpayse van desen,

34005

Want sine waren niet van groter daet.

[p. 228]

 

Si hadden groten toeverlaet

 

Ghemeinlike van den machten

 

Van den lieden die si met hem brachten:

 

Si waren daer bi in haren sin

34010

Herde fier in har beghin.

 

Alse hare speren te broken waren

 

Si toghen hare suerde sonder sparen,

 

Ende gingen met Claudas lieden sere toe,

 

Daer si ernstelike vochten doe

34015

Op Bandemaguse den coninc,

 

Diese stoutelike ontfinc;

 

Ende si hadden doe, sonder waen,

 

Sine liede een deel achter gedaen.

 

Bandemagus hadde getrect sijn suert

34020

Ende sloech vore ende achter wart:

 

Hi dede vele liede tumen,

 

Ende vele dat gereide rumen.

 

Patrides sijn neve was

 

Een vrome rudder, sijt seker das,

34025

Die na dien dat hi sijn spere brac

 

Met stouten moede sijn suert trac,

 

Ende sloech omtrint soe grote slage,

 

Dat elken wonderen mochte diet sage;

 

Maer die Romeine, daer dit gesciede,

34030

Hadden soe overvele liede,

 

Dat was een wonderlike dinc;

 

Ende Bandemagus die coninc

 

Moeste met den sinen achter trecken doe.

 

Mare eer dat quam daer toe

34035

Si doeghden vele pinen ere,

 

Want si waren vrome rudders sere;

 

Ende si waren sere onder gedaen,

 

Ne hadde hem die coninc Karodos niet saen

 

Met sine lieden geholpen daer.

34040

Ende si hilden hem soe wel daer naer,

 

Dat si niet achter ne gingen.

 

Onlange begonsten si na dien dingen

 

Lant te winnen op hare viande,

 

Ende drevese achterward te hande:

34045

Si dedense dorpelike ter vart

 

Weder keren ten bosche wart.

 

Doe quam daer uut den bosche thant

 

Een rudder, was Julius genant,

 

Die senator van Rome was doe,

34050

Ende .i. jonc vrome rudder toe.

 

Hi hadde in sine scare

 

Vele rudders, ende hi quam dare

 

Vor dandre, wel gewapent ter cure,

 

Ende versach ter ure

34055

Vor hem Bandemagus den coninc,

 

Die stoutelike hielt sinen rinc,

 

Dat hi die van Rome dor brac,

 

Ende hire vele af stac:

 

Hi sloech doet haren ende tare,

34060

Recht ocht een tempeest ware.

 

Hi toendene den sinen daer

 

Ende scide tot hen daer naer:

 

‘Nemmermeer ne geloef mi vort

 

Van dinghen die ghi mi secgen hort,

34065

Ocht die gene niet en es Lanceloet,

 

Daer al af sprect cleine ende groet

 

Dat hi de beste es die men weet;

 

Nu vart hem ane gereet:

 

Dine nu af mach gesteken,

34070

Ic ne late hem niet gebreken,

 

Ic ne makene rike man.’

 

Doe liepen si alle daer an,

 

Ende begonstene [slaen] soe harde,

 

Dat sine staken ter erde

34075

Ende slogen hem doet sijn part.

 

Hi spranc op metter vart,

 

Ende wart wel geware alsoe saen,

 

Dat sine emmer wouden vaen.

 

Hi weerde hem soe hi best mochte,

34080

Mar si vincgene wel onsochte

 

Ende leidene in vaster hoede,

 

Ende pensden in haren moede

 

Dat si daer bi souden moghen

 

Inden alle hare orlogen.

34085

Alse Bandemagus was gevaen

 

Temayerden hen de sine saen:

 

Si toghen achter metter vart.

 

Alse die coninc Yoen des geware wart,

 

Die leidde de derde scare,

34090

Hi sprac ten sinen daer nare:

 

‘Laet ons desen lieden te staden staen!’

 

Si deden daertoe hare macht saen.

 

Doe quamen uut den bosche gevaren

 

Van den Romeinen noch .ij. scaren;

34095

Ende alsi naecten den stride

 

Die coninc Brangore tract tien tide

 

Met sinen lieden op die .ij. scaren

 

Die daer achterst comen waren.

 

Men wart vechtende daer naer

34100

In .ij. steden vreselike daer:

 

Daer waren vele goeder liede doet

 

Ende rudders eene menege groet.

 

Als mijn her Walewein vernam

 

Dat uten bosche soe groet volc quam

34105

Hi sprac te Bohorde daer nare:

 

‘Mocht soe wesen, dat goet ware,

 

Dat wi wisten wat si nu ten tide

 

Liede hebben in dander side!’

 

- ‘Wine moghent niet weten,’ sprac Bohort,

34110

‘Eer si alle sijn comen vort

 

Uten foreeste. Nu secgic u

 

Wat mi best dunct nu:

 

Sint onse liede allinskenne dare:

 

Maect .iij. scaren van ere scare

34115

Ende .iij. van ere andere dan,

 

Ende sette in elke goede leitsman;

 

Mar dachterste .ij., wats gesciet,

 

Diene suldi sceden niet,

 

Want in die .ij. achterste sal,

34120

Hebwi noet, onse hope sijn al;

 

Want in die .ij. scaren es

 

Dat goede rudderscap, sijt seker des,

 

Dat meest tonsiene es, sekerlike,

 

Onder dridderschap van ertrike.’

34125

Doe dede mijn her Walewein al

 

Alsoe als Bohort hem beval,

 

Ende dede allinskene uut varen,

 

Alst hem noet dochte, van sinen scaren,

 

Soe dat uut waren te priemtide

34130

Alle de betaelgen van sine side

 

Sonder die .ij. beste allene.

 

Die van binnen waren gemeine,

 

Datter niet meer bleven ne waren,

 

Ende voeren toe met al den haren

34135

Soe sere, dat si bi dien saken

 

In haer comen vele af staken,

 

Soe dat si hadden gescoffiert daer

 

Lichtelike die van Logres; maer

 

Dat mijn her Walewein sinde toe

34140

Die .ix. de betaelge doe,

 

Daer sine viere broder in waren.

 

Ende alse die in quam gevaren

 

Sinden die van Rome sonder faelge

 

Om hare achterste bataelge,

34145

Daer in was de raet vander stede

 

Van Rome, ende daer toe mede

 

Soe vele liede ende hoger man,

 

Dat nieman ne hadde gewaent dan

 

Dat mense in lichten maniren

34150

Hadde mogen scoffieren.

 

Daer was die standart van Rome tier stont,

 

Dar .i. guldijn aer boven stont

 

Ende een draket. Die standart was

 

Soe suaer, alsicker af las,

34155

Datten met pinen mochte draghen

[p. 229]

 

Met .iiij. perden een waghen.

 

Tierst dat si te velde waren comen

 

Endese Walewein hadde vernomen

 

Hi seide: ‘Bohort, siet al dare

34160

Der Romeine achterste scare;

 

Ic kinse bi den drake nu

 

Die op ten standart staet, secgic u.

 

Daer es die hoverdechede

 

Van algader Rome der stede:

34165

Mochtewi dese gescoffieren

 

Wine hadden rywert in ghere maniren

 

Van den andren die wi hier sien.’

 

Bohort gaf antwerde te dien,

 

Ende seide: ‘Op dat u dunct goet,

34170

Ic secgu wat men best doet.

 

Laet ons varen dor dit groene

 

Achter dese pauwelgoene,

 

Ende op hem slaen in sulker maniren,

 

Dat sire hem af temayeren;

34175

Ende mogen wi gevellen

 

Den standart met onsen gesellen,

 

Si sulen hen scoffieren alse saen

 

Als si den standart niet ne [sien] staen.’

 

Mijn her Walewein ende Bohort

34180

Ondecten dit Hestore vort,

 

Dient herde goet dochte wesen;

 

Ende si togen na desen

 

Ter Romeine bataelgen wart,

 

Ende lieten te hem lopen ter vart,

34185

Ende die Romeine op hem weder.

 

Daer wasser vele gesteken neder,

 

Die niet weder en mochten op staen,

 

Ende som sprongen si op saen.

 

Alse die speren te broken waren

34190

Si toghen har suerde sonder sparen.

 

Daer wart een strijt stuer ende groet,

 

Daer menech edel man bleef doet,

 

Dat scade was ende jammerhede.

 

Walewein, Bohort ende Hestor mede

34195

Slogen met sporen hare orsse

 

Ende voeren in die meeste porsse,

 

Ende deden soe grote vromichede

 

Onder hem .iij. daer ter stede,

 

Elc man diet hadde gesien

34200

Hadse over goet gehouden bi dien;

 

Maer sine mochten bi genen saken

 

Den standarde soe genaken,

 

Sine waerre af wel .iiij. scachte;

 

Daer waren van soe groter machte

34205

Sulke .ccc. rudders goet ende wert,

 

Dart hen bi beleet wert,

 

Dat si niet volbringen ne mochten

 

Dat si te voren te doene dochten.

 

Al den dach dore was groet de strijt:

34210

Daer bleven vele liede doet tier tijt.

 

Boven alle dandre verre ende vort

 

Deedt sonderlinge wel Bohort;

 

Want hi ghenen tijt ne gebrac,

 

Hine sloech embertoe ochte stac:

34215

Hi deedt soe in den pleine,

 

Datten daer bi die Romeine

 

Kinden, dine vordien

 

Noit met oghen hadden gesien.

 

Ende si seiden dat die scaren

34220

Von Logres alle gescoffiert waren,

 

Ne hadde hi allene gedaen,

 

Diet soe wel dede, sonder waen,

 

Dat hi hadde in beiden siden

 

Algader den prijs tien tiden.

34225

Claudas ende die Romeine traken

 

Ter stat wart als die nacht begonste naken,

 

Ende die van Logres na dien doene

 

Toghen in hare pawelgoene

 

Ende ontwapendem doe.

34230

Oec bleven si som alsoe

 

Gewapent alsi in quamen,

 

Die ter wachten ware namen.

 

Si wachten al dien nacht dure

 

Al gewapent, op aventure,

34235

Ochse die van der stat versochten,

 

Dat sise niet belopen ne mochten.

 

Alse dat rudderscap ontwapent was,

 

Ende si worden geware das,

 

Dat Bandemagus was gevaen,

34240

Alse sine liede daer deden verstaen,

 

Si waren sere droeve tier stonden;

 

Want si an hem hadden vonden

 

Grote hulpe ende confort.

 

Doe vraeghde Walewein vort

34245

Ochte eneghe liede waren

 

Onder hem gevaen vanden haren?

 

Si seiden: neent. Hi seide doe:

 

‘Ons sal morgen sulc comen toe

 

In onsen handen, ic hope wi

34250

Hem weder hebben sulen daerbi.’

 

Sanderdaechs wel betide

 

Waren si gewapent an elke side;

 

Ende alse die van buten vernamen

 

Dat die van binnen uut quamen

34255

Si vergaderden an beiden siden

 

Ende vochten vreselike tien tiden

 

Al den dach toter nacht toe.

 

Daer waser vele verslagen doe

 

In beiden siden, ende gewont,

34260

Soe dat die van Logres tier stont

 

Van dire dachvart tonder waren

 

Omdat dander hadden soe vele scaren;

 

Soe datmen seide bi desen,

 

Ne hadde Walewein gewesen

34265

Ende Bohort ende Hestor van Mares,

 

Dat doet waren die van Logres.

 

Ende die van der stat alsi scieden

 

Vingen vele van den anderen lieden

 

Ende leidese, al sonder waen,

34270

In den tor van Gannes gevaen.

 

Tierst dat die van buten quamen

 

Ten pauwelgoene, ende si vermanen

 

Hare grote verlies, si waren das

 

Soe drove, dat te wonderne was.

34275

Dus vergaderden, sijt seker des,

 

Wel vifwarf die van Logres,

 

Ende verloren van haren lieden

 

Altoes eer sire af scieden.

 

Alse die strijt hadde .i. weke lanc

34280

Gheduert alsoe, daer wart die stanc

 

Soe groet van den doden lieden doe;

 

De vriende ne hadden ghene stade daer toe,

 

Dat siren toe mochten comen ode

 

Te begravene hare dode.

34285

Ende tierst dat die van der port

 

Van den groten stanke hadden gehort

 

Si ontboden vrede .xv. daghen,

 

Te gravene de dode die daer lagen.

 

Die andre, dies waren blide,

34290

Sekerden den vrede tien tide.

 

Mijn her Walewein waser een af

 

Van buten, die den vrede gaf.

 

Van dien van binnen gaven daer naer

 

Pantalion, die van Rome quam daer,

34295

Ende van Rome was meester raetsman.

 

Si toghen van beiden siden dan

 

Int foreest, daer si hout namen,

 

Ende bernden die licghamen

 

Diemen niet ne kende, sonder sparen:

34300

Ende dire bekent waren,

 

Si namen de lichgamen daer of

 

Ende groefse in eenen kerchof.

 

Si rusten hen in beiden siden

 

Ende maecten hare vrede tien tiden

34305

Seker, dat die van der port

[p. 230]

 

Int here gingen weder ende vort,

 

Ende die van buten mede

 

Mochten oec gaen in die stede

 

Ende besien dridderscape ende hare

34310

Grote rijcheit die si hadden dare.

 

Alse die coninc Claudas dat verstont,

 

Dat hi hadde gevaen tier stont

 

Den coninc Bandemagus van Gorre,

 

Hi was altchant in porre

34315

Om hem doet te slane; maer

 

Dat sine liede hem ontkeerden daer,

 

Ende vraeghden hem waer bi

 

Hine soe haette? Doe seide hi:

 

‘Omdat hi minen neve doet sloech.’

34320

Si seiden: ‘Dat en es niet genoech,

 

Bedi hi es gewiet coninc;

 

Ende al ware niet die dinc,

 

Ende hi simpel rudder ware, nochtan

 

Ne haddi niet verbort daeran

34325

Te stervene om eenen sciltknecht.

 

Wi secgen u wel over recht,

 

Dat gheen coninc sculdech en es

 

Te stervene, sijt seker des,

 

Om dat verlies van eenen man.’

34330

Claudas liet die dinc staen dan.

 

Die van buten versochten

 

Ocht si Bandemaguse verdingen mochten;

 

Maer Claudas ne wouts niet gehoren;

 

Hi wiste dat hi was verre te voren

34335

Man van hem daer meest raets an was,

 

Daer bi ne woude hi niet das

 

Ghehingen, dat hi om enech gelof

 

Uut quame, datmenre mochte doen of.

 

Binnen dien vrede quam gereden

34340

Mijn her Ywein tere steden

 

Int forest, daer hi vernam

 

Enen cnape, die met groter haest quam.

 

Hi seide: ‘Wanen ende met wien sidi?’

 

- ‘Ic ben van Logres’, antwerde hi,

34345

‘Ende ben mijns heren Lanceloets bode,

 

Die mi sint hir bi groter node

 

Om weten ocht alsoe nu es

 

Alsmen seget. Hi heef niemare des,

 

Dat die van Rome met groter macht

34350

Ende met rudders van groter cracht

 

Claudase te hulpen sijn comen,

 

Ende dat grote scade hebben genomen

 

Die van Logres onder die hare

 

Sint dat die Romeine quamen hare.

34355

Ende wiste mijn her Lanceloet

 

Dat sine hulpen hir ware noet,

 

Hi soude eer .ij. maende leden

 

Met vele lieden sijn hir ter steden.’

 

Mijn here Ywein seide doe:

34360

‘Het es gewaerlike alsoe:

 

Die van Logres sijn versuaert sere,

 

Ende hebben een cleine here.

 

Si waren gescoffiert bi desen

 

Elc daeghe, en hadde gewesen

34365

Niet goet rudderscap ende soe vrome

 

Jegen die grote macht van Rome;

 

Ende Bohorts grote vromechede

 

Houd ons allen staende mede.

 

Wi hadden verloren, secgic u,

34370

Vele meer dan wi doen nu,

 

Ne ware Bohorts deught ende macht:

 

Want hine gerust dach no nacht.’

 

Die knape sprac: ‘Here wi sidi,

 

Die dese niemare segt mi?

34375

Bedi wistic dat soe ware,

 

Ic reet en wech met deser niemare

 

Te minen here, ende secgese hem.’

 

Mijn here Ywein seide: ‘Ic bem

 

Ywein, des conincs Urients sone.’

34380

- ‘Doet uwen helm af,’ sprac die gone.

 

Hi dede sinen helm af mettien.

 

Als hine bloet hadde gesien

 

Beval hine Goede metter vart

 

Ende keerde te Logres wert.

34385

Mijn her Ywein seide hem toe

 

Dat Bandemagus was gevaen doe,

 

Ende dat si waren drove das,

 

Want .i. man van groten rade was.

 

Als mijn her Ywein int here quam,

34390

Ende hi mijn here Waleweine vernam,

 

Hi telde hem van den cnape al,

 

Hoe hine sprac, en wat hi hem beval,

 

Dies Walewein wel te gemake was.

 

Alse Bohort horde niemare das,

34395

Dat onboden was Lanceloet

 

Om dat sire hulpen was noet,

 

Hi wart harde drove te hant,

 

Ende ginc daer hi Hestore vant

 

Ende Lyonele des gelike,

34400

Ende seide hem beiden hemelike:

 

‘Wi sijn gheonneert, sonder waen,

 

Dat wijt soe eermelike hebben gedaen,

 

Dat ons Lanceloet moet helpen nu:

 

Ic hadde liever, secgic u,

34405

Dat wi niet waren comen.

 

Tierst dat hijt sal hebben vernomen

 

Hi sal peysen in therte sijn

 

Dat wi gefaelgiert sijn.’

 

Doe seide Hestor van Mares:

34410

‘Here, nemmeer gewaeght des,

 

Hir af ne sal ons geen man

 

Nemmer lachter secgen an,

 

Die de wareheit weten sal, bedi

 

Si hebben vele meer liede dan wi;

34415

Ende soe wiere gelachtert wart of,

 

Men saels u altoes spreken lof,

 

Want die gene van daer binnen,

 

Ende wi in dander side, dat kinnen,

 

Dat ghi bi uwer vromecheit nu ter tijt

34420

Die beste van beiden siden sijt.

 

Hir bi ne bedarf u vernoyen niet

 

Dat men Lancelote ontbiet

 

Dat wi sire hulpen hebben noet;

 

Want hoe dat ons halp Lanceloet

34425

Als hi met ons hir wesen sal,

 

Ghi hebt ons staende behouden al,

 

Daer onse alre meeste heren

 

Hen ter vlucht wart moesten keren.

 

Wi hadden oec al binnen desen

34430

Verloren, ne haddi gewesen.

 

Ende al ware Lanceloet hir nu,

 

Ic ne can geweten, secgic u,

 

Wat hi doen mochte, ghine hebbet gedaen.’

 

- ‘Ay Hestor, wat segtdi?’ sprac Bohort saen;

34435

‘Waer mijn here Lanceloet in dit lant,

 

Ende Claudas wiste, hi rumet thant,

 

Alse die sijns niet dorste ontbiden;

 

Ende ic storve eer nu ten tiden,

 

Ic ne soude hebben gedaen,

34440

Eer Lanceloet quame, sonder waen,

 

Met wapenen, soe dat hi tier stonde

 

Ons int sienste van den stride vonde.’

 

Si ontbeiden in dire maniren

 

Dat die vrede soude faelgieren.

34445

Tierst dat die vreden felgierden

 

Die van binnen si visierden

 

Hare betaelgen overal,

 

Soe dat men die erste beval

 

Claudine, die rudder was doe

34450

Daer si meest trouwen hadden toe,

 

Om die vromecheit die in hem was;

 

Si hadden groet recht das:

 

Hi was rudder dien si hadden gesien

 

Die meest pinen mochte, ende tot dien

34455

Was hi soe stout, hine ontsach gene dinc.

[p. 231]

 

Dander bataelge beval de coninc

 

Daer hem goet dochte; ende daer toe

 

Beval hi de leste bataelge doe,

 

Daer die cracht in was van Rome,

34460

Eenen stouten rudder ende vrome,

 

Die Panthaleon hiet; ende hi was

 

Raet van Rome, alsmen vore las.

 

Die van buten hadden van den haren

 

Tien tiden gemaect .x. scaren.

34465

Van der erster was Hestor leidsman,

 

Dise met groter bede gewan,

 

Dat hi hem jegen Claudine woude

 

Proeven, die derste leiden soude.

 

Patrides ende sine meisniede,

34470

Ende des conincs Bandemagus liede,

 

Waren met hem in sine scaren,

 

Ende soe vele, datter .m. waren,

 

Vrome rudders ende werde,

 

Die die van binnen ontsaghen herde,

34475

Als si seker waren das,

 

Datter Hestor leidsman af was,

 

Die hem gescaet hadde soe sere;

 

Dies duchten sine te mere,

 

Maer si vertroesten hen daer toe

34480

Met dat Claudijn met hen was doe.

 

Dachterste bataelge, daer tier stonden

 

In waren die van der tafelronden,

 

Was bevolen Gaherette,

 

Daerne Walewein toe sette.

34485

Gaheret droech Arturs wapene doe,

 

Ende hadde in sijn geselscap toe

 

Vele goeder ridders ende werde.

 

Mijn her Walewein bat hem heerde

 

Wel te doene ende sine scare

34490

Vroedelike te leidene dare.

 

Gaheret hem antwerde gaf

 

Daer hi hem wel gepayt hilt af.

 

Alse uut quam die eerste bataelge

 

Claudijn begherde, sonder faelge,

34495

Mee te josterne dan yemen.

 

Hi trac vor die andre sniemen,

 

Sine banire al ontwonden,

 

Ende wel opgeseten tien stonden.

 

Hestor quam in dander side dare

34500

Ghereden vor sine scare,

 

Ende richte hem te Claudine wart.

 

Si lieten lopen metter vart,

 

Dat si hem soe onderstaken

 

Met starken speren, dat si braken,

34505

Ende onderhorten hem metten scilden soe,

 

Dat si hem temayerden doe.

 

Hetstor was jongere dan Claudijn

 

Ende en mochte niet soe starct sijn

 

Alse Claudijn, soe dat hi ter erde

34510

Vallen moeste van sinen perde.

 

Alse Bohort des wert geware

 

Hi verdroech herde suare,

 

Alse die Hestor minde hertelike.

 

Hi nam .i. spere dapperlike,

34515

Ende sloech met sporen dat pert,

 

Ende reet te Claudine wert.

 

Hi staken neder ter erde,

 

Ende vinc te hant te sinen perde:

 

Hi gaef Hestore, die op stont,

34520

Ende deden daerop sitten tier stont,

 

Die drove was ende erre das,

 

Dat hem alsoe gevallen was.

 

Hi dancte Bohorde mede

 

Van sine goedertirenhede.

34525

Die bataelgen vielen beide

 

Te gader op die heide:

 

Die van buten deden grote pine

 

Om te behoudene Claudine,

 

Bedi dat sine wel kinnen

34530

Over den besten van daer binnen,

 

Dat die van binnen sere verweerden

 

Met meer dan .v^c. suerden.

 

Daer wert .i. wonderlijc groet gestrijt:

 

Men sloech op helme ende scilde tier tijt.

34535

Alse Claudijn dat sach, hi wiste wel doe

 

Dat si hen en setten nyewerinc toe

 

Dan hoe sine mochten gevaen.

 

Hi begonste omtrint hem slaen

 

Als man daer grote stouthede

34540

In was ende grote vromechede.

 

Patrides ende Hestor lagen

 

Hem soe op met suaren slagen,

 

Dat hi ter erde moeste vallen.

 

Si haddene gevaen met allen,

34545

En hadde geweest Esclamor ende Kanart,

 

Dine soccorden metter vart

 

Met .ccc. rudders van den haren,

 

Ende lieten hare scaren

 

Die elc van hem bewerde.

34550

Kanart stac Hestore van den perde

 

Ende reet hen (sic) over den lichame,

 

Dies hi hadde grote mesquame;

 

Ende Esclamor geraecte soe wel

 

Patridesse, dat hi van den perde vel.

34555

Doe wert wonderlike groet de strijt,

 

Ende vreseliker dan hi was vor die tijt;

 

Want daer vielen te gadre doe

 

.IIII. bataelgen vàn binnen, ende daer toe

 

.IJ. van buten. Daer vachtmen herde:

34560

Daer viel menech ter eerde,

 

Die geaffoleert waren tier stont

 

Ende som toter doet gewont;

 

Daer mochtmen sien vele liede sterven,

 

Daer hoerdemen menech werven

34565

Jammerlike crijschen om de noet

 

Ende om die pine van der doet.

 

Die strijt was ten beghinne

 

Soe wreet ende scarp om die minne

 

Van .ij. den besten die tien tiden

34570

Daer waren an beiden siden,

 

Ende dat eene bataelge met allen

 

An die andre waren gevallen.

 

Vore primtijt sone wert vor dien

 

Noit soe groet rouwe gesien

34575

Van lieden als men daer sien mochte.

 

Si ondersloeghen hem soe onsochte,

 

Dat deerde was in corten stonden

 

Bedect met blode van den wonden,

 

Ende met rudders die afgesteken lagen

34580

Ende geaffoleert met groten slagen.

 

Doe vielen die op van der port

 

Mijn her Walewein ende Bohort,

 

Die die van der port ontsagen

 

Sere bi haren groten slagen,

34585

Ende dat si van groten namen waren.

 

Doe quamen die van Gannes toe gevaren,

 

Die de ringe dorreden dare

 

Als ocht daer niemen en ware,

 

Soe dat Walewein ende Bohort vonden

34590

Claudine, die Hestore tien stonden

 

Hadde daer hi sijns was boven,

 

Ende woude hem sinen helm roven.

 

Bohort reet op hem metten perde,

 

Ende slogen soe metten suerde,

34595

Dat hem helm no coyfe ne stont

 

Te staden, hine wert gewont.

 

Hi wert soe verdoef bi desen,

 

Dat hi wel waende doet wesen.

 

Ende Hestor, die op was gestaen,

34600

Trac Claudine den helm af saen.

 

Alse dies geware wart Kanart

 

Hi reet op Hestor metter vart,

 

Ende stakene averecht ter eerde.

 

Hi reet op hem ende quetstene herde.

34605

Alse mijn her Walewein dat vernam

[p. 232]

 

Hine was niet en lettel gram:

 

Hi reet op Kanarde soe wel,

 

Dat hi vor hem ter erden vel.

 

Bohort hadde doe sijn pert

34610

Ghericht te Esclamore wert:

 

Hi wondene int anscijn soe,

 

Dat hi vel vanden perde doe.

 

Doe wert groet gecri van allen

 

Omtrint dire lagen gevallen.

34615

Walewein sprac te Bohorde nadien:

 

‘Nu laet ons sien te desen drien;

 

Mochtewi dese .iij. gevaen

 

Onse saken souden ons scone staen.’

 

Walewein gaf Hestore een part,

34620

Ende deden opsitten ter vart

 

Ondancs sinen vianden,

 

Die op Claudine reet te handen,

 

Dar hi cleine minne toe droech,

 

Want hi hadde hem mesdaen gnoech.

34625

Hi reet over hem metten perde,

 

Daer hine mede quetste haerde,

 

Soe dat hine mochte weder no vort,

 

Noch ne mochte spreken een wort.

 

Bohort ende Hestor namene saen

34630

Ende dedene leiden gevaen

 

In mijns heren Waleweins tinte doe,

 

Ende dedene sekeren toe.

 

Als hi hem ontwapent vant

 

Ende in sire viande hant,

34635

Hi wart droeve int herte sijn

 

Meer dan hi noit hadde gesijn,

 

Ende vloecte die wile gnoech

 

Dat hi geboren wert ende wapen droech,

 

Dat hijt so qualike dede dien dach,

34640

Dat hi in sire viande hande lach.

 

Hi was utermaten drove das:

 

Niet bedi dat hi in vresen was

 

Van sinen live in enegher maniren,

 

Maer dat hen souden temayeren

34645

Van sire vancnessen de sine

 

Ende gedogen rouwe ende pine.

 

Dus claeghde sijn ongeval Claudijn.

 

Alse hi onlange daer hadde gesijn

 

Sach hi bringen Kanarde,

34650

Die hem dien dach pijnde harde

 

Om te verlossene Claudine;

 

Ende hi dochte hem in scine

 

Van den live sijn in vresen:

 

Hi dochte hem soe mesmaect wesen.

34655

Tierst dat ontwapent was Kanart,

 

Ende hi Claudijns geware wart,

 

Hi was blide ende drove das;

 

Want hi om die vancnesse droeve was,

 

Ende hi was in dander side

34660

Om dat si te gadere waren blide.

 

Sere sorghden Kanart ende Claudijn

 

Dat die hare gescoffiert souden sijn:

 

Si waren alsoe toter nach toe.

 

Walewein ende Bohort quamen doe,

34665

Ende Hestor met hem, sonder waen;

 

Si haddent dien dach soe gedaen,

 

Dat menre wonder af mochte horen,

 

Ende waren blider dan te voren.

 

Daer was gesproken binnen dien

34670

Van dat menre dien dach hadde gesien:

 

Sulke liede hilden tale des,

 

Dat niet ne hadde Hestor van Mares

 

Dien dach geweest in sinen doene

 

Soe vrome als hi was gewone.

34675

Ende mijn her Walewein gaf antworde

 

Acgraveyne, dine hijt secgen horde:

 

‘Acgraveyn, Acgraveyn, daer ic ben

 

Sone spreect genen lachter hem,

 

Want hi hadde soe starct begin

34680

Heden als hi quam in,

 

Het es te wonderne gnoech

 

Dat hi sint wapene droech;

 

Want hir ne quam heden int parc

 

Soe hart rudder noch soe starct,

34685

Haddi soe fellike gevallen,

 

Hine hadde temayert met allen

 

Meer dan Hestor dede van dien;

 

Ende ic hebbene sint gesien

 

In sulken .ij. pongijs soe suaer,

34690

Ic ne hadde niet willen wesen dar

 

Om alt goet van ertrike.

 

Ic verbiede u, gewaerlike,

 

Dat ghi in steden daer ic bem

 

En ghenen lachter ne spreect hem.

34695

Hi es van den besten rudders nu

 

Van al der warelt, secgic u,

 

Ende hi es harde jonc man toe.’

 

Dus spraken si van hem doe.

 

Alse die coninc Claudas weder quam

34700

Binnen der stat, ende hi vernam

 

Dat Claudijn sijn sone gevaen was,

 

Hi wart uuttermaten droeve das.

 

Hi weende ende dreef mesbaer

 

Ende sleet ende trac sijn har;

34705

Hi riep lude na dien:

 

‘Ay erme, wat saels gescien?’

 

Hine ware des niet af comen

 

Ne haddent niet de barone benomen,

 

Diene troesten ende seiden: ‘Here,

34710

Ne wantroest u niet soe sere,

 

Dit doen ne becomt niet coningen

 

Ende namelike van dingen

 

Daermen niet weder ne mach comen toe.

 

Wi sulene wel hebben; verstaet hoe:

34715

Die coninc Bandemagus licght hir gevaen:

 

Wi sulne om hem weder hebben saen.’

 

Op den avont alsi saten

 

Over taflen ende aten

 

Srpaken si van der vromechede

34720

Die dat heer van buten dede,

 

Ende droeghen over een das,

 

Dat derste joeste wel scone was.

 

Si seiden: sine waenden niet dat Claudijn

 

Soe vermogen hadde gesijn,

34725

Dat hi soude hebben mogen

 

Jegen den ridder gedoghen

 

Daer hi jegen vergaderde soe.

 

Esclamor antwerde daer toe:

 

‘Ic sal u daer of berichten wel

34730

Waer bi dat alsoe gevel.

 

Claudijn es man van sire oude

 

Die starcste diemen vinden soude,

 

Ende hart, die selve gedoghen can;

 

Ende dander es een jonc man

34735

Ende moreu jegen Claudine.

 

Ende als quam ter groter pine

 

Ende men die cracht proefde met allen

 

Moeste die minst starc was vallen,

 

Alsoe alse gi saeght van dien;

34740

Mar die vromecheit woude sien

 

Hadde besien Bohorde van Gannes,

 

Die een scarp, vrome rudder es,

 

Die beste van der warelt jonc man.’

 

- ‘Hoedanege wapene droech hi dan?’

34745

Vraeghde Pantaleon van Rome.

 

- ‘Here, hi draeght, alsic gome,

 

Enen witten scilt, sonder waen,

 

Daer .ij. veschen roede in gaen.’

 

Dander seide: ‘Ghi segt waer,

34750

Hi toenet heden wel al oppenbaer;

 

Want hi ons allen scoffierde

 

Ende van den dage niet en cessierde.’

 

Des ander dages dede Claudas

 

Den here van buten vraghen das,

34755

Wouden si hem delivereren doe

[p. 233]

 

Sine .ij. rudders, hi soude alsoe

 

Hen weder geven bi dire dinc

 

Bandemaguse den coninc.

 

Daer af berieden si hen dan:

34760

Tien rade waren .xij. man,

 

Daer die .iij. af waren coninge,

 

Ende die .ix. waren sonderlinge

 

Simpel rudders; die waren, sonder waen,

 

Die ghene diet badden verstaen

34765

Dat mijn her Ywein Lancelote ontboet:

 

Els nieman ne wist, clene noch groet,

 

Ende si hadden geloef sonderlinge

 

Niemanne te secgene die dinge,

 

Bi eede ende bi sekerheden,

34770

Eer Lanceloet quame tier steden.

