Kunst en Leven. Jaargang 1

[p. 53]

A. Zuid-Nederland.

XXXIX. De Antwerpse Driejaarlikse.

Zonder nu bepaald schitterend genoeg te zijn, om ons, zo als wij nu eenmaal zijn en denken, met de al honderd maal èn verouderd èn onvoldoend genoemde inrichting van de driejaarlikse tentoonstellingen te verzoenen, stellen wij toch met wezenlike vreugde vast, dat deze laatste, van Augustus tot circa Oktober opengehouden triennale in meer dan één opzicht die van 1903 te Brussel, vooral die van 1901 te Antwerpen overtrof, zonder daarom op één lijn te kunnen gesteld worden met die van 1902 te Gent. Niet alleen was de plaatsing nu, in 1904, tegelijk smaakvoller en beter beredeneerd dan meest altijd te voren; dank aan zekere, tot onze spijt niet logies genoeg doorgevoerde of tot het eind toe volgehouden strengheid van de aanvaardingsjury was er ook minder middelmatig en vooral vlakaf slecht werk. Toch was er noch te veel, noch veel te veel..... van verdacht allooi. Indien het waar is dat ongeveer 600 schilderijen werden afgewezen, dan betreuren wij het, dat dezelfde veiligheidsmaatregel niet op noch 200 meer ongenadig werd toegepast: uit de 574 nu aangenomen schilderijen en de dikke honderd beeldhouwwerken hadde men, voor de allereerste maal, een modeldriejaarlikse van ten hoogste 250 à 300 nummers kunnen samenlezen.

Wáár zal toch eindelik eens een jury tot die daad van... artistiek besef en moed durven overgaan? Te Gent in 1906? of te Brussel reeds in 1905???

Laten wij, tegen alle hoop in, hopen.

Intussen, wat er op het gehalte van het geheel mag af te dingen vallen, twee feiten, twee zeer betekenisvolle feiten zijn niet wech te redeneren:

1^o De nieuwe richting triomfeerde in het salon van 1904 sur toute la ligne, wat niet alleen de aankopen, voor de tombola gedaan, maar ook de ondubbelzinnige bewondering van een groot deel van het gewone publiek voor de werken van de jongere geslachten, bewezen; - 2^o in dit eigen Antwerpen, dat zolang beschouwd werd als het hechtste bolwerk van de zich offiesjeel noemende kunst, bleek te zijn ontstaan een gehele, talrijke schaar van talentvolle jongeren, wars van alle konvensie en vooraf-aanvaarde dogmen, zich ontwikkelend in volle vrijheid met alleen deze tweevoudige toetssteen: eigen smaak, berustend op eigen aanleg, en eerbied voor de natuur.

Het is zelfs treffend na te gaan, dat dit verschijnsel te samen valt met een ander, waarover wij ons niet gaarn zouden verheugen: terwijl het jonge Antwerpen zijn paletten zuivert en zich verlustigt in de studie van licht en lucht, gaat het jonge Brussel, een deel van het jonge Brussel, de aldaar eindelik versmade tradiesie weer oprapen en... frisheid prijsgeven

[p. 54]

aan een voorbarige, namelik kunstmatig verkregen ‘patine’. Ook treedt in de hoofdstad het brio, het morceau-schilderen, de virtuozieteit op onrustbarende wijze op de voorgrond.... Zelfs zeer begaafden, van wie wij uit louter eerbied nu noch de naam verzwijgen, worden meer en meer oppervlakkig.

En tans, geen uitvoerige behandeling van wat wij aan degelike kunst in dit salon ontmoet hebben, maar een eenvoudig vermelden van het allerbeste.

De jongeren, die van Antwerpen vooral, het eerst!

Een paar, van de besten zelfs, ontbraken: Geert Jacobs b.v., en toch zonden niet minder dan een 12tal dingen, die tot het beste mochten worden meegerekend: Baseleer, Aloïs de Laet, Morren, Mutsers, Opsomer, Roessingh, van Mieghem, Vaes, Vloors, Wiethase, zijn zeker wel diegenen van de jongst opgetreden generasie, die het meest werden opgemerkt.

Dat geen hunner wellicht een meesterstuk leverde, in den zin, welke wij aan dit woord geven, doet niets ter zake! Hun werk is een belofte, een gewaarborgde belofte voor de nabije toekomst, en dat is genoeg! Crahay, Ernest, Posenaer, Bosiers, Lambert, Gogo, Renis, van Poeck, noem ik dan noch niet eens!

Onder de schilders van het onmiddellik oudere geslacht, noch altijd te Antwerpen, blonken vooral uit, na en naast Karel Mertens en Hens, Hendrik de Smeth, L. Haeck, Looymans, Luyten, Rul, Jaak Dierckx, Mej. Marcotte, Farazijn, Verhaert.

Onder de ouderen vermeld ik, met niet oud - of verouderd aandoend werk, Jaak Rosseels en Jul. de Vriendt.

Wat nu de van elders dan Antwerpen ingezonden bijdragen betreft, dienen, geheel voor- en bovenaan, te worden genoemd die van Baertsoen, Buysse, Claus, te Gent, Charlet en Laermans, te Brussel, Alfred Delaunois, te Leuven, Ensor, te Oostende, J. Smits, te Mol. en de Fransen Blanche, Cottet en Henri Martin, Caro-Delvaille en Menard.

Ernstig werk was ook dat van Blieck, Bytebier, Coppens, Am. de Greef, E. de Jans, Dettmann, Mevrouw A. de Weert, die grote vooruitgang deed, Feldmann, Frank, Gouweloos, Hazledine, Jefferys, Marcette, Ev. Pieters, Schlichting, Skarbina, Sohie, Taelemans, Thaulow, Thysebaert, Thomas, Tordeur, Is. Verheyden, Alfred Verhaeren, Door Verstraete, Wagemans, Watelet.