 

Elc vraeghde andren doe

 

Wat best ware gedaen daer toe.

 

Doe seide die coninc Brangoras,

 

Die harde vroet van rade was:

34775

‘Heren, ghi sulets doen uwen wille,

 

Maer bi mi, lude noch stille,

 

Ne suldire en ghenen laten gaen;

 

Want de ghene die ghi hout gevaen

 

Sijn die wi over best kinnen

34780

Van alden rudders daer binnen,

 

Ende die ons hebben gedaen meest dere.

 

Ghi sult sien vort mere

 

Hen gescoffiert alse niet ne sijn

 

Met hen Kanart ende Claudijn.

34785

Nadat wise mogen bringen te dien

 

Dat si uter plaechen moten vlien

 

Dicken ende eenperlike,

 

Soe wanic sekerlike

 

Dat wise sullen verwinnen al

34790

Eer Lanceloet hir comen sal.’

 

Doe antwerde hem Walewein: ‘Hoe,

 

Suldi Bandemagus laten alsoe

 

Licgen gevaen? Sijt seker des,

 

Waerdi gevaen alse hi es,

34795

Hi soude vele bat doen dor u

 

Dan ghi vor hem radet nu.’

 

Walewein spraker soe verre toe,

 

Dat si Claudase onboden doe:

 

Sinden si hem Bandemaguse den coninc,

34800

Si souden hen sinden bi dier dinc

 

Die .ij. ridders die si hielden gevaen.

 

Tierst dat Claudas hadde verstaen

 

Hi ginc daer hi Bandemaguse vant,

 

Ende delivererden te hant,

34805

Ende cleddene wel met sindale,

 

Na dat coningen betaemt wale,

 

Ende sindene met groter ridderscape

 

Int here ende met geselscape,

 

Daer hi harde wel was ontfaen,

34810

Want sine alle minden, sonder waen.

 

Si waren wel ontfaen mede

 

Dine brachten daer ter stede.

 

Si sinden oec weder saen

 

Die .ij. ridders, die si hadden gevaen,

34815

Dat hem sider berau sere.

 

Die aventure en sprect nemere

 

Van desen stucken, ende sal u

 

Vanden cnape vertellen nu,

 

Dien Ywein sinde hir voren

34820

Te Lancelote, als ghi moeght horen,

 

Om hem te telne die niemare

 

Van den Romeine, hoe dat ware.

 

Daventure seght hier ter stede,

 

Als die cnape was gesceden

34825

Van Yweine hi reet dat hi quam

 

Bi Kameloet, daer hi vernam

 

Jagende den coninc Arture.

 

Die coninc kindene tier ure

 

Ende sach dat Lanceloets knape was.

34830

Hem quam wel in mode das,

 

Dat hi spiere ocht bode mochte wesen.

 

Die coninc vraeghde hem na desen

 

Wanen hi quam. Hi antwerde doe,

 

Alse dire was bedwongen toe:

34835

‘Here, ic come vander stat van Gannes,

 

Die van onsen lieden beseten es,

 

Daer ic mijn here Ywein sprac,

 

Die onbiet Lancelote van Lac

 

Bi mi, dat hi daer come saen

34840

Hen daer in staden staen;

 

Want Claudas heeft vele vrome

 

Rudders uter stat van Rome,

 

Die den onsen soe sere deren,

 

Dat si hen met pinen verweren;

34845

Ende Claudas heef gevaen

 

Bandemaguse den coninc, sonder waen,

 

Ende ander liede, daer si

 

Sere tongemake sijn bi.’

 

Die coninc seide daer nare:

34850

‘Ic bem blide van deser niemare.’

 

Hi sette den horen an sin en mont

 

Ende deden luden tier stont,

 

Soe dat sine liede quamen daer.

 

Hi riep op Lancelote daer naer:

34855

‘Lanceloet, her Ywein onbiet u

 

Ende bidt dat ghi hem comt helpen nu,

 

Want si hebben uwer helpen noet.

 

Die coninc Claudas heef hulpe groet,

 

Die hem van Rome es comen.’

34860

Alse Lanceloet dat hadde vernomen

 

Hi was tonpaise om die dinc,

 

Ende hi seide: ‘Here coninc,

 

Ic sal gerne varen der wart.’

 

Die coninc seide ter vart:

34865

- ‘Lieve vrient, ic sal varen met u,

 

Ende soe vele liede mede leiden nu,

 

Dat Claudas sijns sal mogen vresen.’

 

- ‘Here, des en sal niet wesen;

 

Het en es gheen recht, here, dat ghi

34870

U soe sere moyt om mi.’

 

Dit wort mesquam den coninc mere

 

Dan iet dat hi sprac noit ere;

 

Want Lanceloet hadde, sonder waen,

 

Den coninc soe meneghen dienst gedaen

34875

Die coninc en wiste niet hoe

 

Hijs hem gedanken mochte doe.

 

Die coninc ontboet sonder sparen

 

Sine liede dat si met hem varen

 

Souden op coninc Claudas.

34880

Eer die .xiiij. dach leden was

 

Haddi gereet met hem te vaerne dan

 

Meer dan .xij.m. man.

 

Dus maecte de coninc sine vart,

 

Ende Lanceloet, te Gannes wart.

34885

Als die coninginne dat vernam

 

Si was drove ende gram,

 

Want si node van Lancelote sciet doe,

 

Mar dat har stont daer toe.

 

Alse die coninc ende Lanceloet scieden

34890

Van hare si weende op hen lieden.

 

Daerna voren si ter see wart

 

Ende hadden goede vart.

 

Mettien die coninc wachters liet

 

Met sinen scepen als hire af sciet,

34895

Dat mense niet verbernen en soude.

 

Die coninc wapende hem alse houde,

 

Ende alle de sine, als hi vernam

 

Dat hi in vremden lande quam.

 

Si quamen in Vrancrike, dat si

34900

Sonder here vonden; bedi

 

Die barone ne mochten niet doe

 

Over een gedraghen daertoe

 

Dat si eenen coninc coren,

 

Om discort dat si hadden te voren.

34905

Sider dat haer coninc was doet

[p. 234]

 

Was daer comen met volke groet

 

Uut Almangen, dat sulen wi weten,

 

Een grave, die Frole was geheten,

 

Die begerde dat conincrike;

34910

Ende ne wilden sijt niet vriendelike

 

Hem outryeren ende bi minnen,

 

Hi woud met crachte op hem winnen.

 

Hi was van groter mogenthede

 

Van goede ende van vrienden mede;

34915

Hi was dat hoef merre toe

 

Dan enech ander man was doe.

 

Als Artur verstont die coninc

 

Hi sprac te hant te dire dinc,

 

Dat hi hadde ten conincrike dan

34920

Meerre recht dan een ander man,

 

Bedi dat Farramont, sijn vader,

 

Dat selve lant hielt al gader

 

Van Uterpandragone manlike,

 

Int sconincs Bans tijt van Bonoyke.

34925

Hi seide: ‘Ic quam hir bedi

 

Dat ic woude dwingen onder mi

 

Alle die ghene. die niewerinc varen ne sal

 

Eer ict te mi hebbe al.’

 

Die coninc riep Lancelote te hant

34930

Ende gaf hem in giften dat lant.

 

Hi seide: ‘Het es bat bestaet an u

 

Dan an ymanne die leef nu.

 

Ic sal u warant wesen

 

Jegen elken minsche van desen.’

34935

Die coninc riep eenen, hiet Aran,

 

Die vroet was ende wel sprekende man,

 

Ende seide: ‘Aran, nu vart

 

In dat lant van Gaule ter vart

 

Vor die barone ende die liede,

34940

Ende secgt dat ic hen onbiede

 

Dat ic omme dat lange discort

 

Dat ic van hem hebbe gehort

 

Hen geve tenen here

 

Eenen goeden man, diese vort mere

34945

Jegen elken man bescermen sal

 

Ende te rechte houden al.

 

Ende willen si mi dat weren,

 

Ic sal hen lieden altoes deren.’

 

Aran voer doe in dat lant,

34950

Daer hi de barone te gadre vant

 

In eenen casteel, hiet Bestor, doe,

 

Ende seide den baronen al soe

 

Als hem die coninc Artur beval,

 

Daer Froles selve toe hoerde al,

34955

Dien si wel na gemeinlike

 

Geloef hadden dat conincrike.

 

Alsi hoerden die niemare

 

Si vraeghden wie die goede man ware.

 

- ‘Men magen wel nomen, sekerlike;

34960

Hi es de beste van ertrike

 

Ende die gracieuste mede,

 

Ende best gemint telker stede,

 

Ende es van den meesten geslachte

 

Ende van der meester machte.

34965

Lanceloet van Lac es sine name.’

 

Het was hem allen wel bequame;

 

Hadden sijt dorren openbaren

 

Si hadden ontfaen sonder sparen,

 

Maer dat si Frolen ontsagen,

34970

Dien si gewapent daer sagen

 

Metten sinen; ende hi spranc vort

 

Ende seide toten bode dese wort:

 

‘Dijn here doet sotheit dat hi

 

Dit lant wille hebben, bedi

34975

Hets mi gegeven. Segt uwen here

 

Dat hi te sinen lande kere;

 

Hi heef lants genoech an sine,

 

Ende dat hi mi late dat mine;

 

Ende calengiert hijt, hine bestont

34980

Noit soe grote sotheit ter stont.

 

Ende houd hire hem [so] lange

 

Dat icker scilt om hals om hange,

 

Hine saels niet mogen onstaen,

 

Ic ne sal hem dat hoef af slaen.’

34985

- ‘Ay here,’ sprac die bode daer naer,

 

‘Ware al dat ghi segt waer,

 

Soe ware ons die aventure te fel;

 

Mare t[eere d]inc verlatic mi wel,

 

Dat vele achter blijft van dien

34990

Dat dullarde te pensene plien.

 

Ic ontsecge u vrede, here,

 

Van Arturs halven vort mere;

 

Ende dordi sijns ontbiden,

 

Ghi sult eer middach moeten striden.’

34995

Aran reet ten coninc te hant

 

Ende seide hem wat bi vant,

 

Ende hoe hen Frole antwerde.

 

Tierst dat die coninc dat horde

 

Hi gereide sine vart

35000

Sonder letten te Frolen wart.

 

Hi ordeneerde .x. scaren,

 

Daer goede leitsmanne in waren;

 

Ende mijn her Lanceloet was nochtan

 

Van alden scaren overleidsman.

35005

Alsi bi Bestoc quamen

 

Si sagen te hant ende vernamen

 

Dat Frole metten sinen tier ure

 

Quam jegen Arture.

 

Als hem die heren ondersagen,

35010

Weet, dat si hen een deel ontsagen

 

Int vergaderen, want daer tien tiden

 

Vele liede waren in beiden siden.

 

Si vergaderden gemeinlike

 

In beiden siden genindelike;

35015

Daer mochtemen horen groet gecrac

 

Van speren, diemenre ontwe stac;

 

Daer bleef menech rudder doet:

 

Daer lach menech in sulker noet,

 

Hine mochte niet weder opstaen.

35020

Lanceloet trac sijn suert saen,

 

Die gerne der wapene soude plegen;

 

Hi hadde lange stille gelegen.

 

Hi sloech doe rudders ende perde,

 

Ende hi warp rudders ter erde,

35025

Soe dat hi mee wonders wrochte

 

Dan stervelijc minsche werken mochte,

 

Ende dede soe vele tien tiden,

 

Dat nieman sijns dorste onbiden,

 

Ende dat sine viande toe

35030

Hare weldoen lieten staen doe,

 

Ende sagen dat wonder dat hi dede.

 

Hi gaf herte ende stouthede

 

Soe groet hen die met hem waren,

 

Dat hi dede Froles scaren

35035

Een boghescote trecken achterwert.

 

Hi dorreet de ringhe hert

 

Ende bescudde de sine te hant

 

Soe waer dat hise onder vant.

 

Alsoe stont toter nacht de strijt,

35040

Daer ane sine liede tier tijt

 

Frole herde grote scade nam,

 

Ende merre hadde genomen, maer dat quam

 

De nacht op hen lieden, dat si

 

Hare striden moesten laten daer bi,

35045

Dies Artur herde droeve was,

 

Die wel wert geware das,

 

Hadde de strijt langer geduert dare,

 

Dat Frole gescoffiert ware.

 

Frole sciet danen drove ende gram,

35050

Dat hi soe grote scade daer nam.

 

Hi sinde eenen bode tier ure

 

Toten coninc Arture,

 

Daer Lanceloet was jegenworden,

 

Ende sprac hem toe met desen worden:

35055

‘Her coninc, hir heef gesint mi

[p. 235]

 

Frole die grave, ende onbiet di

 

Dat die zaken qualike gaen

 

Tuscen uwer beide liede, sonder waen,

 

Die sonder verdiente bederven

35060

Bi uwen orloge ende sterven;

 

Ende op dat du di dors verrechten

 

Wilt hi jegen di vechten

 

Man jegen man allene,

 

Dat niemen daer mede en si gemeine;

35065

Moeghdine met suerden verwinnen,

 

Houde dit lant dan in minnen;

 

Ende moghe hi verwinnen di,

 

Du vals in sine genade daer bi.

 

Dus ne saelt mar die een

35070

Becopen ocht sterven van u tween.’

 

Alse die coninc dat hadde gehort

 

Hi prijset Frolen, ende seide vort:

 

‘Na dien dat hi bataelge begart

 

Hi salse hebben opgespart.’

35075

Ende hi dede alse die coene,

 

Dat hi onboet van desen doene.

 

Lanceloet bat den coninc alse houde

 

Dat hi hem den camp geven woude.

 

Die coninc seide: ‘Frole onboet mi

35080

Dat hi wille dat die camp si

 

Van hem ende van mi, segic u;

 

Hets recht dat hijt soe hebbe nu.

 

Haddire toe genoemt andren man,

 

Ic haddene u gegeven dan.

35085

In dander side, ic gaf u dat lant,

 

Hets recht dat ics u bem warant;

 

Vochti den camp ende soe wont tlant,

 

Men mochte secgen ende waer te hant,

 

Dat ghijt bi uwer vromechede

35090

Hadt gewonnen, ende ic mede

 

Van minen gelove faelgierde toe.

 

Hir bi bedarf dat ic den camp doe

 

Ocht van minen gelove faelgiere.

 

Ic bidde u bi deser manire,

35095

Dat u niet ne vernoy daer af,

 

Dat ic u den camp niet ne gaf.’

 

Hi dede den cnape sonder sparen

 

Weder te sinen here varen,

 

Na dien dat hi camp hebben woude,

35100

Dat hine gereet hebben soude.

 

Doe was die camp geloeft daer

 

Den anderen dach te sine daer naer

 

In der camptvechters eylant, dat stont

 

Onder dien casteel tier stont,

35105

Ende sider waest gheheten

 

Rolants eylant, dat suldi weten.

 

Sander dages stont op vroe

 

Die coninc, ende hi ginc doe

 

Ende mijn her Lanceloet mede,

35110

Ende die barone, tier stede

 

Daer die camp wesen soude.

 

Hi wapende hem alse houde

 

Wel ende rikelike, ende te hant

 

Dedi hem voeren in dat eylant,

35115

Ende dede sijn pert bringen nare.

 

Alse Frole sijns wart geware

 

Hi seide den coninc groten prijs an

 

Om dat hi was soe cleine man.

 

Hi seide tot hem: ‘Artur, coninc,

35120

Eer du does eeneghe dinc,

 

Doe minen raet, ende laet den campt staen,

 

Ende kere weder in dijn lant saen,

 

Daer du groet lant heves ende wijt,

 

Ende laet mi dit lant nu ter tijt,

35125

Dat nu es gegeven mi;

 

Want het es scade doedic di,

 

Ende du moeghs wel sien dattu

 

Niet ne moeghs geduren jegen mi nu.’

 

Die coninc antwerde hem saen:

35130

‘Waendic dattu mi doet souds slaen,

 

Ic soude pays van desen saken

 

Ten erlijcsten dat ic mochte maken;

 

Ic verlate mi an eene dinc echt,

 

Dat ic recht hebbe ende du onrecht.

35135

Ic ne ontsie di niet daer bi.’

 

Frole seide: ‘Ic ontsecge di

 

Vrede dan; sit op dijn part.’

 

Doe saten si op metter vart.

 

Si liepen te gadere daer si geraken

35140

Elc anderen dat si speren braken,

 

Ende onderhoerten hen soe,

 

Dat si ter erden vielen doe,

 

Ende laghen lange soe in ommacht,

 

Sine wisten ocht dach was ochte nacht.

35145

Die coninc stont eirst op ende trac sijn suert

 

Ende liep Frolen op metter vart,

 

Die was begonnen op staen.

 

Si gingen hen sere onderslaen,

 

Soe dat die scilde moesten faelgen,

35150

Ende van den halsberghen die maelgen

 

Neder vielen int groene gras,

 

Datter die plaetsche mede bestroit was.

 

Si slogen vele slage daer,

 

Datter bloet volghde naer,

35155

Dat Frolen sere wonderde das,

 

Dat die coninc van soe groter were was;

 

Hine hadde niet gewaent vor dan

 

Dat hadden gehadt sulke .ij. man

 

In hen also grote stouthede

35160

Alse die coninc allene daer dede.

 

Ende si hilden hen beide alsoe,

 

Dat die een op den anderen doe

 

Niet winnen ne mochte lants een voet.

 

Die strijt geduerde ende stoet

35165

Van prijmtide tote middage,

 

Dat nieman die sach hare slage

 

Geweten en mochte welc hare

 

In scoenste van den stride ware;

 

Soe dat Frole moeden began,

35170

Ende die coninc ginc hem vaste an.

 

Frole hadde gebloet sere:

 

Dat dedene moeden te mere.

 

Soene die coninc meer moeden sach

 

Soe hi hem meer ane lach,

35175

Ende ginc soe sere op hem slaen,

 

Dat hi niet ne mochte gestaen.

 

Hi viel neder over die knien,

 

Ende die coninc verhaelde na dien

 

Ende slogene ter neder.

35180

Hi spranc op hem wech ende weder,

 

Ende woude hem den helm af trecken doe,

 

Maer hine mochts niet comen toe,

 

Soe dat Frole sijn adaem (sic) dan

 

Ende sine cracht een deel weder gewan,

35185

Ende stont op, dat hem te pinen wart,

 

Ende ginc ten coninc wart.

 

Hi waendene biden aerme nemen doe,

 

Ende pensde, haddine alsoe,

 

Hine soude niet mogen gestaen;

35190

Mar die coninc spranc achter saen:

 

Hi warp sinen scilt ter erde

 

Ende sloech Frolen metten suerde,

 

Dat .ij. vingere in den helm ginc.

 

Ne hadde niet den coninc

35195

Tsuert ontwonden in de hant,

 

Hi haddene gedoet te hant.

 

Die slach was groet ende suaer,

 

Dat Frole viel neder gestrict daer

 

Herde bleec: hi hadde gebloet soe.

35200

Die coninc trac hem den helm af doe

 

Ende seide hi soudene te doet slaen

 

Ne gave hi hem niet op saen.

 

Frole seide, die fiere was sere:

 

Rudderscap ne wart nemmermere

35205

Bi hem soe genedert, dat hi dinge

[p. 236]

 

Daer bloetheit ane lage anevinge.

 

Die coninc seide: ‘Soe sla ic u doct.’

 

Dander ne achtes cleine no groet;

 

Die coninc sloech hem thoef af

35210

Met enen slage, die hi hem gaf,

 

Ende stac sijn suert in den scoe.

 

Lanceloet quam ten coninc doe

 

Ende seide: ‘Here, ghi sijt sekerlike

 

Sculdech te hebbene dit conincrike;

35215

Ghi hebbet gewonnen hir ter stede

 

Met soe groter vromechede.’

 

Die coninc ontwapende hem na dien,

 

Ende dede sine wonden besien.

 

Men seide hem dat in corten stonden

35220

Genesen souden sine wonden.

 

Doe gereiden si hare vart

 

Om te varne op Claudase wart.

 

Daer was een spiere jegenworden

 

Van Claudas halven, die horde

35225

Dat die coninc gereiden overal

 

Om te varne op Claudase beval.

 

Hi keerde te Claudase te hant

 

Ende seide hoe hijt daer gescepen vant,

 

Hoe die coninc sloech Frolen doet,

35230

Ende dat metten coninc quam Lanceloet,

 

Ende souden sijn, sonder sage,

 

Daer ter stat binnen derden daghe.

 

Alse die coninc Claudas dat horde

 

Hi wert drove om die worde,

35235

Ende sprac te hem selven daer nare

 

Dat grote sotheit ware

 

Es dat sake dat hi onbeide

 

Na .ij. man, die van der warelt beide

 

Daventure hadden tien tiden

35240

Hoechst verhaven in allen siden.

 

Hi riep Claudine, die man was doe,

 

Daer hi meest betroude toe,

 

Ende seide hem wat hi hadde verstaen;

 

Ende hi bat Claudine saen

35245

Dat hi hem den besten raet gave

 

Dien [hi] geweten mochte daer ave.

 

Die sone seide: ‘Ic ne weet hoe

 

Goeden raet vinden hir toe;

 

Ghi hebt soe sere, sonder waen,

35250

Jegen Lancelote mesdaen,

 

Dien ghi, dies men niet loghenen ne mach,

 

Den tijt dat hi in de wieghe lach

 

Ontervet van sinen lande algader,

 

Ende deedt van rouwen sterven den vader,

35255

Dat hi alsoe verloes sijn lant.

 

Hadde u Lanceloet nu te hant,

 

U ne soude altoes geen man

 

Jegen hem conen versoenen dan.

 

Ghi hebt oec jegen coninc Arture

35260

Mesdaen ter meneger ure;

 

Ghine woud noit van hem houden lant

 

Ende warp u in der Romeine hant,

 

Ende wort den Romeinen onderdaen,

 

Soe dat mi wel geef mijn waen,

35265

Dat u niet ne sulen vergeven

 

Den evelmoet den dach dien si leven.’

 

Claudas seide: ‘Na dat soe staet,

 

Dattu ne weets ne ghenen raet,

 

Ic salre om pensen, ic wane.’

35270

Ende hi sciet te hant van dane,

 

Ende riep eenen sinen vrient,

 

Die hem van kinde hadde gedient,

 

Ende seide tot hem: ‘Sech mi,

 

Maghic mi betrouwen te di?’

35275

Hi seide: ‘Jaghi; ic sal

 

Dat ghi mi ondect helen al.’

 

- ‘Ic secgdi wat du suls doen dan;

 

Ic wille spreken eenen goeden man,

 

Enen hermite verre hene,

35280

Daer du met mi moets varen allene.

 

Du suls goets genoech voren mede

 

Te hebbene te mire besichede.

 

Du moets doen gereiden metter spoet

 

.IIJ. starke somers ende goet,

35285

Mi den eenen, den anderen di,

 

Ende den derden dacrtoe, dat hi

 

Dat goet voeren moeghe, dat sal

 

Tonser bedorven [wesen] al;

 

Ende bereit ons .ij. perde daer toe.’

35290

Die cnape deedt alsoe.

 

Si gereiden alsoe hare vart,

 

Dat nieman geware en wart,

 

Dan .ij. rudders alleenlike

 

Dat hijt seide heimelike;

35295

Soe dat dies nachts Claudas

 

Porde als men in ersten slape was,

 

Ende reet vor dach tier wilen

 

Van dier stat .xij. milen,

 

Soe dat daer quam gegaen te voet

35300

Een knape in Claudas gemoet.

 

Claudas sprac ten cnape saen,

 

Ende seide: ‘Du suls te Gannes gaen

 

Ende secgen den genen die du vints dare,

 

Dat ic ten keyser van Rome vare,

35305

Ende segh hen dat si pogen

 

Te doene dat beste dat si moghen;

 

Ic ne mach hem niet te staden staen,

 

Ende ic ne ware hen niet ontgaen

 

Hadic gewaent tenegher ure

35310

Peys vinden anden coninc Arture

 

Ende ane Lancelote mede.’

 

Die knape quam te Gannes der stede,

 

Daer hi droeve vant die barone

 

Ende tonpayse van dien doene,

35315

Dat si niet ne wisten van Claudas

 

Waerwart hi gevaren was.

 

Die knape seide hem al bloet

 

Alsoe als hem Claudas onboet,

 

Dies si waren tongemake.

35320

Si droegen over een van ere sake,

 

Dat si tfier in souden steken daer

 

Ende vlien na Claudas daer naer;

 

Maer dat Claudijn niet daer toe

 

Sijn outroy nine woude doen doe.

35325

Hi seide: sulke ongetrouwechede

 

Ne soude niet gescien tier stede

 

Daer hi jegenworden ware;

 

Ende seide daer nare,

 

Dat hi de stat niet onstake doe,

35330

Al en haddire andre redene toe

 

Dan hi omme Lyonele ende Bohorde

 

Liete, dien si te rechte toe horde.

 

- ‘Wat suldi dan doen? ‘seiden si.

 

- ‘Ic hebbe gepenst,’ antwerde hi,

35335

‘Dat ic Arturs sal onbiden,

 

Ende sie ic dat ic tien tiden

 

Jegen hem mach houden die port,

 

Ic houtse jegen hem rechte vort.’

 

Si seiden: ‘Mach u dan Lanceloet vaen

35340

Hi destruerde u, sonder waen,

 

Datter gene genade an ne sal sijn.’

 

- ‘Des ne vruchtic niet,’ sprac Claudijn,

 

‘Om dat Lanceloet een goet rudder es;

 

Ende goet rudder, des sijt gewes,

35345

Ne doet genen andren rudder quaet,

 

Het ne doe te grote mesdaet.’

 

Claudijn bleef in die stat alsoe:

 

Daer voeren vele ute doe,

 

Die uut mochten, ende voerden mede

35350

Uter stat grote rijchede.

 

Alse dat here van Logres vernam

 

Dat Artur vore Gannes quam,

 

Die baroene gemeinlike

 

Voeren jegen hem blidelike.

35355

Alse Artur ende Lanceloet gebeet waren

[p. 237]

 

Sagen si uter stat comen gevaren

 

Claudine, Esclamore ende Kanarde,

 

Ende andre rudders gnoech op parde,

 

Die scone waren ende rike,

35360

Wel gepareert ende chierlike.

 

Si quamen ten pauwelgoene toe:

 

Claudijn brachte die slotele doe

 

In sine hande vander port.

 

Alse Claudine sach Bohort

35365

Toendine den coninc Arture,

 

Ende [sprac] te hem tier ure:

 

‘Siet daer den rudder van ertrike

 

Den besten, behouden allenlike

 

Mijns heren Lanceloets ere.’

35370

Den coninc wonderets sere,

 

Ende vraghets Waleweine doe,

 

Die hem seide dat was alsoe.

 

Claudijn ende die barone

 

Beetten vor die pauwelgoene.

35375

Claudijn knielde na dien

 

Vor den coninc over sine knien,

 

Ende sprac ten coninc dese wort:

 

‘Here, neempt die slotele vander port.

 

Mijn vader, die coninc Claudas,

35380

Die here van deser stat was,

 

Es uut gevaren, des es leden

 

.iij. dage op den dach heden,

 

Ende wine weten waer hi es.’

 

Die barone waren drove des.

35385

Die coninc ontfinc die slotele daer,

 

Ende ginc in die stat daer naer.

 

Dat lant was opgegeven doe

 

Den coninc Arture alsoe.

 

Recht op den derden dach daer naer

35390

Quam Lanceloets moeder daer

 

Ende vele nonnen met hare. Vor dien

 

Ne hadde si noit so grote bliscap sien

 

Als si sach daer op dien dach

 

Daer si hare lieve kint sach,

35395

Ende si hare neven sach ende horde,

 

Lyonele ende Bohorde.

 

Die coninc festeredse sere,

 

Ende dede hare grote ere.

 

Der quam die vrouwe van Lac daer nare,

35400

Ende vele vrouwen met hare,

 

Ende vele rudders mede,

 

Dien Lanceloet grote feeste dede.

 

Lanceloets moeder was .viij. daghe daer.

 

Si sciet van danen daer naer,

35405

Ende keerde te haerre abdien doe.

 

Over .viij. daghe stierf si daer toe.

 

Daer deedse hare sone ter erden

 

Met sulker eren ende werden,

 

Ende met tranen ende met rouwen,

35410

Alse betaemde sulker vrouwen.

 

Die coninc sprac te Lancelote doe:

 

‘Lanceloet, het es comen daer toe,

 

Dat wi hebben gewonnen dit rike

 

Ende dat lant van Gaule des gelike;

35415

Ic biddu dat ghi wilt draghen

 

Crone binnen desen kerstdagen.’

 

Lanceloet antwerde scire,

 

Hine daedt in ghere manire;

 

‘Mar ic wille,’ seide hi,

35420

‘Dat Hestor van Benoyc coninc si,

 

Ende Lyoneel van Gaule, ende Bohort

 

Van Gannes ende datter toe hort.’

 

Hi dede Hestor ontfaen

 

Conincrike van Benoyc saen:

35425

Hi dede ontfaen Lyonele

 

Die crone van Gaule te sinen dele,

 

Ende hi bat Bohort des,

 

Dat hi coninc wilde sijn te Gannes.

 

- ‘Wat wildi doen?’ seide Bohort saen,

35430

‘Al woudic die crone ontfaen,

 

Sone soudijt in ghenen kere

 

Te rechte gedoghen, here;

 

Alsoe houde alsic ben coninc

 

Ic sal moten laten bi dier dinc

35435

Rudderscap ende liggen stille,

 

Weder ic wille ocht en wille;

 

Het ne ware niet in scine

 

Uwe ere noch de mine.

 

Ic bidde u nu tier tijt,

35440

Die mijn here ende mijn neve sijt,

 

Dat ghi dit laet staen nu mere.

 

Ic soudts hebben meerre ere

 

Waric een aerm rudder ende goet dan,

 

Dan ochtic ware .i. rike man

35445

Ende een quaet coninc; want quact coninc

 

Es met rechte .i. onwerde dinc.

 

Ende tselve dat ic u secge van mi

 

Secgic van uwen broder, bedi

 

Ghi sulter hoefsonde doen an,

35450

Trecti den goeden werden man

 

Van sire groter vromecheden

 

Ende van den groten rudderscape mede

 

Om te makene coninc, bedi

 

Hine sal niet faelgieren, leeft hi,

35455

Van coninc te sine, secgic u;

 

Maer laet hi dat ridderscap nu,

 

Dat ne sal hi nemmermere

 

Achterhalen in ghenen kere.’

 

Soe vele spraker Bohort toe,

35460

Dat Lanceloet liet al bliven doe.

 

Lanceloet bleef te Gannes daer naer

 

Tote paeschen, ende hilt hof daer,

 

Dar soe vele liede quamen dan,

 

Dat wonder was te scouwene an.

35465

Die coninc voer wech op den .v. dach

 

Die na paeschdach gelach,

 

Ende voer te Kameloet wart.

 

Hem geviel soe sine vart,

 

Dat hire vore sinxenen quam

35470

.viij. dage. Als dat vernam

 

Die coninginne, so was metten bliden,

 

Ende voer jegen hem tien tiden

 

Met vrouwen ende joncvrouwen rike,

 

Ende si ontfinese eerlike.

35475

Doe dede die coninc onbieden

 

Allen baronen ende hogen lieden

 

Dat van hem lant hielden ende leen,

 

Ende andre menech een,

 

Dat hi te sinxenen soude houden hof,

35480

Ende dat si vorsien waren daer of,

 

Dat sire quamen wel eerlike;

 

Hine helt noit hof soe rike.

 

Die niemare liep al te hant

 

Al Scollant dore ende Irlant

35485

Ende in menech ander lant mede.

 

Doe gereiden hem te menegher stede

 

Rudders, vrouwen ende joncfrouwen,

 

Die dat hof wouden bescouwen.

 

Die niemare liep soe verre vort,

35490

Si wert in Pelles hof gehort,

 

Ende des conins dochter, daer an

 

Mijn her Lanceloet Galaäte wan,

 

Bat haren vader om orlof

 

Te vaerne besiene dat rike hof.

35495

Die vader georlovets hare.

 

Si nam Brissannen daer nare,

 

Hare mestersen; ende daer toe

 

Ridders ende joncvrouwen doe,

 

Tote .lxxx. ende Galaärde

35500

Haren sone, dien si waerde

 

Dede voeren eenen sciltknecht

 

Op een pert; ende voer recht

 

Te Kamaloet ter stat toe,

 

Daer si en sinxavonde quam, ende beette doe

35505

In thof beneden, daer die coninc

[p. 238]

 

Jegen hare quam ende wel ontfinc.

 

Ende Bohort hadde van hare

 

Grote bliscap; mare

 

Die bliscap die hi hadde nadien

35510

Dat hi Galaäde hadde gesien,

 

Was bliscap sonder gelike.

 

Die barone spraken gemeinlike

 

Vander joncfrouwen scoenhede,

 

Dat si noit te ghere stede

35515

Enege joncfrouwe hadden vordien

 

Also scoene als si was gesien.

 

Die coninginne dede hare

 

Alle die feeste die si mochte dare.

 

Om dat si hare soe scoene dachte

35520

Ende van soe edelen geslachte.

 

Si dede berecken met minnen

 

In hare selfs camere binnen

 

Datter die joncvrouwe in mochte

 

Sijn ende die si met hare brochte.

35525

Ende als Lanceloet wart geware

 

Der groter scoenheit van hare

 

Hi seide tot hem selven saen,

 

Hi hadde ongetrouheit gedaen

 

Haddi haer genomen har lijf,

35530

Die was soe overscone wijf.

 

Hi scoffierde hem swaerlike

 

Dat hi hadde soe wredelike

 

Jegen hare gevaren vor dien,

 

Dat hi niet ne dorste op hare sien;

35535

Ende si, diene alsoe sere

 

Minde alsi mochte nemmermere,

 

Sach op hem met gewilligen sinne,

 

Ende hadder grote gnoechte inne;

 

Ende si beclaeghde hare

35540

In hare herte herde suare

 

Dat hi niet soe gerne op hare ne sach

 

Alsi sijns met haren ogen plach.

 

Si seide hare meestersen saen

 

Dat si sotheit hadde gedaen

35545

Daer si hare werpt daer an

 

Dat si minde soe hoghen man

 

Alse Lanceloet was, bedien

 

Hine woude niet op hare sien.

 

Brisanne seide daer nare

35550

Dat si niet tongemake ne ware,

 

Si salne hebben eer si vart

 

Uter feesten soe te hare wart,

 

Dat si en ghene dinc begheren sal

 

Hine salse gerne doen al.

35555

Der was onder minste ende meeste

 

Op dien avont grote feeste,

 

Ende om die joncfrouwe te mere;

 

Si deden hare alle ere

 

Ende dienden, aerme ende rike;

35560

Ende die .iij. geneven namelike,

 

Lyoneel, Hestor ende Bohort,

 

Die .iij. dienden har rechte vort,

 

Ende al dore Lanceloets wille;

 

Want si wisten wel de stille

35565

Gevaernesse al met allen

 

Die tusschen hen .ij. was gevallen.

 

Si hadden grote gnoechte in sien

 

Galaäde onder hen drien.

 

Sinxendach, savonts spade,

35570

Sprac die coninginne Lancelote in rade,

 

Ende seide: ‘Ten eirsten slape suldi

 

Alsic u onbiede comen te mi.’

 

Hi wart harde blide das.

 

Brisanne, die vol baraets was,

35575

Hadde soe doe gedaen,

 

Dat si desen raet wiste, sonder waen.

 

Si quam te hare joncfrouwen

 

Ende seide: ‘Bi mire trouwen,

 

Ic hebbe die dinc daer toe bracht,

35580

Ghi sult Lancelote hebben te nacht.’

 

Die joncvrouwe was blide das.

 

Savonts, alsmen slapen was,

 

Brisanne ginc daer lach Lanceloet,

 

Ende seide datten sijn vrouwe onboet.

35585

Si hiet hem dat hi hem haesten soude,

 

Ende hi spranc op alsoe houde,

 

Ende si namene bi der hant,

 

Ende si leiddene daer si vant

 

Hare joncfrouwe. Hi ginc daer nare

35590

Opt bedde liegen bi hare.

 

Hi dreef met har sulke minne

 

Alse hi soude metter coninginnen,

 

Ocht hi met hare ware allene:

 

Dat en es logene en gene.

35595

Hi waende in goeder trouwen

 

Dat hadde geweest sijn vrouwe.

 

Alsi hadden onderlinge beide

 

Bedreven grote vriendelijchede

 

Ende grote gnoechte doe sliepen si

35600

Elc in sine side, si ende hi.

 

Si waren beide herde blide,

 

Mijn her Lanceloet in dene side,

 

Die waende dat hi bi sire vrouwen lach,

 

Dat hi begheert hadde meneghen dach;

35605

Ende si, die bi hare hadde dan

 

Dien si minde boven alle man.

 

Mijn vrouwe die coninginne lach doe

 

In hare camere ende beide emmertoe

 

Lanceloets comst; ende alsi vernam

35610

Dat Lanceloet te hare nine quam

 

Hare wonderde sere das,

 

Om dat Lanceloet gewone was

 

Haestelike te doene al

 

Dat si hem hiet ende beval.

35615

Doe riep si harre nichten saen,

 

Die soe lange te Gannes lach gevaen,

 

Diet al doe wiste al clare

 

Van Lancelote ende van hare;

 

Si hiet har om Lancelote gaen,

35620

Ende dat sine hare brachte saen.

 

Si ginc te Lanceloets bedde te hant,

 

Daer si niemene op ne vant,

 

Nochtan dat sine al dore sochte;

 

Ende alsine niet vinden ne mochte

35625

Si ginc secgen harre vrouwen vort.

 

Alst die coninginne hadde gehort

 

Sine wiste wat pensen daer toe

 

Dan dat hi ter cameren was doe.

 

Si ontbeidde en luttel, ende daer naer

35630

Sindesise anderwerven daer.

 

Sine vanter niet meer danser eer vant.

 

Si ginc te hare vrouwen te hant.

 

Die camere daer si in lach tier tijt

 

Die was herde groet ende wijt.

35635

Des conincs Pelles dochter lach doe,

 

Ende hare joncfrouwen daer toe,

 

In hare camere an dene side,

 

Ende die coninginne lach tien tide,

 

Ende dese joncfrouwe met hare,

35640

In dander side daer nare.

 

Omtrint minnacht lach Lanceloet ende riep

 

In sijn bedde, daer hi sliep,

 

Ende maecte in sine slape clagen,

 

Alse somtijt slapende liede plagen;

35645

Ende hi spract soe lude sine worde,

 

Datse de coninginne horde.

 

Alse hi maecte sijn geclach

 

Si wiste te hant dat hi lach

 

Bi conincs Pelles dochter, ende si was

35650

Herde erre ende drove das.

 

Si dede eene dinc, die hare

 

Harde sere berau daer nare;

 

Si maecte geruchte soe groet,

 

Dat onwake wert Lanceloet

35655

Ende der coninginnen roepen verstont.

[p. 239]

 

Hi gevoelde bi hem tier stont

 

Die joncfrouwe. Doe wart hi geware

 

Dat hi was bedroeghen bi hare.

 

Hi dede sijn hemde ane mettien

35660

Ende woude vanden bedde vlien;

 

Mar die coninginne quam te hant

 

Ende namene bi der hant,

 

Ende als sine wel kinde si

 

Woude uten sinne varen bedi.

35665

Soe sprac hem wredelike an:

 

‘Ay verradere, ongetrouwe man,

 

Vliet van mi, nadat ghi

 

In mine camere ende vor mi

 

U rybaudic hebt gedaen nu,

35670

Ende trect daer meer en sie u.’

 

Alse Lanceloet dat bevelen horde

 

Hine antwerde niet van eene worde,

 

Mar hi ginc alsoe naect of,

 

Ende quam beneden int hof.

35675

Hi ginc dor eenen bogart,

 

Ende trac uter stat metter vart

 

Dore .i. posterne, die hiere vernam.

 

Ende alsi buter stat quam,

 

Ende hem gedachte sire vrouwen,

35680

Daerhi hem meer toe ne mochte betrouwen,

 

Daer hi decke hadde gehat mede

 

Joye ende grote gnoeclijchede,

 

Dat hi al nu moeste laten,

 

Hi mesbarde uter maten:

35685

Hi sleet sijn scone har bedichte

 

Ende scoerde sijn scoene ansichte,

 

Datter bloet afliep tallen siden;

 

Hi vloecte sere tien tiden

 

Daventure die hem was soe fel,

35690

Ende met hem hadde geweest soe wel,

 

Dat hi nu moet sijn leven leidden

 

Met tranen ende met droefheiden.

 

Hi hadde den rouwe soe groet,

 

Dat hi wel woude wesen doet,

35695

Hine rochte niet hoe:

 

Dit herde hi toten daghe toe.

 

Alst dach was, ende hi wech moeste gaen

 

Hine wiste van droefheden wat anegaen,

 

Ende hi seide met droefheiden groet:

35700

‘Ay Kameloet, Kameloet,

 

Goede stat talre nutscape,

 

Ende wel bewart van rudderscape,

 

Ende sere geluckech mede

 

Boven al van vrouwen scoenhede,

35705

In di begonstic mijn leven,

 

Ende in di moetic begeven

 

Ende beginnen mine doet,

 

Bedi ic bem in sulker noet

 

Van rouwen, daer ic moet sterven bi.’

35710

Hi trac in dat forest, ende hi

 

Riep om die doet dat si quame

 

Ende si hem sijn leven name.

 

Hi liep aldus met deser clage

 

Mids in dat forest .iij. daghe,

35715

Daer hijt alre wiltst mochte weten,

 

Sonder drinken ende sonder eten;

 

Ende hi bleef altoes mede

 

In sine grote droefhede

 

Wel .vi. dage emmertoe.

35720

Hi wart al uten sinne doe

 

Met dat hi alsoe allene ran

 

Sonder troest van eneghen man.

 

Hi liep in sulker gebare

 

.I. maent ende meer harent ende tare.

35725

Soe wien hi in sijn gemoet vant

 

Dien dedi oploep te hant,

 

Waest man, waest vrouwe, waest joncfrouwe,

 

Ende dede in dien rouwe

 

Vele lieden daer na das,

35730

Vele pinen, dat wonder was,

 

Na sine pijnlijchede groet,

 

Dat men niet ne sloech doet.

 

Nu suighet [van hem] daventure

 

Ende sal spreken van Arture

35735

Ende van dien, die Lanceloet

 

Liet inde stat te Kameloet.

 

Daventure seget, als Lanceloet sciet

 

Vander coninginnen, ende hise liet

 

Ende des conincs Pelles dochter met hare,

35740

Dies conincs dochter seide daer nare:

 

‘Vrouwe, ghi hebt, sonder waen,

 

Quade besichede gedaen,

 

Dat ghi wech jaghet daer fellike

 

Den besten rudder van ertrike,

35745

Daer hi verloren bliven sal,

 

God en geve hem goet geval.

 

Ghi sulets noch hebben rouwe.’

 

Die coninginne seide: ‘Ay joncfrouwe,

 

Dit he[b]di ons bejaghet al;

35750

Ic hope dat ics u noch danken sal.’

 

Si scieden beide daer nare.

 

Die joncvrouwe gereide hare

 

Ende nam an den coninc orlof,

 

Ende ruemde metten haren thof.

35755

Daerna seide si van worde te worde

 

Die gevaernesse Bohorde.

 

Bohort quam ter coninginnen

 

Ende seide hare met droeven sinne:

 

‘Vrouwe, ghi hebt mesdaen sere,

35760

Die hebt ontjaghet minen here.’

 

Die coninginne antwerde gereet:

 

‘Ay Bohort, dat es mi leet.

 

Ocht gine noit minnet, vart nu

 

Lancelote soeken, des biddic u;

35765

Ic ne werde nemmermere

 

Te payse eer ic sie minen here.’

 

Lyoneel, Hestor ende Bohort

 

Voren gewapent uter port.

 

Alsi daer buten comen waren

35770

Seide hem Bohort sonder sparen

 

Hoe die dinc gevallen was.

 

Lyoneel was droeve das,

 

Ende seide met droven sinne:

 

‘Achaermen, dats quade minne!

35775

Ter quader tijt wart hi noit soe wel

 

Metter coninginnen; want dits quaet spel,

 

Hi salre bi onteert wesen

 

God ne versiene in desen.’

 

Hestor seide: ‘Ons en es niet soe goet

35780

Als dat wine soeken metter spoet

 

Eer hi ons te varre ontfare.’

 

Si sochtene doe haren ende tare

 

Int forest, daer sine niet ne vonden.

 

Bohort seide tien stonden:

35785

‘Dese queste mach lange geduren;

 

Laet ons sceden nu ter uren,

 

Ende laet ons alle drien te desen

 

In Sente Jans daghe weder wesen

 

Ten castele Marrein, die hir staet,

35790

Ende ondecken onsen raet,

 

Ende secgen wat wi hebben vonden.’

 

Si scieden alsoe tien stonden

 

Ende vraeghden om niemare

 

Van Lancelote haren ende tare

35795

In woestinen ende in foreesten,

 

Dat si niet daer af verheesten.

 

Alsi weder vergadert waren

 

Begonsten si te gader varen

 

Ende quamen tere crucen, daer si vonden

35800

Eenen ridder rustende tien stonden.

 

Bohort seide: ‘Here, waer wildi?’

 

- ‘TArturs hove,’ seide hi,

 

- ‘Ay lieve vrient, soe doet mi an

 

Den coninc eene boetscap dan;

35805

Segt dat hem onbiet Bohort van Gannes

[p. 240]

 

Dat Lancloet verloren es,

 

Ende datten socken weder ende vort

 

Hestor, Lyoneel ende Bohort.’

 

Die rudder sciet van hem te hant,

35810

Ende reet daer hi den coninc vant,

 

Ende seide dat hem Bohort onboet.

 

Si warens droeve, cleine ende groet.

 

Mijn her Walewein seide doe,

 

Daer vele rudders hoerden toe,

35815

Hi soude Bohorde volgen naer.

 

Dat selve seide mijn her Ywein daer

 

Ende Acgloval ende Sagrimoer mede,

 

Ende ander, datter tier stede

 

.XXXIJ. rudders waren,

35820

Die alle mede wouden varen.

 

Si porden ende reden soe vele,

 

Dat si vonden Lyonele

 

Ende Hestore ende Bohorde;

 

Maer her ne gheen ne horde

35825

Van Lancelote groet no clene,

 

Dies si droeve waren gemeine.

 

Si sochtene een jaer al dure,

 

Nochtan en spreect niet daventure

 

Van aventuren die gescieden

35830

Eneghen daer binnen van hen lieden,

 

Sonder allene van Acglovale,

 

Dine sochte .ij. jaer al te male

 

Dat hine niet vant. Ende na dien

 

Voer hi sire moeder sien,

35835

Die hi vant wel woestelike.

 

Si outfingene blidelike,

 

Alse die ghemert hadde .v. jaer.

 

Hi sach een herde scone kint daer

 

Van .xv. jaren. Hi vraeghde hare

35840

Wies dat scone knapelijn ware.

 

- ‘Hets u broder,’ seit si,

 

Dies doe herde blide was hi.

 

Hi bat sire moeder alse houde,

 

Dat sine met hem sinden soude,

35845

Daer menne ridder soude maken.

 

- ‘Suijch, lieve kint, van desen saken.

 

Wat mach di mijn leven vernoien?

 

Ic ne hebbe nemmeer troest noch joien

 

Van al minen kinderen dan dit kint,

35850

Ende datic hebbe soe sere gemint;

 

Ic biddi om onsen here

 

Dattuus mi en spreect niet mere.’

 

Hi seide hi soude suighen das.

 

Savonts als daer gheten was

35855

Ginc Acgloval spelen udewart

 

Ende Perchevael in ecnen boeghart.

 

Acgloval vraeghde hem saen

 

Ocht hi met hem soude willen gaen

 

Te hove ende worden rudder daer?

35860

Perchevale antwerde hem daer naer,

 

Dat hire hadde groten wille toe.

 

- ‘Hoe doewi best?’ sprac Acgloval doe.

 

- ‘Ic sal mire moeder bidden dat hare

 

Lief si dat ic met u vare

35865

Ende ic u geleide te hove wart

 

Tierst dat ghi van hir vart,

 

Ende dat ic scire keren sal.’

 

- ‘Du seeghs wel,’ sprac Acgloval.

 

Si suegen daer af daer nare.

35870

Dus was Acgloval .iij. dage dare.

 

Daer na dede Acgloval verstaen

 

Sire moeder dat hi woude saen

 

Tes conincs Arturs hove varen,

 

Daer hi nine quam binnen .ij. jaren.

35875

Hi ware haer liever bleven,

 

Maer si moestes hem orlof geven.

 

Als hi gewapent was ende nam

 

Orlof an sire moeder, Perchevale quam

 

Ende seide dat hi gerne soude

35880

Geleiden, op dat si woude,

 

Toten bosche. Si gaef hem orlof.

 

Si riep enen sciltknecht int hof,

 

Ende hietene met hem gaen

 

Ende hem bringen weder saen.

35885

Si volghden Acglovale gereet,

 

Die al gemackelike reet.

 

Si reden te gadre onder hen drien

 

Toter tierchetijt, ende mettien

 

Sprac die sciltknecht Perchevalen toe

35890

Dat hi al te verre rede doe.

 

Perchevale seide: ‘Lieve vrient, waent du

 

Dat ic sal weder keren nu?

 

Kere weder te mire moeder;

 

Ic sal varen met minen broeder,

35895

Soe dat ic te hare niet ne kere

 

Ic sal rudder wesen ere.

 

Die knape was sere droeve des

 

Ende seide: ‘Nadien dat alsoe es,

 

Biddic u dat gi mi laet nu

35900

Met u varen ende dienen u.’

 

- ‘Ic wilt wel’ sprac Perchevale saen,

 

‘Maer du moets eer te mire moeder gaen

 

Haer secgen dat ic te hove vare

 

Om ridder te wordene dare.’

35905

Die cnape keerde en seide al

 

Sire vrouwen dat hi hem beval.

 

Si weende sere, ende alse saen

 

Dede si comen haren capellaen:

 

Si biechte harde wel hare

35910

Ende ontfinc onsen here daer nare.

 

Si sciet van desen ertrike

 

Op den selven avont helichlike.

 

Ende alse begraven was die vrouwe

 

Sciet hi danen met groten rouwe,

35915

Ende quam tenes rudders sale,

 

Die soe sere haette Acglovale,

 

Dat hine doet sloech dor das

 

Dat hi met Acglovale was.

 

Acgloval daeghde al ongesont

35920

In eene abdie tier stont;

 

Ende alsi van danen reet

 

Quaemt hem alsoe dat hi leet

 

Vor dies rudders huys, die sloech doet

 

Sinen knape, die lach al bloet

35925

In eene gracht geworpen daer.

 

Ende hem was geseeght al claer,

 

Dat hem die rudder als hi daer quam

 

Dore Acglovaels wille sijn lijf nam.

 

Hi bant sinen helm ende beval tier stede

35930

Perchevalen dat hi sijns onbede.

 

Hi ginc ins rudders huys te hant,

 

Dien hi ongewapent vant,

 

Ende hi vraeghde hem waer bi

 

Hi sinen knape doet sloech? Ende hi

35935

Antwerde hem ende seide doe,

 

Hi soude hem selven doen alsoe.

 

Acgloval beette vanden perde

 

Ende liep hem op metten suerde,

 

Ende hi weder Acglovale.

35940

Acgloval geraectene soe wale,

 

Dat hine cloef toten tanden,

 

Ende warpene in die gracht te handen,

 

Daer hi sinen knape hadde vonden;

 

Ende Perchevale hadden tien stonden

35945

Geleit op den hals van sinen perde,

 

Ende si voeren harre verde

 

Tote ere abdyen, daer si

 

Den cnape ter eerden deden daer bi.

 

Si reden dat si te Carduel quamen,

35950

Daer si den coninc Arture vernamen

 

Dat hi hof hilt, sonder saghe,

 

Op alre heilighen daghe.

 

Ende die queste hadden bestaen.

 

Waren alle comen, sonder waen,

35955

Sonder allene de .iij. neven,

[p. 241]

 

Die waren noch achter bleven.

 

Op den andren dach daer naer

 

Maecte die coninc riddre daer

 

Perchevalen. Alsemen was geseten

35960

Ten taflen ende men soude eten,

 

Daer saten die van der tafelronden

 

An dene side tier stonden

 

In hare sittene, ende dandre saten

 

In dandre side ende aten;

35965

Ende Perschevale sat

 

Ter neder taflen ende at,

 

Daer die rudders alle saten toe

 

Die van den minsten namen waren doe.

 

Alse hi alsoe sat hi sceen

35970

Sere peysende al in een.

 

Doe quamene daer bescouwen

 

Ene van der coninginne, joncfrouwen,

 

Die dbest wercwijf was van siden

 

Diemen ywerinc vant tien tiden.

35975

Eene manire hadde die ghoene,

 

Dat si te sprekene nine was gewone.

 

Daer bi wasse, dat suldi weten,

 

Die joncfrouwe die noit ne loech geheten.

 

Alle diese kinden doe

35980

Kindense bi dien name emmertoe.

 

Ende alsi lange hadde besien

 

Perchevalen si weende na dien.

 

Daer geviel tier ure

 

Eene wonderlike aventure,

35985

Die doe was bi rechten scouden

 

Over eene miracle gehouden;

 

Want si sprac te Perchevalen thant:

 

‘Perchevale, Jhesus Kerst seriant,

 

Com int hoge sitten nu ter stonde

35990

Sitten vander tafelronde,

 

Dat bi den vreseliken sittene es.’

 

Perchevale sconffierde hem des;

 

Ende si namene bi der hant

 

Ende settene int sitten te hant,

35995

Datter bi stont ter rechter siden.

 

Ende si seide hem tien tiden:

 

‘In dit sitten sal sitten, secgic di,

 

Die goede ridder ende du daer bi

 

Ter rechter siden, die vander blome

36000

Hem suls volghen van maechdome.

 

Ter slinker side sal sitten Bohort.

 

Van dat ghi hir hebt gehort

 

Sulen die rudders wel hir nare

 

Van hir binnen weten dat ware.’

36005

Alsoe als si hem beval sat hi daer,

 

Ende si seide tot hem daer naer:

 

‘Ghedinct mijns, Perchevael,

 

Als ghi sult sitten vort heilich grael,

 

Ende bidt daer over mi, bedi

36010

Ic sal onlange leven, secgic di.’

 

Die joncfrouwe van dire tijt vort

 

En sprac nemmermeer gheen wort;

 

Sonder allene op den viften dach

 

Alsi onsen here bringen sach

36015

Seide si: ‘God, here, genade!’ saen;

 

Ende alsine hadde ontfaen

 

Starf si. Ende dit was besonder

 

Ghehouden over groet wonder.

 

Die lichgame was ter erden

36020

Gedaen met groter werden

 

In die kerke te Carduel; ende tier ure

 

Was gescreven die aventure

 

Om dat mens gedinken soude daer naer.

 

Si hielden Perchevalen met hem daer,

36025

Ende deden hen (sic) grote ere bi desen.

 

Si seiden hi soude wesen

 

Gheselle der tafelronden, ende hi

 

Soude vort getoghen sijn daerbi

 

Dat hi daventuren inden soude.

36030

Si hieldene int hof alsoe houde,

 

Woudi och en woude, sonder waen;

 

Want hi ware gerne gegaen

 

Soeken Lancelote van Lac,

 

Tierst dat hi hoerde datmenre af sprac;

36035

Maer Acglavael ende die gesellen

 

Hieldene, dat hordic tellen,

 

In maniren dat hi van dane

 

Niet te vaerne was in wane,

 

Sonder allene om die worde

36040

Dat hi te hem wart spreken horde.

 

Nu hort wat die worde waren,

 

Ic salse u openbaren.

 

Op enen dach was die coninc,

 

Recht als die winter in ginc,

36045

Daer hi in den casteel sat

 

Te Karadigan ende at:

 

Ridders dienden vor hen openbaer

 

Van .iiij. maniren van ouden daer.

 

Daer waren rudders van .xviij. jaren,

36050

Ende die ander rudders waren

 

.xl. jaer out. ende dandere toe

 

Waren .lxxx. jaer out doe.

 

Daer was Perchevale tier ure,

 

Eene harde jonge creature,

36055

Ende die wel simpel sceen te dien.

 

Keye, diene lange hadde besien

 

Vraeghde Mordrette daer naer

 

Wat hem dochte vanden rudder daer?

 

Hi seide dat hi hem simpel dochte,

36060

Ende die mee pais dan strijt sochte.

 

Keye sprac: ‘Ic volghe u van dien:

 

Men maeght wel an sinen scilt sien,

 

Want noit slach daer op geslagen en wort.’

 

Een sot hadde al dit gehort,

36065

Ende vertelde dese tale,

 

Ende speelde met Perchevale,

 

Die des hadde grote scande,

 

Ende peinsde al te hande

 

Dat hi in de queste soude varen

36070

Van Lancelote, ende niet sparen

 

Eer hi wiste niemare

 

Ocht hi doet ocht levende ware;

 

Want het hem ere wesen dochte

 

Storve hi binnen dien dat hi sochte

36075

Soe goeden man als Lanceloet was.

 

Hi hadde groten wille das.

 

Savonts, als Acgloval sliep

 

Ende die int hof waren, hi riep

 

Sinen sciltknecht, dat hi brochte ten vart

36080

Sine wapine ende sijn part.

 

Die knape antwerde: ‘Ay here,

 

Blivic achter u nu mere,

 

U broder soude mi doet slaen.

 

Eist u wille, laet mi met u gaen.’

36085

Hi gaefs den cnape orlof,

 

Die harde blide was daer of.

 

Si voeren en wech sonder sparen.

 

Alsi .x. milen hadden gevaren

 

Quamen si tere ouder scure

36090

Ende woeste ende gevallen die mure.

 

Perchevael seide tot sinen cnape:

 

‘Het es goet dat ic hir slape.’

 

Die cnape seide: ‘Nu rust u,

 

Ic sal die perde wachten nu.’

36095

Perchevael seide ten cnape doe:

 

‘Du heefs alsoe wel rustens noet alsic doe,’

 

Soe dat hine binden dede

 

Die perde ende slapen mede.

 

Als Perchevael was seker das,

36100

Dat sijn cnape in slape was,

 

Hi peinsde in sijn gedochte

 

Dat hine niet bat laten ne mochte,

 

Nadien dat hi tien tiden

 

Sonder geselle woude riden,

36105

Ende dat hi doen soude vort mere,

[p. 242]

 

Waert sijn lof ende sine ere,

 

Hi woud soe bedect doen vort an,

 

Dat nieman ne soude weten dan.

 

Hi was in wille dat hi doen woude

36110

Daer hi lof ende name of hebben soude.

 

Doe sat hi stillekine op sijn part

 

Ende reet ten foreeste wart.

 

Hi liet den knape slapende daer

 

Ende quam op den anderen dach daer naer

36115

Tenen castele, daer onder liep

 

Een suaert water ende diep,

 

Die hiet Galanton; ende hi reet doe

 

Daer sijn wech gelach alsoe,

 

Soe dat hi alse hi ter brucgen quam

36120

Enen gewapenden rudder vernam

 

Sonder scilt ende spere,

 

Ende hi was gebonden sere

 

Met ere yserine ketenen daer

 

Omtrint den lichgame, starct ende swaer.

36125

Die ketene was, alst wel sceen,

 

Herde seker gevest an eenen steen.

 

Alse die rudder sach Perchevale

 

Hi seide tot hem dese tale:

 

‘Ay rudder, och du best van Arturs hove,

36130

Daer die goede rudders sijn van love,

 

Ende die soeken die aventuren,

 

Soe helpt mi hir nu tier uren.

 

Du best wel sculdech te doene nu,

 

Want ic bem alse wel rudder alstu.’

36135

Perchevael antwerde hem saen,

 

Hi soude hem gerne in staden staen

 

Op dat hi conde geweten hoe.

 

Die rudder antwerde hem doe:

 

‘Ghine moeght niet helpen mi,

36140

Het ne si dat u suert soe scarpt si,

 

Dat ghire mede moeght ontwe slaen

 

Die ketene die mi houdt gevaen.’

 

Perchevael antwerde ter vart:

 

‘Het ne sal niet bliven om mijn suart,

36145

Al soudict breken metten slane.’

 

Hi bat hem bat naer te stane

 

Den stene, daer die ketene vast was an;

 

Ende die ridder vraeghde hem dan

 

Hoe hi dat te doene woude bestaen?

36150

Hi seide: ‘Ic sal die ketene af slaen

 

Neven uwen halsberge,’ seide hi;

 

‘Want dadict anders, ghi souter bi

 

Geketent bliven, dat moeghdi sien.’

 

Hi ginc liggen op den steen nadien.

36155

Perchevael sloech op die ketene doe

 

Dat si brac neven den halsberch soe,

 

Dat die rudder na bi desen

 

Geaffolleert hadde gewesen.

 

Hi sloech hem .ij. ployen dure

36160

Vanden halsberge tier ure,

 

Ende dorsloech den steen met den suerde

 

Recht ocht hadde geweest erde.

 

Alse die ridder hadde gesien

 

Dien slach, hi seide nadien:

36165

‘Dits een slach, die niet sijn ne mach

 

Eens mans maer eens viants slach.

 

Ic wane u suert es gescart.’

 

Hi hief mettien opwart,

 

Ende hetne hadde gene dere.

36170

Doe haddijt liever dan ere.

 

Doe quam uten castele te hem wart

 

Een gewapent rudder metter vart,

 

Ende dreighdene vanden live doe,

 

Dat hi den genen verloeste alsoe.

36175

Perchevael sette hem ter were

 

Jegen hem met gerichten spere,

 

Ende stakene dat hi met allen

 

In diepe water moeste vallen.

 

Hi ware verdronken, maer dat hi

36180

Een scip vant, daer hi hem hilt bi.

 

Perchevael gaf dat part daer naer

 

Hem, dien hi verloeste daer,

 

Ende hi vraeghde den rudder das,

 

Hoe hi alsoe geketent was?

36185

- ‘Here, ic quam hir,’ seidi hem,

 

‘Alse die een wandelende ridder bem

 

Van Arturs hove, die hir sochte

 

Aventure, die mi hir brochte,

 

Dat ic herbergede hir binnen,

36190

Daer mi versochte van minnen

 

Die vrouwe. Ende ic seide hare

 

Ic ne daets niet, het ne ware

 

Dat si woude comen met mi,

 

Ende si gelovet mi daer bi.

36195

Ende als wi en wech souden gaen

 

Soe warewi beide gevaen,

 

Ende si was geleeght tien stonden

 

In vancnessen ende ic gebonden

 

Alsoe als ghi mi vont, here.

36200

Ic ne hadde nemmermere

 

Gheten ne waerdi niet comen

 

Ende mi uter noet genomen.’

 

Perchevael sprac: ‘Nu segt mi

 

Uwe name, ocht u wille si.’

36205

Die rudder was gewillich des,

 

Ende seide: ‘Ic hete Patrides,

 

Ende bem eens conincs maech, die heet

 

Bandemagus.’ Perchevael sprac gereet:

 

‘Dien kinnic wel.’ - ‘Soe sidi

36210

Van Arturs hove?’ Hi seide: ja hi,

 

Ende geselle vander tafelronden.

 

Dander vraeghde hoe lange stonden,

 

Ende hoe sine name ware?

 

Perchevael seide daer nare:

36215

‘Ic heete Perchevael van Gales,’

 

Ende hi oec Acglovaels broder es.

 

- ‘Waerombe ruemdi dat hof dan,’

 

Sprac Patrides ten goeden man,

 

‘Jegen winter?’ - ‘Het dede mi

36220

Keye ende Mordret doen,’ seide hi,

 

‘Die van mi [spraken] sulke wort.’

 

Si reden alsoe verre vort,

 

Dat si teens rudders hove quamen,

 

Daer si hare herberghe namen,

36225

Daer si herde wel waren ontfaen.

 

Perchevael vraeghde Patridesse saen

 

Ocht hi te hove soude varen?

 

Hi seide: ja hi, sonder sparen.

 

- ‘Soe biddic u, here, dat ghi mi groet

36230

Acglovale, ende ghi hem weten doet

 

Dat hi mi niet ne soeke; ic vare

 

Om te wetene niemare

 

Van Lancelote al tlant dure,

 

Ende om te vindene aventure.’

36235

Patrides seide alse houde

 

Dat hi de boetscap wel doen soude.

 

Sanderdaghes porde Patrides

 

Ende reet soe verre, sijt seker des,

 

Dat hi int hof quam ende Acglovale

36240

Die boetscap seide van Perchevale;

 

Ende hi sprac mede van dien

 

Dat hi an Perchevale hadde gesien,

 

Ende waeromme hi ruemde dat hof;

 

Ende hi begreep sere daer of

36245

Keyen ende Mordrette saen.

 

Hi seide: ‘Weeti wat ghi hebt gedaen?

 

Ghi hebt entrouwen, dat secgic u,

 

Uter herbergen verdreven nu

 

Den besten ridder dier in was

36250

Sonder Walewein, sijt seker das;

 

Ende gewasset hi te manne

 

Hi sal te merre dinc comen danne

 

Dan ghi selve waent, ende daer bi

 

Eist mi herde leet dat hi

36255

Uten hove porde binnen desen,

[p. 243]

 

Hine hadde starker ende harder gewesen;

 

Want hi moet gemoyt sijn vort sere

 

Ende pinen gedoghen mere

 

Dan sire ouden toe behort.’

36260

Alse die coninc dat hadde gehort

 

Hi lachterde Keyen die tale

 

Ende Mordrette van Perchevale.

 

Perchevael reet die lande aldure

 

Emmertoe soekende aventure.

36265

Sine dingen gingen hem soe te hant,

 

Dat hi genen rudder ne vant,

 

Hine quam sijns boven emmertoe.

 

Ende hi was gecostumeert alsoe,

 

Dat hi ere costumen plach,

36270

Dat hi messe horde op elken dach

 

Ende mettenen, sonder sage,

 

Ende alle die getiden vanden dage.