Zeer belangrijk waren de inzendingen van Marten Melsen, van wie de boerenstudies, ook naast die van Laermans, waarvan zij overigens zeer verschillen, al hun eigenaardigheid behouden; V. de Saedeleer, die een van de mooiste en oriezjieneelste dingen leverde, De Rievier, een bijna gotiek landschap, en Edmond Verstraete, die een prachtige Winter zond.

Onder de beeldhouwers dient, vóór alle anderen, genoemd te worden Rombaux met zijn zeer geslaagde groep, De Dochters van Satan; naast hem dan Rousseau, Meunier, Lagae Lillens, Baudrenghien, Boncquet, Levêque, Marin, Dupont, Toon Dupuis.

[p. 55]

XL. Koninklike Maatschappij van Waterverfschilders te Brussel. XXXXV^e Tentoonstelling.

Ik hoorde er over klagen, dat het ditmaal zo zelden druk was in de zalen van het Nieuwe Muzeum..... Ik zelf was er tot driemaal toe, telkens op werkdagen: geen twintig bezoekers trof ik er iedere maal. Geen wonder! De Koninklike Maatschappij van Waterverfschilders laboreert aan het lelike euvel, waaraan zovele een tijd lang bloeiende kringen hun dood haalden: overvloed van leden, die alle, krachtens de verordeningen, het recht hebben ten toon te stellen, wat zij klaar hebben.

Deze XXXXV^e tentoonstelling omvat 160 kleine en grote, voor een ruim deel tamelik grote waterverftekeningen en pastels. Welnu, minstens de drie vierden van deze dingen hadden hun vervaardigers niet zonder nadeel, - maar tot groter voordeel van hun naam en faam, best niet vertoond.

Onder de leden, die wezenlike kunst inleverden, verdienen zeker wel deze drie: Charlet, Khnopff, Alfred Delaunois, de hoogste lof.

Charlet, die ieder jaar degeliker, rijper, tevens fijngevoeliger werk vertoont, leverde drie heuse gedichten, Moeder, 't Kind met de Sienaasappel, De Molen. Moeder vooral, zo rein en kuis ondanks het gewaagde (?) onderwerp: een vissersvrouw die haar heel klein zoontje laat... waterlozen in een malsgesapte, half in dampen gehulde wei, is een plaats in elke galerij overwaard; Khnopff gaf drie Herinneringen aan Brugge, waarvan twee, De Kerk en Rijtje (Vaartje), volmaakt van afheid en innig van stemming; Delaunois een hele reeks kerkbinnengezichten en Begijntjes-tuinen, waaronder vooral één, Begijntjes die naar de kapel gaan, wonderschoon.

Verder omvat ik noch onder de betere, d.i. werkelik artistieke dingen: Delvin, Avond in de Campagna, Donnay, Herfst, La Touche, Het Kontrakt, Christus bespot, De Kardienaal, Le Mains, Oude Steeg en Geplaveid Pleintje, Marcette, verscheidene Zeegezichten, Smits, De Famielie (op goude grond).

Bartlett, Cassiers, Luigini, Lynen, Staquet, Suréda, Frans van Leemputten, Meunier, Lanneau, moeten mede eervol vermeld worden.

XLI. 45^e Tentoonstelling van Als ik kan.

Misschien de merkwaardigste, welke deze kring, sinds zijn stichting al vóór zo wat twintig jaren, inrichtte. Met volkomen rijp werk was er één enkel lid, met uitstekende proeven een zestal andere.

Geert Jacobs, over wie wij reeds in een vorige aflev. met onverholen ingenomenheid spraken, was er vertegenwoordigd met vier grote doeken, waarvan één, Huizekens, van een minder aangename tonalieteit, de drie andere evenwel voortreffelik zijn: Stroom en Wolken, De Schelde, Het Kreekje. Het eerste en derde van deze drie werken zijn weer van 't mooiste, dat sedert lang te Antwerpen voltooid werd.

Marten Melsen zond een zestal kijkjes in het Stabroekse boerenleventje; alles eigenaardig en humoristies gezien en uiterst geestig weergegeven. De Processie, De Vei-

[p. 56]

ling, Grootmoe, Vogelrovers, Varkens branden, het zijn sappige verhaaltjes van een geboren verteller, die - hij zal het zelf wel best weten! - ons noch menige verrassing voorbewaart.

Biezonder gelukkig was Opsomer, van wie ik - de vorige maal - tot mijn innigst leedwezen, niet zo veel gunstigs te zeggen had. Zijn studies uit het Liers begijnhof zijn misschien noch niet genoeg... verdiept als gevoel, maar... zeer interressant als licht en kleur. Vooral de n^rs 44, 47, en noch het meest het grootste, 45, bevallen mij.

Wiethase maakt verbazend snelle vorderingen. In een goed jaar tijds lei hij den weg af, die ligt tussen willen en kunnen. En noch veel meer zal hij kunnen, en veel meer wil hij, ik ben er zeker van, kunnen, dan hij nu al kan. Hij ziet groot, hij heeft gevoel voor lijn en stijl, hij heeft een stoute en vaardige hand, hij is een waar koloriest noch bovendien. Laat dat alles eens rijpen in één harmonie! Nu al heel merkwaardig, overigens, zijn Hooiwagen, zijn Ploegen, zijn Mijten.

Vermelden wil ik noch: Bosiers, die ditmaal een zeer gelukkige keuze deed, en verder G. de Smet, Ernest, Gogo, Posenaer, Rul, Swijncop, Viérin.