 

Hi [helt] wel sine suverhede,

 

Ende sprac dagelijcs biechte mede.

36275

Dustaen leven leiddi embertoe.

 

Als hi hadde gewandelt alsoe

 

Een jaer ende gedaen waerlike

 

Tscoenste rudderscap van ertrike,

 

Ende men sprac alle die lande dure

36280

Van sire scoenre aventure,

 

Ende meer ints conincs Arturs hof

 

Dan in andren steden daer of,

 

Daer alle die niemaren quamen

 

Van lieden van werden namen,

36285

Geviel hem aventure des,

 

Dat hi gemoete Hestore van Mares,

 

Int uut gaen van eenen bosche, berect soe,

 

Dat sine wapine niet waert waren doe;

 

Sijn scilt was te stucken, sijn halsberch gescort,

36290

Sijn helm gequets weder ende vort,

 

Ende hi selve sere gepijnt bisonder;

 

Mar datne was geen wonder,

 

Want hi hadde sonder rusten .ij. jaer

 

Gereden ende van gepense suaer,

36295

Alse die niet verheeschen ne mochte

 

Van Lancelote dien hi sochte.

 

Deen en kinde den anderen niet bidien

 

Dat si hen hadden niet ondersien.

 

Elc hadde .i. goet starct spere.

36300

Si onderstaken hem soe serc,

 

Dat si beide waren tier stont

 

Dor scilt ende halsberch gewont.

 

Hestor joesterde nochtan

 

Scoenre dan enech ander man:

36305

Hi droech Perchevale vanden perde

 

Dat hi neder viel ter erde.

 

Hi ginc vanden perde te hant

 

Ende ginc daer hi Perchevale vant,

 

Die herde drove was, sonder waen,

36310

Van dat hem was overgegaen;

 

Want hine hadde noit van dien stonden

 

Dat hi nuwe rudder wart man vonden

 

Diene uut den gereide stac

 

Sonder dese; ende hi trac

36315

Sijn suert, alse die te doene dochte

 

Die meeste proueche die hi mochte.

 

Si vielen beide te gader saen,

 

Ende gingen grote slage slaen,

 

Datse niemanne ne hadde gesien,

36320

Hine hadse beide geprijst van dien,

 

Soe dat elken van hen beiden

 

Wonderde vander vromecheiden

 

Die elc vant an anderen daer.

 

Hestor ne waende niet, vorwaer,

36325

Ane Perchevale tien stonden

 

Soe grote proueche hebben vonden;

 

Ende Perchevale in dander side

 

Ne waende te genen tide

 

Sulken ridder vinden in enech lant

36330

Alse hi dare an Hestore vant.

 

Daer bi ne was haer ne gheen,

 

Hine hadde vrese van hem .ij.,

 

Niet bedi si weerden hen wel beide

 

Ende deden grote vromecheide.

36335

Si onderwonden hen daer beide

 

Met suerden te menegher stede.

 

Si vochten soe lange ende soe sere,

 

Dat elc hadde .x. wonden ende mere:

 

Een ander man soude wanen sterven

36340

Vander minster, ende bederven.

 

Men mochte geware worden das

 

An derde, die bedect was

 

Met groten stucken van scilden doe

 

Ende met maelgen van halsbergen toe,

36345

Ende met den blode, dat al claer

 

Uut haren wonden liep daer.

 

Ne hadden si niet geweest so stranc,

 

Si waren beide doet over lanc.

 

Die begherte die si hadden beide

36350

Om te wrekene tier stede

 

Van dat si hen beiden gewont saghen

 

Deedse soe vele pinen verdragen,

 

Datsi luttel meer mochten, sonder waen;

 

Alse deen den andren waende slaen

36355

Dat suert ontwant hem uter hant.

 

[Ende si begonsten al te hant]

 

Elc van anderen trecken neder

 

Om sinen adem te hebbene weder.

 

Alsi hen lange hadden ondersien

36360

Perchevale sprac te Hestore nadien:

 

‘Here, waert u wille nu ter tijt,

 

Ic soude gerne weten wie ghi sijt;

 

Ic ne vant noit soe goeden man ere,

 

Noch dien ic duchte alsoe sere.

36365

Ghi hebt mi geleit te dingen

 

Daer mi noit man toe ne mochte bringen.’

 

Hestor seide: ‘Soe doetdi mi.

 

Ghi hebt mi begaet dat ic daer bi

 

Vander doet niet ne mach ontgaen.

36370

Ic mach wel secgen, sonder waen,

 

Dat ic ne vant bin.iij. jaren harewart

 

Soe goeden rudder tenegher vart.

 

Ghi sult u moeghen beromen des,

 

Dat ghi doet hebt Hestore van Mares,

36375

Die geselle vander tafelronden was,’

 

Perchevale was herde droeve das.

 

Hi seide: ‘Ay genade, here,

 

Ic hebbe mesdaen alte sere:

 

Ic bem vander tafelronden mede.

36380

Ic ne was te ghere stede

 

Sculdich te vechtene jegen u;

 

Ic bids u genade nu.’

 

Hestor vraeghde hem tier stonden:

 

‘Sidi dan vander tafelronden?’

36385

- ‘Ja ic, here,’ antwerde hi.

 

Hestor seide: ‘Hoe heetti?’

 

- ‘Ic hete Perchevael ende bem

 

Acglovals broder,’seidi hem.

 

- ‘Ay God, here,’ seide Hestor doe,

36390

‘Wat ongevalle brachte ons hir toe,

 

Dat elkerlijc dus sonder noet

 

Den anderen heef geslagen doet!’

 

Haerre beider clage was suaer,

 

Ende hem ontfaermde daer

36395

Van hen selven sere tien stonden

 

Alsi hem soe mesmaect vonden

 

Van blode, dat si hadden gelaten,

 

Ende gewont waren soe uter maten,

 

Dat har ne gheen waende hebben macht

36400

Te levene toter nacht.

 

Hestor dede sinen helm af daer

 

Ende warp den scilt ter erden daer naer,

 

Ende gingher op liegen doe.

 

Hi weende sere, ende seide toe:

36405

‘Lieve here, lieve broder Lanceloet,

[p. 244]

 

Nu ben ic gewont ter doet:

 

Ghine sult mi nemmermeer sien.

 

Onse geselscap sal sceiden bi dien

 

Opten dach heden, des hebbic rouwe.

36410

Ay, die coninginne mijn vrouwe

 

Dede grote sonde, dats mijn gelove,

 

Dat si u jagede uten hove;

 

Want om u te soekene over al

 

Wetic wel dat menech sterven sal.

36415

Ic bemre selve doet bi, here,

 

Die u begerde te siene mere

 

Dan alle die andre besonder;

 

Ende datne was gheen wonder,

 

Ic was de ghene die u naest ginc toe.’

36420

Binnen dien dat Hestor sprac alsoe

 

Sach hi Perchevale al uut den kere,

 

Alse die hadde gebloet sere,

 

Dat hi niet gestaen ne mochte.

 

Ende alse hi hem te helpene dochte

36425

Ne haddi niet soe vele crachte

 

Dat hi hem op richten mochte.

 

Hi was dor Parchevaels wille das

 

Drovere dan hi om hem selven was.

 

Alse Perchevael lange hadde alsoe

36430

Gelegen hi dede af doe

 

Sinen helm ende warpene neder,

 

Die te broken was wech ende weder.

 

Hi lichte hem van wapenen mede.

 

Doe vraeghdi Hestor wat hi dede?

36435

Hi seide: ‘Ghi hebt mi doet nu,

 

Dier gelike dat ic hebbe u.

 

God vergeve u die sonde,

 

Ic vergeef u nu ter stonde:

 

Ic ne wancons u niet, bedi

36440

Dat ghi niet en kinnet mi.

 

Hoe staet met u, lieve here?’

 

- ‘Ic hebbe,’ seit hi, ‘gebloet soe sere,

 

Ende ic hebbe soe vele wonden

 

Onder clene ende groet, nu ten stonden,

36445

Ic ne mach niet ontgaen der doet.’

 

Hestor seide: ‘Dat es scade groet:

 

Onse doet sal te wonderne sere

 

Sijn onder die liede, here;

 

Ic wane noit .ij. ridders tere ure

36450

Ne storven bi sulker aventure,

 

Soe gevriende alswi sculdech waren

 

Te sine, hadt wel gevaren.

 

Wi waren sculdech telker stonde

 

Bi geselscape van der tafelronde

36455

Alse gebrodere te sine.’

 

Dus laghen si in groter pine,

 

Deen hir ende dander daer,

 

Dat ginc den avonde naer.

 

Dar bat Hestore Perchevale

36460

Met harde vriendeliker tale

 

Dat hi op sijn pert sitten soude

 

Ende om eenen heremite varen woude,

 

Ende bidden dat hi te hem quame

 

Ende met hem brachte ons heren lichgame;

36465

Want hine hadde vander doet

 

Noit soe geweest in gere noet.

 

Perchevael antwerde daer hi lach:

 

‘Alsoe help mi God, here, inne mach.

 

Ic ne wane te genen tiden

36470

Nemmermeer op pert mogen riden.’

 

Dus lagen si beide sonder macht,

 

Tot dien dat quam die donker nacht,

 

Dat deen den anderen niet mochte sien.

 

Hestor seide mettien:

36475

‘Ay ic sterve! Nu biddic u sere,

 

Ocht gi levende blief, lieve here,

 

Dat ghi mi minen broder groet,

 

Lancelote, comtdi in sijn gemoet;

 

Mar ne vertelt hem niet

36480

Bi wat ongevalle dat es gesciet

 

Dat mi de doet es comen an,

 

Hi souts u wanconnen tonrechte dan.’

 

Perchevael antwerde daer toe:

 

‘Ic gevoele mi alsoe,

36485

Dat ic u boetscap niet doen ne mach:

 

Ic ne sal niet leven morgen [den] dach.’

 

Daer si in sulker pinen lagen

 

Dat si sterven waenden, si sagen

 

Eene claerheit op hem comen dare,

36490

Recht ocht die clare sonne ware:

 

Hen wonderde wat mochte wesen.

 

Si saghen een vat na desen,

 

Gemaect na eens keelcs gelike,

 

Bedeect met eenen witten samite rike,

36495

Ende .ij. wieroec vate vore daer,

 

Ende .ij. andere daer naer;

 

Sine mochten niet gesien dat,

 

Wiese droghe ende dat scoene vat;

 

Niet bedi dat vat dochte hem doe

36500

Helich sijn: si hoepten daer op doe,

 

Ende si neghen hem tier ure.

 

Daer geviel hem eene aventure,

 

Dat si hem gevoelden al gesont

 

Van dat si gequets waren ende gewont.

36505

Si verloren onlange na dat

 

In sulker maniren dat vat,

 

Dat van hen sciet sine wisten waer.

 

Perchevael sprac te Hestore daer naer:

 

‘Here, hebdi gesien iet

36510

Die dinghe die hir sijn gesciet?’

 

Hi seide: ‘Ic hebse gesien,

 

Want ic genas binnen dien

 

Dat dat vat tusschen ons was,

 

Dat ic niet meer gevoele das

36515

Dat ghi mi wondet soe sere.

 

Ic ne gevoelde mi noit ere

 

Ghesonder dan ic nu ben.’

 

Perchevael seide weder te hem:

 

‘Aldat selve es mi gesciet,

36520

Want ic ne gevoele niet

 

Nu ter wilen van enegen wonden:

 

Ic bem in goeder gesonden.

 

God onse here bi sire genaden

 

Heef ons wel gestaen in staden.

36525

God hadde op ons ontfarmechede,

 

Dat mogewi secgen in warhede,

 

Die ons met dus scoenre aventure

 

Genesen heef nu ter ure.’

 

Si ondervraeghden hem na desen

36530

Wat dinghe henlieden hadde genesen,

 

Dat si daer hadden gesien.

 

- ‘Ic ne weets niet,’ sprac Parchevael na dien.

 

Hestor seide: ‘Ic segt u dan, Perchevael,

 

Het es dat heilich grael,

36535

Daerbi gesciet sijn in meneger uren

 

In Logres vele aventuren.

 

Onse here heefter bi gedaen

 

Meneghe miracle, sonder waen.’

 

Doe vraeghde hem Perchevael

36540

Wat wesen mochte dat Grael?

 

Hestor seide: ‘Het es een vat

 

Daer God onse here dat lam uut at

 

Met sinen jongers, als hi was

 

Te Symoens des lasers, alsic las.’

36545

Oec seidi hoet met sire partien

 

Joseph van Aramathye

 

Int lant van Logres brachte daer,

 

Ende dat sijn oyr oit daer naer

 

Daer mede sijn gevoedt; ‘ende noch es

36550

Met sire meisnieden die coninc Pelles,

 

Ende sal wesen den tijt al

 

Dat hi in dit lant sijn sal.’

 

- ‘Ic hore wonder,’ sprac Perchevael daer naer;

 

‘Ic gelove wel dat ghi segt waer,

36555

Ende om die grote cracht, die ic nu

[p. 245]

 

Ant grael hebbe geproef, segge ic u,

 

Dat ic niet en sal rusten vor dien,

 

Dat ics oppenbarlike hebbe gesien,

 

Op dat sien mach stervelijc man.’

36560

Si dancten beide Goede dan

 

Van den goede dat hi hen dede.

 

Si bleven toten daghe tier stede.

 

Alsi dies daghes worden geware

 

Si ondereusten hen dare

36565

Ende gheloefden onder hen beiden

 

Elc anderen bi sekerheiden,

 

Dat elc anderen in ghere maniren

 

Binnen sinen live en soude faelgiren,

 

Ende vort an souden na desen

36570

Getrouwe gesellen wesen,

 

Omdat si te gader van wonden

 

Alsoe gecreghen hare gesonden.

 

Si deden hare wapene an

 

Ende sochten hare perde dan.

36575

Si vondense ende saten op doe.

 

Perchevael sprac Hestore toe:

 

‘Wat willewi bestaen te doene?’

 

- ‘Dat ghi wilt,’ antwerde de ghoene.

 

- ‘Wat sochti als wi quamen te ghemoete?’

36580

- ‘Ic sochte,’ seidi, ‘Lancelote,

 

Minen broder, meneghen dach,

 

Dat ic in .ij. jaren en sach.

 

Ic hebben gesoch dat ic bem moede

 

Ende droeve in minen moede,

36585

Dat ic en ghene niemare

 

Van hem ne hore noch hare noch tare;

 

Want hijs die scoenste van ertrike

 

Ende die beste rudder, sekerlike.’

 

Perchevael seide: ‘Ne hebdi niet das

36590

Ghehort dat hi verloren was?’

 

Hestor antwerde: neen hi;

 

Hi seide dat hi hadde daer bi

 

Bat hope dat hi leven mochte;

 

Want ware hi doet, hem dochte

36595

Dat hire iet af hadde ghehort.

 

Doen reden si haren wech vort,

 

Ende reden onder hen .ij. vorwart

 

Te gadre meneghe dachvart.

 

Des avons quamen si gereden

36600

Op enen berch, daer si beneden

 

Sagen staen een husekijn.

 

Perchevael sprac: ‘Hestor, geselle mijn,

 

Ons es dat beste, dat secgic u,

 

Dat wi hier neder varen nu,

36605

Want het es den avonde bi,

 

Besien oft daer enege herberge si

 

Daer wi liegen mochten tnacht.

 

Wi hebben gereden met groter cracht,

 

Ende wine quamen heden daer

36610

Dat wi so vele vonden, vor waer,

 

Dat wi in onsen mont mochten doen.’

 

Hestor seide, die baroen:

 

‘Ic raet wel dat wi daer riden

 

Ende vernemen nu ten tiden

36615

Oft wi vinden enege herberge.’

 

Doe reden si neder vanden berge

 

Ende quamen op ene havene saen,

 

Daer si vire husekine sagen staen.

 

Si voren na ten enen huse,

36620

Daer een hermite in ene cluse

 

Woende, die een goet man was,

 

Ende der zeeliede pape, sijt seker das,

 

Hadde geweest menege dagen,

 

Die daer met scepen te landen plagen;

36625

Ende die daden hem groet goet.

 

Doen die hermite dat verstoet,

 

Dat daer die ridders quamen nu,

 

Ontfinc hise wel, secgic u,

 

Ende was harde blide daer af.

36630

Ic secgu dat hi hen gnoech gaf,

 

Want hi hadde daer uter zee

 

Vanden sciplieden van vescen mee

 

Dat hi verplegen mochte daer.

 

Wijn haddi goet ende claer,

36635

Want hi hadde een vaetkijn,

 

Ende die sceplide di brachten wijn

 

Vulden hem sijn vat gereet.

 

Dus waren dese .ij., Godeweet,

 

Bat ontfaen dan si vor nu

36640

In langen waren, dat secgic u.

 

Dus aten si ende waren blide;

 

Des dancten si sere tien tide

 

Den hermite, diet gerne dede.

 

Si resten daer haer mode lede.

36645

Doen si geten hadden daer

 

Deetse die hermite wel daer naer

 

Bedden ende deetse slapen gaen,

 

Dat si sciere hebben gedaen.

 

Des ander dages, dat verstaet,

36650

Rechte in die dageraet,

 

Was die hermite op gestaen

 

Ende seide sine getiden saen,

 

Ende dede messe daer na, twaren.

 

Eer si en wech souden varen.

36655

Ende doen daer messe was gelesen

 

Namen si orlof beide mettesen

 

Ende dancten sere den clusennare,

 

Ende voren henen oppenbare

 

Al gewapent onder hen beiden.

36660

Sine wilden daer van eer niet sceiden

 

Sine souden eer vreiscen niemare

 

Oft Lanceloet doet ware

 

Oft levende, dat verstaet;

 

Dus droech over een haer raet.

36665

Si reden dus weder ende vort.

 

Doe quamen si in ene port

 

Daer Lanceloet in hadde gelegen;

 

Also alsi liep sire wegen

 

In sots wise dedene een goet man

36670

In sijn huus leiden dan,

 

Om dat hi hem dochte so scone.

 

Ende dese man was gewone

 

Goede liede te herbergene gereet,

 

Die hi sonder have weet.

36675

Ende dese man sach Perchevale

 

Ende sinen geselle, ende docht hem wale,

 

Om dat haer wapine gescurt waren,

 

Dat hise wel noden mochte, twaren;

 

Want si dochten hem haveloes wesen.

36680

Hi ontfincse beide mettesen,

 

Ende dede hen savons feeste groet.

 

Doen die waerd sach Hestor bloet

 

Seidi: ‘Here, bi mire Kerstenheden,

 

Dies es wel een half jaer leden

36685

Dat hier een lach, sijt seker das,

 

Die u so over gelijc was;

 

Maer hi was merre ende vromer man

 

Van leden, ende hi quam hier an

 

In sots wisen, dat secgic u.’

36690

Hi seidem so vele tekene nu,

 

Dat hi wel kinde daer al bloet

 

Dat was sijn broder Lanceloet.

 

Hestor vrachde hem oft hi iet

 

Wist doe hi henen sciet

36695

Waerward hi henen soude gaen?

 

Die ward seide: ‘Ic hebbe verstaen

 

Dat hi dor dese stat leet,

 

Maer vort icker niet af ne weet.’

 

Des ander dages herde vroe

36700

Stonden si beide op alsoe

 

Ende reden vord, sonder waen,

 

Al daer hen die ward dede verstaen.

 

Nu salic swigen van desen

 

Ende van Lancelote vort lesen.

36705

Nu gewaget daventure das,

[p. 246]

 

Dat Lanceloet uten sinne was

 

Ende niet wiste wat hi dede.

 

Hi liep te voet ende naect mede

 

Embertoe menege dachvart,

36710

Nu vorwerd ende nu achterward.

 

Sine huut was worden sward

 

Vander sonnen, ende harde hart.

 

Hi ward so sere mesmaect om dat

 

Hi vele pijnde ende lettel at,

36715

Dattene nieman hadde gesien,

 

Al haddine wel gekint vor dien,

 

Dine kinde, hi was so mesmaect,

 

Eer dierste winter leet, ende so naect.

 

Soe dattene brachte die aventure

36720

Tot enen paulione tier ure,

 

Dat in enen mersch gerecht stont,

 

Daer een wit scilt vor hinc al ront,

 

Ende ene glavie ende een sward.

 

Lanceloet liep tote daer ter vard,

36725

Ende trac dat sward uten scoe,

 

Ende sloech grote slage opten scilt doe

 

In dire gelike oft daer jegen

 

.X. ridders hadden geslegen.

 

Hi slogene te sticken ter menger steden,

36730

Als die nine wiste wat hi dede.

 

Int paulioen was oec doe

 

Een riddere ende ene joncfrouwe toe.

 

Mettien quam daer een man vort,

 

Die di nose hadde gehort,

36735

Ende Liep te Lancelote ward,

 

Ende woude hem nemen dat sward,

 

Want hine wiste niet das,

 

Dat hi uten sinne was.

 

Lanceloet warpene van hem ende stac

36740

Dat hi bi na den hals brac;

 

Hine dede el niet, maer hi liep saen

 

Slaen alsi te voren hadde gedaen.

 

Ende alse die man hulpe riep

 

Geviel dattie riddere liep

36745

Ende seide doe: ‘Wat hebdi?’

 

- ‘Acharme, here,’ seide doe hi,

 

‘Dese duvel heeft mi bina doet.’

 

Hi ward geware dat Lanceloet

 

Alsoe jegen den scilt vacht doe,

36750

Ende hi pensede daer naer

 

Dat hijs ne dade meer no min,

 

Ware hi wel in sinen sin;

 

Soe dat den riddere dochte,

 

Dat hi wel daer an doen mochte.

36755

Die den minsce dade tier ure

 

Resten op die aventure

 

Oft hi weder mochte gewinnen

 

Sinen sin; ende daer binnen

 

Ginc hi ten naecten man ward

36760

Ende wildem nemen daer dat sward.

 

Ende Lanceloet riep dese word:

 

‘Here, en comt niet hier vord,

 

Maer laet mi vechten minen strijt.

 

Ic sla u doet comdi ter tijt.’

36765

Die riddere in sijn paulioen ginc

 

Ende wapende hem om dese dinc.

 

Hi quam te Lancelote weder

 

Ende hiet hem tswerd lecgen neder;

 

Ende hi wout hem nemen ter vart.

36770

Ende Lanceloet verhief dat sward

 

Ende slogene opten helm soe,

 

Dat swerd te sticken vloech doe;

 

Ende hi ward soe verdoeft saen,

 

Dat hi nine conde gestaen,

36775

Maer hi viel neder, soe verdoeft,

 

Dat hem die hersenen wilen int hoeft.

 

Lanceloet litene licgen daer

 

Ende liep int paulioen daer naer,

 

Daer die joncfrouwe ward ontwake.

36780

Si sach te hant bi dire sake

 

Dat hi al uten sinne was.

 

Si vervaerde hare dor das,

 

Dat si van vresen hulpe riep

 

Ende van haren bedde liep;

36785

Ende Lanceloet liper op te hant,

 

Dat hi heet te sinen genoge vant,

 

Alse die gehad heeft groet coude.

 

Si vant haer lief alsoe houde

 

Ter eerden licgende in sulker noet,

36790

Dat si waende dat hi ware doet,

 

Daer si groten rouwe af nam.

 

Daer na alse haer lief bequam

 

Scouthise ende vrachde hare

 

Waer die gene gevaren ware,

36795

Dine berect hadde alsoe?

 

Die joncfrouwe sprac den riddere toe:

 

‘Ay here, twi vragedi nu des,

 

Ic secge dat hi uten sinne es;

 

Om God, en doet hem gene dere.’

36800

- ‘Nenic niet,’ seide die here,

 

‘In gere maniren; oft God wille,

 

Ic salne bi mi houden stille

 

Tot dat hi sal sijn genesen.

 

Ic weet wel dat ic sal bi desen

36805

Hebben danc ende grote ere,

 

Bedie kendic noit ere

 

Man, die met swerde conste slaen,

 

Soe es hi goet riddere, sonder waen.

 

Ic ben die niet fineren ne sal

36810

Ericken hebbe te poente al

 

Bi ons heren hulpe in sinen sin.’

 

Die joncfrouwe seide: ‘Hi es daerin.’

 

Hi ginc int paulioen te hant,

 

Daer hine vaste slapende vant

36815

Opt bedde, alse die vermoit was.

 

Hi was harde blide dor das,

 

Ende hi dectene al lisenlike

 

Metter joncfrouwen clederen vrindelike.

 

Hi sinde ten witten castele saen

36820

Te sinen broder sinen naen,

 

Die haestelike tot hem quam;

 

Ende alsene die broder vernam

 

Hi seide: ‘Broder, ic hebbe u

 

Om groet wonder ontboden nu.’

36825

Die riddere van daer hiet Bilaus,

 

Ende die ander Oelyaus.

 

Bylaus teide hem daer naer

 

Algader vanden naecten man daer;

 

- ‘Ende ic bidde u,’ seide hi,

36830

‘Dat gi nu daer af wilt geraden mi,

 

Want ic gerne houden soude desen

 

Tes hi becomen mochte wesen.’

 

Oelyaus antwerde hem doe:

 

‘Broder, in weter wat raden toe;

36835

Maer soudemenne nu genesen,

 

Het moeste verre van liden wesen,

 

Daer ne geen licht ne ware.’

 

Soe dat Bylaus seide daer nare:

 

‘Hulpt mi, dat icken thus bringe,

36840

Daer es sulke stat sonderlinge.’

 

Soe dat sine int bedde bonden,

 

Daer sine vaste slapende vonden,

 

Ende dedene dragen met gemake,

 

Dat hi niet en ware ontwake

36845

Eer hi in Bylaus huse quam.

 

Ende alsi hem gebonden vernam

 

Hi woude hem ontbinden mettien,

 

Maer dan mochte niet gescien.

 

Men ontbant hem die hande

36850

Ende dedene eten te hande;

 

Soe datten Bylaus hilt alsoe

 

Den winter enten somer toe,

 

Dat hi nochtan ninc genas,

 

Sonder dat hi gemaclijc was.

36855

Doe gaf men hem goder cleder saen

[p. 247]

 

Ende litene in vingerline gaen,

 

Soe dat hi beterde daer mede,

 

Ende hi bequam een deel van sire sothede.

 

Ende nieman en kindene nochtan;

36860

Maer om die scoenheit dire was an

 

Drogense alle over een das,

 

Dine sagen, dat hi goet ridder was.

 

Si warens alle drove ende gram

 

Dat hi van sire siecheit nine bequam.

36865

Dus was hi lange tier steden;

 

Hine ware danen niet gesceden,

 

Maer dat hem een aventure quam toe;

 

Ende ic sal u secgen alsoe.

 

Int begin vanden wintere ter stonden

36870

Brachten .i. wilt swijn gejaecht honden

 

Vor den torre daer Lanceloet lach; ende daer

 

En quam jagere no knape naer.

 

Alse Lanceloet dat swijn sach liden

 

Hi begerde hem te volgene tien tiden.

36875

Hi ginc te hant ter porten ward,

 

Daer hi vant een gesadelt part,

 

Daer hi niet op comen mochte,

 

Alse hire op te sittene dochte,

 

Vanden vingerlinen, daer sine been

36880

Met gespannen waren al in een.

 

Hi brac die vingerline doe

 

Ontwe ende ontginc alsoe.

 

Hi nam een spere ende een sward,

 

Ende sat te hant op dat part,

36885

Ende volgede den swine ter vart,

 

Dat sere liep te bosche wart.

 

Daer vermaende hi die honde

 

Ende volgede mede so lange stonde,

 

Dat hi dat swijn metten spere stac

36890

Dore die scouderen, dat spere brac;

 

Maer en was niet sere gewont:

 

Dat swijn ward verstormt tier stont

 

Ende dor sloech die lanken den perde,

 

Dat neder doet viel ter erde.

36895

Lanceloet spranc op ter vart

 

Ende hadde getrect dat sward.

 

Tswijn liep hem op tier stonde

 

Ende sloech hem int die eene wonde.

 

Hi geraeket int hoeft soe wel,

36900

Dat doet vor hem neder vel;

 

Maer hi gevoeldem gewont soe,

 

Dat hi nine mochte gaen doe.

 

Hi bleef sittende onder enen boem,

 

Ende was niet soe vroet dat hi goem

36905

Nam te sire swarre wonde,

 

Dat hise jegen dat bloden bonde.

 

Soe dat bi hem leet omtrent noene

 

Een hermite van heilegen doene;

 

Als hi dat swijn verslagen vant

36910

Ende die honde, hi ginc te hant

 

Tot Lancelote al daer hi lach,

 

Ende ontboet hem goeden dach.

 

Hi, die hem niet verwiste doe,

 

En antwerdde hem een word niet doe.

36915

Die goede seide: ‘Wie sidi?’

 

- ‘Ic ben gewont,’ antwerde hi.

 

- ‘Wie deet?’ seide die gode man.

 

Hi wiesde op dat swijn dan,

 

Alse die soe sot was tier stonde,

36920

Dat hijt hem niet gesecgen conde.

 

Die goede man seide: ‘Na dat staet

 

Gi sijt verloren, gine hebt raet,

 

Gi hebt soe vele gebloet nu.

 

Wildi met mi comen ic sal u

36925

Bider hulpen van onsen here

 

Doen genesen van uwen sere.’

 

Lanceloet seide: ‘Vliet van mi,

 

In hebbe geen arch.’ Doe seidi:

 

‘Ay live here, gi donct mi doet

36930

Gine laet u beteren uwen noet.’

 

Lancelote vernoide sere doe

 

Datter die gode soe vele sprac toe:

 

Hi verhief om hem te slane dat sward.

 

Die goede man trac achterward

36935

Ende werd daer wel doe in inne

 

Dat Lanceloet was uten sinne.

 

Hem ontfarmde doe sere das,

 

Omdat hi soe scone was.

 

Hi ginc teens ridders huus daer naer

36940

Ende nam tot .x. knapen daer,

 

Dine drogen ins hermiten celle,

 

Die daer hadde enen geselle,

 

Die bat wonden conste genesen

 

Dan ieman die mochte wesen;

36945

Ende hi onderwant hem soe das,

 

Dat hi in ere maent genesen was;

 

Maer Lanceloet argede sere

 

 

 

_____

 

 

 

Daventure gewaget nu das,

 

Dat menech man blide was

 

Dor dat Perchevael te hove es comen,

 

Ende om dat si mede hebben vernomen

36955

Dat hi gewonnen heeft sijn lant,

 

Ende sijn broder mede altehant

 

Acglavael dlant heeft beseten.

 

Dor dese sake, alse wijt weten,

 

Dede die coninc houden hof

36960

Om te merren sinen lof,

 

Ende ontboet als te voren

 

Die ter tafelronden behoren.

 

Ende alsi in dese feeste saten

 

Quam daer ene joncfrouwe, di utermate

36965

Lelijc was in allen maniren:

 

Men mochse niet wel visiren

 

Van gedane hoe swerd si was;

 

Si hadde di tande gelijc den das:

 

Si hadde granen omden mont

36970

Ende enen snavel gelijc den hont,

 

Ende ogen hol, der simmen gelike:

 

Die wintbrauwen lanc ende eyselike:

 

Dat ansichte breet ende vuel.

 

Si quam gereden op enen muel

36975

Inder zalen ter selver stat

 

Daer die coninc Artur at,

 

Ende si groette den coninc vorwaer,

 

Ende al die met hem waren daer.

 

Daerna sprac vort die joncfrouwe:

36980

‘Her coninc Artur, bi mire trouwe;

 

Ic moet noch tavont herde verre

 

Ofte ic saels wesen erre;

 

Want ten castele, hebbic geval,

 

Orglieuse, here, soe sal

36985

Mine herberge wesen, wildijt horen,

 

Daer vif hondert ridders utvercoren

 

Ende .lx. sijn altoes binnen;

 

Ende elc heeft daer, als wijt kinnen,

 

Sine amie. Dies wille roken

36990

Dat hi aventuren wilt soken,

 

Daer mach hi vinden in allen tijt

 

Joesten fel ende swaren strijt;

 

Een mach daer proven sijn geval,

 

Ofte winnen oft verlisen al.

36995

Es hier ieman, die wilt winnen

 

Alden prijs die heeft binnen

 

Die werelt nu? Ic segge hi vare

 

Opten berch te Montesclare;

 

Daer es beseten ene joncfrouwe,

37000

Die hulpeloes drivet groten rouwe.

 

Dise hulpe uter noet

 

Men souts hem spreken ere groet,

 

Ende hi mochte oec danen bringen

 

Tswerd metten vremden ringen,

37005

Daer grote doget an geleget.’

[p. 248]

 

Die joncfrouwe heeft nu al geseget,

 

Ende reet en wech eer iet lanc.

 

Mijn her Walewein doe op spranc

 

Ende sprac: ‘Bi mire trouwe, ic vare

37010

Der joncfrouwen hulpen te Montesclare.’

 

Ywain sprac: ‘Ic wille riden

 

Ten castele Orglieus nu ten tiden,

 

Ende proven daer mijn geval.’

 

Ende Keye sprac: ‘Ic sal

37015

Ten Doloreus nu varen met.’

 

Dit selve seide her Griflet.

 

Ende Perchevael seide: ‘Ic wille riden

 

Achter lande in allen tiden,

 

In alle martsen harentare;

37020

Ende es ieman die oppenbare

 

Josteren wille jegen mi

 

Oft vechten met swerden oec daer bi,

 

Ic makene mat oft hi mi mede

 

Eer ic meer van hem scede.’

37025

Ende eer hi volinde sine tale

 

Sprongen daer op si hondert wale,

 

Ende hebben haer wapine an gedaen,

 

Ende namen orlof alle saen,

 

Ende souden en wech sijn gereden.

37030

Daer sagen si comen met haestecheden

 

Ginganbrisile met gewoude,

 

Die brachte enen scilt van goude

 

Met ere veeschen van lasure.

 

Hi groette den coninc Arture

37035

Ende die ridders groet ende clene,

 

Sonder Waleweine allene.

 

- ‘Waleweine en grotic nembermere,

 

Want hi versloech minen here

 

Sonder redene ende sonder recht,

37040

Dies willic hem doen lien echt

 

Vor alle die hoge baroen

 

Ins conincs hof van Scaveloen.

 

Dies bidic pant vor sine mage,

 

Te vechtene over .xl. dage.’

37045

Walewein spranc op ter vard

 

Ende sprac te Ginganbrisile ward,

 

Daer sijt alle horden, hoveschelike:

 

‘Her riddere, semmi God, die rike,

 

Haddic iet jegen u mesdaen,

37050

Ende haddi mi dat laten verstaen

 

Tuscen mi ende u hoveschelike,

 

Ic had u gebetert sekerlike

 

Tuwen wille; maer sint dat gi

 

Den camp begert dus sere van mi,

37055

Ic sal dan over .xl. dage

 

Te Scaveloen comen, sonder sage,

 

Ende vechten daer al sonder scamp.

 

Aldus ontfa ic hier den camp.’

 

Dus werd di camp genomen daer,

37060

Ende Giganbrisiel voer wech vor waer,

 

Ende her Walewein ginc hem gereiden

 

Ten campe werd sonder beiden.

 

Ende al die heren, als gi moget horen,

 

Daer ic af seide hier te voren,

37065

Die wilden soeken die aventuren,

 

Gereiden hen te dire uren

 

Ende reden met Waleweine uut.

 

Ginder werd doe groet geluut

 

Vanden vrouwen ende der maisnieden

37070

Doe di heren van hove scieden;

 

Want thof bleef soe bloet nu

 

Van goden ridders, secgic u,

 

Datter si vive niet bleven omtrent,

 

Daermen op micken mochte een twent.

37075

Walewein ende Acgravein,

 

Gariet ende her Ywein,

 

Perchevael ende Griflet

 

Ende her Keye, die oec reet met,

 

Ende Mordret, ende alt conroet,

37080

Dat ic hier vore seide al bloet,

 

Dat voer al nu ter uren

 

Om te sokene aventuren.

 

Si reden te gadere .iiij. milen:

 

Doe quamen si ter selver wilen

37085

Tere wegescede, daer si doe

 

Wilden sceden, ic segt u hoe.

 

Walewein wilt riden tsinen campe,

 

Hem te bescuddene van rampe;

 

Ende mijn her Ywein wilt varen

37090

Ten castele, sonder sparen,

 

Diemen heet Orglieus;

 

Ende Keye wilt varen ten Doloreus;

 

Ende Griflet ende dandere mede

 

Deilden hen al daer ter stede,

37095

Ende voren som met Yweine

 

Ende som met Keyen ende Acgraveine,

 

Ende som vorense te Montesclaren,

 

Daer Walewein soude sijn gevaren.

 

Ende Perchevael voer allene daer

37100

Enen wech, hine weet waer.

 

Dus laticse riden alle nu

 

Ende sal hier vort tellen u

 

Van Waleweine, die nu vard

 

Te Scaveloen tsinen campe ward.

37105

Doe Walewein gesceden was

 

Van sinen gesellen, daer ic af las,

 

Quam hi gereden daer hi sach liden

 

Ene grote rote ridderen riden.

 

Her Walewein hilt stille ende lietse varen.

37110

Een sciltknecht quam gereden daer naren:

 

Dien vrachde Walewein, secgic u,

 

Wie die ridders waren nu.

 

- ‘Here,’ seit hi, ‘hets Meliandelijs,

 

Die gerne soude bejagen prijs;

37115

Ende dat ander es Credouet,

 

Die altoes na di ere hem set.’

 

Walewein sprac: ‘Hem kinnic wel,

 

Hets een ridder dapper ende snel.’

 

Walewein seide: ‘Waer varen nu si?’

37120

- ‘Here, tenen tornoye hier bi,

 

Tote Tybaude van Tintavel,

 

Daer sal sijn een tornoy fel.

 

Here, vard te hulpen dien van binnen,

 

Bi Gode, gi sulter mogen winnen

37125

Groten prijs, sidi vrome.

 

Daer sal sijn harde willecome

 

Elc riddere die es coene:

 

Tybaut heeft hulpen te doene.’

 

Walewein sprac doe te desen:

37130

‘Knape, hoe mach di tornoy wesen

 

Tuscen hen tween in eneger wijs?

 

Ja, en was Meliandelijs

 

In Tybauts huus op gevoet?’

 

- - ‘Ja hi, here, dies gevroet,

37135

Bat dan hi sijn sone ware;

 

Maer ic segt u oppenbare

 

Hoe dese dinc wesen mach.

 

Doe Meliandelijs vader lach

 

In sinen doetbedde ent met hem naude

37140

Betroudi so wel heren Tybaude,

 

Dat hi op twouwe beval sijn kint;

 

Ende Tybaut heeften oit sint

 

Harde vaderlijc gehouden

 

Tes hi quam te sire ouden.

37145

Doe socht hi an Tybauts dochter minne:

 

Si seide hine quame in haren sinne

 

Hine ware riddere ende goet man,

 

Ende sine haddene oec daer an

 

Sien torniren ten beginne;

37150

“Ende mogedi dan hoger joncfrouwen minne

 

Verdinen, so salic u minnen tenen gader;

 

Ende des seldi beginnen an minen vader:

 

Daer selen comen diet vreischen mogen.

 

Sie ic u dan ten wapinen dogen,

37155

Ende gi den prijs moget gewinnen,

[p. 249]

 

Ic sal u dan gerne minnen.”

 

Dus es die tornoy daer toe comen.’

 

Her Walewein heeft orlof genomen,

 

Entie knape es wech gereden

37160

Te sinen here, die nu ter steden

 

Te Tyntaveel quam vor di stat.

 

Ende Tybaut, die daer binnen sat

 

Met sinen geburen, met sinen magen,

 

Die nu secgen ende sere clagen

37165

Dattie tornoy niet sal gescien,

 

Want Tybaut dorste niet doen te dien;

 

Hi vruchte dat hem an sijn ere

 

Mochte lopen nu al te sere,

 

Ende om dit haddi doen sluten

37170

Sine porten al, ende daer buten

 

Meliandelise ende sine liede mede.

 

Walewein quam doe vore die stede,

 

Want sijn wech al daer gelach.

 

Doe hi die porten besloten sach

37175

Trac hi daer ene eyke stoet:

 

Bi enen torre beetti te voet,

 

Ende dede an die eyke daer naer

 

Sijn twee scilde hangen daer,

 

Ende beide daer op aventure.

37180

Die boven lagen daer ten mure,

 

Drove waren van dien

 

Dattie tornoy niet soude gescien.

 

Binnen dien heeft dit verstaen

 

Een out riddere ende es gegaen

37185

Tote Tybaude, ende seide hem daer:

 

‘Here, mi donct al over waer,

 

Dat ginder houden .ij. ridders van love,

 

Die mi donken van Arturs hove

 

Ende hen gerne hier binnen daden.

37190

Twe gode man comen wel te staden

 

Ondertiden; bi enen goden man

 

Es dicke gesciet datmen verwan

 

Enen tornoy altenengader.

 

Her Tybaut, al waric u vader,

37195

Bi Gode, ic dorst u wel raden

 

Dat wi donse wapinen daden

 

Ende wi beginnen den tornoy.

 

Het sal hen hebben harde boy

 

Dat wi des tornoys dorren roeken,

37200

Ende selen ons driven ende soeken

 

Tonser porten met overmode;

 

Wi hebben ridders vele ende gode

 

Ende seriante dapper hier binnen:

 

Si selen verlisen ende wi winnen.’

37205

Dit was een vroet man vander stat,

 

Daer des raets vele ane sat,

 

Ende bi sinen rade Tybaut woude

 

Datmen den tornoy crieren soude.

 

Dies waren gene ridders blide:

37210

Die sciltknechte lipen te stride

 

Ende wapenden die ridders saen;

 

Ende daer binnen waren gegaen

 

Die vrouwen licgen entie joncfrouwen

 

Ten tinnen omden tornoy scouwen.

37215

Doe sagen si neder in dat plein

 

Onder die eyke waer her Walewein

 

Lach ende reste, die ridder milde.

 

Doe si daer sagen die .ij. scilde

 

Waren die vrouwen blide daer

37220

Ende seiden: ‘Nu selewi sien oppenbaer

 

Dese .ij. ridders wapenen nu.’

 

Andere seiden: ‘Ic segt hier u,

 

Hi heeft els iet vernomen,

 

Want hijs sonder geselle comen.

37225

Wat selen hem allene .ij. scilde?

 

Vergave God dat hise wilde

 

Beide nu te samen dragen,

 

So mochtwi secgen dat wi sagen

 

Nie merre wonder noch en horden.’

37230

Binnen dien dat si dese worden

 

Seiden ende maecten geluut

 

Soe trocken gene ridders uut.

 

Ende Tybauts dochter was daer nu comen,

 

Daer di tornoy om was genomen,

37235

Ende met hare haer susterkijn,

 

Dat jonger was vele in scijn;

 

Maer si was so overfier,

 

Dat si hadde tenen toname hier,

 

Beide van heren ende van vrouwen:

37240

Die joncfrouwe metten clenen mouwen.

 

Die ridders sijn comen opt velt:

 

Die tornoy began met gewelt,

 

Ende min here Meliandelijs

 

Reet ut om te bejagene prijs.

37245

Ende alsene sine vrindinne siet

 

Sprac si: ‘Gi vrouwen, nu bespiet!

 

En es hi niet prijs wel weerd

 

Ende dat hi vore spere ende sweerd?

 

Siet ho wel hi hem gelaet:

37250

Bi Gode, ic wilde dine haet

 

Dat hi mesvore!’ Doe sprac saen

 

Haer susterkijn: ‘Joncfrouwe, laet staen

 

U prisen; hier es sulc bi,

 

Hijs beter ende scoenre dan hi.’

37255

Om dit wilsise hebben geslegen,

 

Maer die vrouwen scotenre jegen,

 

Dat si hare nine quam an;

 

Ende die tornoy hi began.

 

Daer werd menech slach geslegen:

37260

Wie dat Meliandelijs quam jegen

 

Hem was een vallen wel gereet

 

Eer dat hi heme iet leet.

 

Hi hadde daer al sulc geval,

 

Dattie tornoy vor hem boech al.

37265

Dies was sine minne so blide,

 

Dat si noch sprac ten selven tide:

 

‘Gi vrouwen alle, nu besiet!

 

En es die gene te minnen niet,

 

Diet ginder soe ridderlijc doet?

37270

Hijs rike, scone ende goet,

 

Nieman can hem geliken iet.’

 

Doe sprac die suster: ‘Dit nes niet.

 

Hier es noch vele scoenre bi

 

Ende beter mede dan hi si.’

37275

Die outste suster werd erre ter stont

 

Ende sloech di andere vorden mont

 

Ende verspracse sere omt gent.

 

Doe ward echt groet perlement

 

Om Waleweine, twi hi stille lach

37280

Daer hi dus torniren sach?

 

- ‘Hets een coeman,’ sprac die ene,

 

‘Ende vard aldus, alsict verneme,

 

Ende vard oft hi een ridder si

 

Omden tol tontforne daer bi.’

37285

Sulke seide: ‘Het es een wisselare.’

 

Dus maectense haer sceren oppenbare

 

Met Waleweine. Doe sprac en trouwen

 

Die joncfrouwe metten clenen mouwen:

 

‘En es wisselare noch coman,

37290

Maer hi scient een edel man,

 

Ende es wel elcs ridders genoet;

 

Want sine speren sijn so groet.’

 

Doe spraken hare die vrowen an:

 

‘Swiget, het scient menech man

37295

Dies meester des hi nine es;

 

Dits geen ridder, sijt seker des,

 

Maer hi maect hem ridder daer bi

 

Dat hi wilt wesen tolvri;

 

Ende sal des plegen so vele,

37300

Datmenne sal hangen bider kele.’

 

Dit seiden si daer soe oppenbaer,

 

Dat Walewein horde al claer.

 

Hi scaemde hem des soe sere,

 

Dat hi ward al uten kere.

37305

Hi dochte hem sere van sinen campe;

[p. 250]

 

Wordi belet bi enegen rampe,

 

Dat hi nine quame ten dage,

 

Hi ware gelachtert ende al sijn mage,

 

Worde hi gequetst oft gevaen.

37310

Hier bi liet hi torniren staen.

 

Meliandelijs toende sine cracht

 

Vore die porte optie gracht.

 

Doe sagen die vrouwen daer ter steden

 

Enen sciltknecht comen gereden,

37315

Die daer om bejach reet.

 

Die vrowen ripen dien gereet

 

Ende seiden: ‘Waerdi goet, bi mire trouwen,

 

Gi sout u spade laten blouwen

 

Om een trinsoen oft om .i. testire;

37320

Want gi mocht hier winnen scire

 

Onder dese eyke harnasch ende goet,

 

Sonder slach ende oec stoet,

 

Die dese riddere heeft in hoeden.

 

Hijs van so godertiren moden,

37325

Al sloechdine ende namet hem al,

 

Ic wane hi hem niet weren sal.’

 

Die knape reet te Waleweine ward

 

Ende seide: ‘Hoe ligdi dus, musard?

 

Ic wane gi gelaten sijt ter aderen

37330

Dat gi ligt stille, daer gi vergaderen

 

Saget dus sconen tornoy heden.’

 

Walewein antwerde hem ter steden:

 

‘Maecti henen nu ter stat,

 

In berechti dit noch dat.’

37335

Dus voer hi van hem alsoe,

 

Ende die tornoy sciet daer doe.

 

Die van buten hadden den prijs;

 

Maer tgewin in alre wijs

 

Hadden merre die van binnen.

37340

Eer si scieden daden si bekinnen

 

Datmen sanderdages sal torniren.

 

Mijn her Walewein, die godertiren,

 

Es met ter porten in gevaren

 

Metten ridders die daer waren.

37345

Doe quam daer saen in sijn gemoet

 

Her Garijn, daer die ract an stoet

 

Altemale vander steden,

 

Hi heeft Waleweine al daer gebeden,

 

Dat hi met hem herberge nu.

37350

Walewein deet gerne, secgic u;

 

Ende onderwegen vrachdi Waleweine

 

Twi hi so stille hilt inden pleine,

 

Dat hi nine tornierde daer?

 

Walewein seide tot hem daer naer:

37355

‘Her werd, ic ben beropen saen

 

Van enen campe, sonder waen,

 

Ins conincs hof van Scaveloen,

 

Dien ic ember daer moet doen;

 

Ende haddic hier dan getorniert,

37360

Ende waric igeren af gefalgiert,

 

Dat ic niet quame te minen dage,

 

Soe waric gelachtert ende al min mage.’

 

- ‘Her riddere, gi daet hier an wale.’

 

Dus quamen [si] tot sire zale,

37365

Daer die werd wille wesen.

 

Ende her Walewein was binnen desen

 

Verraden; want Tybauts dochter saen

 

Liet den vader van hem verstaen

 

Dat Walewein en coman si,

37370

Ende dat hi alse riddere vard daer bi

 

Omdat hi wilt tolvri wesen.

 

Die jonger suster es binnen desen

 

Dor enen bogart gegaen

 

Ende dede heren Garine dit verstaen.

37375

Her Garijn werd sere onsteken

 

Ende es te hove werd gestreken

 

Met sinen sone Herbaude:

 

Onderwegen ontmoetti Tybaude.

 

Al was her Garijn erre sere,

37380

Nochtan groetti sinen here

 

Ende vrachden waer hi henen woude.

 

Tybaut seide dat hi soude

 

Tsinen huus varen enen coman vaen,

 

‘Daer mi nu es af laten verstaen

37385

Dat hi vard alse riddere ter uren

 

Omdat hi den tol wilt ontfuren.’

 

- ‘Her Tybaut, eer ic u des gehinge

 

Hier soude eer werden groet gedinge,

 

Al benic u man ende gi min here;

37390

Eric u liet doen dese onnere

 

In min huus al onverdient

 

Enegen goeden man, al min vrient,

 

Soudicker eer om pinen nu.’

 

Tybaut seide doe: ‘Ic wille met u

37395

Varen corten minen tijt.’

 

Aldus werd daer bevelt die strijt.

 

Dus redense tsire herbergen bede:

 

Van goder hoede comt goet vrede.

 

Doe min her Walewein vernam

37400

Dat Tybaut tsire herbergen quam

 

Ginc hi jegen hem mettesen

 

Ende hitene willecome wesen.

 

Deen nam den anderen metter hant

 

Ende gingen sitten op ene banc.

37405

Alse Tybaut sine stade siet

 

Vrachdi Waleweine twi hi liet

 

Dat hi nine tornierde heden?

 

Walewein seide: ‘Here, bi waerheden,

 

Ic ben campvast, secgic u,

37410

Jegen den coensten di levet nu

 

Ins conincs hof van Scaveloen.’

 

Her Tybaut sprac hem ane doen:

 

‘Her riddere, begeerdi enege dinge

 

Die u gebreken sonderlinge,

37415

Dat soudic doen, haddijs noet.’

 

Walewein seits hem danc groet.

 

Mettien nam Tybaut orlof saen:

 

Doe sach [hi] waer dat quam gegaen

 

Sine joncste dochter ende hilt ter stede

37420

Waleweine met haren armen bede

 

Ende seide: ‘Here ontfermt u dongevoech!

 

Dat mi min suster om u sloech

 

Heden dat clagic, here, nu u.’

 

- ‘Soete kint wat besteet nu,’

37425

Sprac Walewein, ‘te berechtene mi

 

Dat tusscen u ende uwer suster si?’

 

Die vader scaltse doe om dat

 

Ende seide: ‘Loepti dus in die stat

 

Den ridders clagen u verdriet,

37430

Dat u ende uwer suster er gesciet!’

 

Walewein seide doe: ‘Sonder waen,

 

Sine heeft hier an niet mesdaen.’

 

Doe sprac hi hare al lachende toe:

 

‘Live kint, wat wildi dat ic doe

37435

Te wraken van uwer suster nu?

 

- ‘Here,’ seitsi, ‘ic bidde hier u

 

Dat gi dor mi ten tornoie draecht

 

Margen wapine.’ - ‘Scone maecht,’

 

Sprac Walewein, ‘dat willic anegaen

37440

Dor uwen wille, sonder waen.’

 

Si neech toten voeten daer of.

 

Doe nam Tybaut daer orlof

 

Ende sette sijn dochter vor hem daer.

 

Onderwegen vragede hi daer naer

37445

Wat si ende haer suster hadden gaens

 

Daer si ane verdiende slaens?

 

Si seide den vader dattet ware

 

Om Meliandelise, dien si so mare

 

Maecte van groter vromecheide;

37450

‘Ende om dat ic dat wederseide

 

Nam si mi biden hare

 

Ende gaf mi enen slach daer nare.

 

Ic sach desen riddere doe an,

 

Ende seide hi ware beter man.

37455

Oec woude ic, here, bi mire trouwen,

[p. 251]

 

Dat ic Meliandelise mochte scouwen

 

Margen ter eerden licgen, here,

 

Ende mi moest costen een deel mire ere.’

 

Tybaut sprac ende loech:

37460

‘Dochter, gi moet margen vroech

 

Den riddere een teken geven daer bi

 

Datmen kinne dat u riddere si.’

 

- ‘Here, daeraf en wetic twint.’

 

Tybaut seide doe: ‘Live kint,

37465

Ic sal u hier af wel betalen.’

 

Mettien quamen si tsire zalen

 

Daer bi beette ter eerden saen.

 

Die outste dochter quam gegaen,

 

Ende alsi harre suster sach daer

37470

Versprac sise sere. Doe seide daer naer

 

Haer vader: ‘Maer gi, dise sloecht heden,

 

Moet Godsat hebben nu ter steden.’

 

Des anderdages harde vroe

 

Riep Tybaut sijn dochterkijn hem toe

37475

Ende gaf hem (sic) ene mouwe roet,

 

Ende hiet hare doe ende geboet

 

Dat si ten riddere weder kere

 

Ende hi die mouwe dor haer ere

 

Dragen wille heden den dach.

37480

Dat kint liep daerwerd dattet mach,

 

Ende gaf heren Waleweine die mouwe,

 

Ende bat hem op gerechte trouwe

 

Dat hise dragen soude dor hare.

 

Walewein seide doe oppenbare

37485

Dat hise dragen soude, Godweet.

 

Mettien waren die ridders gereet

 

Ende waren ten velde comen.

 

Die joncfrouwen hebbent oec vernomen

 

Ende sijn ten tinnen geseten mede.

37490

Mettien liet lopen daer ter stede

 

Meliandelijs op dat velt

 

Ende dede ropen met gewelt

 

Oft daer ieman soe coene ware

 

Een spere te brekene oppenbare?

37495

Alsine amie dit gesiet,

 

- ‘Gi vrouwen,’ seit si, ‘en donct u niet

 

Die gene der bester een die leeft?

 

Die den genen gemint heeft

 

Mach harre minnen blide wesen.’

37500

Ende rechte doe si sprac van desen

 

Quam Walewein gereden opt velt,

 

Dar Meliandelijs reet met gewelt;

 

Ende alse Walewein dit heeft gesien

 

Reet hi jegen hem mettien,

37505

Ende stakene metten orsse int sant.

 

Walewein riep enen knape te hant

 

Ende sende dors in rechten trouwen

 

Der joncfrouwen metter cleinre mouwen.

 

Die suster heeft gesien ende seecht

37510

Hoe Meliandelijs ter eerden leecht:

 

- -‘Suster,’ seit si, ‘wat segdi nu?

 

Dits die comen die hier vor u

 

Meliandelise tumelen dede.’

 

Di suster was drove ende seide ter stede:

37515

‘Swiget daer af, quade pute!

 

Bi Gode, haddic u daer ute

 

Ic soude u geven ene buffe.

 

- ‘Ja, suster? ende eest dan truffe?

 

Besiet, gi vrowen, ho hi leecht,

37520

Daert min suster af wederseecht,

 

Die de coeman ave stac!

 

lc wane hi heeft groet ongemac:

 

Hi leget soe lange averrecht.’

 

Die suster heeft hare gerecht

37525

Ende wilde harre suster slaen,

 

Maer die vrowen benament saen.

 

Mettien quam die knape ende sochte

 

Die joncfrouwe, dier hi dors brochte,

 

Ende presenteret daer ter stede

37530

Van sijns heren halven mede.

 

Si was blide ende dancte hem sere.

 

Die knape reet weder tsinen here.

 

Die des dages opter heide

 

Menegen dede rumen sijn gereide.

37535

Ic wane noit man ne sach

 

Meer Waleweine pinen om bejach

 

Op enen dach; dies wan hi sciere

 

Rikeliker orsse vire.

 

Dirste sindi der joncfrouwen

37540

Diemen heet metten clenen mouwen:

 

Dander ter herbergen binnen

 

Heren Garijns wive, der werdinnen:

 

Terde sindi harre dochter ter stede:

 

Dat vierde harre suster mede.

37545

Aldus bestaetdi sijn bejach;

 

Ende doent ginc om den middach

 

Done wildi nember torniren,

 

Ende die tornoy began falgiren.

 

Walewein reet ter herbergen tien tiden:

37550

Hi hadde den prijs van beiden siden.

 

Daer ward stille ende oppenbare

 

Dicke gevraget wie hi ware,

 

Maer nieman conde geweten dat.

 

Doe her Walewein quam in die stat

37555

Vant hi tsire herbergen saen

 

Die joncfrouwe, dine heeft ontfaen

 

Vrindelike, ende dancte hem sere

 

Dat hi hare dade die ere

 

Dat hi dor hare tornierde daer.

37560

Haer vader quam oec daer naer

 

Ende dankets hem, ende die werdinne

 

Ende beide haer dochtere oec met sinne;

 

Ende her Garijn dancte hem mede

 

Der eren die hi hen allen dede.

37565

Si vrachden om sinen name te hant:

 

- ‘Walewein,’ seit hi, ‘benic genant

 

Des conincs Arturs suster soene:

 

Ic bens te lochgene niet gewone.’

 

Doe boden si hem haren dienst sere.

37570

Walewein dancte der ere

 

Ende heeft an hen orlof genomen.

 

Mettien es die joncfrouwe comen

 

Ende custen daer an sinen voet.

 

- ‘Wat eest, joncfrouwe, wat gi doet!’

37575

- ‘Ic cusse uwen voet dor dat gi

 

Mijns gedinken sult daer bi.’

 

Walewein sprac: ‘Wel live joncfrouwe,

 

Ic sal u altoes sijn getrouwe;

 

Gi hebt mi gedaen sulke ere,

37580

In vergeets nembermere.’

 

Dus heeft hi orlof genomen

 

Niet allene ane hen somen,

 

Maer an hen allen die daer waren.

 

Nu latic heren Waleweine varen

37585

Ende sal u van Acgraveine tellen vort

 

Ende van Keyen, als gi gehort

 

Hebt hier vore, die wilden varen

 

Ten Doloreusen castele twaren.

 

Daventure seget ons al plein,

37590

Dat her Keye ende Acgravein

 

Ter wegescede daer si scieden,

 

Alse gi hier vore horet bediden,

 

Voren dien dach al dorenture

 

Sonder te vindene aventure

37595

Die te vertellen werdech es.

 

Des ander dages, sijt gewes,

 

Gemoetten si ene joncfrouwe daer.

 

Si vraechden doe oppenbaer

 

Om den wech ten castele ward;

37600

Ende si antwerde hen ter vard:

 

‘Wildi derward varen nu,

 

Ic salre u leiden, secgic u,

 

Opdat gi dorret volgen mi.’

 

Keye seide: ‘Joncfrouwe, waer bi

37605

En soudewi u niet volgen dorren?

[p. 252]

 

Vard vore, waerward gi wilt porren,

 

Wi selen u volgen nu vor waer.’

 

Si voer vore: si reden naer

 

Toter nacht toe alsoe.

37610

Des nachts lagen si oec doe

 

In dat wout met een hermite,

 

Dise wel ontfinc met vlite.

 

Des ander dages voren si vort.

 

Doe quamen si ridende in ene port

37615

Daer si ontbeten ten selven tiden;

 

Want si moesten verre riden,

 

Dat dede hen die joncfrouwe verstaen,

 

Eer si ter herbergen souden gaen.

 

Doe si geten hadden daer

37620

Reden si henen, wet vorwaer,

 

Ende quamen omtrent vespertijt gereden

 

Daer si .ij. ridders gemoetten ter steden,

 

Wel gewapent ende opgeseten.

 

Doe sprac die joncfrouwe: ‘Ic laet u weten,

37625

Gi heren, eer gi hier moget liden

 

Suldi jegen dese .ij. hier moten striden.

 

Si sijn so overmodech nu,

 

Gi behoeft wel te wachtene u,

 

Suldi metten live ontgaen.’

37630

Doen antwerde min her Keye saen:

 

‘Bi Gode, joncfrouwe, ic segt u hier,

 

Si mogen wesen alsoe fier,

 

Ende also spreken hier oec mede,

 

Si selen bliven hier ter stede

37635

Gevaen ofte also gewont,

 

Sine werden daer af meer gesont.’

 

Ende binnen dat Keye dese worde sprac

 

Die joncfrouwe over ene side trac,

 

Ende deen riddere vanden tween

37640

Riep op Keyen al in een

 

Sevenwarf met haesten groet:

 

‘Geeft u op oft gi sijt doet!’

 

Ende Keye hadde dit onwerd sere,

 

Ende rechte te hant sinen spere,

37645

Ende liet lopen doe sijn ors;

 

Ende die ander, die niet wors

 

Gereden was dan Keye daer,

 

Quam op Keyen, wet vor waer,

 

Ende stakene met sinen spere soe,

37650

Dat brac in seven sticken doe;

 

Maer Keye en was gequetst niet,

 

Noch die steke deden geen verdriet;

 

Ende hi stac den riddere weder

 

Dat hi viel vanden orsse neder;

37655

Maer hine was niet sere gequetst:

 

Sijn helm die was hem ontletst.

 

Hi spranc op ende bantene weder.

 

Dat hi was gesteken nede r

 

Dat dremde hem sere utermaten:

37660

Hine wiste hem hoe gelaten.

 

Hi trac sijn sward ende seide saen:

 

‘Nu moet hier an u leven gaen,

 

Ic sal u doden ende u part,

 

Gine beet te voet ter vart

37665

Oft laet mi weder min part bescriden;

 

Ende laet ons dan met swerden striden.’

 

Binnen dat si dus spreken, Godweet,

 

Soe was die ander riddere gereet

 

Ende comt daer oec op Keyen gereden.

37670

Dit sach Acgravein ter steden,

 

Ende sloech met sporen der ward,

 

Ende haeste soe sere sine vart,

 

Dat hi den riddere heeft onderreden

 

Eer hi te Keyen quam ter steden,

37675

Ende geraectene so over di side,

 

Dat hine dede tumelen tien tide

 

Vanden orsse optie eerde.

 

Ic waent hem .vij. dage deerde,

 

Want hi viel in sire ongewout

37680

Besiden weges op een hout,

 

Dat hi den arm brac ontwee.

 

Nu es versekert hedemee

 

Keye van desen, dat secgic u.

 

Doe hi sach dat sijn geselle nu

37685

Den genen af hadde gesteken

 

Was Keye te stouter, sekerleken,

 

Ende sprac ten genen die daer stoet:

 

‘Ic wille beten met u te voet,

 

Ende wille becorten desen strijt

37690

Tuscen mi ende u, ter tijt;

 

Want litic u dit pert bescriden

 

Gi sout mi lichte willen ontriden.’

 

- ‘Fi, quaet vassael, wat segdi!

 

Dat gi dit nie pinset van mi

37695

Dat suldi ontgelden, dat verstaet,

 

Eer ghi mi heden voet ontgaet.’

 

Dus heeft hi sijn sward genomen,

 

Ende Keye es daer jegen hem comen,

 

Ende manlijc heeft anderen daer gegroet

37700

Met groten slagen ende ontmoet.

 

Die riddere was erre ende sloech sere

 

Grote slage op Keyen den here,

 

Ende Keye slogen weder soe,

 

Soe grote slage, dat hi doe

37705

Achter moeste gaen aldaer,

 

Dies hem te mode was harde swaer;

 

Idoch werdi hem harde sere,

 

Ende ginc Keyen an met mengen kere,

 

Want hi conste harde wel scermen.

37710

Keye en liten niet gehermen,

 

Ende slogene so int leste daer naer,

 

Dat hi loefs moeste lien daer.

 

Ende rechte als hi verwonnen was

 

Quamen met groter haest na das

37715

.viij. ridders gereden met snelre vard,

 

Ende ripen sere te Keyen ward:

 

‘Gi blives hier, her mordenere!

 

Gi waent nu sijn een groet here

 

Dat gi dien riddere hebt verwonnen;

37720

Ter quader tijt hebdijs begonnen.’

 

Mettien sijn si an hem comen

 

Eers Keye word heeft genomen,

 

Ende steken op hem ende slaen,

 

Ende hebben daer Keyen gevaen.

37725

Maer eer sine gevingen ter stont

 

Haddire daer twe soe gewont,

 

Dat si nemmeer mochten striden.

 

Si voren an Acgraveine tien tiden

 

Ende wilden oec hebben gevaen;

37730

Maer bi sette hem ter were saen,

 

Ende staker enen met sinen spere

 

Dat hi viel al sonder were,

 

Ende quetste hem sere in die side,

 

Want hi brac ene rebbe tien tide.

37735

Dus waser vive so onvermogen,

 

Dat si niweren toe ne dogen,

 

Eer Acgravein ward gevaen,

 

Twe die vorste, sonder waen,

 

Ende drie nadat, secgic u,

37740

Vanden .viij. dire quamen nu.

 

Dus worden gevaen dese twee

 

Ende en wech gevord met groten wee.

 

Ten Doloreusen castele toe

 

Wilden sise binne voren doe,

37745

Die daer stont in ere milen naer.

 

Die andere, die gewont waren daer,

 

Die vorden si met hen oec mede:

 

Dire doet waren lietense ter stede.

 

Alsi dus henen gesceden waren

37750

Ende ene halve milen hadden gevaren

 

Quam Perchevael in hare gemoet

 

Al enen sijtwech die daer stoet,

 

Also als hi sochte aventuren

 

Daer si hem souden mogen geburen.

37755

Een riddere sagene daer hi soude liden,

[p. 253]

 

Ende riep hem ane ten selven tiden:

 

‘Hordijt, gi di daer nu rijt,

 

Geeft u op nu ter tijt,

 

Gi hebt verre gnoech gereden,

37760

Gi moet met ons nu ter steden

 

Mettesen tween te hove varen

 

In onse gevancnesse, twaren.

 

Vollijc, geeft u op ter vart

 

Eric u dode ende u part.’

37765

- ‘Doden?’ sprac doe Perchevale,

 

‘Gi hebt mi vollijc metter tale

 

Doet, dat donct mi ane u;

 

Maer ic rade u dat gi u nu

 

Wacht jegen minen steke;

37770

Ic segt u bider goder weke,

 

Ic saelt u tsuren maken soe,

 

Eer gi mi sult bringen daer toe

 

Dat ic mi op nu sal geven,

 

Dat u costen sal u leven

37775

Ende hen allen die met u sijn.

 

Nu hoet u jegen dat spere mijn.

 

Ic vechte eer ict late nu,

 

Want ic ride om vechten, secgic u,

 

Achter lande harentare,

37780

Ende om te vreischene daer af niemare.

 

Nu hoet u jegen minen spere.’

 

Mettien sette hem die ander ter were

 

Ende reet op Perchevale, ende stac

 

Soe dat hi sijn spere brac;

37785

Ende Perchevael redene weder soe,

 

Dat hi sijns lijfs werd onvroe;

 

Want hi dorstakene altemale

 

Dat hi doet viel te dale.

 

Doen dit sach een ander daer

37790

Nam hi sijn spere ende reet daer naer

 

Op Perchevale met enen erren moede;

 

Ende Perchevael, die was in sine hoede,

 

Quam hem jegen daer ter stont,

 

Ende heeft den genen oec so gewont,

37795

Dat hi viel neder ter stede

 

Ende brac sijn been oec daer mede.

 

Doe quam die derde, die riep sere:

 

‘Her vasseel, bi onsen here,

 

Gi copet eer gi mi ontvard.’

37800

Perchevael antwerde ongespard:

 

‘Bi Gode, her riddere, in vlie niet.’

 

Mettien Perchevael lopen liet

 

Ten riddere ward met snelre vard,

 

Ende stac heme ende oec sijn part,

37805

Dat si ter eerden vielen beide.

 

Die riddere viel onder tgereide

 

Ende tpart viel op hem daer naer,

 

Ende hi brac sine rucge al daer.

 

Doen dit die [andere] hebben gesien

37810

Gingen si vaste henen vlien

 

Ten castele ward bi ere valeien,

 

Ende liten Acgraveine ende Keyen

 

Ende die gewonde licgen daer.

 

Doe quam Perchevael hen bat naer

37815

Ende vant daer sine gesellen doe,

 

Dies si blide waren ende vroe.

 

Hi ontbant hen hare hande saen,

 

Ende si hebben hare orsse gevaen

 

Ende saten daer op, ende reden daer

37820

Na die daer vloen, wet vor waer;

 

Want Perchevael en wils laten niet

 

Om dat hise vor hem riden siet.

 

Hi reet soe sere, hebbic vernomen,

 

Eer si ter porten consten comen

37825

Vanden castele heeft hise herhaelt

 

Ende seide: ‘Gi heren, betaelt,

 

Gi motet ontgelden, sonder waen,

 

Dat gi min gesellen had gevaen.’

 

Mettien heeft hi tsward verheven

37830

Ende den enen slach gegeven

 

Dat hi viel ter eerden mettien.

 

Dit heeftmen inden casteel versien,

 

Ende al dat daer binnen was

 

Trac metten here ut nadas.

37835

Ende hierenbinnen waren comen mede

 

Acgravein ende Keye bede.

 

Daer ward een groet strijt verheven,

 

Ende menech groet slach gegeven.

 

Perchevael onderginc hen di porte saen,

37840

Datter nieman in mochte ontgaen,

 

Ende sloech oec so grote slagen,

 

Dat si hen allen begonsten versagen;

 

Want hi sloger vele doet aldaer.

 

Doe werd die here in groten vaer

37845

Ende gaf hem op al daer ter stede

 

Perchevale, ende alle dandere mede,

 

Ende opende hem den casteel oec daer,

 

Ende swoer hem te varne daer naer

 

In des conincs Arturs genaden saen,

37850

Ende den casteel van hem sal ontfaen;

 

Dit geloefdi bi sekerheiden.

 

Nu salic swigen hier ter steden

 

Van Perchevale ende van Acgraveine,

 

Ende van Gariet tellen ende Yweine.

37855

Nu doet verstaen daventure

 

Dat Ywein ter selver ure

 

Ende Gariet, daer si orlof namen

 

Ter wegesceden daer si toe quamen,

 

Daer Walewein voer ten campe ward,

37860

Dat si voren met ere snelre vard

 

Ten castele Orglieus werd saen.

 

Onderwegen vonden si enen naen,

 

Den feynesten dien si noit sagen;

 

Ende her Ywein began hem vragen

37865

Om den casteel, waer hi stoet,

 

Oft hijs hem iet conde gemaken vroet,

 

Die die Orglious daer hiet?

 

Die naen seide: ‘Wildi hem iet?’

 

Ywein seide: ‘Jawi, twaren,

37870

Wi wouden daer josteren varen,

 

Want ons [is] doen daeraf bekint

 

Datmen daer altoes joeste vint.’

 

- ‘Bi Gode, dats waer,’ seide di naen;

 

‘Maer al ware uwer .lx., sonder waen,

37875

Nochtan soudi alle bliven mat

 

Eer gi quaemt vander stat;

 

Maer wildi ember wesen daer,

 

Ic salre u leiden oppenbaer,

 

Ende sal u wisen den casteel,

37880

Daer binnen es groet riveel

 

Van riddere ende van sconen vrowen

 

Ende van joncfrouwen, diemer scouwen

 

Mach .c. ende .lx., wetet wale,

 

Ende also menech ridder bi getale,

37885

Die goet sijn ende vrome.

 

Ic secge u dat ic danen come

 

Ende ben vanden gesellen een,

 

Ende hebbe ontfangen daer min leen;

 

Ende wildi, ic kere weder met u,

37890

Want ic soude gerne sien nu

 

Hoe gi dese dinge sout beginnen

 

Jegen die gene die sijn daer binnen,

 

Want uwer en es hier maer twee:

 

Hoe gemochti embermee

37895

Enege dinge daer bestaen

 

Die u te gode mochte vergaen?’

 

Gariet seide: ‘Bi Gode, in weet;

 

Maer wi hebben gedaen enen eet,

 

Dat wi daer ember moten varen

37900

Ende jostiren daer al sonder sparen.’

 

Die naen sprac: ‘Bi waerheiden,

 

Ic sal u ember tot daer geleiden,

 

Ende sal u wisen in wat maniren

 

Dat gi haestelijc sult torniren.

37905

Daer steet een tor , daer seldi varen

[p. 254]

 

Ende rechte daer vore u oppenbaren;

 

Ende also vollijc alsmen u vernomen

 

Heeft selen si twe ut comen

 

Al gewapent met speren groet,

37910

U te vane ofte slaen te doet.

 

Ende al verwindi die, sonder waen,

 

So salre noch twee comen saen

 

Tote dat gi verwonnen sijt.

 

Dus mochdi ontgaen in gere tijt.’

37915

Ywein seide: ‘Wi selen hier of

 

Doen algader onse belof.’

 

Dus voren si metten naen,

 

Dise geleit heeft, sonder waen,

 

Toten castele rechte toe,

37920

Daer die torre stont alsoe.

 

Ende die naen voer daer besiden

 

Ende barch hem te dien tiden

 

Dat menne niet soude sien.

 

Nu hebben vernomen binnen dien

37925

Die ridders vanden castele nu

 

Den .ij. ridders, dat secgic u.

 

Daer gincker hen .ij. wapinen ter vart,

 

Ende sijn gereden udeward

 

Daer Gariet ende her Ywein

37930

Stille houden op dat plein.

 

Ende alle vrowen ende joncfrouwen

 

Gingen ten cartele di joesten scouwen,

 

Ende manlijc met enen rosen hode.

 

Nu sijn comen met stouten mode

37935

Gene .ij. ridders opten pleine:

 

Die een reet op heren Yweine,

 

Die ander reet op Gariette.

 

Elc reet ontwee sonder lette

 

Sijn spere; maer die ander twee

37940

En hadden daer af en geen wee;

 

Maer si staken die andere soe,

 

Dat si der joesten waren onvroe.

 

Si vilen ter eerden alst hen sceen:

 

Deen brac den arm, dander been.

37945

Also vollijc als dit was gedaen

 

Quam daer een knape utgegaen

 

Ende brachte elken enen rosen hoet

 

Die opter vrowen hoeft stoet,

 

Die gerre ridders vrindinne waren.

37950

Gene knape seide doe sonder sparen:

 

‘Gi ridders, u sinden gene .ij. vrowen,

 

Die gi sonder hoet moget scouwen,

 

Dese .ij. hoede op rechte minne,

 

Ende elke es worden u vrindinne;

37955

Ende wildi riddere sijn daer binnnen

 

Gi mogetter comen nu met minnen;

 

Ende bliefdi hier, dat secgic u,

 

Soe moetti noch josteren nu.’

 

Ywein seide: ‘Danct ons den vrowen sere:

37960

En ware ons noch en gene ere,

 

Ende wie mochtens ons oec scamen

 

Dat wi noch daer binnen quamen

 

Wine hadden meer gejosteert.’

 

Hieren binnen es weder gekeert

37965

Die knape ende heeft sine boetscap gedaen.

 

Doen quamen daer .ij. andere saen,

 

Ende elc reet daer opten sinen

 

Met selker cracht, met sulker pinen,

 

Dat si moesten rumen tgereide

37970

Ende vielen neder optie heide.

 

Echt quam die knape daer gegaen,

 

Als hi te voren hadde gedaen,

 

Ende brachte .ij. hoede alsoe vort,

 

Ende seide noch die selve wort

37975

Die hi hier vore seide nu;

 

Maer die ridders, dat secgic u,

 

En wilden daer binnen comen niet.

 

Twee andere men echt daer comen siet,

 

Ende die verwonnense daer ter stede,

37980

Ende also vort tot .xx. mede:

 

Ende .xx. rosen hoede omtrint

 

Waren hen daer mede gesint.

 

Dit duerde toten avonde daer.

 

Doe quamen daer .lx. ute vorwaer,

37985

Ende bestonden Gariette ende Yweine,

 

Ende vingense daer inden pleine

 

Met crachte, ende vordense nu

 

In den casteel, dat secgic u.

 

Maer die vrowen die waren daer inne

37990

Ende hare hoede sinden op minne

 

En liten hen doen geen quaet:

 

Si bescuddense daer, dat verstaet,

 

Ende holpen hen dat si daer waren

 

In ene scone camere twaren,

37995

Daer si hadden alles gnoech,

 

Van etene, van drinkene haer gevoech;

 

Hen ne gebraken gene dinge

 

Dies si begeerden sonderlinge,

 

Sonder dat si nine mochten van daer.

38000

Aldus lagen si, wet vor waer,

 

Inden casteel aldus gevaen

 

Also alsic u hebbe doen verstaen.

 

Nu latic bliven dese

 

Tote dat icker meer af lese,

38005

Ende sal van Mordrette tellen nu

 

Ende van Griflette, secgic u,

 

Die wilden verloessen openbare

 

Die joncfrouwe te Montesclare.

 

Daventure doet ons weten

38010

Dat Mordret hem heeft vermeten

 

Ende Griflet [te helpen] der joncfrouwen

 

Die hulpeloes dreef groten rouwe.

 

Si reden henen onder hen beden

 

Van daer si scieden ter wegesceden

38015

Daer Walewein voer ten campe ward.

 

Doen si dus quamen op haer vard

 

Quamen si in een wout gereden

 

Daer si vonden tere steden

 

Ene hermitage staende nu.

38020

Daer lagen si in, dat secgic u,

 

Dien nacht tot dat ginc dagen.

 

Doe stondense op ende gingen vragen

 

Den clusenare hoe verre het ware

 

Toten castele te Montesclare.

38025

Die clusenare sprac: ‘Wat wildi daer?

 

Daer drieft eene joncfrouwe groet mesbaer,

 

Want si es belegen daer binnen

 

Van enen dise wilt winnen

 

Ende haers ondancs nemen te wive;

38030

Ende si heeft liver dat mense ontlive

 

Dan sine tenen manne name.

 

Ende ware dat sake, dat ieman quame

 

Dise verloeste in enen camp,

 

Hi mochte hare winnen, sonder scamp,

38035

Ende verloesten oec sonder gedingen,

 

Ende tswaerd metten vremden ringen;

 

Maer die gene die daer vore leecht

 

Es soe starc, alsmen ons seecht,

 

Dat hi wel soude dorven bestaen

38040

.vi. ridders te male, sonder waen,

 

In enen crite, dat secgic u.

 

Ende hier omme ne darre nieman nu

 

Eenwijcs bestaen: dits die sake

 

Daer die joncfrouwe af es tongemake.

38045

Ende .xx. milen es noch tot daer;

 

Ende dese wech sal u openbaer

 

Dar ward leiden, dat verstaet,

 

Die hier besiden den bosche gaet.

 

Constise verloesten gi daet wale.’

38050

Doen seide Mordret dese tale:

 

‘Al ware hi noch alsoe starc,

 

Wilt hi comen in een parc,

 

Ic slane doet, ic segt u twi,

 

Oft die duvel ontragene mi.’

38055

- ‘Soe doe ic oec,’ seide Griflet.

[p. 255]

 

Doe namen si orlof ongelet

 

Ende voren henen alden dach

 

Die strate die biden bosche lach,

 

Tote des avons. Doe quamen si

38060

In enen cloester die daer lach bi

 

In .vi. milen gehinde na

 

Den castele, alsict versta.

 

Daer lagen si dien nacht alsoe.

 

Daer horden si sere clagen doe

38065

Die joncfrouwe, die was beseten.

 

Men liet hen daer die waerheit weten

 

Van algader dat daer was gesciet.

 

Des ander dages en lettense niet,

 

Sine voren dar ward harde vroe,

38070

Ende quamen daer te primetide toe,

 

Daer die tyran was gelegen,

 

Ende hadden .xx. tenten geslegen,

 

Daer in waren met hem oec dan

 

Wel .cccc. werachteger man.

38075

Nu es Mordret ende Gariet

 

Comen met haesten ongelet

 

Daer die tenten sijn geslagen,

 

Ende begonsten naden here vragen,

 

Daer hen scire berecht af was.

38080

Ende doen hijt wiste, sijt seker das,

 

Quam hi vord ende seide

 

Wat si wilden alle beide?

 

Si seiden si wilden bescudden al dare

 

Die joncfrouwe, jegen wien dat ware.

38085

Hi sprac: ‘Dat moet sijn jegen mi.

 

Nu segt, weder soe wildi

 

Beide tenenmale nu vechten

 

Oft wilt hem elc allene berechten

 

Jegen mi? Nu kiest dat ene.’

38090

Mordret seide: ‘Ic wille allene

 

Jegen u vechten, sidi so coene

 

Dat gijt doret bestaen te doene.’

 

Des balch hem die tyran sere

 

Ende keerde met enen corten kere,

38095

Ende nam ene glavie in die hant,

 

Ende quam te Mordrette ward gerant

 

Al dat hi mochte; ende Mordret weder.

 

Elc stac anderen daer ter neder;

 

Maer die riddere hadde gene dere,

38100

Ende Mordret was met den spere

 

In sine side gequetst nu.

 

Die tyran spranc op, secgic u,

 

Ende es te Mordrette gegaen,

 

Die oec nu op es gestaen,

38105

Maer hine conste hem niet verweren,

 

Hi hadde vander wonden sulc deren

 

Dat hi hem op moeste geven

 

Oft hi hadde verloren dleven.

 

Dus es Mordret gevaen;

38110

Ende Griflet heeft den strijt bestaen.

 

Elc hadde in die hant een spere:

 

Si quamen te gadere met groten gere,

 

Ende elc stac sijn spere ontwee;

 

Maer sine hadden daer af geen groet wee.

38115

Si trocken die swerde beide doe,

 

Ende manlijc ginc anderen toe

 

Met groten slagen ende met sturen.

 

Mi heeft wonder hoe geduren

 

Griflet mochte vor sine slage,

38120

Dier hi ontfinc inden dage

 

Menegen, dat seldi verstaen.

 

Oec heeft die ander daer ontfaen

 

Menegen slach die was groet:

 

Een ander warre af bleven doet.

38125

Dus vochtensi toter nonen daer.

 

Maer Griflet begonste daer naer

 

Tragen sere an sijn slaen,

 

Ende die ander es hem angegaen

 

Ende heeften met slagen soe verladen,

38130

Dat hi hem moeste bidden genaden.

 

Dus es daer Griflet oec gevaen

 

Ende met Mordrette sinen geselle gedaen.

 

Nu latic dese twee aldaer,

 

Ende sal u vort secgen hier naer

38135

Van Perchevale ende sinen gesellen,

 

Daer gi hier vore af horet tellen,

 

Die den Doloreusen casteel wan.

 

Doen si alle drie van dan

 

Seiden ende wech varen

38140

Hebben si vernomen, twaren,

 

Dat Ywein ende Gariet mede

 

Waren gevaen alle bede

 

Ten Orglieus inden casteel.

 

Doen si die waerheit wisten geheel

38145

Drogen si over een, secgic u,

 

Dat sise wilden verloessen nu,

 

Ofte daer vore bliven doet.

 

Dus reden si met haesten groet

 

Wat si mochten dar ward.

38150

Ende rechte in die selve vard

 

Gemoetten si den selven naen,

 

Daer ic hier vore af dede verstaen,

 

Ende soude thuswerd sijn gereden;

 

Want doe gevaen waren ter steden

38155

Ywein ende Gariet beide,

 

Alsic u hier te voren seide,

 

Voer hi henen ongelet

 

Ende gemoette dese heren met,

 

Die hem oec vrachden naden casteel.

38160

Ende hi berechte hen al geheel

 

Die manire vanden castele

 

Ende vanden ridders in enen dele,

 

Die daer waren also gevaen.

 

Si seiden si wilden derward saen

38165

Die ridders verloesten, mogen si.

 

Die naen seide: ‘Hets den avonde bi,

 

Maer vart met mi herbergen nu,

 

Ende margen vroech salic u

 

Derward leiden, begerdijt, gi heren.’

38170

Si dancten hem derre eren

 

Ende voren met hem daer ter stat.

 

Savons men hens nine vergat:

 

Van datmen eten mochte ende drinken

 

Die naen dede hars wel gedinken.

38175

Si hadden daer wel haer gemac.

 

Smargens als di dach ontbrac

 

Benden si hen ende wilden riden;

 

Ende die naen voer met tien tiden

 

Ende leidese toten castele mettien,

38180

Omdat hi wilde die joeste sien.

 

Hi wiesde hen waer si selen riden

 

Daer men der joesten soude ontbiden.

 

Ende alsoe vollijc alsi daer waren

 

Quemen daer drie ridders utgevaren

38185

Jegen die drie die daer hilden,

 

Beide met speren ende met scilden,

 

Ende gewapent wel ter cure,

 

Ende reden optie andere ter ure.

 

Ende Perchevael den sinen soe stac

38190

Vanden orsse, dat hem brac

 

Sijn been ontwe; ende Keye

 

Stac den sinen in ene valeie

 

Vanden perde dat hi tumelde daer.

 

Acgravein stac den sinen daer naer

38195

Dat hi die vote opward keerde:

 

Ic wane wel dat hem deerde.

 

Ende alse saen alse dit was gedaen

 

Quam daer een knape ende brachte saen

 

Drie rosen hoede, ende seide daer

38200

Gelijc dat ic vore maecte openbaer.

 

Ende alse dit daer was leden

 

Quamen daer drie ander ridders gereden:

 

Die staken si oec af ter stat,

 

Ende .iij. rosen hoede brachte na dat

38205

Echt die knape, wet vor waer.

[p. 256]

 

Dus wonnen sire .xxv. aldaer:

 

Perchevael .x. ende dander twee

 

.xv. onder hen beiden min no me.

 

Ende alse dit die van binnen sien

38210

Comen si alle ut mettien.

 

Ende willen die drie ridders vaen

 

Gelijc si dandere hadden gedaen;

 

Maer dat en conde hen niet gescien.

 

Perchevael ginc hen au mettien

38215

Ende Keye ende Acgravein,

 

Ende verslogenre daer op dat plein

 

.xx. doet ende .xv. gewont soe,

 

Dat si waren des lives onvroe;

 

Alse dit dandere hebben gesien

38220

Gaven si hem op mettien,

 

Ende die joncfrouwen alle met,

 

Ende her Ywain ende Gariet

 

Waren te livereert al daer.

 

Ende alle die joncfrouwen oppenbaer

38225

Ende die ridders die daer waren

 

Moesten ten coninc Artur varen

 

Ende hem opgeven, sonder waen,

 

Ende den casteel van hem ontfaen.

 

Nu salic hier swigen van desen

38230

Ende sal van Waleweine lesen,

 

Die tsinen campe ward was gereden

 

Doe hi van Tintavel es gesceden.

 

Daventure doet ons weten

 

Dat Walewein, die riddere vermeten,

38235

Doe hi orlof hadde genomen

 

Te Tyntavel, dat hi es comen

 

Soe verre gereden, dat hi versach

 

Enen cloester, daer hi snachs lach.

 

Des anderdages, si u becant,

38240

Waest al weldernesse ende woest lant:

 

Daer vant hi hinden harde vele.

 

Daer nam hi een ors te sinen spele

 

Ende reet na die hinden soe,

 

Dat hi ene hinde wel na doe

38245

Metten spere hadde gesteken daer,

 

Maer sijn ors sneefde daer naer

 

Ende mietde an enen voet.

 

Doe keerde Walewein, die ridder goet,

 

Ende dede sijn ors besien.

38250

Doe seide die knecht mettien

 

Dat een yser hadde verloren

 

An sinen rechteren voet voren.

 

Dus reden si vort ende hebben gemoet

 

Vele liede al ongegroet.

38255

Daerna quamen twe ridders dan:

 

Deen was een scone jonc man:

 

Die jonge nam Waleweine bider hant

 

Ende groettene vrindelijc te hant,

 

Ende seide doe blidelijc na desen

38260

Hi moet ember sijn gast wesen;

 

‘Ende ic sal bidden desen herc

 

Dat hi met u te mire herbergen kere.’

 

Her Walewein gelovet hem daer.

 

Doe bat hi sinen geselle daer naer

38265

Dat hine tsire suster soude leiden,

 

Ende hare bevale sonder beiden

 

Dat sine alse wel ontfinge dare

 

Alse oft hi selve quame te hare,

 

Ende dat sine minne ende ere doe.

38270

Dus voer die riddere met hem alsoe

 

Ende sal heren Waleweine voren ende laten

 

Daer sine al toter doet haten.

 

Niet verre was hi optie vart,

 

Hine sach enen casteel wel beward,

38275

Die op enen arm sat vander zee:

 

Dies prisdine vele te mee.

 

An dander side was die casteel

 

Met starken muren al geheel

 

Gemuert wel in allen sinnen,

38280

So datter an was geen winnen.

 

Dus quamense gereden binnen der stede.

 

Daer sach her Walewein oec mede

 

Alrehande ambacht maken

 

Van so meneger, messeliker saken,

38285

Dat ict niet vertrecken conde:

 

En doech oec niet te deser stonde.

 

Dus redense te gadere met gemake.

 

Her Walewein bescoude menege sake

 

Eer si toten torre quamen.

38290

Knapen sprongen op do sijt vernamen

 

Ende hebben heren Waleweins part ontfaen;

 

Ende die riddere namen saen

 

Bider hant ende hirenbinnen

 

Leidene tere camere met minnen,

38295

Daer die joncfrouwe binnen was nu,

 

Ende seide: ‘Desen gast sent u

 

Uwe broder, die coninc mijn here,

 

Ende ontbiet u dat gi hem doet ere,

 

Ende alsoe jegen hem gevard

38300

Oft gi sijn suster ward;

 

Ende hout hem geselscap soe

 

Dat hi blide si ende vroe.

 

Hiertoe maent u nu, joncfrouwe,

 

U broder op gerechte trouwe.

38305

Ic sac weder varen in geen wout:

 

Sijt desen riddere hout,

 

Ende maecten vro tesen tide.’

 

- ‘Deser geselscap benic blide:

 

Hi scient so overhoveschen here;

38310

Ic sal hem doen al die ere

 

Die ic mach ende die ic can.’

 

Mettien nam si dien edel man

 

Hoveschlike bider hant;

 

Ende die bode nam orlof te hant

38315

Ende voer tsinen here weder.

 

Mijn her Walewein ginc sitten neder

 

Bider joncfrouwen ten selven stonden.

 

Ten irsten selense hen beconden

 

Onderlinge van goder minne.

38320

Hi seide te hare ten beginne

 

Dat hi haer vrient ende riddere ware,

 

Beide stille ende oppenbare,

 

Ende soud wesen al sijn leven.

 

Die joncfrouwe heeft hem weder gegeven

38325

Sulke tale die was bequame.

 

Si hadde van hovescheit groten name.

 

Een riddere es comen binnen dien,

 

Ende heeft heren Waleweine cussen sien

 

Die joncfrouwe, ende hi verkindene daer,

38330

Waleweine, en maecte geroechte daer naer.

 

- ‘Bose wijf, du cust ende sits beneven

 

Die dinen vader nam sijn leven.’

 

Eer Walewein dit conste gehanden

 

So was die gene gelopen thanden

38335

In die stat, ende maecte groet gescal,

 

Ende brachte di comoenge op hem al.

 

Doe die joncfrouwe horde dese tale

 

Ward si bleec ende vale

 

Ende viel van anxte in onmachte.

38340

Doe si bequam ende haer bedachte

 

Versuchte si ende seide al bloet:

 

‘Ay arme, wi sijn beide doet;

 

Want die riddere die ons hier sach

 

Sal vergaderen al dat hi mach

38345

Die comoenge vander port

 

Ende bringense op ons nu vort.

 

Ic wane gi bat wapent u;

 

Een vrome riddere die mochte nu

 

Een stuc houden desen inganc.’

38350

- ‘Joncfrouwe, en maket dan niet lanc,

 

Haelt mi wapine opter stede.’

 

Si haelde hem wapine ende wapenden mede

 

Van allen wapinen sonder lac,

 

Maer dat hem een scilt gebrac:

38355

Daer vore hi een scaecbert nam.

[p. 257]

 

Ende aldus hi vor die dore quam

 

Ende seide: ‘Nu come wie dat wille,

 

Ic segt hem wel lude ende stille,

 

Die op mi wilt winnen die dore

38360

Hi blieft doet oft ic daer vore.’

 

Ende binnen desen es die gene comen

 

Daer hi die scepenen heeft vernomen

 

Ende den meyer vander stat,

 

Ende riep met luder stemmen na dat:

38365

‘Wapent u, gi liede allegader!

 

Hier es Walewein die verrader,

 

Die onsen here sloech te doet.’

 

- ‘Waer es hi?’ riepen si alle bloet.

 

- ‘Hi es hier boven bi onser joncfrouwen,

38370

Die ic hem sach cussen, bi trouwen.’

 

Men geboet daer ten wapinen al,

 

Ende datmenne levende vaen sal

 

Ende gevene levende haren here;

 

Des selensi hebben prijs ende ere.

38375

Het riep al vaste: ‘Nu besiet

 

Dat hi ons ontga niet.’

 

Die meyer liep sere verbolgen:

 

Die scepenen gingen hem volgen.

 

Men geboet al ute daer

38380

Wat elc vinden conste vorwaer,

 

Waest riec, pike, vlegel, stocken,

 

Hake, sceppen, swingen, rocken,

 

Wat dat si gegripen conden;

 

Also alsi in haer ambacht stonden

38385

Nam elc dat ende volgede naer.

 

Sulc nam een timberbiel daer

 

Ofte ene reke oft ene gysarme;

 

En si dattene God besccrme

 

Soe es min here Walewein verloren.

38390

Die joncfrouwe wel geboren

 

Pijnt hem te hulpen so si best can.

 

Doe si sach so menegen man

 

Riep si met luder stemmen nu:

 

‘Gi dorpers, wat es gedaen hier u?

38395

Bringt u die duvel hier gedregen?

 

Hier werden selke sevene verslegen

 

Eer gi den riddere vercrigen moget.

 

Ende oftene min broder sinde op doget

 

Dat ic heme nu ere dade,

38400

Ende dit was met mins broder rade,

 

Wildine dan aldus orlogen?

 

Ic segt u wel al ongelogen,

 

So wie so wille maget horen,

 

U ware beter waerdi te voren

38405

Ten duvel volen werd gegaen

 

Dan gi op mi dus comt, sonder waen,

 

Met getogenen swerden al nu

 

Sonder mijn weten, dat secgic u.’

 

Binnen dat si aldus sprac

38410

Was gesteken dat si brac

 

Mids ontwee die camerdore;

 

Maer die portier, dire stont vore,

 

Hi ontfinc den irsten soe

 

Metten swerde, datter vloe

38415

Meer dan .xl. achterward;

 

Ende si worden soe vervard,

 

Datter geen so coene stoet

 

Die sine hant oft sinen voet

 

Hadde gesteken ter cameren binnen,

38420

Al haddire mede mogen winnen

 

Enen guldinen pinninc:

 

Soe hoetde elc sine dinc.

 

Die joncfrouwe, die nine vant

 

Dat si mochte nemen indi hant,

38425

Toten scaecspele si scire voer,

 

Dat lach gestroit opten vloer,

 

Ende rapet al in haren scoet,

 

Ende dede coenheit vele groet,

 

Ende ginc staen ter camerdore:

38430

Den dorperen dire stonden vore

 

Ginc si deilen ende spinden

 

Gene rocken metten vinden

 

Ende gene ridders metten ouden,

 

Ende swoer dat sijt ontgelden souden,

38435

Die quade dorpers entie vule.

 

Si warp daer sulken somege bule,

 

Dat alden dach hem dede wee.

 

Daer keerder dusent ende mee

 

Vander camerdore weder,

38440

Ende seiden dat si den torre neder

 

Te houwene souden beginnen,

 

Sine consten di dore niet gewinnen

 

Met en gerehande vermoge,

 

Si waren so nedere ende si so hoge;

38445

Die portwerdere was hen alte stuer.

 

Doe hiwen si an genen muer

 

Met wapinen ende met bilen.

 

Nu hort van Ginganbrisilen:

 

Hi quam gegaen ter selver uren,

38450

In weet bi wat aventuren,

 

Ten geruchte ende ter niemare.

 

Hem hadde wonder wat dat ware

 

Dat hem tfolc also geliet;

 

Noch sone wiste hi niet

38455

Dat Walewein daer binnen was.

 

Doe hi die waerheit wiste das,

 

Geboet hi hen bi haren ogen

 

Dat si souden met Gode gedogen

 

Ende den tor roren no breken.

38460

Si begonsten daer weder spreken

 

Met wreden worden ende met fellen:

 

Op hem selven souden sine vellen,

 

Den tor, op dat hire binnen ware

 

Met Waleweine den mordenare,

38465

Ende op harre joncfrouwen mede,

 

Hoe soet die comoenge lede,

 

Eer si hen liten den man ontgaen,

 

Die hen so lede heeft gedaen.

 

Doe hi sach datmen nine dede

38470

Dor sijn gebot no dor sine bede

 

Pensdi dat hi den coninc

 

Soude varen tellen dese dinc,

 

Ende hijt hem sere clagen soude.

 

Binnen desen quam vanden woude

38475

Die coninc, ende Ginganbrisiel seide:

 

‘Her coninc, grote lelijchede

 

Doet u meyer ende sine gesellen,

 

Dat si uwen tor ter neder vellen

 

Ende al dat si mogen asselgiren.

38480

Gi wet wel in wat maniren

 

Walewein beropen es van mi

 

Te campe; here, dat es hi,

 

Die selve man, wat hulpt verholen,

 

Dien gi herberget ende hebt bevolen

38485

Uwer suster mire joncfrouwen.

 

Het ware wel recht, bi mire trouwen,

 

Sint dat hi es u gast,

 

Dat gine in uwen huse vast

 

Geleide daet hebben ende vrede.

38490

Gesciet hem daer enege lelijchede

 

Gi seles hebben mesprijs groet.

 

Hi ware gevaen nu ende doet

 

En haddi hem selve bescud niet:

 

Hi slacht den ever, di niene vliet

38495

Ende voer die honde gevet biel.’

 

Die coninc sprac: ‘Ginganbrisiel,

 

Donct u wesen dat onmate,

 

Die mi lief heeft dat hi hate

 

Die mi lede heeft gedaen?

38500

Nochtan secgic u, sonder waen,

 

Ic wilde wel dat ware benomen;

 

Ende magic daer te tide comen

 

Ic saelt benemen ende gebiden

 

Dat nieman so cone si van minen lieden

38505

Dine scaed meer ofte arget

[p. 258]

 

Sint dat icken hebbe geherberget.’

 

Ten irsten dattie coninc quam

 

Vor sinen tor, ende hi vernam

 

Gene geruechte ende dat gescal,

38510

Hiet hi den meyer dat hijt al

 

Bename. Doe waest scire gedaen.

 

Hi geboet hen allen saen

 

Dat si keerden vanden torre.

 

Doe werd dat here saen in porre:

38515

Die sameninge was saen testort

 

Doen si horden des meyers wort.

 

Een rike man, een wel geboren,

 

Die alder porteren was te voren,

 

Die daer woenden in die stat,

38520

Dor sine doget ende dor dat,

 

Om dat hi was van hogen rade,

 

Die gene sprac: ‘Here, hi mesdade

 

Die hierto wiste goeden raet,

 

Hine gavene te derre daet

38525

Die hier bestaen was met onmaten;

 

Maer dat vele lieden haten

 

Den genen die uwen vader sloech,

 

Dan donct mi geen ongevoech;

 

Al hadden si meer gedaen. Nochtan

38530

Sint dat gi selve hebt den man

 

In u huus geherbercht

 

So sidine sculdech ongehercht

 

Te houdene alse uwes selfs leven;

 

Ende al wildine oec begeven,

38535

Ginganbrisiel, die ridder coene,

 

Hi ware sculdech hem te doene

 

Goet geleide ende vasten vrede

 

Sint hine hier comen dede

 

Jegen hem te vechtene camp.

38540

Gesciet hem lachter hier oft ramp

 

Men saelt u beiden sere mesprisen;

 

Hi es na goets mans wisen

 

Sinen hals hier comen te verwerne.

 

Here, ic segt u dat ic gerne

38545

Sage ende wel raden dorste

 

Datmen desen camp vervorste

 

Dat virendeel van enen jare,

 

Ende daer binnen soeken vare

 

Dat witte spere die edel man,

38550

Datmen gevagen so nine can

 

Daerne hanget emmer boven ane

 

Van verschen blode ene tranc

 

Dat uten gehelen ysere dringet.

 

Hi doe den raet dat hi u bringet

38555

Dat witte blodende spere,

 

Oft hi come weder, here,

 

Ende levere hem selven u

 

In sulker gevancnesse alsi es nu:

 

Dus en mogedijs niet gemissen

38560

Gine hebtene in uwer gevancnessen;

 

Soe mogedi bi beteren saken

 

Ende bi scoenre comen te wraken,

 

Here, dan gi moget nu.

 

Doet aldus, dat radic u.’

38565

Die coninc lovede desen raet.

 

Hier na hi langer nine staet,

 

Hine gaet ten torre sonder sparen,

 

Daer si beide binnen waren,

 

Walewein ende oec die suster sijn.

38570

An Waleweine en was niet in scijn,

 

No an varuwe no an gebare,

 

Dat hem daer van enen hare

 

Sine coenheit iet besweec;

 

Maer die joncfrouwe, si was bleec

38575

Van sorgen ende van serecheden,

 

Ende beefde met alden leden.

 

Ende alsi haren broder sach,

 

Dat hare meest op therte lach

 

Claget si hem met wenenden ogen.

38580

Ende Ginganbrisiel hi ginc togen

 

Sine grote hoveschede;

 

Hi groette Waleweine ende see:

 

‘Owi, here, her Walewein,

 

Dat horde u broder Acgravein

38585

Ende menech man van hogen love

 

Binnen des conincs Arturs hove

 

Daer wi campvast worden beide,

 

Daer namic u op min geleide.

 

Daer so maendic u ende bat

38590

Dat gi in ne gene stat

 

Ne sout herbergen oppenbare

 

Die mijns heren des conincs ware.

 

Her Walewein, des en daetdi niet,

 

Ende daer ombe es u mesciet

38595

Bi uwes selfs scout; geweet,

 

Dit ongevoech es mi leet,

 

Ende ben des drove in minen mode.’

 

Doe sprac die gode man, di vrode,

 

Daer die raet vander stat an stont:

38600

‘Ginganbrisiel, hout uwen mont!

 

Heeft die comoenge enege dinc

 

Mesgrepen, dats jegen den coninc

 

Meer dant es jegen u.

 

Danct Gode, hets wel leden nu

38605

Jegen dat gescepen stoet.

 

Donket u beiden wesen goet,

 

Die coninc wilt sonder scamp

 

Een jaer versten desen camp,

 

Ende her Walewein daer binnen vare

38610

Ende soeke dat blodende spare,

 

Datmen gedrogen nine can,

 

Daer en hange ember an

 

Versches bloets ene trane.

 

Vandien spere, na minen wane,

38615

Es vorscreven ende vorseget:

 

Een conincrike dat verre leget,

 

Dat rike van Logres es genant,

 

Dat wilen was der heidene lant,

 

Sal biden spere al sijn testort.

38620

Dat spere, daer gi af hebt gehort,

 

Sal her Walewein soken varen.

 

Oec sal hi sekeren ende swaren

 

Den coninc dat hijt hem sal bringen.’

 

Walewein sprac: ‘Salmen mi dwingen

38625

Te swerne enegen valscen eet?

 

Noch ware mi liver, Godeweet,

 

Dat ic dogede seven jaer

 

Selke quale die mi ware swaer,

 

Dan ic mi keerde an sulke vore,

38630

Dat ic sekerde ende swore

 

Dat ic nine vermochte te done.’

 

Die gode man sprac: ‘Ridder cone,

 

Hier nes nieman die des geert

 

Dat gi u dancs u iet versweerd;

38635

Maer gi selt sweren oppenbare,

 

Dat gi om te bejagen dat spare

 

Sult doen al u macht met vlite.

 

Ontfechtet u so sidijs quite:

 

Oft gi tspere niet cont gewinnen,

38640

So moetti tesen torre binnen

 

Tenden den jare geven u

 

In sulc gevancnesse als gi sijt nu.’

 

Her Waleweine antwerde: ‘Desen eet

 

Aldus te done benic gereet;

38645

Maer ic moet tirsten varen

 

Ene joncfrouwe verloessen te Montesclaren,

 

Die ic mi vermat ere

 

Te verloessene ut haren sere

 

Eer Ginganbrisiel beriep mi.

38650

Daerna varic, wildi,

 

Dat spere soeken een jaer.’

 

Si loefdent wel, ende brachten daer

 

Die heilegen Waleweine te voren,

 

Ende hi hevet daer gesworen

38655

Dat hi sal doen al sine macht

[p. 259]

 

Te sokene den witten scacht,

 

Daer altoes hanget ane

 

Versces bloets ene trane;

 

Oft hijs oec niet can gewinnen

38660

Hi sal ten selven torre binnen

 

Hem selven leveren in gevanenessen,

 

Ofte hi sal des lives messen,

 

Oft vander verranessen hem maken claer,

 

Daer hi om es gehachtet daer.

38665

Alse dese eet was gedaen

 

Nam Walewein orlof saen

 

Anden coninc ende ander joncfrouwen,

 

Die hem geholpen hadde met trowen,

 

Ende ane alle die daer waren,

38670

Ende es aldus en wech gevaren.

 

Sinen knapen gaf hi orlof,

 

Ende hietse varen in Arturs hof,

 

Ende es aldus van hen gesceden.

 

Die orsse hiet hi weder leden

38675

Alle, sonder sijn Gringalet.

 

Hoe sere weende doe Jonet

 

Ende die andere knapen mede

 

Doent daer quam tenen gescede,

 

Ende dat hi wilde in vreemt lant

38680

Allene varen dolen! Te hant

 

Voren die knapen te Cardol ward,

 

Want si vernamen optie vard

 

Dat die coninc Artur was daer.

 

Doe si daer quamen, wet vor waer,

38685

Dat hen die coninc vrachde, twaren,

 

Waer Walewein ware gevaren?

 

Jonet sprac: ‘Here, her coninc,

 

Walewein groet u boven alle dinc.

 

Ende die camp van Scavelone,

38690

Dien hi geloefde daer te done,

 

Die es geverst nu een jaer.’

 

Hi vertelde den coninc daer naer

 

Al die gescinesse clein ende groet

 

Die hi daer geloefde al bloet:

38695

Vanden spere te sokene een jaer,

 

Ende vander joncfrouwen te Montesclaer,

 

Hoe hi dar ward gevaren es nu

 

‘Om hare te verloessene, secgic u,

 

Ende daerna vaert hi tspere soken.’

38700

Die coninc began daventure vloken,

 

Dat Walewein soe was verdoeft

 

Dat hi dat hadde geloeft;

 

Want hi docht sere van dien

 

Dat Waleweine iet mochte mescien.

38705

Dies was hi drove herde sere,

 

Ende die coninginne noch mere:

 

Doe sijt wiste mesliet si hare,

 

Ende alle die vanden hove daer nare

 

Dreven rouwe, dat secgic u.

38710

Ic laetse driven den rouwe nu,

 

Ende secge u van Waleweine vort,

 

Des gi noch niet en hebt gehort.

 

Daventure doet ons verstaen,

 

Alse Walewein hadde wech doen gaen

38715

Sine knapen, dat hi allene

 

Quam gereden, die ridder, gemene

 

Ane een wout omtrent middach,

 

Daer hi ene hermitage sach.

 

Daer ward es hi gereden saen,

38720

Omdat hi gerne hadde verstaen

 

Vanden hermite enege niemare

 

Hoe hi mochte te Montesclare

 

Geraken, ende welken wech dat hi

 

Varen mochte, daer hi bi

38725

Comen mochte ter joncfrouwen,

 

Die beseten was met rouwen;

 

Want doe hi quam den bosch binnen

 

Vant hi daer in allen sinnen

 

Grote wege, die wel waren

38730

Geslegen: done wisti welken varen.

 

Omdit voer hi ter clusen ward

 

Met ere groter snelre vard.

 

Ende als hi ter clusen binnen quam,

 

Enen hermite hi daer vernam,

38735

Die out was sere van jaren.

 

Alsi daer binnen quam gevaren

 

Vraechdi den goden man daer nare

 

Welc hi best mach henen varen

 

Ten castele te Montesclare,

38740

Ende oft iet verre tot daer ware?

 

Die hermite seide: ‘Live here,

 

Het ware u te verre hedemere;

 

Maer comt herbergen met mi,

 

Ende margen betide so suldi

38745

Daer wel comen, dat secgic u.’

 

Walewein pensde dat hem nu

 

Beter ware dat hi daer blive

 

Dan hi jegen avont henen crige,

 

Want het was den avonde naer.

38750

Her Walewein dankes den hermite daer,

 

Ende bleef dien nacht alsoe.

 

Die hermite vertelde hem doe

 

Vander joncfrouwen te Montesclare,

 

Hoe dat si beseten ware

38755

Van enen den vreselijcsten tyran,

 

Die niet ontsage .vi. man

 

Tenen male in enen crite.

 

Vort telde hem die hermite

 

Hoe hi .ij. ridders heeft gevaen:

38760

‘Dat was mi heden doen verstaen

 

Dat si van Arturs hoven waren;

 

Die sal hi margen sonder sparen

 

Hangen doen, dat seidemen mi.’

 

Walewein sprac doe: ‘Live here wetti

38765

Iet hoe die ridders hieten nu?’

 

- ‘Here, ic horese nomen, secgic u,

 

Mordrette ende Griflet.’

 

Her Walewein seide: ‘Bi mire wet,

 

Magic daer margen te tide comen

38770

Dat hangen werd hem daer benomen.’

 

Doe bat Walewein den hermite doe

 

Dat hine sanderdages wecke vroe;

 

Want hi wilt daer waerd riden

 

Ende die ridders bescudden te dien tiden,

38775

Ende die joncfrouwe oec ter stede,

 

Daer ic u hier vore af sede.

 

Die clusenare gelovet hem daer.

 

Des anderdages, wet vor waer,

 

Wectine in die dageraet,

38780

Ende her Walewein met haesten op staet

 

Ende gereit hem, ende vor van daer.

 

Ende rechte doen die sonne claer

 

Sceen quam hi met haesten gereden

 

Op enen berch, daer hi beneden

38785

Sach waer .xx. ridders hilden,

 

Beide met spere ende met scilden,

 

Ende al gewapent; ende hadden daer

 

Ene galge gerecht oppenbaer,

 

Daer si Mordrette ende Griflette

38790

Hangen souden sonder lette.

 

Ende Walewein sach den enen opwaerd gaen,

 

Daermenne hangen soude saen,

 

Ende hi wiste wel nu die waerheit,

 

Bi dat hem die clusenare hadde geseit,

38795

Dat sijn broder was ende Griflet.

 

Hi riep van verren: ‘Gi lietet bet!

 

Dat gi minen broder wilt hangen

 

Dat sal u hier te quade vergangen.’

 

Mettien setti sijn ors inden loep

38800

Ende reetter daer vive over hoep,

 

Dat si daer vielen metten perde

 

Sere gequetst op die eerde.

 

Hi trac sijn sward ende ginc slaen:

 

Die gene die daer hilden gevaen

38805

Sinen broder ende Griflette mede

[p. 260]

 

Sloech hi die hande af daer ter stede.

 

Doe ginc hi den anderen toe:

 

Elc die mochte daer ontfloe

 

Ten here ward, ende ripen dare

38810

Dat daer een duvel comen ware,

 

Diet al verslect sonder vorste

 

Die daer sijns ontbeiden dorste.

 

‘Ende die ridders heeft hi genomen,

 

Daer wi met waren ter galgen comen.’

38815

Ginder ward groet geruechte nu.

 

Die here vanden here, secgic u,

 

Dede wapinen al sijn here

 

Alse te sine in die were,

 

Ende beval hen allen oec daer na:

38820

‘Eest dat ic te campe besta

 

Den genen die dit heeft gedaen,

 

Ende sidi dat ic onder sal gaen,

 

Soe comt alle met ere conroet,

 

Ende vaetten mi of slaten doet.

38825

Ende sidi dat ic boven bem,

 

Ende ic minen wille doe met hem,

 

Sone suldi niet doen daertoe.’

 

Aldus beval hi hen allen doe,

 

Ende hi reet vore te Waleweine ward,

38830

De doe ontbonden hadde ter vard

 

Sinen broder die hande bede

 

Ende Griflette oec mede.

 

Ende elc hadde hem gewapent daer

 

Met wapinen, dat wet vor waer,

38835

Die de ridders hadden an

 

Die Walewein versloech, di edel man;

 

Ende hebben die orsse oec bescreden;

 

Die daer die dode liten ter steden.

 

Ende Walewein es vord gereden met

38840

Ende sijn broder ende Griflet,

 

Ende sciet waer die here comt dan

 

Gewapent met .cccc. man.

 

Doense die tyran heeft vernomen

 

Maecti een teken, ende es comen

38845

An Waleweine, ende vrachde hem al dare

 

Hoe dat hi soe coene ware

 

Dat hi hem dorste nemen nu

 

Sine gevangene? - ‘Ic segt u,’

 

Sprac Walewein; ‘ic quam al hier

38850

Om te bescuddene dese joncfrouwe fier,

 

Die gi hier hebt beseten;

 

Ende oec vort doe ic u weten

 

Dat ic hier dese .ij. quam verdingen

 

Ende gint swerd metten vremden ringen.

38855

Daer ombe quamic oec hareward.

 

Nu hebbic u geoppenbard

 

Waeromme dat ic hier ben comen.’

 

Die ander sprac: ‘God moet mi verdomen

 

Oftict hier nine wreke an u.

38860

Gi sijt te verre comen nu,

 

Gi moet betalen, sonder waen,

 

Die overdaet, die gi hebt gedaen.’

 

Walewein doe met haesten seide:

 

‘Mi es leet enege beide.

38865

Sidi die here daert al an staet,

 

Soe hebt hier enen corten raet

 

Ende siet wat gi wilt anegaen.

 

Ic beens gereet, sonder waen;

 

Ic strede so gerne jegen u,

38870

Dat mi verwast der talen nu.’

 

- ‘Bi Gode, ic maecs u heden mat,’

 

Sprac die ander, ende kerde na dat,

 

Ende seide dat hi hem hoetde gereet.

 

Walewein, die doe was al gereet,

38875

Nam sijn spere in die hant,

 

Ende es ten anderen ward gerant,

 

Die op Waleweine quam gereden

 

Met harder groter haestecheden,

 

Ende brac sijn spere mids ontwee;

38880

Maer Walewein en hadde geen wee

 

Vanden steke, wet vorwaer,

 

Maer hi stac den anderen daer

 

Met sinen spere so utermaten,

 

Dat hi moeste tgereide laten

38885

Ende viel opt deerde daer ter stede,

 

Soe dat hem deerde in al die lede.

 

Nochtan spranc hi op ter vard

 

Ende heeft getrect daer sijn sward,

 

Ende es tote Waleweine gegaen,

38890

Ende seide hi soude doet slaen

 

Sijn ors, oft hine beette neder.

 

Her Walewein antwerde hem weder

 

Ende seide dat ware onmate:

 

Hi hadde liever dat hi op sijn ors sate

38895

Ende verwere hem also daer naer,

 

Dan hi ombescedenheit dade daer.

 

Dus sat op sijn ors die here:

 

Des seidense Waleweine alle ere.

 

Doen trac Walewein sijn sward,

38900

Ende die ander reet te hem ward,

 

Ende hadde sijn sward oec getogen.

 

Si quamen te gadere so vermogen,

 

Dattie eerde donderen sceen

 

Daer si versamenden onder hen tween.

38905

Elc sloech anderen grote slage

 

Ene lange wile vanden dage,

 

Dat gelijc gnoech onder hen was,

 

Ende men niet geweten conde das,

 

Welc dat daer was te boven.

38910

En was en geen, men mochten loven.

 

Vanden slagen die si slogen

 

Haer helme daer inward bogen

 

Ende haer scilde frotseerden doe,

 

Ende haer halsberge oec daer toe.

38915

Nu werd erre die grote tyran:

 

Dat so lange vor hem een man

 

Gestaen mochte was hem leet.

 

Hi ginc Waleweine op gereet

 

Ende waendene wel scoffieren nu;

38920

Maer her Walewein, dat secgic u,

 

Bestontene weder daer alsoe,

 

Want sine cracht begonsten doe

 

Te wassene, daer men toe gesach;

 

Want het ginc anden middach,

38925

Dat sine cracht te wassene plach.

 

Doe ginc hi slaen slach in slach,

 

Gelijc dat hi smargens dede.

 

Men ward niet geware an sine lede

 

Noch an sine slage dat hi iet

38930

Gevochten hadde, diet besiet.

 

Hi ward soe rasch in sijn slaen,

 

Dattie gene waende sonder waen

 

Dathi hadde gemaect sijn spel

 

Al tote nu, so overfel

38935

Ende so groet ende so sture

 

Waren sine slage nu ter ure.

 

Hine conste vor hem niet gestaen

 

Ende vlo alomme, sonder waen,

 

Ende ne dorste der slage verbeiden niet.

38940

Ende alse Walewein dit gesiet

 

Dat hi vor hem vlochtech es

 

Reet hi hem na, sijt seker des,

 

Ende slogene opt hoeft enen slach

 

Dat hi ne horde none sach,

38945

Ende dat hi daer na al met allen

 

Vanden perde moeste vallen,

 

Ende bleef in onmacht licgende daer.

 

Dit sagen sine liede oppenbaer,

 

Ende worden hier af sere verert.

38950

Si waenden te lange hebben gemert,

 

Ende dat haer here ware doet.

 

Doen brac op al dat conroet,

 

Ende reden heren Waleweine daer toe.

 

Som wilden sine vaen daer doe,

38955

Ende som wilde sine slaen doet.

[p. 261]

 

Daer ward een geruchte soe groet,

 

Daer si op hem trocken ter wilen,

 

Men horet wel tere halver milen.

 

Deen riep: ‘Slachene doet!’

38960

Dander riep met mode groet:

 

‘Vatene hier nu ter stede

 

Ende laettene ons hangen mede;

 

Ende die andere, sine gesellen,

 

Laetse ons op radere quellen.’

38965

Dus eest al op Waleweine getogen,

 

Die ginder hielt also vermogen

 

Ende also onversaecht oec mede,

 

Als oft hire dusentech hadde ter stede

 

Die hem souden in staden staen.

38970

Nu hord, wat hi heeft gedaen.

 

Hi arselde allettel over voet

 

Tot enen berge die daer stoet,

 

Daermen hem van achter niet

 

En conde gedoen en geen verdriet,

38975

Ende hiet Mordret ende Griflette

 

Dat si hem weerden sonder lette.

 

Elc stont daer vor hem selven nu:

 

Si quamen alle, dat secgic u,

 

Op Waleweine gereden ter stede,

38980

Die hem daer ter were dede

 

Soe anxtelijc ende soe scre,

 

Dat hire daer ten irsten kere

 

.xx. ende meer dede vlien

 

Van enen slage die si gesien

38985

Hadden, dien hi ter stede sloech;

 

Want hi enen sijn hoeft afdroech

 

Ende enen anderen dire bi was

 

Half den hals, sijt seker das.

 

Ende Mordret ende Grifelet mede

38990

Verslogenre menegen optie stede.

 

Dus latic vechten daer die heren

 

Ende sal te Perchevale weder keren,

 

Die Yweine heeft verloest,

 

Ende Gariette ende Keyen vertroest,

38995

Ende Acgraveine oec, sonder waen,

 

Alsic u hier vore dede verstaen.

 

Doen si scieden sonderlingen

 

Vanden torre, daer si ontfingen

 

Die rosen hoede, do reden si

39000

Tenen hermite, die woende daer bi.

 

Daer vernamen si die niemare

 

Vanden castele van Montesclare,

 

Dat Mordret daer ware gevaen

 

Ende Griflet, ende datmense soude saen

39005

Hangen des ander dages vroe.

 

Doen sijt vernamen si reden doe

 

Alden dach ende alden nacht

 

Wat si mochten, met groter cracht,

 

Om dat sire gerne waren comen

39010

Eer hen dlijf worde genomen.

 

Doch reden si soe in haren doene,

 

Dat si quamen omtrent none

 

Gereden daer die casteel stoet,

 

Ende sagen waer die ridders goet,

39015

Walewein, Mordret ende Griflet mede,

 

Vochten so vresselijc daer ter stede

 

Jegen wel .cccc. man,

 

Dat u nieman gesecgen ne can.

 

Si haddenre wel geslegen doet

39020

.xl. ridders in dat conroet

 

Eer hen dese hulpe es comen.

 

Ende alse Perchevael dit heeft vernomen

 

Dat daer vacht min here Walewein

 

Sloech hi vore in dat plain

39025

Ende riep: ‘Geselle, versaecht u niet,

 

Ic beent, die Walloes.’ Mettien hi liet

 

Sijn spere sinken ende reet in.

 

Daer veldire .xx. int begin,

 

Ende dorbrac al die scare,

39030

Ende dorreetse so aldare,

 

Dat hi banderside es dore comen.

 

Echt heeft hi een spere genomen

 

Enen die daer bi hem hilt,

 

Ende reet echt dore met gewilt.

39035

Derdewarf reet hi echter vort.

 

Alse Walewein dit heeft verhort

 

Dattie Waloes daer es comen

 

Heeft hi oec een spere genomen

 

Ende reet in die scare met.

39040

Doe volchde Gariet ende Mordret

 

Ende Keye ende min her Ywain

 

Ende oec mede Acgravain,

 

Ende hebben der andere vele gedoet.

 

Dus worden si daer soe verbloet,

39045

Dat si alle gingen vlien

 

Ende liten haren here mettien

 

Licgende in onmacht op dat plein,

 

Daerne geslagen hadde Walewein.

 

Si slogenre wel .cc. al daer,

39050

Die dlijf verloren, wet vor waer;

 

Ende .cc. esser ontvloen.

 

Si quamen daer lach die here doen,

 

Ende Mordret die stakene doet

 

Om dat hi hem te hangene geboet;

39055

Maer dat was Waleweine leet.

 

Tirst dattie joncfrouwe dit weet

 

Es si vanden castele comen

 

Ende heeft der heren ware genomen,

 

Ende deetse met hare varen nu.

39060

Si ontfincse wel, dat secgic u.

 

Daer was des avons bliscap groet:

 

Die joncfrouwe haren knapen geboet

 

Datmen nine spare jegen hen.

 

Si was so blide in haren sen,

39065

Dat si hare ne wiste hoe gelaten.

 

Die heren die daer savons aten

 

Waren wel gedient tier stont.

 

Walewein vrachde, dat si u cont,

 

Omt swerd metten vremden ringen,

39070

Datment daer soude vort bringen,

 

Dattie joncfrouwe heeft gedaen:

 

Si dede hem sine nature verstaen,

 

Ende seide wie dats werdech ware

 

Hi mocht nemen openbare

39075

Ende uttrecken, sonder waen,

 

Ende daer met vechten ende slaen;

 

Ende dies oec werdech nine es,

 

Het brake on twee, sijt seker des.’

 

Walewein nam tswerd in die hant,

39080

Ende traect ute, ende sloecht thant

 

Op enen helm, die daer lach,

 

Datmenne te sticken scoren sach.

 

Doen stac hijt weder inden scoe

 

Ende wildet Perchevale geven doe

39085

Om te provene daer ter stede.

 

Perchevael seide, ende alle dandere mede,

 

Dat hijt gnoech hadde geproeft

 

Also alst den swerde toe behoeft;

 

‘Ende het es oec uwe met rechte,

39090

Want gi wonnet met gevechte

 

Opten tyran die hier lach.’

 

Die joncfrouwe, die dit horde ende sach,

 

Seide tot Waleweine: ‘Nu siet, here,

 

Ic ben uwe nu embermere,

39095

Ende moet tuwen dienste staen;

 

Gi moget met mi doen, sonder waen,

 

Al dat gi wilt ende begeert.

 

Al min goet ende oec dit sweerd

 

Es uwe, dat wet oppenbare.’

39100

Her Walewein die dankets hare

 

Met scoenre tale daer ter stede.

 

Na den etene gincmen gerede

 

Bedden, ende doe gingen die heren

 

Hen daer na ter rasten keren,

39105

Ende slipen met gemake doe

[p. 262]

 

Tote des ander dages vroe.

 

Doe wilden die heren danen varen:

 

Die joncfrouwe boet hen allen, twaren,

 

Gichten endc scoenheit omtrent;

39110

Maer sine wildens niet een twent.

 

Si sciden danen met vrouden nu.

 

Her Walewein voer, dat secgic u,

 

Dat grael soeken ent spere met

 

Alsi geloefde bi sire wet

39115

Te Scaveloen al sonder waen,

 

Alsic u hier vore dede verstaen.

 

Ende Perchevael, Ywain ende Gariet,

 

Keye, Acgravein ende Griflet,

 

Dese sijn te hove gevaren,

39120

Daer si willecome waren.

 

Die coninc was blide harde sere

 

Ende vraechde om Waleweine den here,

 

Oft si van hem iet wisten nu?

 

Ende si vertrocken hem al dat, secgic u,

39125

Die aventuren die waren gesciet;

 

Sine lietens achter bliven niet.

 

Si waren blide van dien gevalle,

 

Maer om Waleweine droefden si alle,

 

Ende die coninc alre meest.

39130

Ende die coninginne, alsijt vereest,

 

Was sijs soe drove utermaten,

 

Sine wiste hare hoe gelaten;

 

Nochtan verblietde si haer te mere

 

Om Perchevale den stouten here,

39135

Bedie si hadde troest om das,

 

Dat hi een vrindelijc ridder was.

 

Nu latic dese tale bliven,

 

Ende sele van Waleweine scriven,

 

Die nu vart dat grael soeken

39140

In allen landen, in allen hoeken.

 

Doen her Walewein was wech gevaren

 

Vanden castele te Montesclaren

 

Ende van sine gesellen, alswi weten,

 

Doe quam gereden die here vermeten

39145

Des derdes dages an een wout,

 

Daer hi hoerde menechfout

 

Die vogle singen ende wesen blide.

 

Daer vernam hi ten selven tide

 

Enen riddere sere gewont,

39150

Die daer lach ten selver stont

 

Ende reste in sire amien scoet.

 

Her Walewein hare goeden dach ontboet.

 

Si, die drove was herde sere,

 

- ‘God loent u,’ seit si, ‘live here.’

39155

- ‘Joncfrouwe,’ sprac Walewein saen,

 

‘Die riddere donct mi sere ontaen:

 

Wectene, des biddic u,

 

Ende laet mi hem vragen nu

 

Na die seden vanden lande.’

39160

Die joncfrouwe antwerde hem te hande:

 

‘In weckene dor ne genen man.’

 

- ‘Joncfrouwe, ic salne wecken dan.’

 

Doe wectene Walewein an haren danc,

 

Soe dattere die riddere met ontspranc.

39165

Die riddere sprac ter selver tide:

 

‘Vore Gode moet hi wesen blide

 

Die mi wecte dus sachte nu.

 

Her riddere, op trouwe radic u

 

Dat gi scuwet dese pade,

39170

Die vol sijn van overdade.

 

En quam nie man in valscher voie:

 

Dit sijn die pade van Galoye,

 

Daer noit riddere dore en leet,

 

Hine bleef doet oft so bereet,

39175

Dat hem dat keren werd ontseit.’

 

Walewein antwerde hem gereit:

 

‘Vrient, in quam hier niet om keren,

 

Maer ic quam hier omdat ic leren

 

Wilde die seden vanden lande:

39180

Keerdic dus dat ware scande.’

 

Die riddere seide: ‘Bi mire trouwen,

 

Vaerdi voerd, het sal u rouwen;

 

Maer keerdi weder gesont na dien,

 

Dat nembermeer mach gescien,

39185

Ende benic doet, nemt dese joncvrouwe

 

Ende voertse op gerechte trouwe

 

Tot eneger stat daer si wel si.’

 

Walewein antwerde doe dat hi

 

Die joncfrouwe soude bestaden met eren

39190

Op dat hi mochte weder keren.

 

Dus sciet Walewein van daer

 

Ende quam gereden saen daer naer

 

Optie zee, sonder waen.

 

Daer sach hi menech scep staen.

39195

Ene scone stat stoet daer besiden,

 

Daer hi neven moeste liden,

 

Daer ene rivire neven liep,

 

Die wijt was ende sere diep.

 

Optie rivire reet hi te hant

39200

So verre, dat hi ene brucge vant,

 

Die sere lanc was ende groet.

 

Daer reet hi over met groter spoet.

 

Besiden der brucge daer een deel

 

Vant hi staende enen casteel,

39205

Die de hoede was vander stat.

 

Walewein maecte hem vaste na dat

 

Ten castele waerd herde saen,

 

Ende bider porten heeft hi verstaen

 

Ropen ene joncfrouwe na dat,

39210

Die in een scone proyel daer sat:

 

‘Her riddere, ginc dorft u dus niet haesten,

 

Ic wane gire nu sijt ten naesten

 

Dat gire nembermer selt comen.

 

Gi wanet mi wel nu hebben genomen

39215

Ende met u gevoert daer naer.’

 

Walewein seide: ‘Gi secget waer:

 

Om u soe benic comen hier.’

 

- ‘Bi Gode, her riddere, sidi so fier,

 

Dat gi dorvet geleiden mi,

39220

Ic sal u volgen waer dat si,

 

Tot dat ic di sie in selc meswinde

 

Dat di sal smerten tot dinen inde.

 

Nu hale mi ginder over min pard,

 

Dat daer staet in dien boegard.’

39225

- ‘Bi Gode, dat si al ongelet,

 

Wistic waer doen min Gringolet.’

 

Walewein gaeft hare ende ginc saen

 

Over een vonder daer hi sach staen

 

Ridderen, knapen ende joncfrouwen,

39230

Dine te wondere alle bescouwen,

 

Ende spraken hem ane alle daer,

 

Ende castiedene sere daer naer

 

Dat hi der joncfrouwen nine rochte,

 

Want si ware in quaden gedochte,

39235

Ende si hadde menegen doen nemen dlijf,

 

Want si ware een quaet wijf.

 

Walewein liet hen secgen daer

 

Dat si wilden, ende ginc daer naer

 

Al gewapent daer hi tpart vant.

39240

Een groet riddere, een seriant,

 

Lach daer bi ende hoetde tpaert;

 

Ende Walewein boet die hant der waerd.

 

Die riddere sprac: ‘Wat wildi maken?

 

Hoetdu van al sulken saken,

39245

Want gi bliefter ombe gescint.’

 

Si hadden ginder lanch perlemint.

 

Int inde nam her Walewein dat part

 

Ende voret saen ter joncfrouwen ward,

 

Die haren mantel hadde laten vallen

39250

Ende haren wimpel oec met allen,

 

Om dat si wilde datmense soude

 

Te bat sien. Doe sprac boude

 

Her Walewein: ‘Joncfrouwe, siet u part:

 

Sitter op als gi wilt, ende vard,

39255

Ic sal u hulpen nu daer op.’

[p. 263]

 

- ‘Wat, her sot, houdi u scop,

 

Dat gi u hant soud doen an mi?

 

Dan wildic niet dat gevallen si

 

Om dat goet van derre steden:

39260

Mi ware liver afgesneden

 

Dine hant, dan si an mi ware comen.’

 

Mettien heeft si tpart genomen

 

Ende es saen daer op geseten.

 

- ‘Her riddere:’ seit si, ‘ic doe di weten,

39265

Vaert nu voren, ic volge u na

 

Toter wilen, dat wel versta,

 

Dat ic di sie in so groter scande

 

Ende in selc verdriet, dat in den lande

 

Nie riddere geciede te voren.

39270

Groten lachter ende groten toren

 

Sal di gescien, ende mesval,

 

Eric van di sceden sal.’

 

Dus voer si op hem rampeniren

 

Alden dach, sonder enech viren,

39275

Dat Waleweine dede groet verdriet;

 

Maer hine antwerde hare daer niet

 

Ende keerde over die brucge weder

 

Ende rechte vort alt water neder,

 

Soe verre, dat hi ten inde quam

39280

Daert water sinen loep om nam.

 

Doe sprac die joucfrouwe: ‘Bloet man,

 

Keert weder omme, ende volgt mi dan,

 

Want ic sie wel sonder beiden

 

Dat gi mi uten wege wilt leiden.’

39285

Walewein seide doe: ‘Ay scone joncfrouwe,

 

Ic doe niet, bi mire trouwe;

 

Mar ic deet nu om dat,

 

Dor dat ic quam den anderen pat

 

Ende ic gene aventure vant:

39290

Om dat redic al hier te hant.’

 

- ‘Dune deets: du reets hier bedien

 

Dattu wilt daventuren vlien.’

 

- ‘Nu segt dan waer gi wilt, joncfrouwe,

 

Ic vares gereet, bi mire trouwe.’

39295

- ‘Soe vard mi dan al desen pat.’

 

Dus sloech hi weder omme na dat,

 

Ende quam inden wech gereden

 

Daer hi den riddere liet licgen heden,

 

Die daer lach alsoe gewont.

39300

Ende rechte inder selver stont

 

Soe heeft Walewein gelesen een cruet,

 

Dat in hadde grote virtuet,

 

Ende quam ten riddere daer hi was,

 

Ende betastene over al na das,

39305

Ende vant den puls stide ende warm.

 

Die joncfrouwe hadden in haer arm

 

Ende weende, ende seide: ‘Hi es doet.’

 

Ende Walewein dat crudekijn croet

 

In die wonden ende bantse daer

39310

Mit enen doeke, die hem daer naer

 

Die joncfrouwe van haren boefde nam.

 

Ende die riddere saen herquam

 

Ende sprac dese word met pinen groet:

 

‘Ic hebbe geweest in groter noet

39315

Vanden duvlen vander hellen,

 

Die mi gerne souden quellen;

 

Maer mochtic mine biechte spreken

 

Soe waric den duvlen ontsteken.

 

Hier woent een pape herde naer:

39320

Haddic een part ic rede daer,

 

Dat ic mine biechte gesprake.’

 

Mittien quam ginder een sciltknape

 

Van sere vremden seden

 

Op een dravende part gereden.

39325

Doe seide die riddere: ‘Ay live here,

 

Geeft mi geen part, dor Gods ere,

 

Dattie sciltknecht bringet daer.’

 

Walewein antwerde hem daer naer:

 

‘Wat soect die knecht, wat doet hi hier?

39330

Hi mochte wesen nu so fier,

 

Ic soude min ors eer lenen u

 

Eer ic sijn rosside name nu.’

 

- ‘Gi had recht, hi es so quaet:

 

Al dat hi jaget dats baraet:

39335

Hi comt om uwe scande naer,

 

Ende sal u wachten, wet vor waer;

 

Ende mocht hi, hi dade u quaet.’

 

Als min her Walewein dit verstaet

 

Gaet hi darward ende vraget saen

39340

Wanen hi comt also gedaen?

 

- ‘Ic vare allomme spien,’ seit hi;

 

‘Quaet gelucke geve God di!

 

Wat hefstu met mi te done

 

Waric vare?’ Ende omt goene

39345

Slogene Walewein ter stat,

 

Dat hi ter eerden viel na dat,

 

Metter vust op sijn hoeft,

 

Dat hi daer neder lach verdoeft.

 

Ende als hi opstont viel hi weder

39350

Wel .vij. werf, eer hi ginc, ter neder.

 

Daer na dreichdene di sciltknecht,

 

Ende Walewein ginc ten riddere echt,

 

Die wel na al was becomen:

 

Ende alsi Walewein hevet vernomen

39355

Verkindine wel. Hi bat hem daer naer

 

Dat hi sire amien op holpe daer;

 

Ende die wile dat hi dat dede

 

Sat hi op Waleweins ors gerede

 

Ende voret wech optie heide;

39360

Soe watter Walewein toe seide

 

Hine wilden dors geven niet.

 

Walewein seide als hi dit siet:

 

‘Bi Gode, gi volget wel den raet:

 

Doet mi goet ic doe u quaet.

39365

Nu soudic gerne weten, vrient,

 

Waer ic des nu hebbe verdient

 

Dat gi mi dus fel sijt.’

 

- ‘Walewein, gedinct di niet die tijt

 

Dattu mi daets eten metten honden,

39370

Mijn hande op minen rucge gebonden?’

 

- ‘Bestu dan dit Gregorias?

 

Dat ic di dede ic lie wel das;

 

Maer het es des lans sede,

 

Die met ere joucfrouwe mesdede,

39375

Hars ondancs, datmen den man

 

Metten honden dade eten dan,

 

In des conincs Arturs lant.’

 

- ‘Walewein, daer ombe saltu nu te hant,

 

Dijn Gringalet darven, ende riden nu

39380

Dat rosside, dat mager es ende scu.’

 

Dus sciet hi van Waleweine daer;

 

Ende die quade joncfrouwe loech daer naer

 

Ende seide: ‘Here, bi mire trouwen,

 

Nu sciendi wel die groeten vrowen

39385

Geleiden sout te groten feesten;

 

Oec soudise wel in oreesten

 

Ende in groten wigen bescudden nu!

 

Sit op u rosside, ic volge u.

 

Gi hebt een goet begin gedaen.’

39390

Die sciltknecht quam daertoe gegaen

 

Ende versprac Waleweine oec sere,

 

Dat Waleweine tornen dede mere

 

Dan hem noit dinc dede:

 

Doch sweech hi stille ende sat gerede

39395

Op dat part, dat mager was

 

Ende ongescepen, alsict las,

 

Ende oec dravende so onsochte,

 

Dat hem di lichame scoren dochte;

 

Ende reet en wech so hi best conste.

39400

Die sciltknecht riep: ‘Ter quader onste

 

Ende ter quader tijt wordi geboren;

 

Ende hebben moetti groten toren

 

Dat gi min part ontvoret nu!’

 

Die joncfrouwe sprac: ‘Laet genogen u,

39405

Hi salre joesteren op wel scone:

[p. 264]

 

Het comt u noch wel te lone;

 

Hi salre perde met winnen gnoech,

 

Dan suldi hebben wel u gevoech,

 

Want hi sal u deilen sijn gewin.’

39410

- ‘Ay joncfrouwe, seidi min,’

 

Sprac Walewein, ‘en scaed u twint.

 

Dit spel en es noch niet gehint.

 

Nu sijt hovesch ende hout uwen mont;

 

Noch mochte comen wel di stont

39415

Dat ic min leet verwinnen soude.’

 

Die joncfrouwe antwerde also houde:

 

‘Bi Gode, her riddere, dat scient wel.

 

Wan rietdi vort u pert snel

 

Ende doet lopen metten sporen?’

39420

Walewein hadde des groten toren,

 

Want hi sijn pert met genen dingen

 

Ne conste in den loop gebringen

 

Anders niet dant gaen wilde.

 

Dus quam gereden die riddere milde

39425

Op een plein bi ere rivire,

 

Daer een casteel stont wel dire,

 

Banderside den watere daer.

 

Dat weder was scone ende claer,

 

Ende vele joncfrouwen lagen ginder,

39430

Graven ende ridders kinder,

 

Ten castele ende sagen uut.

 

Doe sprac die joncfrouwe over luut

 

Tote Waleweine: ‘Riddere, ontflie!

 

Sagedi den genen die ic nu sie,

39435

Gi sout vlien, in twifels niet.’

 

Mettien Walewein hem om siet,

 

Ende heeft daer enen riddere vernomen

 

Op sijn part gereden comen.

 

- ‘Ay live joncfrouwe, ic biddu des,

39440

Segt mi wie die gene es.’

 

- ‘Ic segt u wale, sijt seker das,

 

Het es die bode Gregorias,

 

Een sijn neve, een riddere fier,

 

Ende wilt u verslaen al hier.

39445

Maer wiltu ontflien der doet,

 

Soe com te mi in desen boet.’

 

- ‘Joncfrouwe, wat so mijns gesciet,

 

Vanden genen en vlie ic niet;

 

Mochtic mijn part weder bejagen

39450

Sone dorstic min vernoi niet clagen.’

 

- ‘Ic hope jagi, ende mede oec prijs!

 

Gi sult doen .i. fier pongijs

 

Vor alle gene scone joncfrouwen,

 

Diet ten castele selen scouwen.

39455

Vergave God dat ic nu horde

 

Dat borderen entie worde

 

Dat si selen maken ter vart

 

Als gi di vote keert opward

 

In dat sant met groten scanden!’

39460

Walewein keerde hem omme te handen

 

Ten riddere ward, die ginder quam,

 

Ende als hi sijn spere vernam

 

Brac int sitten sijn gereide,

 

Ende sine stegerepe oec beide,

39465

Ende stille bleef oec staende sijn part,

 

Hine const gebringen niet vorward,

 

Wat hijt sloech metten sporen

 

Dat was al pine verloren.

 

Nu es die gene op Waleweine comen

39470

Ende heeft sijn spere in hant genomen,

 

Ende stac Waleweine soe metter vard,

 

Dat sijn part boech achterward

 

Ende hi hem stoende op sine vote.

 

Maer sijn spere quam so te gemote

39475

Datten riddere al dore brac

 

Sine wapine ende in die side stac,

 

Soe dat hi ter eerden gevallen quam.

 

Walewein sijn ors weder nam

 

Ende sater op met snelre vart,

39480

Ende keerde weder ter joncfrouwen ward;

 

Maer si was hem doe ontfaren.

 

Daerna sach hi comen gevaren

 

Enen scipman op die vard,

 

Die Waleweine eischede sijn part

39485

Ende seide dat ware sijn leen.

 

Her Walewein seide: ‘Scipman, neen,

 

Waer af soudic u geven nu?’

 

Die verman seide: ‘Ic segt u:

 

Die enen riddere verwint opt sant,

39490

Dat pert es mine alte hant,

 

Ofte die riddere die blijft ontaen

 

Soude men geven mi gevaen:

 

Dits dat leen van genen castele.’

 

- ‘Soe nemtene dan te uwen dele,’

39495

Sprac Walewein, ‘ic geven u.’

 

- ‘Her riddere, gi sout selve nu

 

Gnoech hebben te done, soudi

 

Den riddere bringen gevaen mi;

 

Ende gi siten sculdech mi te vane

39500

Ende in min scip te bringen anc.’

 

- ‘Vrient, ic geloefdi vele te wors;

 

Mi was heden genomen min ors,

 

Ende nam mi een ridder, sijt seker das,

 

Dinic vander doet genas;

39505

Ende gingic nu ende haelde den man

 

Wie soude min pert houden dan?’

 

Die verman seide: ‘Bi mire wet,

 

Ic saelt u wel houden.’ Ende ongelet

 

Ginc Walewein ten riddere ward

39510

Ende trac op hem daer sijn sward.

 

Die riddere sprac doe: ‘Live here,

 

Ic ben gewont harde sere,

 

En slaet mi nemmeer.’ - ‘Vrient, dat si.

 

Nu staet dan op ende gaet met mi.’

39515

Dus nam hine daer metter hant

 

Ende leverde den verman thant,

 

Die hem groten danc seide.

 

Walewein vrachde doe sonder beide

 

Den verman om die joncfrouwe,

39520

Waer si ware. - ‘Bi mire trouwe,’

 

Sprac die verman, ‘gine saget nie

 

Quader beeste dan was die.

 

Si heeft menegen riddere valiant

 

Dlijf doen nemen op dit sant.

39525

Laetse varen ende ridet met mi,

 

Want het es den avonde bi:

 

Ic sal u herbergen trameer.’

 

Walewein sprac: ‘Verman, sidermeer

 

Dat mi ontfaren es die joncfrouwe

39530

Soe varic met u op rechte trouwe.’

 

Dus voren si saen na das,

 

Daer die verman wonende was,

 

In ene scone woninge saen,

 

Die niet verre en was gestaen

39535

Vanden castele, daer ic af seide.

 

Men leide daer taflen sonder beide

 

Ende ginc eten, sonder waen.

 

Alles diesmen conde verstaen

 

Datmen drinken mochte oft eten

39540

Dies en was daer niet vergeten;

 

Ende doe die tafle was opgedaen

 

Gincmen daer slapen, sonder waen.

 

Nu willic swigen hier van desen

 

Ende wille vord vander joncfrouwen lesen.

39545

Daventure seget, sonder waen,

 

Alse die joncfrouwe heeft verstaen

 

Dat Walewein den riddere stac neder

 

Ende sijn ors gewonnen weder,

 

Keret si omme in die stat

39550

Hemelike, te vernemen om dat,

 

Ende te spiene oec alsoe houde,

 

Waer Walewein toe varen soude.

 

Ende al dat si triest ende wacht,

 

Dat was omdat si sine cracht

39555

Gerne soude proven nu;

[p. 265]

 

Ende ware hi so starc, dat secgic u,

 

Dat hi behouden mochte tplein,

 

Soe sage si gerne dat Walewein

 

Wrake dade over haren viant.

39560

Om dese dinge heeft si int sant

 

Menegen riddere doen nemen dlijf

 

Hieromme hiet een quaet wijf.

 

Hier namaels seldijt bat verstaen

 

Waeromme dese dinge sijn gedaen.

39565

Ende dese joncfrouwe wacht biden pleine

 

Tote des ander dages Waleweine,

 

Die metten verman was gevaren.

 

Des ander dages, eer began baren

 

Die sonne, was Walewein op gestaen.

39570

Ende sijn ward quam daer gegaen,

 

Die hem daer boet goden dach.

 

Walewein vrachde so hi irst mach,

 

Ende nam den wart bider hant:

 

‘Her wart, wies es dit scone lant?

39575

Ende dese casteel, di scone es sere,

 

Wie houtene, wie esser af here?’

 

- ‘Here, des en wetic niet.’

 

- ‘Ende die den castele wilde doen verdrict

 

Oft asselgieren, wie souden dan

39580

Bescermen?’ - ‘Here, bi sente Jan,

 

Daer sijn binnen si .v. hondert

 

Onder ridders ende knapen besondert,

 

Ende vele vrowen die weduen sijn,

 

Ende vele scoenre mageden fijn.

39585

Ende daer es .i. vrowe, sijts gewes,

 

Die daer boven hen allen es,

 

Die wilen hier int lant quam

 

Ende met hare brachte, alsict vernam,

 

Den meesten scat die nie man sach;

39590

Ende also alsic u secgen mach

 

Soe deetsi met haren scatte maken

 

Alle dese dire saken;

 

Ende oec es dit met gokelien

 

Binnen gemaect ende met astronomien:

39595

Ende een meester die hiet Merlijn

 

Maecte daer een bedde fijn,

 

Dat dierste dat nie man sach,

 

Ende daer noch noit man op lach.

 

Ende die dat wonne, hi mocht here

39600

Vanden castele sijn embermere,

 

Ende die joncfrouwe huwen daer binnen

 

Ende haer goet doen oec gewinnen,

 

Dat si lange hebben gedeerft,

 

Ende daer si af sijn onteerft.’

39605

Alse min her Walewein dit horde

 

Sprac hi ten waert dese worde:

 

‘Her werd, doet mi halen min part,

 

Ic wille nu varen dareward,

 

Ende wille dat wonder bescowen an.’

39610

- ‘Neen, her riddere, edel man,

 

Laet dit bliven! In selker noet

 

En latic u niet varen; gi bleefter doet.’

 

- ‘Ic salre varen, wats gesciet;

 

In liet om al die werelt niet.

39615

Houdi mi over dus blode?’

 

- ‘Nenic, here; maer bi Gode,

 

Hets mi leet dat gire vard.’

 

Walewein ginc tsinen perde ward.

 

Ende alse die wert dat gesach

39620

Liep hi hem na al dat hi mach,

 

Ende seide hi wilde varen met heme.

 

Dus vorense te gadere, alsict verneme.

 

Doe bat hi Waleweine ene bede daer,

 

Die hi geloefde te doene daer naer.

39625

Mettesen worden si beide quamen

 

Toter salen, daer si vernamen

 

Sittende enen steltenare,

 

Die rike was ende vorbare,

 

Ende een die fierste mede vor waer,

39630

Diemen wiste verre ofte naer.

 

Dus quamen si ter zalen binnen,

 

Die rikelijc was in allen sinnen.

 

Die doren waren met goude verweven

 

Ende menech dier daer op verheven;

39635

Ende an die zale, wien dats wondert,

 

Stoden vensteren .vii. hondert

 

Glasijn, daermen oppenbare

 

Dore sach ofs glases nine ware

 

Van in die camere tot opten vlore.

39640

Walewein ginc al dorentore

 

Ende besach dat wonder daer.

 

Doen quamen si den bedde naer,

 

Daer stene in stonden oppenbare,

 

Die snachs lichten also clare

39645

Alse oft ware scone dach.

 

An dit bedde groet wonder lach

 

Van pellen ende van siden mede:

 

Het liep op .iiij. sciven gerede

 

Met corden gemaect inden vloge

39650

Alse een piel ut enen boge.

 

Daer hingen bellen ane gemanc,

 

Die sere luetden ende maecten geclanc.

 

Alse Walewein dwonder hadde besien

 

Seidi te sinen werd mettien:

39655

‘Her werd, in can gemerken niet

 

Twi gi mi hier te gane ontriet;

 

In sie hier nieman striden no twesten,

 

Ic wille mi nu gaen sitten resten

 

Op geen bedde, dat ginder staet.’

39660

- ‘Neen, here, dats niet min raet.

 

Sem mi die here die mi geboet,

 

Gi sout sterven die quaetste doet

 

Die nie starf enech edel man.

 

Ic vermane u mire bede dan,

39665

Die gi mi gelovet heden.’

 

- ‘Neen, her werd, bi mire waerheden,

 

In mach aldus niet henen gaen;

 

Ic moet opt bedde sitten gaen,

 

Watter af comt, oft wats gesciet.’

39670

Ende alse die werd dat gesiet:

 

- ‘Ay live here, so willic van u sceden:

 

U ziele mote God geleden;

 

In wane u sien nembermere.’

 

Hi liep uter zalen sere,

39675

Ende Walewein ginc te hant daer naer

 

Op dat bedde sitten daer,

 

Al gewapent, met snelre vard.

 

Ende dat bedde in roren ward,

 

Ende die bellen maecten geclanc.

39680

Daer ward van gescutte gemanc,

 

Van pilen ende van groten enginen,

 

Daermen liede met mochte pinen,

 

Dies quam daer so vele over een

 

Op Waleweine, dat hem wel sceen;

39685

Want al die wondere die daer waren

 

Quamen daer op hem gevaren.

 

Ende had sijn gode scilt gedaen

 

Hine ware der doet niet ontgaen.

 

Dat wonder brac daer al ter wile.

39690

Hi trac ut sinen scilde die pile,

 

Ende van somen was hi gewont.

 

Ende recht in dese selve stont

 

Quam daer een groet man gegaen

 

Ende ontede ene dore saen,

39695

Ende brachte daer enen libard uut,

 

Die briescede ende maecte geluut,

 

Ende scoet op Waleweine also houde

 

Oft hine daer verbiten soude,

 

Ende gaf Waleweine daer enen slach

39700

Met beide sinen clauwen, die hem wach,

 

Soe dat Walewein viel ter neder.

 

Maer hi spranc saen op weder

 

Ende sloech den libart thoeft af.

 

Met enen slage, die hi hem gaf:

39705

Die vorste vote hi met af droech.

[p. 266]

 

Danc heb hi, die den slach sloech.

 

Dus viel die liebart doet ter neder,

 

Ende Walewein ginc sitten weder

 

Opt bedde. Alse dit sijn werd vernam,

39710

Dapperlike hi gelopen quam,

 

Ende sprac: ‘Here, nu weset blide:

 

U es gesciet nu te tide

 

Die meeste ere die nie gesciede

 

Enegen man. Al dese maisniede

39715

Ende al dit wonder, dat hort hier toe,

 

Moet u dienen spade ende vroe;

 

Ende het steet al tuwen gebode,

 

Des gi wel werdech sijt, bi Gode.’

 

Na desen quamen toten roten groet

39720

Van sconen knapen, die al bloet

 

In haer rocke quamen gegaen,

 

Ende knielden vore Waleweine saen

 

Ende seiden: ‘Here, wi sijn u knechte

 

Ende gi onse here: wel met rechte

39725

Soe biedewi u onse manscap hier.’

 

Daerna quamen knapen fier

 

Dine ontwapenden metter vard.

 

Men leide sijn part ten stalle ward.

 

Andere knapen quamen dier gelike,

39730

Dine cleetden, rikelike.

 

Doe quamen daer vrouwen ende joncfrouwen,

 

Diemen te wondere mochte scowen,

 

Met groten scaren behagelike.

 

Walewein spranc op do haestelike

39735

Ende hiet die joncfrouwen willecome wesen;

 

Ende si negen hem alle mettesen

 

Ende boden hem haren dienst daer naer,

 

Ende seiden: ‘Here, wet oppenbar,

 

Dat wi u eygen sijn algader,

39740

Gelijc oft gi ward onse vader.’

 

Vord seide daer ene joncfrouwe:

 

‘Here, u groet op grote trouwe

 

Onse vrouwe die coninginne nu,

 

Ende sint ons allen hier tot u

39745

Dat wi bliscap maken ende joie,

 

Dat u des tijds te min vernoie.’

 

Walewein sprac:’ Danc hebbe min vrowe,

 

Ende gi oec mede, scone joncfrouwe.’

 

Ende daerna namene saen sijn ward

39750

Ende leidene tenen torre ward,

 

Daer hi hem toende water ende wout

 

Ende wilt ende tam, jonc ende out.

 

Doen sprac Walewein al sonder sparen:

 

‘Hier salic mi in meyen varen

39755

Ende corten daer wel mine stonden,

 

Beide met voglen ende met honden.’

 

Die ward sprac: ‘Swiget van desen,

 

Dat en mach altoes niet wesen,

 

Want die hier binnen sal sijn here

39760

Moet hier in bliven embermere.’

 

Walewein seide al sonder sage:

 

‘In bliver in niet .vij. dage

 

Aldus besloten met gewoude,

 

Om .m. pont van roden goude.

39765

Soudic dan hier ember bliven?

 

Daertoe mochte nieman bedriven.’

 

Dus keerdi vanden torre neder

 

Ende ginc opt bedde sitten weder

 

Grammelike ende drove sere.

39770

Ene joncfrouwe quam ende seide: ‘Here,

 

Hier sal comen die coninginne,

 

Ende si doct u vragen ten beginne

 

Waer dat gi wilt datmen et.’

 

- ‘Joncfrouwe,’ seit hi, ‘bi mire wet,

39775

Mine roec waermen etet nu,

 

In ete hier meer, dat secgic u,

 

In sal eer sijn vertroestet bet

 

Van dingen die mi hier nu let.’

 

Die joncfrouwe sciet gescoffirt van daer

39780

Ende ginc ter coninginnen daer naer

 

Ende seide hare wat si hadde vernomen

 

Ane Waleweine. Nu es selve comen

 

Die coninginne, ende festeerden sere

 

Ende seide: ‘Sijt willecome, here!’

39785

- ‘God loene u,’ sprac hi, ‘soete vrowe;

 

Sem mine wet ende mine trowe,

 

Eer ic u sach was mi so swaer

 

Om en lettel dincs; maer daer naer,

 

Tirst dat ic u sach, sonder waen,

39790

Es mi die droefheit al vergaen.’

 

- ‘Here, gi moget wel blide wesen,’

 

Sprac die vrowe, ‘want van desen

 

Castele ende van al desen joncfrouwen

 

Ende van desen serianten ende dese vrowen,

39795

Ende van al dat hier binnen es

 

Sidi here, des sijt gewes.

 

U es gesciet die meeste ere

 

Die noit gesciede enegen here,

 

Danc hebbe God ende sine gewilt.

39800

Nu siet, here, waer gi eten wilt,

 

Soe ginder boven, so in die zale,

 

Het staet ane u altemale.’

 

Walewein sprac doe: ‘Sem min trouwe,

 

Het donct mi hier so scone, vrowe,

39805

Dat hier elken wel mach lusten

 

Beide dat eten ende dat rusten.’

 

Die vrowe nam doe orlof saen.

 

Men ginc daer die hande dwaen,

 

Ende Walewein ende sijn waerd

39810

Sijn geseten daer ter vaert

 

Omt bedde vanden wondere daer

 

Tere taflen allene. Daer naer

 

Saten daer doe banderside

 

Onderhalf hondert joncfrouwen tien tide.

39815

Daer was ten etene gedient wale.

 

Daer was bliscap in die zale

 

Naden etene ende groet spel:

 

Men dancste daer ende sanc daer wel,

 

Ende daerna gincmen slapen daer.

39820

Walewein lach dien nacht daer naer

 

Opt bedde vanden wondere, Godweet.

 

Sanderdages quam sijn wert gereet

 

Ende dede Waleweine op staen,

 

Ende sijn op enen torre gegaen.

39825

Ende Clariane werd des geware,

 

Ende seit der coninginnen daer nare,

 

Die op stont met snelre vard

 

Ende volgede hem ten torre ward,

 

Ende leitde harre nichten met hare.

39830

Ende alsere Walewein werd geware

 

Groethise, ende namse bider hant,

 

Ende gingen tere vensteren thant,

 

Daer si lagen ende sagen uut

 

Ende bescouden bome ende cruet.

39835

Mettien si daer beneden scouwen

 

Enen riddere ende ene joncfrouwe:

 

Ende alse Walewein dese besiet

 

Sprac hi, ‘Vrouwe, kindi iet

 

Gene .ij., die ginder varen?’

39840

- ‘En roeke u, here,’ sprac si, ‘twaren

 

Het sijn .ij. die quaetste sekerlike

 

Diemen vonde in enech rike.

 

Hets der stouter riddere een

 

Die de sonne nie besceen,

39845

Ende daertoe die felste die leeft.

 

Hets die menegen riddere heeft

 

Terre havenen genomen dlijf;

 

Ende dit es oec dat quade wijf

 

Die hare en gere ondaet scaemt,

39850

Daer gi gisteren hier vore met quaemt.’

 

- ‘Ay live vrowe, mocht iet sijn,

 

Hoe gerne sprakicse en letelkin.’

 

- ‘Neen, riddere, dan mach niet gescien,

 

Ende God verde u oec van dien

39855

Quade, van oec so groter scade;

[p. 267]

 

Want wildi, here, vroech ende spade

 

Ute varen altoes te dien

 

Alse hier wondere selen gescien,

 

Soe soudi hier onlange geduren.

39860

Maer wildi houden die aventuren

 

Die tesen castele behoren, twaren,

 

Sone mogedi nembermer daer ut varen.’

 

Walewein sprac doe: ‘Ver coninginne,

 

Hier mit bringdi mi uten sinne.

39865

Ic waende hier niet gevaen wesen.’

 

Die coninginne sprac doe mettesen:

 

‘Vaert daer gi wilt, in dien dat gi

 

Sulc covent wilt houden mi,

 

Dat gi weder keert noch tavont

39870

Indien dat gi blivet gesont.’

 

- ‘Vrouwe, dit willic doen gerede;

 

Maer gi moet mi oec ene bede

 

Doen, vrowe; ende dat sal wesen

 

Dat gi mi in .vij. dagen na desen

39875

Na minen name niet vereest.’

 

- ‘Here, dit was die dinc die ic meest

 

Begeerde te wetene, dat secgic u;

 

Maer sint dat gijt begeret nu

 

Soe latict bliven, ende hedemere

39880

Gevic u orlof te varne, here.’

 

Dus liep Walewein neder te dale,

 

Daer wi af selen houden tale,

 

Ende vander quader joncfrouwen daer nare,

 

Ende vanden riddere die quam met hare.

39885

Nu seget ons vord die avonture:

 

Dese joncfrouwe, die quade figure,

 

Daer ic hier te voren af las,

 

Alsi wiste waer Walewein was,

 

Also alse sijt hadde bespiet,

39890

Doe en lette si langer niet,

 

Sine voer om desen riddere saen,

 

Die menege ondaet heeft gedaen,

 

Ende brachten vorden torre bi dien

 

Om dattene Walewein daer soude sien;

39895

Ende alse hise sage, pinsde si mede,

 

Dat hi hare soude volgen gerede,

 

Alse hi oec dede; want also saen

 

Als hi int palais quam gegaen

 

Dedi knapen halen sijn pard

39900

Ende sater op, ende reet derward

 

Wel gewapent, entie verman

 

Volgede hem vaste mede dan

 

Toter havene in corten stonden,

 

Daer si den boet gereet vonden,

39905

Daer si mede over reden.

 

Die andere riddere sprac ter steden

 

Vrindelike ter quader joncfrouwen:

 

‘Segt mi, vrindinne, bi uwer trouwen.

 

Kindi genen riddere ict?’

39910

Si loech ende seide: ‘Nenic niet;

 

Maer, lief, het es die selve man,

 

Die mi gisteren brachte hier an.’

 

- ‘Ay joncfrouwe, es hi dan dat,

 

Dan coept hi metten live ter stat.

39915

Besoect hi die havene van Galoye

 

Dat sal sijn tsinen groten vernoie;

 

Dit sal hi metten live becopen.’

 

Metten worde liet hi lopen

 

Te min here Waleweine ward,

39920

Ende waenden met ere snelre vard

 

Wel hebben gesteken neder;

 

Ende Walewein rechte op hem weder,

 

Ende stac hem den scilt al dore,

 

Ende maecte hem ene grote score

39925

Inden halsberch, soe dat daer naer

 

Tspere ginc inden lichame daer

 

Wel eens voets lanc, Godweet.

 

Die riddere viel ter eerden gereet,

 

Maer hi spranc op ende trac sijn sward

39930

Ende quam te heren Waleweine ward,

 

Ende sloech op hem, sonder waen;

 

Maer het was scire gedaen,

 

Want Walewein maecten soe mat,

 

Dat hi hem op gaf ter stat.

39935

Ende Walewein riep den verman saen

 

Ende gaf hem den riddere gevaen,

 

Ende voer ter joncfrouwen saen daer bi,

 

Ende seide: ‘Joncfrouwe, wildi varen met mi

 

Ic vore u over gene rivire.’

39940

- ‘Deus! gi sijt nu harde fire,’

 

Sprac die joncfrouwe, ‘om dat gi

 

Mijnen amijs verwont; maer dorsti

 

Met mi varen onder genen boem,

 

Die ginder staet? Nu nemet goem,

39945

Ende doet daer ene coenheit mede

 

Die min amijs dicke dede,

 

Soe salic secgen dat gi sijt

 

Die coenste die leeft nu ter tijt.’

 

Walewein sprac: ‘Vart vore, joncfrouwe,

39950

Ic volge u na, bi mire trowe,

 

Warward dat gi vard vort an.’

 

- ‘Ay God,’ seit si, ‘ende Sente Jan

 

En laten nembermer danen keren,

 

Behouden uwer werelt eren.’

39955

Mettesen voren si dare ward,

 

Ende alse des geware warden ter vart

 

Die vrowen die ten palaise lagen,

 

Ende sine dus wech varen sagen,

 

Begonsten si mesbaren sere,

39960

Ende seiden: ‘Wi verlisen onsen here,

 

Die onse troest soude sijn ter noet.

 

Siet, waerne nu tsire doet

 

Die quade joncfrouwe met hare leidet!

 

O wach, dat hi van ons nu sceidet!’

39965

Binnen desen, alsict hebbe vernomen,

 

Es Walewein onder den boem comen,

 

Daer hi niemanne onder ne vant

 

Maer die joncfrouwe, die valant

 

Waende der aventuren hebben vonden.

39970

Walewein sprac doe ten selven stonden:

 

‘Joncfrouwe, wildi iet meer van mi?’

 

- ‘Here, hier staet een water bi,

 

Dat harde diep es ende nauwe,

 

Daer min amijs metten dauwen

39975

Blomen mi te haelne plach

 

Tenen hoede op elken dach:

 

Dorsti daer over nu riden

 

Ic soude secgen dat nu ten tiden

 

In die werelt coenre man ware.’

39980

Mijn her Walewein antwerde hare:

 

‘In sie hier brucge no gewat,

 

Hoe soude ic comen daer ter stat?

 

Ende dwater es diep, ende dboert hoge.’

 

- ‘Dit wistic wel, dat nine doge,’

39985

Sprac die joncfrouwe; ‘want gi node

 

Daer over sout riden, gi sijt so blode;

 

Want dit es dat sorgelijcste gewat.

 

Hine mach niet hebben therte mat,

 

Noch versaget sijn van al,

39990

Die daer over nu riden sal.’

 

Walewein sweech al stille te hant

 

Ende reet tot an des waters? cant,

 

Dat harde steil was ende diep.

 

Hi hadde een ors dat wel liep

39995

Ende dicke hadde, sonder waen

 

Alsoe groten spronc gedaen

 

Alse oftet daer over spronge;

 

Hi hadde den ouden enten jonge

 

Horen spreken vroe ende spade

40000

Vanden vreesseliken gewade,